Inleiding Evenals voorgaande jaren hebben we ook van 2010 een overzicht gemaakt van al onze activiteiten en dit gebundeld onder de naam 'jaarverslag'. Visie Vroedvrouwenpraktijk Zwanger in Brussel wil de natuurlijke benadering en een bewuste beleving van zwangerschap en bevalling bevorderen in Brussel en omgeving. Dit doet zij door het geven van complete informatie waarbij een koppel kan (thuis)bevallen op een manier die zij verkiezen en waar optimale gezondheid van moeder en kind steeds centraal staan. Veranderingen in 2010 In 2010 heeft Zwanger in Brussel een nieuwe full-time collega bij gekregen; Sofie Dierickx. Zij nam al sinds het begin van het ontstaan van Zwanger in Brussel een deel van de cursus voor haar rekening, maar is sinds mei 2010 ook mee in de praktijk gestapt. Verder is Katlijn Vande Perre in september 2010 voor twee jaar naar het buitenland vertrokken en hebben we die periode met een personeelstekort moeten werken. Daardoor hebben we een periode lang een aantal zwangere vrouwen, die een beroep op ons wilde doen, moeten weigeren. Naast de activiteiten van de vroedvrouwen, bood de praktijkruimte in 2010 ook onderdak aan een kinesist en een homeopaat. Beiden werken vooral met zwangere of pasbevallen vrouwen en hun kinderen. Regelmatig werden er avondactiviteiten georganiseerd zoals zwangerschapsbegeleiding in groep, workshop draagdoeken of herbruikbare luiers. Bijna elke woensdagochtend werd er babymassage gegeven. Ook hebben twee studenten in 2010 in het totaal 7 weken stage kunnen lopen bij Zwanger in Brussel. Door personeelstekort konden er niet meer studenten komen. Verantwoording Dit verslag wil niet pretenderen een wetenschappelijk, onafhankelijk verslag te zijn en te oordelen over het werk van Zwanger in Brussel specifiek of vroedvrouwen en gynaecologen in zijn algemeenheid. Het is juist de bedoeling om ons, onze partners, huidige en toekomstige zwangeren een cijfermatig inzicht te geven in wat we goed doen en waar we meer aan moeten werken. Tenslotte kunnen we enkel verbeteren wat we doen als we een idee hebben hoe we het nu doen. Suggesties, aanbevelingen en opmerkingen zijn dan ook van harte welkom. Hieronder is een verslag van de activiteiten van Zwanger in Brussel in 2010. Er is een onderverdeling gemaakt tussen de 'zwangerschap'; dat wil zeggen, diegene die ook ons gezien werden tijdens hun zwangerschap en 'extern kraambed', hiermee bedoelen we de mensen, die via een derde, na de bevalling beroep deden op onze diensten.
Zwangerschap Begeleiding tijdens de zwangerschap In 2010 werden er 151 zwangeren gedurende hun zwangerschap opgevolgd door Zwanger in Brussel. 67% van hen was Nederlandstalig, 8% waren allochtonen (niet-europese) vrouwen, voornamelijk Marokkaanse vrouwen. Het aantal Turkse vrouwen is in 2010 gestegen van 0 naar 2; beiden Nederlandstalig en via vriendinnen in contact gekomen met onze praktijk. 17% was Engelstalig, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2009 en 8% was Franstalig. Net als vorig jaar kwam 75% van de zwangere vrouwen bij Zwanger in Brussel terecht omdat ze ons al kennen van hun vorige zwangerschap, via vrienden of het internet. De overige vrouwen werden doorverwezen door de huisarts, de gynaecoloog, een collega vroedvrouw of via de zwangerschapscursus. Niet iedere zwangere wilde of mocht met de vroedvrouw bevallen. Van de 151 zwangeren, die bij ons een dossier hadden, is 34% doorgestuurd of weggegaan tijdens hun zwangerschap. Van deze 52 vrouwen hebben 19% moeten doorsturen voor een inleiding omdat ze meer dan 10 tot 14 dagen overtijd waren. 