Investment Highlights week 43 Datum: 29 oktober 2018 Toenemende zorgen drukken sentiment Toenemende zorgen drukten het sentiment op de financiële markten. Vooral aandelen stonden onder druk. Door de koersdalingen raken steeds meer aandelenmarkten in een zogenaamde bear market. Hierbij zijn de koersen met minstens 20% gedaald sinds het laatste hoogtepunt. Alhoewel de bedrijfscijfers over het afgelopen kwartaal per saldo meevallen, vallen de winstprognoses per saldo juist tegen. Economisch lijken er nog weinig redenen voor grote zorgen. Vooral de Amerikaanse economie ligt er goed bij en de vooruitzichten zijn goed. Wel heeft de Amerikaanse huizenmarkt het moeilijk. De vooruitzichten van de economie van eurozone lijken daarentegen minder gunstig. Ook diverse (geo)politieke ontwikkelingen maken beleggers nerveus. Vooral de Italiaanse regering die op ramkoers met Brussel blijft liggen over de overheidsbegroting, houdt de gemoederen bezig. S&P verraste door de rating van Italië op BBB te handhaven. Ondanks het afnemende economische momentum en de situatie rondom Italië houdt de ECB voorlopig vast aan de intentie om het opkoopprogramma eind dit jaar te beëindigen. Veilige staatsobligaties profiteerden van het negatieve sentiment op de financiële markten. De olieprijs stond onder druk, mede door de sterk gestegen olievoorraden in de Verenigde Staten. Grafiek 1 Aandelen zetten correctie voort MSCI World DM (USD) 1 MSCI Emerging Markets (USD) 1 130 120 110 100 dec-16 jun-17 dec-17 jun-18 Grafiek 2 Amerikaanse economie ligt er goed bij bbp-groei (j-o-j) 4% PMI Markit Composite (rechteras) 3% 2% 1% 0% dec-12 jun-14 dec-15 jun-17 65 55 45 Belangrijkste economische data week 43 Amerikaanse economie ligt er goed bij (zie grafiek 2) Vooruitzichten economie eurozone nemen af ECB handhaaft beleid < Lees verder op pagina 2> Overig nieuws week 43 EC keurt Italiaanse begrotingsplan formeel af Overheidsschulden eurozone gedaald ten opzichte van het bruto binnenlands product < Lees verder op pagina 3> Ontwikkelingen financiële markten week 43 Aandelenmarkten verder onder druk (zie grafiek 1) Olieprijs daalt verder < Lees verder op pagina 4> Vooruitblik op week 44 Amerikaanse banencijfers, inflatiecijfers en groeicijfer bbp Q3 eurozone Vergadering BoJ en BoE Tabel 1 Selectie economische cijfers week 43 Act. Exp. Prev. VS: BBP Q3 (q-o-q, ann.) 3,5% 3,3% 4,2% VS: Core PCE (j-o-j) 1,6% 1,8% 2,1% VS: PMI Composite 54,8 NA 53,9 VS: PMI Manufacturing 55,9 55,3 55,6 VS: PMI Services 54,7 54,0 53,5 VS: New home sales -5,5% -0,6% -3,0% EZ: PMI Composite 52,7 53,9 54,1 DLD: PMI Composite 52,7 54,8 55,0 DLD: IFO Business Climate 102,8 103,2 103,7 FR: PMI Composite 54,3 53,9 54,0 JP: PMI Composite 53,1 NA 52,5 Act. = Actual = meest recente cijfer, Exp. = Expectation = marktverwachting, Prev. = Previous = cijfer vorige periode Achmea Investment Highlights
Groei Amerikaanse economie verrast Incoming information, while somewhat weaker than expected, remains consistent with base case scenario of ongoing broad-based expansion of the euro-area economy and gradually rising inflation pressures. ECBvoorzitter Mario Draghi is nog steeds positief over de economische ontwikkelingen in de eurozone. Amerikaanse economie ligt er goed bij Amerikaanse macrocijfers gaven afgelopen week een enigszins gemengd beeld van de staat van de economie. Zo stegen de orders van duurzame goederen en viel de groei van de