Case study BREEAM Renovatie en nieuwbouw kantoorgebouw HumanTotalCare In de nieuwe huisvesting van HumanTotalCare staat arbeid, vitaliteit en gezondheid centraal en wordt een vertaling gemaakt van de eigen kennis naar de kantooromgeving waarin collega s samen werken. De nieuwe duurzame werkomgeving wordt door Wim Huijbregts, algemeen directeur, als volgt omschreven: Een inspirerende, innovatieve en gezellige ontmoetingsplek verrijkt je professie en je persoonlijk leven De nieuwe huisvesting wordt het toonbeeld van duurzaamheid én gezondheid. Naast de BREEAM-NL certificering wordt dit kantoor het eerste gebouw in Nederland met een WELL certificering voor casco en inrichting. De ambitie is om het gebouw te certificeren met een BREEAM score excellent volgens BREEAM BRL 2014 v2.0, en een WELL Gold certificering. De reden voor de nieuwe huisvesting is dat de oorspronkelijke kantoorpanden van HumanTotalCare onvoldoende ruimte boden voor de medewerkers en dat de inrichting niet meer aansloot op de huidige werkprocessen. De panden waren tevens verouderd en pasten niet meer bij de uitstraling van HumanTotalCare. Tot slot waren de medewerkers van HumanTotalCare in Son verspreid over verschillende locaties. 1-11
Over het gebouw Het oude kantoorpand wordt volledig gerenoveerd en naast de renovatie wordt nieuwbouw gerealiseerd. Beide panden - en daarmee de medewerkers - worden letterlijk en figuurlijk verbonden door de entree en de ontvangsthal. In het nieuwe pand huisvesten HumanTotalCare, de holding van HumanCapitalCare, IT&Care, en de regiokantoren van HumanCapitalCare en ArboNed. De renovatie en de nieuwbouw worden van gelijk kwaliteitsniveau en zullen qua ontwerp bij elkaar passen: broertje-zusje. Het huidige kantoorpand wordt geheel gerenoveerd, waarbij ook de gevel wordt vernieuwd. Het uiterlijk van beiden panden wordt op elkaar aangepast, dit zowel in gebruik van materialen als in ontwerp van de plattegronden. De vorm van het huidige pand wordt doorgezet in het ontwerp van de nieuwbouw. Kwalitatief worden de panden ook gelijkwaardig aan elkaar, denk aan klimaat, verlichting, inrichting, etc. Het broertje-zusje principe wordt dus op alle vlakken doorgevoerd. De inrichting van de nieuwbouw wordt gebaseerd op eigen unieke werkconcepten, waardoor HumanTotalCare met dit unieke exterieur en interieur een eigen normering introduceert als het gaat om de duurzame werkomgeving: de HTC Building Standard. Algemeen directeur HumanTotalCare Wim Huijbregts: Ik ben zeer verheugd dat we deze nieuwbouw realiseren. Het wordt een inspirerende, innovatieve en gezellige ontmoetingsplek, en hiermee verrijken we de professie en het persoonlijk leven van onze mensen. 2-11
Locatie Wat betreft locatie zijn ook de volgende aspecten belangrijk: Zichtlocatie snelweg Goede bereikbaarheid In de nabijheid van de huidige locatie, in verband met reisafstanden van de medewerkers Voldoende parkeergelegenheid Locatie kantoor HumanTotalCare Overzicht oppervlakten Terrein 0,6 ha Bruto vloeropp. kantoor 4735 m 2 Verhuurbaar vloeropp. kantoor 3957 m 2 - Bestaande bouw 1498 m 2 - Nieuwbouw 2459 m 2 3-11
Project team Om de renovatie en nieuwbouw te realiseren, en de BREEAM en WELL certificering te behalen, werken onderstaande partners met elkaar samen: Opdrachtgever eigenaar Opdrachtgever huurder Architect Aannemer Bouwmanagement BREEAM & WELL Expert Installatieadviseur Constructeur Ecoloog E-installaties W-installaties Elechos HumanTotalCare MH1 Architecten BAM Progam Bouwmanagement M3E M3E JV2 Bouwadvies NWC BAM BAM De belangrijkste randvoorwaarde om de ambities waar te kunnen maken is dat alle deelnemende partijen en personen enthousiast zijn en zich achter hetzelfde doel scharen: een hoog ambitieniveau voor de duurzame prestaties van het gebouw én als eerste WELL gecertificeerd kantoorgebouw in Nederland direct de lat hoog leggen. 4-11