7% hebben we doorgestuurd omdat ze na 37 weken nog een kind in stuitligging hadden. 7% heeft een miskraam of zwangerschapsonderbreking gehad en 15% hebben we in de zwangerschap moeten doorsturen wegens complicaties (zoals bloeddrukstijging). 13% van de vrouwen zou sowieso niet in de eerste lijn mogen bevallen, want zij hadden een sectio in de anamnese of waren in verwachting van een tweeling. Zij kwamen naar ons omdat ze vooral behoefte hadden aan meer voorlichting of aan een 'normalisatie' van de zwangerschap. 9% van de zwangere vrouwen is spoorloos verdwenen na hun eerste consultatie en de overige 30% is verhuisd buiten het werkgebied van Zwanger in Brussel. 39 vrouwen wilden eventueel een beroep doen op Zwanger in Brussel om hun arbeid te begeleiden voordat ze naar het ziekenhuis zouden gaan om daar te bevallen met hun gynaecoloog. 49% heeft daadwerkelijk hiervan gebruik gemaakt. Begeleiding tijdens de partus In 2010 waren er 62 vrouwen die met Zwanger in Brussel wilden en mochten bevallen. Dit is ongeveer hetzelfde als in 2009. Voor 56% was het hun eerste kind. 43% van hen koos voor een thuisbevalling; de andere vrouwen wilden in het ziekenhuis bevallen. Van deze vrouwen hebben we er 4 alsnog naar de tweede lijn moeten sturen omdat ze langdurig gebroken vliezen hadden zonder weeen (6%). Van de thuisbevallers hebben we 6 vrouwen moeten doorverwijzen naar het ziekenhuis; 5 voor nietvorderende ontsluiting en een met meconiaal vruchtwater. Dit is 22%. Van de vrouwen die in het ziekenhuis bevielen, hebben we er 2 doorverwezen voor niet-vorderende uitdrijving, 3 voor niet vorderende ontsluiting, 2 omdat ze meconiaal vruchtwater hadden, een voor niet-vorderende uitdrijving, die later een aangezichtsligging bleek te zijn en een voor een onverwachte stuit, die overigens prachtig vaginaal geboren is. Dit is 26%. Er is in 2010 niemand doorgestuurd omdat ze een epidurale verdoving wenste. Het aantal doorverwijzingen ten opzichte van 2009 is met 10% verminderd. Een mogelijke verklaring is dat Zwanger in Brussel 10% meer multipara in de praktijk had dan voorgaande jaren. 69% van onze zwangere vrouwen beviel zonder complicaties. Daarvan beviel ongeveer 30% in bed (zonder beensteunen), 21% op de baarkruk en 33% in bad. De overige 16% deed dit staand of op handen en voeten.
30% van de vrouwen, die met Zwanger in Brussel in de eerste lijn bevielen, had een intact perineum. 28% van hen had een eerste graads ruptuur, 30% had een tweede graads ruptuur. Voor het eerst sinds 2007 werden er in 2010 episiotomies geplaatst en wel 5! Waarvan 3 binnen 1 week! De redenen voor de episiotomies waren voornamelijk voor niet verder oprekkende perinea en in een geval een kind dat het wat benauwd kreeg tijdens de laatste fase van het persen. Van de 17 vrouwen, die we hebben doorverwezen tijdens de bevalling en die vaginaal bevielen, heeft het merendeel een episiotomie gehad (42% ten opzichte van 2009 is enorm gedaald, toen was het 74%). 80% had geen hulp nodig tijdens de uitdrijvingsfase, 20% kreeg een ventouse. Drie van de 17 vrouwen kregen een sectio. Alle pasgeboren, met uitzondering van 3 kindjes hadden na de eerste minuut een Apgarscore van 8 of hoger. Ieder kind had na vijf minuten een Apgar van 10. Reanimatie was in geen enkel geval nodig. Ongeacht de plek van bevallen en de mogelijke complicatie (met uitzondering van de sectio) is 60% van de zwangere vrouwen, die met een vroedvrouw bevallen zijn binnen een dag weer thuis. 