Amerikaanse economie hoger uit dan verwacht (zie tabel 1). Vooral de bestedingen van de consument droegen sterk bij aan de groei. Aan de andere kant gaat het op de Amerikaanse huizenmarkt niet meer van een leien dakje. Door de gestegen renteniveaus staan de huizenverkopen sterk onder druk (zie grafiek 3). De koersen van Amerikaanse huizenbouwers dalen dan ook al enige tijd. Ook de economische vertrouwensindicatoren laten een wisselend beeld zien. Zo laten de enquêtes van de regionale centrale banken van Chicago, Richmond en Kansas een sterker dan verwachte daling zien van het vertrouwen in de productiesector. Daar staat tegenover dat inkoopmanagersindices (PMI Markit) van zowel de productie- als de dienstensector juist harder opliepen dan verwacht (zie tabel 1). Dit wordt vooral gedreven door de aantrekkende binnenlandse vraag, de exportgroei hapert juist. In zijn eerste belangrijke speech als vicevoorzitter van de Fed schetste Richard Clarida een optimistisch beeld van de Amerikaanse economie, hetgeen in zijn optiek nog steeds een geleidelijke verhoging van de beleidsrente rechtvaardigt. De favoriete inflatiemaatstaf van de Fed, de personal consumption core price index (PCE), daalde overigens onverwachts naar 1,6%. Clarida gaf aan dat kritiek vanuit de politiek het beleid van de Fed niet zal beïnvloeden. Dit naar aanleiding van de opmerking van Donald Trump dat hij misschien wel eens spijt zou kunnen krijgen van het feit dat hij Jerome Powell als voorzitter van de Fed aangesteld heeft. De reeks aan renteverhogingen sinds de aanstelling van Powell zijn Trump namelijk een doorn in het oog. Data duiden op afkoeling economie eurozone De inkoopmanagersindices (PMI Markit) van zowel de productie- als de dienstensector duiden op een afkoeling van de economische groei in de eurozone (zie tabel 1). De PMI Markit Composite index daalde harder dan verwacht naar het laagste niveau sinds september 2016 (zie grafiek 4). Vooral de handelsperikelen hebben weerslag op de exporten vanuit de eurozone. Met name de Duitse economie heeft hier last van (zie grafiek 4). Dit werd ook bevestigd door de daling van het cijfer van het IFO instituut, dat het sentiment in Duitse bedrijfsleven peilt. Opvallend was dat de inkoopmanagersindex voor de Franse economie juist verraste met een stijging. Een Achmea Investment Management - Investment Strategy ander lichtpuntje is het aanhoudend hoge consumentenvertrouwen in de eurozone. Volgens ECBvoorzitter Mario Draghi zijn de tegenvallende economische data geen reden om de economische verwachtingen voor de eurozone neerwaarts bij te stellen. Zoals verwacht hield de ECB haar beleid dan ook ongewijzigd. Ook herhaalde Draghi dat de ECB er nog steeds naar streeft het opkoopprogramma van obligaties aan het eind van dit jaar te beëindigen. Ook de inflatiecijfers geven nog geen reden om hiervan af te zien. Zo stegen de jaar-op-jaar producentenprijzen (PPI)in Duitsland met 3,2%, in Frankrijk met 3,6% en in Spanje met 5,2% (zie grafiek 6). Grafiek 3 Amerikaanse huizenmarkt onder druk 3 dec-14 dec-15 dec-16 dec-17 Grafiek 4 Vooruitzichten zwakken af (PMI Composite) Grafiek 5 Producentenprijzen lopen op (PPI, j-o-j) t Achmea Investment Highlights 2/5 7 6 5 4 65 55 45 Aantal verkochte nieuwe woningen (x1000) Eurozone Frankrijk Duitsland 35 dec-13 dec-14 dec-15 dec-16 dec-17 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% Duitsland Frankrijk Spanje -6% dec-14 dec-15 dec-16 dec-17
