Hoofdstuk 2 49 Praktische Activiteiten en Methodes voor Mensenrechteneducatie 63
Overzicht van de actviteiten Niveau Kinderen Burgerschap Democratie Discr. en Xenofobie Educatie Milieu Gendergelijkheid Alg. Mensenrechten Globalisering Gezondheid Menselijke Veiligheid Media Vrede en Geweld Armoede Sociale Rechten Sport Pagina Globalisering: een woordenlijst (A glossary of globalisation) 3 65 Een verhaal over twee steden (A tale of two cities) 3 67 Toegang tot geneesmiddelen (Access to medicaments) 4 76 Beeld het uit (Act it out) 2 82 Allemaal gelijk - allemaal anders (All equal - all different) 2 84 Ashique s verhaal (Ashique's story) 3 87 Let op, we kijken toe! (Beware, we are watching!) 4 91 Mag ik binnen? (Can I come in?) 3 94 Kinderrechten (Children's Rights) 2 99 Loon naar werk? (Different Wages) 2 103 Kan het anders? (Do we have alternatives?) 3 107 Binnen vier muren (Domestic Affairs) 3 110 'Teken-het-woord' spel ('Draw-the-word' game) 1 116 Onderwijs voor iedereen? (Education for all) 2 118 De werking van de democratie (Education for all) 2 123 Strijders voor mensenrechten (Fighters for rights) 2 126 Voorpagina (Front page) 3 131 Een tuin in één nacht (Garden in a night) 3 135 Helden en heldinnen (Heroines and heroes) 2 138 Horoscoop van de armoede (Horoscope of poverty) 3 141 In één minuut (Just a minute) 2 146 Laat ieders stem gehoord worden (Let every voice be heard) 3 149 Laten we het over seks hebben! (Let's talk about sex!) 4 152 In een perfecte wereld leven (Living in a perfect world) 3 156 Makah walvisvangst (Makah whaling) 4 162 Verbanden leggen (Making links) 4 169 Geld om te besteden (Money to spend) 2 173 Onze toekomstvisies (Our futures) 2 178 De weg naar het Land van Gelijkheid (Path to Equality-land) 3 181 Spelletjes met beeldmateriaal (Picture games) 1 184 Speel het spel! (Play the game!) 3 190 Elektriciteitscentrale (Power Station) 2 194 Een antwoord geven op racisme (Responding to racism) 3 197 Rechten bingo! (Rights Bingo!) 1 202 Zie wat we wel kunnen! (See the ability!) 3 205 Sport voor allen (See the ability!) 2 210 Zet een stap voorwaarts (Take a step forward) 2 213 De impact van het internet (The impact of the Internet) 4 218 De taalbarrière (The language barrier) 2 224 Het gevecht om geld en macht (The Scramble for Wealth and Power) 3 227 Het web van het leven (The web of life) 2 231 Gaan stemmen, of niet gaan stemmen? (To vote, or not to vote?) 4 234 Vakbondsvergadering (Trade Union meeting) 3 240 Geweld in mijn leven (Violence in my life) 3 244 Als morgen komt (When tomorrow comes) 3 246 Waar sta jij? (Where do you stand?) 2 250 Wie zijn ik? (Who are I?) 2 253 Werk en kindjes (Work and babies) 2 256 Een mensenrechtenkalender (A Human Rights Calendar) 259 64
Globalisering: een woordenlijst een kleinere wereld het internet het IMF handel gewelddadige demonstraties Waar denk je aan bij gebruik van de term 'globalisering'? Thema s Complexiteit niveau 3 Groepsgrootte Duur Overzicht Welke rechten? Doelstellingen globalisering, sociale rechten, opvoeding om het even 90 minuten Dit is een activiteit die kritisch denken omtrent de oorzaken en gevolgen van globalisering wil stimuleren. het recht op arbeid het recht op een behoorlijke levensstandaard en gezondheid het recht op opvoeding. Kennis vergaren en begrip stimuleren over de oorzaken en gevolgen van globalisering. Materialen woordenboeken (ten minste 4) Voorbereiding Instructies papier: A3 en A4-formaat schaar en plakband balpennen en kleurstiften allerlei publicaties en magazines, te gebruiken voor een collage toegang tot informatiebronnen (bibliotheek, internet) fotokopieermachine (eventueel) perforator, nietmachine en touw Verzamel zoveel mogelijk informatie over globalisering. Gebruik indien nodig de links en verwijzingen uit de achtergrondinformatie (zie p 354). Verzamel kranten, tijdschriften, folders, brochures, kalenders en postkaartjes die verwerkt kunnen worden tot illustraties. 1. Leg uit dat het doel van deze activiteit is een lijst op te stellen waarin termen, feiten en personen rond globalisering worden samengebracht. 2. Doe als opwarmertje een spel met woordassociaties. Vraag aan de deelnemers het eerste woord op te noemen waaraan ze denken als ze het woord 'globalisering' horen. 3. Ga verder met een andere brainstorming die nieuwe termen kan opleveren voor de lijst. Bijvoorbeeld: de fi nities van woorden en termen die verband houden met globalisering, zoals ATTAC, IMF, de belangrijkste thema s rond globalisering; personen in verband met globalisering en/of andersglobaliseringsbewegingen namen, data en plaatsen van ontmoetingen, gebeurtenissen, manifestaties, conferenties, betrokken transnationale bedrijven en internationale organisaties; illustraties, foto s en cartoons; citaten. 4. Toon aan de deelnemers het bronnenmateriaal en benadruk dat ze er vrij gebruik van mogen maken om hun lijst aan te vullen. Stimuleer creativiteit: THEMA'S GLOBALISERING SOCIALE RECHTEN EDUCATIE COMPLEXITEIT NIVEAU 3 GROEPSGROOTTE OM HET EVEN DUUR 90 MINUTEN 65
Globalisering: een woordenlijst (A glossary of globalisation) Belangrijke datum 8 september Internationale dag van de Alfabetisering deelnemers hebben de vrijheid om de lay-out voor hun reeks van woorden en namen te kiezen. Het kan in de vorm van een poster of een boekje naar keuze! 5. Verdeel de deelnemers in kleine groepjes van drie of vier mensen om samen te werken aan hun woordenlijst. 