Duurzaamheidsaspecten Er wordt een hoge mate van duurzaamheid bereikt m.b.t. energiegebruik door een combinatie van maatregelen die het energieverlies beperken, zoals hoge isolatiewaarden voor de thermische schil. Verder worden er installaties toegepast die op duurzame wijze energie opwekken én installaties die zeer energiezuinig zijn. Triple glas met een U-waarde van 0,64 W/m²K met een optimale balans tussen het reduceren van ongewenste schittering, energieprestatie en thermisch comfort Hoge isolatiewaarden voor de thermische schil: Rc-waarden van 6,5 m²k/w (vloer, gevel) en 7,0 m²k/w (dak) Al het hout dat in het gebouw gebruikt wordt, is voorzien van FSC keurmerk. Energiezuinige LED verlichting die voldoet aan NEN-12464 Energiezuinige LED verlichting met daglichtregeling en veegpulsschakeling in zowel de nieuwbouw als de bestaande bouw Dynamische verlichting waarvan de kleurtemperatuur en intensiteit van het licht automatisch mee verandert met de kleur en intensiteit van daglicht gedurende de dag Energiezuinige LED buitenverlichting Lekdetectie om overmatig waterverlies en schade te beperken bij lekkage Subbemetering om energieverbruik te kunnen monitoren en verder in te perken Laadpunten voor elektrische auto s op de parkeerplaats. De oplaadpunten zijn bereikbaar voor zowel personeel als bezoekers Ecologische beoordeling van de locatie en maatregelen om de ecologische diversiteit van de locatie te stimuleren Warmtepomp in combinatie met warmte-koudeopslag (WKO) voor de verwarming en koeling van het gebouw Koelplafonds voor een comfortabel binnenklimaat Vloerverwarming voor een egale verwarming van verblijfruimtes CO2 gestuurde balansventilatie voor een gezond binnenklimaat Luchtbehandelingskast met warmtewiel ten behoeve van warmteterugwinning uit afvoerlucht Laadpalen voor elektrische auto s die van energie voorzien worden door zonnepanelen 5-11
Gezondheidsaspecten Als eerste in Nederland start HumanTotalCare in 2017 nieuwbouw conform de Well Building Standard, casco en inrichting. Een Well-gecertificeerd gebouw richt zich op de volgende 7 aspecten: lucht, water, voeding, licht, vitaliteit, comfort en een gezonde geest. Focus is het welbevinden van medewerkers. Het Well-certificaat is de enige standaard ter wereld voor gebouwen en organisaties die een gezonde werkomgeving garandeert. Een paar voorbeelden zijn: Actief vergaderen. Er zijn meerdere mogelijkheden voor overleg. Het kan zittend, maar kan en mag ook zeker staand, spelend, buiten of wandelend Dynamische verlichting is verlichting die automatisch wordt aangestuurd om het daglichtritme na te bootsen, en ondersteunt zo het welzijn en gezondheid. Dynamische verlichting draagt bij aan een natuurlijke hormoonaanmaak, en op die manier aan alertheid gedurende de dag en een optimale nachtrust Vloerverwarming zorgt voor een egale verwarming van de verblijfruimtes Actief bewegen: trappen die uitnodigen tot trapgebruik, gaming voor beweging en fun, zit-sta bureaus voor medewerkers, lunchwandelen en -vergaderen, etc. Natuur (groen) in en rond het gebouw, o.a. een moestuin voor medewerkers en scheidingswanden van planten in de kantoren Gezonde voeding speelt een belangrijke rol bij gezondheid. Fruit, biologisch en zoveel mogelijk lokaal geteeld wordt gratis verstrekt aan medewerkers en bezoekers Fietsgebruik wordt gestimuleerd. In de buurt van de fietsenstalling zijn kleedruimtes incl. douches en lockers aanwezig Goede geluidswering van de gevel, goede akoestiek binnen het gebouw en akoestische maatregelen voor de installaties beperken geluidshinder 6-11
Kwaliteit proces Milieumanagementsysteem in lijn met ISO 14001 Aanstellen commissioningsmanager Gedragscode bouwplaats volgens Bewuste Bouwers Externe BREEAM expert(s) en assessor WELL Building certificering FSC gecertificeerd hout Thermografische test om kwaliteit van de thermische schil te waarborgen Luchtdoorlatendheidsmeting waaruit blijkt dat het gebouw voldoet aan de ontwerpspecificaties ten aanzien van luchtdichtheid Verbruik Verwacht energiegebruik 33,6 kwh/m2 BVO Verwacht verbruik fossiele brandstoffen 3,38 kwh/m2 BVO Verwacht verbruik hernieuwbare energiebronnen 8,73 kwh/m2 BVO Verwacht waterverbruik 10 m3/persoon/jaar Verwacht % hemelwater en/of grijs water - % 7-11