Overheidsbegroting Italië afgekeurd Italy deserves respect! Angelo Ciocca, lid van het Europese Parlement namens Lega Nord, reageert furieus op de afwijzing van de Italiaanse begroting door de Europese Commissie (EC) door met zijn schoen (made in Italy) op het document van de EC te slaan. The episode of the shoe made in Italy is grotesque. At first we smile and downplay the incidents because it s all so ridiculous. And then we get used to the muted violence, and then one day we wake up with fascism. We must remain vigilant! Democracy is a fragile treasure. Reactie van Pierre Moscovici, Europees commissaris in de commissie-juncker verantwoordelijk voor Economische en financiële zaken, op de actie van Angelo Ciocca. S&P handhaaft rating Italië, maar stelt wel de outlook bij De Europese Commissie heeft het Italiaanse begrotingsvoorstel formeel afgekeurd. Het is nog nooit eerder voorgekomen dat een begrotingsplan van een land door de EC afgekeurd werd. De Italianen krijgen drie weken de tijd om met een nieuw begrotingsvoorstel te komen. Gezien de retoriek van de Italianen is het twijfelachtig of dit gaat gebeuren. De reactie van de EC maakt de verhoudingen er overigens niet beter op. Dit hoofdpijndossier blijft dan ook nog wel een tijdje boven de markt hangen. Alhoewel de Italiaanse 10-jaarsrente gedurende de week daalde, liep de risico-opslag op Italiaanse staatsobligaties ten opzichte van Duitse staatsobligaties wel op (zie grafiek 6). In tegenstelling tot Moody s een week eerder, stelde S&P de kredietrating van Italië niet neerwaarts bij. Deze werd gehandhaafd op BBB, twee treden verwijderd van junk-status. Wel werd de outlook bijgesteld van stable naar negative. Ratio overheidsschuld vs. bbp eurozone daalt Een belangrijke reden voor een gedisciplineerde overheidsbegroting is het in toom houden van de overheidsschulden. Dat lukt in de eurozone per saldo redelijk. Nieuwe data van Eurostat tonen namelijk een verdere afname van de ratio van de overheidsschulden ten opzichte van het bruto binnenlands product (bbp) in de eurozone (zie grafiek 7). Wel zijn de verschillen tussen de landen groot (zie grafiek 8). Nog veel vraagtekens rondom moord op journalist Door de moord op de journalist Jamal Khashoggi in het Saudische consulaat in Turkije zijn de spanningen tussen Saudi-Arabië en Turkije sterk opgelopen. Turkije beschuldigt de Saudische kroonprins ervan dat hij bloed aan zijn handen heeft. Nadat eerst gezegd werd dat de journalist het consulaat verlaten had, hebben de Saudi s aangegeven dat deze journalist na een uit de hand gelopen gevecht gedood is. Er gaan verhalen dat de journalist met voorbedacht rade vermoord zou zijn. Turkije wil dan ook de onderste steen boven hebben wat er nu echt gebeurd is. Ondertussen klinkt de roep om sancties tegen Saudi-Arabië. De Verenigde Staten worstelen met de kwestie, aangezien zowel Turkije als Saudi-Arabië belangrijke bondgenoten in het Midden- Oosten zijn en Saudi-Arabië de belangrijkste speler op de wereldoliemarkt is. Grafiek 6 Risico-opslag staatsobligaties Italië loopt op 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% -0,5% Grafiek 7 Overheidsschuld vs. bbp eurozone daalt 100% 90% 80% 70% dec-14 aug-15 apr-16 dec-16 aug-17 apr-18 Grafiek 8 maar verschillen tussen landen zijn groot Bron: Eurostat. 10-jaarsrente Italië minus Duitsland 10-jaarsrente Duitsland 10-jaarsrente Italië Debt to GDP eurozone % dec-06 dec-08 dec-10 dec-12 dec-14 dec-16 Achmea Investment Highlights 3/5