6. Als ze klaar zijn, kunnen de groepjes hun werk voorstellen aan de rest van de deelnemers. Nabespreking en evaluatie Begin met een korte terugblik op de oefening. Vonden de deelnemers het fijn? Ga daarna verder met een bespreking wat zij geleerd hebben. Wat was de meest verrassende informatie die zij zijn tegengekomen? Waarom? Was de informatie die zij vonden consistent? Waren er tegenstrijdigheden of fouten? Wat zijn de voor- en nadelen van globalisering? Zou globalisering moeten vermeden worden? Is dit mogelijk? Wat zijn de gevolgen van globalisering? Zie je de gevolgen van globalisering in je dagelijkse leven? In goed of slecht opzicht? Hoe kan globalisering de mensenrechten bevorderen? Welke rol kan een jeugdbeweging vervullen in een gemondialiseerde wereld? Besluit de sessie door te herinneren aan de eerste brainstorming, en vraag de deelnemers om nu nieuwe woorden en concepten aan de lijst toe te voegen. Tips voor begeleiders ATTAC is het letterwoord voor Association for the Taxation of financial Transaction for the Aid of Citizens (Vereniging voor de invoering van een belasting op financiële transacties ten voordele van burgers). IMF staat voor het International Monetary Fund (Internationaal Monetair Fonds). CCC staat for Clean Clothes Campaign (Schone-kleren campagne). Het is belangrijk om een veelheid aan bronnenmateriaal ter beschikking te stellen zodat deelnemers zoveel mogelijk informatie kunnen vinden. Informatie kan bijvoorbeeld komen uit tijdschrift- en krantenartikels, maar ook van het internet, radio, video, posters, folders, brochures en uit muziek. Hecht geen overdreven belang aan de kwaliteit van de presentatie van het gemaakte werkstuk. De nadruk van de activiteit ligt op de uitwisseling tussen deelnemers en op het leerproces van het zoeken naar en kritisch analyseren van informatie. Benadruk bij de voorstelling van de oefening dat de deelnemers de concepten zo duidelijk en beknopt mogelijk dienen uit te leggen. Suggesties voor follow-up Als deelnemers meer willen te weten komen over globalisering en over hoe het internet wordt gebruikt om mensenrechten te bevorderen, kunnen ze ook de oefening De impact van het internet (pagina 218) doen. Ideeën voor verdere actie In een school zou de klas die de oefening deed de lijst kunnen houden voor de schoolbibliotheek, voor gebruik door anderen. Een jeugdbeweging kan met de verkregen informatie een poster maken. 66
Een verhaal over twee steden heb je weleens gehoord over Legoland? Het stadje in Denemarken, opgebouwd uit kleine plastic blokjes? Nu is je kans om Equaland en Egoland te bezoeken! Thema s Complexiteit niveau 3 Groepsgrootte Duur Overzicht sociale rechten, burgerschap, milieu 4 à 10 personen 90 minuten Dit is een bordspel waarin spelers kiezen voor het soort stad waarin ze willen leven en het comfort waaraan ze belang hechten. De thema s die aan bod zullen komen zijn: solidariteit; de gevolgen van het betalen van belastingen; de waarde van plaatselijke democratie. Welke rechten? het recht op sociale zekerheid Doelstellingen Materialen Voorbereiding het recht op eigendom het recht op een gezond milieu Verantwoordelijkheidszin binnen de gemeenschap ontwikkelen. Het belang van sociale voorzieningen voor het gemeenschapsleven inzien. De waarden van solidariteit en verantwoordelijkheid bevorderen. 1 exemplaar van het bordspel dik papier of karton in A3-formaat (niet noodzakelijk, maar wenselijk) schaar rode en blauwe balpennen en papier 1 dobbelsteen paperclips in twee kleuren (v.b. rood en blauw), gelijke aantallen per kleur; 1 clip per persoon hechtkussentjes voor posters ('Buddies') 4 kopieën van vervangkaarten 2 enveloppen geld: 6.000 Ems per speler (zie bijlage) - te vinden op p.261 2 kopieën van het opdrachtenblad voor stadsbankiers 1 kopie van het opdrachtenblad voor de spelbankier timer overheadprojector en een transparant met de spelregels, om te projecteren (optie) Lees de instructies om je vertrouwd te maken met het bord, de kaarten en de regels. Neem twee bladen van de vervangkaarten en snij ze uit. Doe de setjes in verschillende enveloppen (A en B) zodat ze niet gemengd geraken. De twee overblijvende kopieën van de bladen zullen als referentie worden gebruikt voor de gemeenteraadszittingen. Kleef de fotokopie van het bord op karton om het te verstevigen. Kies drie mensen die de rol van bankiers zullen opnemen. Elke stad heeft een bankier en daarnaast heb je ook een spelbankier nodig. Geef de twee stadsbankiers en de spelbankier elk een THEMA'S SOCIALE RECHTEN BURGERSCHAP MILIEU COMPLEXITEIT NIVEAU 3 GROEPSGROOTTE 4-10 DUUR 90 MINUTEN 67
Een verhaal over twee steden (A tale of two cities) kopie van het opdrachtenblad dat voor elk voor hen bedoeld is. Zorg dat de bankiers een kaartje krijgen zodat ze tijdens het spel gemakkelijk herkend kunnen worden. Deel de rest van de deelnemers in twee groepen in. Geef hen elk een verschillende kleur paperclips (bijvoorbeeld rood en blauw). Vertel elke speler zijn of haar eigen pion te maken door zijn of haar naam op een papiertje te schrijven en het in hun paperclip te steken. Maak geld aan! Kopieer pagina 261 met het geld op, snij het uit en maak bankbiljetten. Je hebt één set geld nodig per speler. Instructies 1. Leg uit dat deze activiteit een bordspel is en toon het spelbord. Stippel het pad uit dat stad A vertegenwoordigt en dan het pad dat stad B voorstelt. Toon waar de twee paden kruisen, toon de pleinen waar de mensen hun salaris ophalen, waar ze hun belastingen betalen en waar ze de kans krijgen om in de andere stad te gaan spelen. 2. Leg de spelregels uit (zie bijgevoegd blad) en zorg dat iedereen ze begrijpt. Bepaal wanneer het spel eindigt. 3. Vraag de bankiers bordjes te maken waarop staat wie ze zijn, zodat de deelnemers weten aan wie ze hun belastingen moeten betalen. 4. Speel het spel en zorg achteraf voor nabespreking en evaluatie. Nabespreking en evaluatie Begin met te vragen hoe het spel zelf verliep en bespreek daarna wat de deelnemers leerden. Vonden zij het een fi jn spel? Wat vonden ze er leuk aan en wat niet? Vonden sommigen het in het begin oneerlijk dat sommige spelers meer belastingen moesten betalen dan anderen? Dachten zij er na een tijdje nog het zelfde over? Hoe verliepen de gemeenteraadszittingen? Hoe werden beslissingen genomen? Op democratische wijze? Wat dachten mensen die niet akkoord gingen met beslissingen van de gemeenteraad? Wie verhuisde naar een andere stad? Waarom deden zij dat? Heeft iemand op een gemeenteraadszitting uit eigen zak een gift gedaan om bij te dragen tot het sociale welzijn van de samenleving? Waarom deden zij dit? In het begin van het spel waren de sociale omstandigheden in de twee steden gelijk. Hoe eindigden zij? Waren er enige verschillen en zo ja, welke? In welke stad zou je het liefst wonen en waarom? Is het de moeite om hogere belastingen te betalen om een betere samenleving mogelijk te maken? Of zou je liever je hele loon behouden en er dingen mee kopen die je zelf nodig hebt of gewoon wil hebben? Hoe was de eindsituatie in de twee steden? Waren zij in een egalitaire samenleving, dit zou dan Equaland zijn, of in een land waar mensen egoïstisch zijn, namelijk Egoland? Hoe zou je je eigen land plaatsen op een schaal van 1 op 10 (1 is dan een zuiver Egoland, 10 is dan een zuiver Equaland). Tips voor begeleiders Het spel is vrij gemakkelijk voor iedereen die bordspelen kent, maar zorg er toch voor dat de regels goed uitgelegd worden. Het kan helpen deze op een bord te schrijven, 68