BREEAM scores De ambitie is om voor dit project een BREEAM-NL excellent score ( ) te behalen, met een gewogen score van 76,2%. Deze score is bepaald aan de hand van de volgende scores voor de 9 categorieën. 88% 93% 60% Management Gezondheid Energie 75% 75% 47% Transport Water Materialen 71% 82% 75% Afval Landgebruik & ecologie Vervuiling Het doel is om een integraal duurzaam gebouw te bouwen, waarbij de benodigde credits gelijkmatig verdeeld zijn over de 9 categorieën van BREEAM-NL. Wanneer excellent de minimale ambitie is, heeft het ook weinig zin om te kiezen voor bepaalde speerpunten; op alle categorieën moet dan flink ingezet worden om de ambitie waar te kunnen maken. Vanwege de ambitie om het gebouw ook WELL Gold te certificeren, is het niet verwonderlijk dat voor de categorie Gezondheid de hoogste score wordt behaald met 93%. 8-11
Kosten en baten Er zijn voor dit project drie typen kosten verbonden aan het BREEAM certificeringsproces: 1. Kosten voor het BREEAM (en WELL) certificeringsproces zelf; 2. Kosten voor investeringen voor het behalen van credits met een ROI; 3. Kosten voor investeringen voor het behalen van credits zonder een directe ROI. Kosten die gemaakt moeten worden voor het certificeringsproces zelf bestaan bijvoorbeeld uit het registreren van het project en de aanstelling van experts en assessoren. De kosten voor investeringen met een ROI bestaan bijvoorbeeld uit de kosten voor duurzame maatregelen zoals hogere isolatiewaarden, energiezuinigere installaties en verlichting, en zonnepanelen. De besparingen die met deze investeringen worden behaald, zorgen ervoor dat de investering zichzelf terug verdiend binnen enkele jaren. Zeker als maatregelen ook in aanmerking komen voor subsidieregelingen. Kosten voor investeringen zonder een directe ROI richten zich op maatregelen die zich richten op immateriële en lastiger meetbare doelen, zoals bijvoorbeeld de gezondheid en het welzijn van het personeel. Veel van de maatregelen voor de categorie Gezondheid en de WELL certificering vallen in deze categorie. WELL is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar maatregelen waarvan het effect op productiviteit is aangetoond. Het is echter (nog) niet mogelijk om daar voor een project cijfers aan vast te hangen. Het doel is om gebouwen gezonder te maken en daardoor een beter leefklimaat bieden voor de mensen met als gevolg een hogere productiviteit en een lager verzuim. Aangezien de personeelskosten ongeveer 90% van de operationele kosten bedragen, zal een klein effect op productiviteit en ziekteverzuim leiden tot een aanzienlijke bijdrage aan het terugdringen van de totale operationele kosten. Deze maatregelen zullen dus indirect zeker wel een ROI hebben. 9-11
Tips Met de opgedane ervaring bij dit project kunnen de volgende aanbevelingen worden gedaan: 1. Start vroegtijdig met het inventariseren welke credits gehaald kunnen c.q. dienen te worden. Een aantal credits kunnen alleen gehaald worden indien hier tijdig mee gestart wordt en/of met de hulp van personen en bedrijven in de omgeving, bijv. bij consultatie (MAN 6) 2. Iteratief proces, en zeker met betrekking tot BREEAM en de (nieuwe) WELL Building Standard betekent dit dat het proces continu in de gaten moet worden gehouden om de kwaliteit te waarborgen en gestelde doelen te halen 3. Locatie speelt een belangrijke rol in het al dan niet behalen van sommige credits. Dit heeft impact op de hoeveelheid punten die voor andere credits behaald dienen te worden. Ook hierbij geldt dat vroegtijdig inventariseren hiervan waardevolle informatie oplevert voor het (eventueel) bijstellen van de te behalen credits 10-11
BREEAM Credits 11-11