Correctie aandelenmarkten zet door Aandelenmarkten kregen forse tikken te verwerken. Vooral tegenvallende winstprognoses waren de boosdoener. In Europa droegen de daling van de inkoopmanagersindices en de Italiaanse begrotingsperikelen bij aan het negatieve sentiment. Staatsobligaties profiteerden van het negatieve sentiment. De olieprijs leverde flink in. De Chinese yuan daalde verder in waarde, terwijl de Braziliaanse real zijn opmars voortzette. Aandelen in de min Aandelenmarkten kregen forse klappen te verwerken, vooral de Aziatische. Tegenvallende winstprognoses waren een belangrijke boosdoener. Wereldwijde aandelen daalden voor de vierde week op rij. In lokale valuta gemeten daalde deze aandelen met 3,6% en in euro s gemeten met 2,8%. Verschillende aandelenmarkten bereikten daardoor dalingen van 20% ten opzichte van hun laatste hoogtepunt en bevinden zich daardoor in zogenaamde bear market. Opvallend zijn de grote dagelijkse koersbewegingen. De volatiliteit nam dan ook fors toe (zie grafiek 9). Staatsobligaties profiteren van het negatieve sentiment Staatsobligaties profiteerden van het negatieve sentiment op de financiële markten. Ondanks de formele afwijzing van het Italiaanse begrotingsplan eindigde Italiaanse staatsobligaties ook in de plus. De Duitse 10-jaarsrente daalde met 11 basispunten naar 0,35%. De Amerikaanse 10-jaarsrente daalde met 11 basispunten naar 3,08%. EMD LC herstelt verder In het kielzog van aandelen daalden ook de risicopremies op kredietobligaties. Toch wisten euro investment grade credits en EMD LC een negatief rendement te vermijden. EMD LC profiteerde ook nog eens van een stijging van de valuta s ten opzichte van de euro. De Chinese renminbi daalde verder ten opzichte van de Amerikaanse dollar (zie grafiek 8). De koersdaling kwam mede doordat de Chinese centrale bank de bandbreedte voor de munt had verlaagd. Voorsorterend op een overwinning van presidentskandidaat Bolsonaro steeg de Braziliaanse real verder ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Grafiek 9 Volatiliteit aandelen loopt op 30 20 10 0 dec-16 jun-17 dec-17 jun-18 Grafiek 10 Olieprijs daalt verder 90 80 70 Ingeprijsde volatiliteit S&P 0 Ingeprijsde volatiliteit Eurostoxx Olieprijs (Brent in $) dec-16 apr-17 aug-17 dec-17 apr-18 aug-18 Grafiek 11 Chinese renminbi daalt, Braziliaanse real stijgt Olieprijs valt verder terug De brede S&P GSCI grondstoffenindex viel verder terug afgelopen week (-1,4%). Dit kwam vooral door de dalende olieprijs (zie grafiek 10). Deze daalde mede door een forse stijging van de Amerikaanse olievoorraden. 7,20 6,80 Yuan versus USD Real versus USD (rechteras) 4,5 3,5 Chinese renminbi daalt verder, Braziliaanse real stijgt Op de valutamarkten steeg de Amerikaanse dollar ten opzichte van de euro. Het Britse pond daalde met 0,8% ten opzichte van de euro, aangezien de verdeeldheid tussen de Britten zelf niet bijdraagt aan het hele proces. 6, 6,00 dec-09 jun-11 dec-12 jun-14 dec-15 jun-17 2,5 1,5 Achmea Investment Highlights 4/5