Een verhaal over twee steden (A tale of two cities) K een overheadprojector te gebruiken, of papieren uit te delen waarop ze staan. Het spel werkt het best met maximaal tien mensen die de burgers spelen. Er zou bij het begin van het spel een gelijk aantal burgers moeten zijn in elke stad. Als je bijvoorbeeld zestien deelnemers hebt, kun je de bankiers vragen in paren te werken. Als je met een grotere groep begint, kun je best het spel in twee aparte groepen spelen. Vergeet in dat geval niet al het materiaal te kopiëren en zorg voor een medebegeleider die verantwoordelijk is voor het tweede spel. Een gouden tip: speel het spel eens op voorhand, met vrienden of buren. Je zult zekerder zijn bij het geven van aanwijzingen en over een vlot verloop van het spel. Je merkt dat de belastingontvangers en fondsenbeheerders bankiers werden genoemd. In werkelijkheid is dit niet de bevoegdheid van een bankier. De term is zo gekozen omdat dit het woord is dat gebruikt wordt in de meeste populaire gezelschapsspelen. Als je vindt dat de term 'bankier' niet de meest geschikte is, kun je een andere kiezen, zoals financieel beheerder'. Belangrijke datum 1 ste maandag van oktober Wereld Habitat Dag - Steden Zonder Sloppen Suggesties voor follow-up Je kunt deelnemers aanmoedigen om verder na te denken over hoe Equaland er in de toekomst zou kunnen uitzien. Zie hiervoor ook de activiteit Onze toekomstvisies (pagina 178). De spelregels Aantal spelers: tussen 7 en 13. Drie mensen spelen de rol van bankier. In het begin van het spel hebben beide steden evenveel spelers. Doel van het spel: de winnaar is diegene die aan het einde van het spel het meeste geld heeft gewonnen. Hoe spelen 1. Kies drie bankiers: één voor stad A, één voor stad B, en één als algemeen bankier. 2. De helft van de spelers heeft rode pionnen, de andere helft blauwe. 3. Bij het begin van het spel worden de spelers in twee gelijke groepen verdeeld. De ene groep vormt de 'blauwe' spelers, de andere de 'rode'. De ene groep zal het traject a fl eggen in stad A, de andere het traject in stad B. 4. Alle spelers starten op het vakje "Start en salaris". 5. Tijdens het spel kan een speler enkel van stad veranderen als hij of zij stopt op het vakje kans om van stad te veranderen. 6. Elke speler start met een salaris naargelang zijn of haar kleur. Blauwe spelers krijgen 500 Ems, rode krijgen 100 Ems. 7. Gooi met de dobbelsteen om te bepalen wie mag beginnen. De hoogste worp mag beginnen, daarna gaat men verder tegen de wijzers van de klok in. 8. Om de beurt gooit elke speler de dobbelsteen en zet het aantal stappen vooruit aangegeven door de dobbelsteen. Bij aankomst op een vakje leest hij of zij de opdracht hardop voor en voert de opdracht uit. 9. Een speler die achteruit moet stappen, stopt wanneer het doelvakje werd bereikt. De instructie van dit tweede vakje moet niet worden opgevolgd. 10 Als een betaling moet worden uitgevoerd en de speler kan er niet aan voldoen, blijft deze op het vakje staan en wordt bedelaar. 11. Twee of meer spelers kunnen tegelijkertijd op hetzelfde vak staan. 69
Een verhaal over twee steden (A tale of two cities) Speciale vakken Belastingbijdrage Elke keer dat een speler op dit vak terechtkomt of er passeert zonder te stoppen, moet hij of zij belasting betalen. Het bedrag hangt af van het salaris van de speler en van de stad. Stad A Stad B 40% bij een salaris van minstens 500 Ems 10% bij een salaris van 100 Ems of minder 10% onafhankelijk van het salaris Een werkloze zonder uitkering betaalt geen belasting. Een werkloze die wel een uitkering krijgt, betaalt 10% van zijn bijdrage en dit in beide steden. De belasting wordt aan de bankier van de eigen stad betaald. Salaris Elke keer dat een speler het vak Start en salaris passeert of er stopt, krijgt hij of zij het vastgelegde loon van de bankier van zijn stad. Een werkloze krijgt een uitkering van zijn bankier als de stad een stelsel van sociale zekerheid heeft. Kans op verandering Elke speler die op het vak kans op verandering terechtkomt mag van stad veranderen. Daartoe moet de speler dit simpelweg meedelen aan de rest van de spelers en aan de bankiers. Bij de volgende ronde beweegt de speler verder op het traject van de andere stad. Een speler die van stad verandert, blijft hetzelfde salaris ontvangen, maar betaalt belastingen aangepast aan de stad. Gemeenteraadszittingen Alle spelers aanwezig in de stad gaan naar de zitting. Het is een gelegenheid om (eventueel) verandering te brengen in het stadsbeleid. Om de vijf belastingrondes kan er een zitting plaatsvinden. De stadsbankiers houden de stand bij van hoeveel mensen het belastingvak gepasseerd hebben in hun stad. Telkens wanneer een vijfde persoon het vak passeert, roept de bankier een bijeenkomst samen. De spelers van de stad beslissen dan of ze al dan niet een zitting willen houden. Tijdens een zitting stopt het spel en moeten de spelers van de andere stad wachten tot de zitting is afgesloten om verder te kunnen spelen. Spelers krijgen vijf minuten de tijd om over de noden van de stad en eventuele veranderingen in het beleid te beslissen. De vervangkaarten, waarvan ze een kopie hebben, geven een aantal beleidsopties weer, waarnaar spelers kunnen verwijzen (dit wil zeggen: die ze kunnen kiezen). Om een beleidsverandering door te voeren, moeten de spelers met het belastinggeld een vervangkaart kopen. Op elke kaart staat de prijs. De gemeenteraad kan alleen veranderingen teweegbrengen die het kan betalen. De stadsbankier draagt de som over aan de spelbankier. Burgers kunnen zoveel veranderingen invoeren als ze willen, zolang ze deze maar kunnen betalen. Een gemeenteraad in financiële moeilijkheden kan beslissen om enkele vervangkaarten terug te verkopen aan de spelbankier. De prijs ervan bedraagt dan 50% van het oorspronkelijke bedrag. Rijke personen kunnen, als zij dit willen, de stadskas spijzen om meer vervangkaarten te kunnen aanschaffen. De bankier gebruikt een heel kleine hoeveelheid plakgom om de vervangkaart op het bord te plakken (op het desbetreffende vakje). 70