20% blijft nog tot dag 2 in het ziekenhuis en de overige 20% is pas na 4 dagen thuis. 97% van hen geeft tijdens de kraamperiode (tot minstens 6 weken na de bevalling) succesvol borstvoeding. 2% van deze vrouwen geeft de fles en 1% (een vrouw) heeft en borst-en flesvoeding gegeven. Vergelijking met voorgaande jaren Het aantal zwangere koppels dat Zwanger in Brussel heeft gezien, is ten opzichte van 2009 hetzelfde gebleven, evenals het aantal bevallingen. Het aantal poliklinische en thuisbevallingen is gelijk aan het cijfer van 2009. De percentages zijn ten opzichte van 2009 ook ongeveer hetzelfde gebleven. Ongeveer twee derde van de bevallingen verloopt normaal, een derde van de vrouwen moeten we doorverwijzen tijdens de partus. Hierbij gaat het vaak uitsluitend over vrouwen, die van hun eerste kind bevallen. Reflecties Het aantal doorverwijzingen naar de tweede lijn is in 2010 ongeveer gelijk wanneer men kijkt naar de vrouwen, die in eerste instantie thuis wilden bevallen (22%) en de vrouwen die in het ziekenhuis wensten te bevallen (26%). In 2009 waren deze cijfers nog 20% en 38%. Waar deze daling vandaan komt, is niet zo duidelijk te verklaren. Wanneer je kijkt naar het % sectio's van vrouwen, die in de eerste lijn met hun bevalling beginnen, is dat minder dan 5%. Hetzelfde cijfers als in 2009. Dit is een niet representatie cijfer, want het gaat hier alleen over vrouwen die gezond met een eenling in hoofdligging aan de bevalling beginnen. In Belgie worden gemiddeld 19,5% (cijfers 2008) kinderen geboren door middel van een keizersnede. Meer dan vier keer zoveel. Zouden er voor elke gezonde, normaal verlopende zwangerschap drie niet normaal verlopende zwangerschappen en bevallingen zijn? Van de zwangeren, die met ons mochten bevallen heeft uiteindelijk 12% een epidurale verdoving gehad, dit inclusief de zwangeren, die tijdens de partus werden doorverwezen naar de tweede lijn. Er is in 2010 geen enkele vrouw doorverwezen, zonder andere medische redenen, voor een epidurale verdoving. Inleidingen en complicaties voor de zwangerschap en hun % epidurale verdovingen zijn hier niet mee opgenomen, er kan dus nooit een goede vergelijking zijn met het landelijk cijfer (76% in 2008). Toch zou het interessant zijn om zich af te vragen hoe het komt dat er zo'n groot verschil is tussen deze twee cijfers. Aannemen dat de vrouwen die bij Zwanger in Brussel bevallen zeer moedige vrouwen met een extreem hoge
pijngrens zijn, is niet aannemelijk. Ook bevalt in Belgie slechts 6% op 'natuurlijke wijze'; dat wil zeggen zonder epidurale verdoving, episiotomie, bijstimulatie of kunstverlossingen. Bij Zwanger in Brussel is dit, ook in 2010, inclusief doorverwijzingen voor complicaties en obstetrische voorgeschiedenis, inleidingen en stuitliggingen meer dan 50%. Een verschil van 44% met het landelijk cijfer! Groepen Er zijn in 2010 vijf GVO-groepen geweest, waarbij in het totaal 33 zwangeren en hun partner hebben meegedaan aan de pre-natale voorbereiding. Ook zijn er 28 woensdagen geweest, waarop er babymassage werd gegeven met in het totaal 132 baby's en hun vader en/of moeder aanwezig. In december is een woensdag babymassage voor het goede doel geweest, waarbij de moeders en baby's een bedrag hebben gedoneerd aan de actie 'music for life'. Er is geen goede registratie van het aantal avonden en mensen dat geinteresseerd was in draagdoeken of herbruikbare luiers (beiden 3 keer), omdat dit door externe partners wordt georganiseerd.