Achmea IM - Investment Strategy Postadres Postbus 866 3700 AW Zeist Bezoekadres Handelsweg 2 3707 NH Zeist www.achmeainvestmentmanagement.nl Chief Strategist - Wim Barentsen willem.barentsen@achmea.nl Auteurs: Alex van den Berg - Senior Strategist alex.van.den.berg@achmea.nl Maurice Geraets - Senior Strategist maurice.geraets@achmea.nl Coen van de Laar - Senior Strategist coen.van.de.laar@achmea.nl De auteurs van de Achmea Investment Highlights rouleren wekelijks over de afdeling Investment Strategy. De auteur van deze week: Alex van den Berg Disclaimer Achmea Investment Management B.V. ( Achmea IM ) heeft de in dit document opgenomen informatie met zorg samengesteld. Deze informatie wordt aan u ter beschikking gesteld in uw hoedanigheid van gekwalificeerde belegger en/of professionele belegger zoals bedoeld in de Wet op het financieel toezicht ( Wft ). Dit document is of bevat (i) geen aanbod of uitnodiging om financiële instrumenten te kopen, te verkopen of te verhandelen (in de zin van 1:1 Wft), (ii) geen beleggingsaanbeveling of beleggingsadvies (in de zin van 1:1 Wft), en (iii) geen juridisch of fiscaal advies. Raadpleeg in voorkomende gevallen een juridisch of fiscaal adviseur. Achmea IM raadt u af een (beleggings)beslissing uitsluitend te baseren op de in dit document opgenomen informatie. Achmea IM is niet aansprakelijk voor schade die het gevolg is van een dergelijke (beleggings)beslissing. De informatie in dit document is (mede) gebaseerd op informatie die Achmea IM van betrouwbaar geachte informatiebronnen heeft verkregen. Achmea IM garandeert niet de betrouwbaarheid van die bronnen en de juistheid en volledigheid van de van die bronnen verkregen informatie. De informatie in dit document is puur informatief en u kunt daaraan geen rechten ontlenen. Alle informatie is een momentopname, tenzij uitdrukkelijk anders is aangegeven. Het verstrekken van dit document na de oorspronkelijke publicatiedatum is geen garantie dat de hierin opgenomen informatie op die latere datum nog juist en volledig is. Achmea IM heeft het recht om deze informatie zonder aankondiging te wijzigen. Het noemen van rendementen op beleggingen in dit document dient uitsluitend als uitleg en toelichting. Achmea IM spreekt daarmee geen verwachting uit over het rendement of koersverloop van die beleggingen. De waarde van uw belegging kan fluctueren en in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. De informatie in dit document is gebaseerd op door Achmea IM gemaakte aannames. Het is mogelijk dat andere aannames worden gemaakt dan de door Achmea IM gemaakte aannames. De door Achmea IM getrokken conclusies zijn daarom niet noodzakelijkerwijs juist en/of volledig. U mag de informatie in dit document alleen voor eigen persoonlijk gebruik kopiëren. U mag de informatie niet overnemen, vermenigvuldigen, distribueren of openbaren zonder schriftelijke toestemming van Achmea IM. Alle informatie (teksten, foto s, illustraties, grafisch materiaal, handelsnamen, logo s, woord- en beeldmerken) blijft eigendom van of in licentie bij Achmea IM en wordt beschermd door auteursrecht, merkenrecht en/of intellectueel eigendomsrecht. Er worden geen rechten of licenties overgedragen bij gebruik van of toegang tot deze informatie. Uitgegeven door: Achmea Investment Management B.V., statutair gevestigd te Zeist en kantoorhoudende te Zeist (Handelsregister nr. 18059537). Achmea IM is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten ("AFM") in Amsterdam als een beheerder van beleggingsinstellingen als bedoeld in artikel 2:65a Wft en is onder deze vergunning bevoegd tot het verlenen van de beleggingsdiensten als opgenomen in het door de AFM gehouden register. Achmea Investment Highlights 5/5