Een verhaal over twee steden (A tale of two cities) K Vervangkaarten Er zijn 17 vervangkaarten die de gemeenteraad mogelijkheden bieden voor een ander beleid. Vervangkaarten worden gekocht bij de spelbankier. Eens een kaart werd gekocht, plakt de stadsbankier deze op het spelbord, over een bestaand vak heen, zoals overeengekomen door de stadsbewoners. Om het even welk vak mag veranderd worden. Als er op dat ogenblik al een speler op dit vak staat, hoeft deze de nieuwe instructie niet op te volgen. De vervangkaart wordt pas van kracht vanaf de volgende speler die er op staat. Tijdens een gemeenteraadszitting bepalen de stadsbewoners het beleid en mogen zij één of meerdere vervangkaarten aankopen. Alle kaarten moeten worden betaald. Bedelaars Een speler die zonder geld komt te zitten en zijn/haar belastingen en andere kosten niet meer kan betalen wordt een 'bedelaar'. Als er evenwel in de stad een tehuis voor daklozen is, mogen bedelaars hier blijven overnachten als ze dit wensen, in plaats van op het vak waarop ze beland zijn. De verhuis naar desbetreffend vakje verlost hen echter niet van hun schulden. De bedelaar kan om geld bedelen bij elke speler die op zijn of haar vak terechtkomt. Het is aan deze speler om te bepalen al dan niet iets te geven. Als de bedelaar opnieuw geld heeft om de schulden af te lossen, wacht hij of zij de volgende ronde af, betaalt, gooit de dobbelsteen en gaat verder. Bedelaars slaan om de twee beurten een beurt over. De dobbelsteen bepaalt wat er gebeurt: bij een zes vindt de bedelaar 50 Ems in een vuilbak; bij een vijf verzamelt de bedelaar 20 lege bierblikjes en krijgt 50 Ems statiegeld, maar enkel als de stad een containerpark heeft; bij een vier geeft de volgende voorbijganger 10 Ems aan de bedelaar; bij een drie bezat de bedelaar zich en verslaapt zich tot de volgende ronde; bij een twee overnacht de bedelaar in het park en vindt een briefje van 10 Ems onder de bank. Als de stad het park heeft vernieuwd, vindt de bedelaar een briefje van 20 Ems; bij een één wordt de bedelaar overvallen. De volgende gift moet afgestaan worden aan de stadsbankier. De inkomsten van een bedelaar worden door de eigen stadsbankier uitbetaald. Wanneer eindigt het spel? Spelers beslissen hoe het spel moet eindigen vóóraleer ze ermee beginnen. Ze kunnen kiezen uit volgende mogelijkheden: wanneer de eerste speler twintig rondes heeft afgelegd na een afgesproken tijdstip, bijvoorbeeld 45 minuten Verdere informatie Europese Code voor Sociale Zekerheid De Europese Code voor Sociale Zekerheid, van de Raad van Europa, trad in 1968 in werking. In juli 2001 werd hij door 18 lidstaten gerati fi ceerd. De code voorziet een brede waaier aan sociale beschermingsmaatregelen, zoals: medische zorgen, waaronder dokters, specialisten en eerste hulp; werkloosheidsuitkeringen; pensioenen; invaliditeitsuitkeringen. 71
Een verhaal over twee steden (A tale of two cities) DEELNEMERSBLADEN Vervangkaarten Renovatie van het park, met zwembad en kinderspeelhoek. Prijs: 200 Ems. Opruiming van het park. Prijs: 100 Ems. De straten zijn vernieuwd en helemaal heraangelegd. Ga drie blokken vooruit. Prijs: 400 Ems. De straten werden opgeknapt. Goed genoeg om mee te gaan tot de volgende gemeenteraadszitting. Prijs: 200 Ems. Je raakt je job kwijt! De werklozenkas betaalt 30% van je salaris uit. De stad heeft een reserve van 1000 Ems nodig. De staking op school wordt afgeblazen. Speel opnieuw. Prijs van hogere lonen: 400 Ems. Opening van een nieuw theater. Prijs: 400 Ems. Je vader gaat met pensioen en krijgt een uitkering. Een pensioenplan opstellen kost 400 Ems. Je wilt lezen en nu is er een bibliotheek! Gooi nog eens. Prijs: 200 Ems. Er zijn geen straatkinderen meer, want de stad bouwt een weeshuis. Prijs: 200 Ems. Je wordt ziek. Openbare ziekenhuizen zijn volledig gesubsidieerd. Je betaalt slechts 10 Ems. Prijs: 600 Ems. Je wordt ziek. Openbare ziekenhuizen worden niet gesubsidieerd. Je betaalt 30 Ems. Prijs: 400 Ems. Gratis toegang tot het strand! Lekker genieten! Prijs: 100 Ems. Transportproblemen gedeeltelijk opgelost door de aanleg van fietspaden. Prijs: 150 Ems. Een containerpark vermindert de afvalophaling. Ga drie blokken vooruit. Prijs: 150 Ems. Je hebt een juridisch probleem. Neem een advocaat. Ga twee blokken vooruit. Prijs: 200 Ems. Geen daklozen meer in de stad. Een opvanghuis wordt gebouwd. Prijs: 200 Ems. 72
Een verhaal over twee steden (A tale of two cities) K DEELNEMERSBLADEN Opdrachtenformulier van de stadsbankiers Beide steden beginnen zonder geld. Alle inkomsten zullen uit belastingen komen zodra de spelers dat vakje passeren. 1. Stadsbankiers gebruiken een invulblad om bij te houden hoeveel personen het belastingvakje zijn voorbijgekomen. Ze roepen een gemeenteraadszitting bijeen telkens een vijfde persoon het vak voorbijkomt of er op staat. 2. Stadsbankiers innen belastingen van elke speler in hun stad telkens deze het belastingvak voorbijkomt. Let erop dat de verhuisde stadsbewoners de nieuwe belastingen betalen. Het betaalschema ziet er als volgt uit: Stad A Stad B 40% bij een salaris van minstens 500 Ems 10% bij een salaris van 100 Ems of minder 10% onafhankelijk van salaris Een werkloze zonder uitkering betaalt geen belasting. Een werkloze die wel een uitkering krijgt betaalt 10% van zijn bijdrage, onafhankelijk van de stad. 3. Andere taken van de stadsbankier: Het stadsgeld beheren; Aan de spelbankier de vervangkaarten betalen; Vervangkaarten volgens wens van de stadsbewoners op het spelbord plaatsen; Het werklozenfonds beheren als de stad beslist er een op te richten; Werkloosheidsuitkeringen betalen als de stad beslist heeft een stelsel voor sociale zekerheid op te richten. Er moet minstens 1000 Ems in de bank liggen op het moment dat het stelsel opgericht wordt. De bedelaars in de stad in het oog houden en erop toezien dat ze eerlijk spelen bij het gooien van de dobbelstenen: bij een 6 bij een 5 bij een 4 bij een 3 bij een 2 bij een 1 vindt de bedelaar 50 Ems in een vuilbak; verzamelt de bedelaar 20 lege bierblikjes en krijgt 50 Ems