Verslag extern kraambed In het totaal zijn er 366 moeders en kinderen enkel in het postpartum door Zwanger in Brussel gezien, een stijging van 7% ten opzichte van 2009. De meeste mensen, die een beroep doen op de diensten van Zwanger in Brussel vertrokken na 4 dagen uit het ziekenhuis; dit is 53%. Toch is het percentage vrouwen dat binnen 3 dagen naar huis gaar met 7% gestegen ten opzichte van 2009. Het merendeel van deze mensen (49%) vraagt specifieke hulp bij de borstvoeding. Een andere grote vraag is het doen van de hielprik (25%). De kliniek Sint Jan in Brussel is de partner met wie Zwanger in Brussel het meest samenwerkt. 65% van onze clienten in het postpartum komen via dit ziekenhuis. De meeste mensen hebben aan twee of drie huisbezoeken voldoende; slechts een klein percentage (24%) heeft vier of meer huisbezoeken nodig; daaronder vallen vooral de mensen die poliklinisch bevallen. Binnen de groep mensen die borstvoeding geven, geven de meeste nog borstvoeding wanneer het kraambed wordt afgesloten. Slechts 3% stopt met de borstvoeding in die periode. Veel van onze clienten komen uit het centrum van Brussel (19%) of uit de noordelijker gelegen gemeentes (Schaarbeek, Laken, Sint-Joost-ten-Node en Evere 39%). Verder is ook het westen van Brussel (Sint-Jans- Molenbeek, Jette, Koekelberg en Ganshoren, 22%) goed vertegenwoordigd. Dit is onder andere te verklaren door de ligging en de populatie van de ziekenhuizen die het meest doorsturen (St Jans Kliniek en UZ Brussel) en de ligging van de praktijk Zwanger in Brussel. Hieronder wat weetjes. Echter; in het achterhoofd moet worden gehouden dat het hier gaat om mensen, die vanuit het ziekenhuis zijn doorverwezen. Een vergelijking met een eerstelijnspraktijk is dus niet op zijn plaats. Toch enkele interessante gegevens: 72% van de vrouwen ging spontaan in arbeid, 10% had een electieve sectio en van 8% konden we niet terugvinden hoe de bevalling was begonnen. 28% van de vrouwen werd ingeleid. 11% van deze vrouwen was overtijd (hier ruim gedefinieerd als 40 weken + 7 dagen), 24% van de vrouwen had zwangerschapscomplicaties (voornamelijk hoge bloeddruk) en bij de rest van de vrouwen (65%) konden we geen medische reden achterhalen waarom ze werden ingeleid. 52% van de vrouwen had een epidurale verdoving tijdens de bevalling. De vrouwen die een sectio hebben gehad, zijn hier niet bij meegerekend. 74% van de vrouwen (primaire sectio's vallen buiten deze groep) beviel zonder hulp, 10% had een ventouse en/of forceps bevalling, 16% van de vrouwen kreeg een sectio en van een vrouw (<1%) hebben we geen gegevens. 52% van de vrouwen die vaginaal bevielen, kreeg een episiotomie. 13% had een intact perineum; de rest had een scheurtje, niet altijd bekend welke graad. Er waren 3 vrouwen met een subtotaal en een vrouw met een totaal ruptuur en 8 vrouwen (3%) hadden een episiotomie gehad en waren daarna verder gescheurd. Als we deze cijfers vergelijken met die van 2009, dan zien we een stijging van het aantal vrouwen dat is ingeleid (van 22% naar 28%). De medische redenen voor die inleiding was opvallend vaak onbekend (in 2009 38%, nu 65%). Dit kan komen door onze gebrekkige registratie of door het daadwerkelijk ontbreken van een medische reden. Waarschijnlijk ligt de waarheid hier in het midden.
Er is ook een stijging van het aantal spontane vaginale verlossingen (van 66% naar 74%) en ook een lichte stijging van het aantal gezette episiotomies (van 45% naar 52%). Ook het aantal sectio's bleef gelijk (16%) maar het aantal electieve sectio's daalde (van 16% naar 10%). Deze cijfers gelden natuurlijk alleen voor de mensen die door Zwanger in Brussel in hun kraambed zijn gezien, dus ook hier kunnen we geen relevante conclusie aan verbinden.