statiegeld, indien de stad een containerpark heeft; geeft de volgende voorbijganger 10 Ems aan de bedelaar; bezat de bedelaar zich en verslaapt zich tot de volgende ronde; overnacht de bedelaar in het park en vindt een briefje van 10 Ems onder de bank. Als de stad het park heeft vernieuwd, vindt de bedelaar een briefje van 20 Ems; wordt de bedelaar overvallen. De volgende gift moet worden afgestaan aan de stadsbankier. De stadsbankier keert het geld uit aan mensen die geld in het park vinden en neemt ook het geld van de personen die worden bestolen. Bijhouden van het innen van de belasting Telkens wanneer een speler in jouw stad het belastingvak passeert, moet je belastingen innen en een stukje van de eerste taart aankruisen. Als vijf stukjes aangekruist zijn, moet je de eerste gemeenteraadszitting bijeenroepen. Als het spel herbegint ga je door met het aankruisen van stukken in de tweede taart enz. 1 ste zitting 2 de zitting 3 de zitting 4 de zitting 5 th Meeting 6 de zitting 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 5 4 3 5 4 3 5 4 3 5 4 3 5 4 3 5 4 3 73
Een verhaal over twee steden (A tale of two cities) DEELNEMERSBLADEN Rollenkaart van de spelbankier De spelbankier heeft al het geld bij het begin van het spel. Dit worden zijn of haar taken: 1. Zorg ervoor dat het spel vlot verloopt. Begin het spel; Zorg ervoor dat de regels worden nageleefd; Controleer de lengte van de raadszittingen. Zij mogen niet langer dan 5 minuten duren; Eindig het spel na de op voorhand vastgelegde speeltijd of wanneer de eerste speler een afgesproken aantal rondes heeft afgelegd. 2. Hou de stand van zaken bij: Bij het begin van het spel noteer je de naam, kleur en stad van elke speler; Noteer hoeveel keer elke speler het vak Start en salaris voorbijkomt. 3. Betaal een salaris aan elke speler bij het begin van het spel, en elke daaropvolgende keer dat deze het Start en salaris vak passeert. Salarissen worden betaald afhankelijk van de kleur van de speler, ongeacht de stad waar ze zich in bevinden: Blauwe spelers: 500 Ems Rode spelers: 100 Ems 4. Verzamel alle betalingen voor de vervangkaarten van de stadsbankiers. Invulformulier Noteer de namen van de spelers met een rode of een blauwe pen, afhankelijk van de groep waartoe zij behoren. Het is aanbevolen een streepjescode te gebruiken om de stand van zaken in het oog te kunnen houden. Elke van de eerste vier rondes krijgt een verticaal streepje en bij de vijfde ronde streep je deze door. De zesde ronde begin je met een nieuwe set van vijf, zodat je gemakkelijk kan optellen. Een telling van twaalf. rondes ziet er dus zo uit: IIII IIII II Spelers in stad A bij het begin van het spel Naam van de speler Aantal keren voorbij het startvak Spelers in stad B bij het begin van het spel Naam van de speler Aantal keren voorbij het startvak 74
Je hebt je baan terug! Zelfde salaris. s Avonds is er niets te beleven. Je verveelt je. Ga drie vakken terug. Vuilnisophalers staken. Sla een beurt over om je vuilnis weg te brengen. De straten zijn vol gaten. Onderweg zijn duurt lang. Sla een beurt over. Het park is vuil en moet worden opgeknapt. Sla een beurt over om te helpen schoonmaken. Vrij vak. Niets te lezen. Betaal 10 Ems voor een boek. Je hebt je baan terug! Zelfde salaris. Kans om van stad te veranderen! Je vader gaat op pensioen en heeft geen uitkering. Betaal 20 Ems om hem te helpen Een dronken dakloze valt je lastig. Sla een beurt over om het te regelen. Straatkinderen overvallen je. Geef 10 Ems weg. Vrij vak. Je wordt ziek en er zijn geen ziekenhuizen. Ga drie vakken terug. Straatkinderen beroven je. Geef 10 Ems weg. Leeg vak. De straten zijn vol gaten. Onderweg zijn duurt lang. Sla een beurt over. STAD A > Handleiding voor Mensenrechteneducatie Een dronken dakloze valt je lastig. Sla een beurt over om het te regelen. Het park is vuil en moet opgeknapt worden. Sla een beurt over om te helpen schoonmaken. De bussen rijden niet. Neem een taxi. Betaal 10 Ems. Vrij vak. Vuilnisophalers staken. Sla een beurt over om je vuilnis weg te brengen. Je hebt een juridisch probleem. Neem een advocaat. Betaal 50 Ems. Je wint de lotto! Je krijgt 50 Ems. s Avonds is er niets te beleven. Je verveelt je. Ga drie vakken terug. Kans om van stad te veranderen! Fijne dag om naar zee te gaan. Betaal 10 Ems om op het strand te mogen. Je raakt je job kwijt. Sorry! Vrij vak. Betaal je belastingen. De bussen rijden niet. Neem een taxi. Betaal 10 Ems. Leraren staken voor betere lonen. Sla een beurt over en zorg voor je kinderen. Een verhaal over twee steden Je wordt ziek. Er zijn geen ziekenhuizen. Ga 3 vakjes terug. Leeg vak. Je raakt je job kwijt. Sorry! Fijne dag om naar zee te gaan. Betaal 10 Ems om op het strand te mogen. Leeg vak. Gemeenteraadszitting Elke vijfde belasting bijdrage STAD B > Je vader gaat met pensioen en heeft geen uitkering. Betaal 20 Ems om hem te helpen. Leeg vak. Je hebt een juridisch probleem. Neem een advocaat. Betaal 50 Ems. Niets te lezen. Betaal 10 Ems voor een boek. Start & salaris K Je wint de lotto! Je krijgt 50 Ems. Leraren staken voor betere lonen. Sla een beurt over en zorg voor je kinderen. 75
Toegang tot geneesmiddelen Een gezamelijke wereldwijde inspanning door betrokken burgers kan het verschil maken. Zackie Achmat, Treatment Action Campaign THEMA'S GEZONDHEID GLOBALISERING DISCRIMINATIE COMPLEXITEIT NIVEAU 4 GROEPSGROOTTE 16-40 DUUR Thema s Complexiteit niveau 4 Groepsgrootte Duur Overzicht gezondheid, globalisering, discriminatie en xenofobie 16 à 40 deelnemers 190 minuten Deze activiteit is een simulatie van het 'farmaceutische' proces in Zuid-Afrika in 2001. Het draait om volgende zaken: HIV/aids en toegang tot medicijnen hoe strijdige aanspraken op rechten oplossen Welke rechten? het recht op leven en waardigheid Doelstellingen Materialen Voorbereiding het recht op eigendom Inzicht krijgen in de complexiteit van mensenrechtenkwesties. Verschillende manieren van besluitvorming vergelijken (con flictueuze versus consensus benadering). bord en krijt/stiften kaarten met de rolbeschrijvingen voor het proces instructies voor kort groepswerk, één per deelnemer kleine kaarten van 10 bij 6 cm. Eén rode en één groene kaart per deelnemer. ruimtes voor plenair en voor groepswerk Voor deel 1: Maak kopieën van de kaarten met de rolbeschrijvingen (één per persoon). Voor deel 2: Maak kopieën van de instructies voor het groepswerk, één per deelnemer. Maak een rode en een groene kaart per deelnemer. Instructies 190 MINUTEN Deze activiteit bevat twee delen. Deel 1 is een simulatie van een proces en deel 2 is een fase van consensusopbouw. Deel 1. Het proces (totale duur: 65 minuten) 1. Bereid het opzet voor. HIV/aids is een zeer ernstige epidemie over de ganse wereld, maar vormt vooral in Afrika een groot probleem. In Zuid-Afrika woedt er een verhitte discussie over, waar miljoenen armen nodeloos lijden en sterven omdat ze de broodnodige medicatie niet kunnen betalen. Hun enige alternatief is om goedkopere generische geneesmiddelen te kopen. De grote farmaceutische bedrijven steken hier echter een stokje voor. Zij willen hun eigendomsrechten beschermen en hebben hun krachten gebundeld om staten ervan te weerhouden deze witte producten te vervaardigen en goedkoper te verkopen. Ze hebben een proces aangespannen tegen de Zuid-Afrikaanse regering, die goedkope kopieën van het HIV/aids medicijn beschikbaar stelt. 2. Leg uit dat de deelnemers een proces zullen simuleren dat onlangs in Zuid- Afrika over deze kwestie plaatsvond. De vraag is of het eigendomsrecht een geldig argument is om het recht op leven en op waardigheid voor een groep mensen op de helling te zetten. 3. Deel de deelnemers in vier gelijke groepen in. Zij vertegenwoordigen respectievelijk Farma n.v., de Zuid-Afrikaanse regering, leden van de 76
Toegang tot geneesmiddelen (Access to medicaments) K Treatment Action Campaign (TAC) en de rechters. 4. Verdeel de kaarten met de rolbeschrijvingen per groep. 5. Geef de groepen 25 minuten om hun rolbeschrijvingen door te nemen en hun standpunten en/of vragen voor te bereiden voor het proces. Elke groep moet ook een woordvoerder aanstellen en één of twee extra mensen om de woordvoerder bij te staan met de vragen die tijdens het proces gesteld zullen worden. 6. Als alle groepen klaar zijn, komen ze terug in de plenaire ruimte. De groepjes blijven samen zitten. 7. Nu hebben Farma n.v., de Zuid-Afrikaanse regering en TAC elk vijf minuten de tijd om hun standpunten te verdedigen en vragen te stellen. De rechters moeten de groepen telkens voorstellen. 8. Op hun beurt hebben de rechters nu telkens vijf minuten de tijd om antwoord te geven op de vragen van de andere groepen, en de verschillende argumenten en standpunten samen te vatten. Deel 2. Sluiten van een overeenkomst (totale duur: 100 minuten) 1. Vraag de deelnemers zich in groepjes van telkens vier personen op te splitsen. In elke groep moet er een voormalig lid zitten van Farma n.v., een voormalig lid van de Zuid-Afrikaanse regering, idem voor TAC, en een voormalige rechter. 2. Deel de bladen uit waarop de instructies voor de groepjes staan. Zorg ervoor dat iedereen weet wat er van hen verwacht wordt en hoe de groene en rode kaarten gebruikt moeten worden. De groepjes krijgen een half uur om een consensus te proberen bereiken over de tegenstrijdige eisen. 3. Roep iedereen terug in de plenaire vergadering en vraag hun verslag uit te brengen over de resultaten van hun discussies. Geef elke groep hiervoor vijf minuten. Noteer de belangrijkste oplossingen en punten op een bord. 4. Als alle groepen verslag hebben uitgebracht vervolg je met een discussie over het besluitvormingsproces. Je kan volgende vragen stellen: Hoe gemakkelijk was het een consensus te bereiken? Wat zijn de sterktes en zwaktes van deze benadering? Was er een spanning tussen het proberen vinden van oplossingen en het verkrijgen van ieders akkoord? Wat waren de meest brandende knelpunten? 5. Bij het afsluiten van deze activiteit kan je misschien volgende passage voorlezen uit de beslissing van de rechtbank van 19 april 2001. Het doel om goedkopere toegang tot medicatie mogelijk te maken is aanbevelenswaardig en in de context van de HIV/aids-epidemie is het een grondwettelijke plicht van het hoogste belang dat de overheid een aantal fundamentele rechten zoals het recht op menselijke waardigheid en het recht op leven zou respecteren, beschermen en promoten (op hun beurt vormen zij de basis van een aantal andere rechten). (...) Er is geen basis voor (...) de eisen gesteld door de eisende partijen (met name de farmaceutische bedrijven). Belangrijke datum: 1 december Wereld Aidsdag Nabespreking en evaluatie De evaluatie is eigenlijk al bij de bespreking in deel twee begonnen. Ga hierop verder, moedig de deelnemers aan om na te denken over het hele proces en probeer de mensenrechtenkwesties bij dit proces te benoemen. Stel vragen als: Hadden jullie al over deze zaak gehoord? Wat waren jullie oorspronkelijke ideeën hierover? Veranderden deze ideeën tijdens de activiteit? Hoe vergelijken jullie de twee manieren van besluitvorming? Welke procedure gaf de beste resultaten? Hoe bepaal je wat een geslaagd resultaat is? Wat waren de belangrijkste achterliggende mensenrechtenkwesties? 77
Toegang tot geneesmiddelen (Access to medicaments) Bestaat er een verband met jullie dagelijkse leefwereld? Wat zijn de gevolgen voor de mensen uit jullie omgeving? Tips voor begeleiders Je hebt veel tijd nodig voor deze activiteit omdat het een moeilijk onderwerp is waarover de deelnemers goed moeten nadenken. De twee delen hoeven niet op dezelfde dag plaats te vinden; zij kunnen in twee afzonderlijke sessies gebeuren. Het doel van de rode en groene kaarten is om mensen eraan te herinneren wat werkt en wat niet werkt bij het nemen van beslissingen. In het ideale geval tonen alle deelnemers op het einde van de besprekingen en onderhandelingen een groene kaart als teken dat ze het eens zijn met een gezamenlijke oplossing. In deel twee is het mogelijk dat sommige groepen een consensus bereiken en andere niet. Ga tijdens de nabespreking in op de voor- en nadelen van zo n consensusbenadering. Vraag aan de groepen die op dergelijke manier een oplossing vonden naar hun uiteindelijk besluit, maar ook naar de achterliggende argumenten. Vraag de groepen die niet tot een consensus kwamen wat hen samenbracht en wat hen verdeelde. Voor tips over het bereiken van consensus, zie hoofdstuk 1. Het is belangrijk om de daadwerkelijke situatie van de betrokken gemeenschap te bekijken en de activiteit hieraan aan te passen. De naam Farma n.v. werd in het kader van deze oefening uitgevonden. Suggesties voor follow-up Bespreek vraagstukken uit je eigen land met betrekking tot gezondheid en hun relatie tot het recht op leven en op menselijke waardigheid. Informeer jezelf over de mondiale gezondheids- en mensenrechtenproblematiek. Bezoek websites of verzamel publicaties van belangrijke ngo s ter zake (Artsen Zonder Grenzen, TAC, Christian Aid) en van internationale instellingen (zoals de Wereldgezondheidso rganisatie). Zoek naar acties die worden opgezet om mondiale gezondheidskwesties aan te kaarten. TAC heeft een erg succesvolle campagne gevoerd. Jammer genoeg bereiken niet alle acties hun doel. Daar kunnen redenen voor zijn, zoals slechte organisatie of reclame. De groep kan hierop ingaan en hun vaardigheden voor ef ficiënte campagnevoering aanscherpen door de activiteit Let op, we kijken toe! (pagina 91). Ideeën voor verdere actie Zoek uit wie gezondheidskwesties in jouw gemeenschap op de agenda zet en hoe je eraan kan bijdragen. 78
Toegang tot geneesmiddelen (Access to medicaments) K Verdere informatie Deze activiteit is gebaseerd op een zaak die voor het Zuid-Afrikaanse Hooggerechtshof kwam in 2001. De Zuid-Afrikaanse Farmaceutische Vereniging vervolgde de Zuid-Afrikaanse president en enkele anderen, zoals TAC, voor het negeren van hun patenten en voor de invoer van goedkopere generische medicatie om miljoenen aids-patiënten te behandelen. De rechters moesten de verschillende rechten en belangen van beide partijen bekijken. Enerzijds eiste de farmaceutische industrie haar recht op eigendom, gelijkheid en vrije handel op, anderzijds stelden de regering en TAC dat het de taak van de staat is om de fundamentele rechten op leven en menselijke waardigheid van haar burgers te respecteren, beschermen, promoten en realiseren. Het gerecht velde een historisch vonnis dat stelde dat het recht op eigendom van een lagere orde is dan het recht op menselijke waardigheid en op leven en daarom beperkt kan worden. Als gevolg hiervan legde de farmaceutische industrie zich hierbij neer. Dit werd alom onthaald als een triomf van David tegen Goliath, niet enkel voor Zuid-Afrika, maar voor mensen in veel andere ontwikkelingslanden die streden voor het recht op toegang tot gezondheidszorg (ngo-persmededeling van 19 april 2001). Dit is een zeldzame en betekenisvolle overwinning van armen op machtige multinationals! Onze uitdaging is om nu samen te werken met farmaceutische bedrijven en de regering om ervoor te zorgen dat medicijnen terecht komen bij hen die ze nodig hebben (Kevin Watkins van Oxfam). AIDS en globaliseringtrends In rijke landen kunnen mensen die leven met HIV/aids beter en langer leven door anti-retrovirale medicijnen, die daar gratis ter beschikking worden gesteld. In zuidelijke landen lijden mensen besmet met HIV meer en sterven zij sneller omdat zij geen toegang hebben tot HIV-behandeling. Gemiddeld is de uitgave per persoon per jaar voor hun medische zorgen ongeveer 10$, terwijl de drievoudige behandeling die beschikbaar is voor mensen in noordelijke landen tussen 10.000 en 15.000$ kost per jaar. Armoede, gebrek aan onderwijs en sociale ongelijkheid versnellen de verspreiding van de epidemie, maar de uitdaging is bovenal politiek, een taak van overheden, internationale organisaties en farmaceutische bedrijven. Om doeltreffend te zijn moet men in de strijd tegen aids internationale mechanismen en instellingen uitdagen. Bovenal gaat het om het IMF (Internationaal Monetair Fonds), de Wereldhandelsorganisatie (WTO), TRIPS (Trade Related aspects on Intellectual Property Rights Handelsgebonden aspecten van intellectuele eigendomsrechten), GATS (General Agreement on Trade and Services Algemene Overeenkomst over Handel en Diensten) en het Dispute Settlement Body dat als een arbitrage-instelling van de WTO (Wereldh 79
Toegang tot geneesmiddelen (Access to medicaments) DEELNEMERSBLADEN Rollenspelkaarten Rollenspelkaart: Farma n.v. Jullie vormen een groep bedrijfsleiders bij Farma n.v.. Dit bedrijf is een wereldleider in de productie van geneesmiddelen en heeft de rechten gekocht voor de commercialisering van belangrijke HIV- en aidsgeneesmiddelen. Het is daarbij van belang om winstmarges te handhaven en aandeelhouders tevreden te houden. Daarom willen jullie ook het recht van het bedrijf behouden om de prijs van zijn producten te bepalen, rekening houdende met onderzoekskosten, productiekosten en lonen. Andere bedrijven toestaan om jullie producten zomaar te kopiëren en goedkoper te verkopen zou jullie winsten aantasten en het voortbestaan van het bedrijf in het gedrang brengen. Daarom hebben jullie de rangen gesloten met een aantal andere grote farmaceutische bedrijven om de overheid van haar plannen te doen afzien en zo nodig gerechtelijk te vervolgen. Jullie zijn een procedure begonnen tegen de Zuid-Afrikaanse regering. Bereid jullie argumentatie voor om je standpunt te verdedigen. Je krijgt vijf minuten om het tijdens het proces naar voor te brengen. Rollenspelkaart: Zuid-Afrikaanse regering Jullie zijn hooggeplaatste functionarissen van de Zuid-Afrikaanse regering. Jullie regering probeert een antwoord te vinden op de vragen die de farmaceutische industrie heeft gesteld. Farma n.v. probeert overheden ervan te weerhouden kopieën te maken van hun producten, die goedkoper kunnen worden verkocht. In principe ben je het eens met het standpunt van Farma n.v.. Populaire bewegingen zoals Treatment Action Campaign (TAC) stellen echter dat het een grondwettelijke plicht is van de staat om goedkope toegang tot geneesmiddelen te verlenen, zeker in de context van de strijd tegen HIV/aids. Je staat open voor die druk van onderuit en bent begonnen met de invoer van goedkopere (gekopieerde) geneesmiddelen uit landen als Indonesië. Bereid jullie argumentatie voor om je standpunt te verdedigen. Je krijgt vijf minuten om het tijdens het proces naar voor te brengen. Rollenspelkaart: Treatment Action Campaign (TAC) Jullie zijn een groep activisten die de Zuid-Afrikaanse Treatment Action Campaign (TAC) vertegenwoordigen. De campagne stelt dat de overheid de plicht heeft om goedkopere toegang tot geneesmiddelen te voorzien, in het bijzonder gezien de snelle verspreiding van HIV/aids. De regering heeft positief gereageerd en is begonnen met de invoer van goedkopere geneesmiddelen. Jullie stellen ook dat het de verantwoordelijkheid is van de staat om financiële middelen ter beschikking te stellen van patiënten en organisaties die vechten tegen HIV/aids. De Zuid-Afrikaanse regering werd echter een proces aangedaan door de farmaceutische industrie die het kopiëren en de goedkope verkoop van medicatie wil verhinderen. Je beslist daarom je krachten te bundelen met de regering om de rol van de staat te verdedigen bij de goedkope toegang tot medicatie. Bereid jullie argumentatie voor om je standpunt te verdedigen. Je krijgt vijf minuten om het tijdens het proces naar voor te brengen. 80
Toegang tot geneesmiddelen (Access to medicaments) K DEELNEMERSBLADEN Rollenspelkaart: rechters Jullie zijn een groep rechters die zetelen in een zaak waarbij belangrijke farmaceutische bedrijven de Zuid- Afrikaanse regering vervolgen om haar ervan te weerhouden medicatie goedkoop te produceren en te verkopen. Activisten van de Treatment Action Campaign (TAC) verdedigen de stelling van de regering. Jullie rol is om de drie partijen uit te nodigen om hun standpunten te komen verdedigen. Op het einde van die presentaties is het niet de bedoeling een oordeel te vellen of conclusies te trekken. Het is jullie taak om duidelijkheid te brengen in de zaak en de argumenten samen te vatten die de omstreden eisen onderbouwen. De kern van het probleem is hoe tegenstrijdige mensenrechten met elkaar kunnen worden verzoend. De verdediging (de regering en TAC) verdedigen het recht op leven en op menselijke waardigheid, en de eisende partij (Farma n.v.) eist het recht op eigendom op. Het of ficiële verslag van de rechtbank stelt als volgt: Het recht op leven en het recht op waardigheid vormen de belangrijkste mensenrechten, en als dusdanig de bron van alle andere persoonlijke rechten. Door onszelf te engageren voor een maatschappij die gebaseerd is op de erkenning van de mensenrechten, zijn we verplicht deze twee rechten boven alle andere te stellen. En dit moet door de staat aangetoond worden in al hetgeen deze doet, inclusief in de manier waarop misdadigers gestraft worden. De rechtbank stelde eveneens: Het recht op eigendom is beschermd door sectie 25 van de Zuid-Afrikaanse Grondwet die stelt dat 'niemand van zijn eigendom mag worden beroofd behalve in gevallen die door de wet op algemene basis zijn toegestaan' en 'geen enkele wet mag willekeurige grenzen stellen aan dit eigendomsrecht'. Instructies voor de kleine groepen van deel 2 Jullie zijn een kleine groep van vier mensen, en vertegenwoordigen elk één van de volgende vier partijen: Farma n.v., de Zuid-Afrikaanse regering, Treatment Action Campaign (TAC) en de groep rechters. Instructies: 1. Elke persoon stelt zichzelf en de partij die ze vertegenwoordigt om de beurt voor. 2. Vervolgens laat iedereen weten wat hij of zij denkt van de situatie op het einde van het proces. Als ze denken dat het gemakkelijk zal zijn om een oplossing te vinden, trekken ze een groene kaart, anders trekken ze een rode kaart. 3. Nu is het jullie taak om tot een bevredigende oplossing te komen, gebaseerd op de consensus tussen de vier personen. Laat de discussies in rondes verlopen. De rechter leidt de discussie en neemt als laatste het woord. Ronde 1: maak je standpunt bekend Ronde 2: stel je ideeën voor een oplossing voor Ronde 3: onderhandel over verschillende oplossingen 4. Luister aandachtig naar elkaar. Op het einde van elke bijdrage laat je je kleurenkaart zien om aan te geven of je denkt dat je groep tot een goede oplossing zal komen. 5. Op het einde van het consensusproces kies je een persoon die de resultaten aan de hele groep zal presenteren. 81
Beeld het uit Laat zien wat 'mensenrechten' wil zeggen THEMA'S ALG. MENSENRECHTEN KINDEREN BURGERSCHAP COMPLEXITEIT Thema s Complexiteit niveau 2 Groepsgrootte 9+ Duur Overzicht algemene mensenrechten, kinderen, burgerschap 90 minuten Welke rechten? allemaal Doelstellingen Materialen Dit is een dramatische werkvorm waarbij mensen worden aangemoedigd om: hun algemene indruk over mensenrechten onder de loep te nemen; manieren te vinden om die indrukken voor te stellen. Bekijken wat de deelnemers weten over mensenrechten. Interculturele en communicatievaardigheden ontwikkelen. Leren samenwerken en creativiteit stimuleren. rekwisieten: verkleedkleren, speelgoed, huishoudspullen, enz. papier en stiften, kleurpotloden lijm, touw, karton Instructies NIVEAU 2 GROEPSGROOTTE 9 OF MEER TIJD 90 MINUTEN 1. Leg uit wat het doel van de oefening is: uitbeelden wat het algemeen concept mensenrechten wil zeggen, op zo n manier dat mensen uit andere culturen die andere talen spreken het begrijpen. 2. Leg uit dat de deelnemers geen woorden mogen gebruiken, alleen gebaren en gelaatsuitdrukkingen. Als ze dat willen, mogen ze de rekwisieten gebruiken. 3. Laat ze kleine groepjes maken, van 4 tot 6 personen. Geef elke groep een groot stuk papier en viltstiften of kleurpotloden. 4. Geef de groepen 10 minuten om te brainstormen over hun ideeën in verband met mensenrechten. Daarna moeten ze 2 of 3 hoofdthema s kiezen die ze bij het uitbeelden het sterkst naar voren willen laten komen. 5. Geef elke groep nu 30 minuten om een voorstelling voor te bereiden en in te oefenen. Leg uit dat de hele groep moet samenwerken, en dat iedereen iets moet doen. 6. Breng daarna alle groepen samen, zodat ze elkaars voorstelling kunnen zien. 7. Trek na elke voorstelling een paar minuten uit voor reacties en bespreking. 8. Vraag de toeschouwers om uit te leggen wat ze net gezien hebben. Laat ze uitleggen wat volgens hen de hoofdthema s waren die aan bod kwamen in de voorstelling. 9. Laat dan de groep zelf kort die hoofdthema s uitleggen die in deze bespreking niet ter sprake kwamen. Doe hetzelfde voor elke voorstelling. Nabespreking en evaluatie Bekijk nu de activiteit zelf. Wat vonden de deelnemers van deze activiteit? Was ze moeilijker of gemakkelijker dan ze verwacht hadden? Wat waren de moeilijkste onderdelen, of wat was het moeilijkst om uit te beelden? Hebben ze iets nieuws geleerd over mensenrechten? Wat waren de verschillen en de gelijkenissen tussen de groepen? Waren ze 82