Soortenfiches kwallen en pieterman
Oorkwal Aurelia aurita schijfkwal 10 25 cm Lente-zomer Meest algemene kwal aan onze kust Kleurloos, herkenbaar aan de 4 oorvormige voortplantingsstructuren Bezit netelcellen, maar ongevaarlijk voor de mens Hans Hillewaert
Kompaskwal Chrysaora hysoscella schijfkwal 10 30 cm Lente-zomer-herfst De hoed van deze schijfkwal heeft een bruin randje + kenmerkende straalsgewijze bruine strepen, net als bij een antiek kompas. Kan venijnig netelen, wat striemen op de huid kan teweegbrengen. Behandeling kan met azijn. OPGELET: werkt enkel bij de kompaskwal, maar geeft vaak geen goede resultaten bij andere soorten. Ingrid Tulp
Zeepaddenstoel Rhizostoma octopus schijfkwal 10 60 cm Zomer Ook wel bloemkoolkwal genoemd, vanwege de structuur van de orale armen. Een bolle, lichtblauwe kwal met een donkerblauw randje. Bezit netelcellen, maar ongevaarlijk voor de mens. Karl Van Ginderdeuren
Blauwe haarkwal Cyanea lamarckii schijfkwal 5 20 cm Winter-lente-(zomer) Doorschijnend of blauwe kleur. De hoed is veel vlakker dan bij de zeepaddenstoel. Bovendien komt de blauwe haarkwal veel vroeger op het jaar voor dan deze laatste. Aanraking met de harige tentakels aan de onderzijde van de hoed leidt tot irritatie als bij brandnetels. Karl Van Ginderdeuren
Zeedruif Pleurobrachia pileus Ribkwal 2 3 cm Gans het jaar, vooral lente en zomer Doorschijnend, bolvormig Netelt niet, ongevaarlijk Karl Van Ginderdeuren
Amerikaanse ribkwal Mnemiopsis leidyi Ribkwal 2 10 cm Gans het jaar, vooral zomer en najaar De kwal is cilindervormig, met twee beweeglijke lepelvormige lobben. Vormeloos wanneer aangespoeld. Exoot Netelt niet, ongevaarlijk Karl Van Ginderdeuren
Japanse kruiskwal Gonionemus vertens Hydromeduse 2 4 cm Meldingen Spuikom zomer 2014 Exoot Transparante hoed met kruis (dit zijn de voortplantingsorganen). De rand van de hoed draagt meerdere tentakels. Contact met de kruiskwal kan zeer pijnlijk zijn en veroorzaakt een branderig gevoel met roodheid en soms blaasjes. Allergische reactie is mogelijk. Hans Hillewaert
En wat als je toch geneteld wordt door één van deze kwallen? Ga weg van de kwal(len) Wrijf of krab de getroffen huid niet. De achtergebleven neteldeeltjes kunnen nog meer gif vrijgeven. Spoel de wonde altijd met zeewater. Een spoeling met azijn werkt enkel bij de kompaskwal, maar geeft meer pijn bij andere soorten. Urine, drinkwater en alcohol worden sterk afgeraden omdat het de netelcellen activeert. Een papje van 50% natriumbicarbonaat/zuiveringszout en 50% zeewater is geschikt om de huid te reinigen. Breng het aan op de huid en schraap vervolgens de huid met een bankkaart of een vlakke schelp schoon. Om de pijn te minderen houd je de getroffen zone 20 minuten in water van 45 C (of zo heet als je verdragen kan). Neem eventueel een pijnstiller. Roep medisch hulp in bij hoofdpijn, ademhalingsproblemen, braken of koorts of wanneer er een andere ernstige allergische reactie optreedt.
Kleine pieterman Echiichthys vipera 10 tot 18 cm Kleine vis, leeft in ondiepe wateren en op zandbanken, waar hij zich ingraaft. Stekels in de voorste rugvin en op de kieuwdeksels bevatten gifklieren, die bij verstoring worden opgezet. Wandelaars of zwemmers raken meestal gewond doordat ze per ongeluk op een pieterman trappen of omdat ze deze stekel aanraken met de hand. Het gif veroorzaakt onmiddellijk een felle, uitstralende pijn, misselijkheid en lokale zwellingen. Warm water (40-45 C) helpt om het gif af te breken en de pijn te verlichten. Hans Hillewaert
En wat als je toch geprikt wordt door de kleine pieterman? Een steek van een pieterman wordt best zo snel mogelijk verzorgd. Anders kunnen de symptomen en de pijn lang aanhouden en verergeren. Was zo snel mogelijk ter plaatse de wonde uit met (zee)water, om gif en achtergebleven weefsel te verwijderen. Het gif van de pieterman is thermolabiel, wat wil zeggen dat het door warmte wordt afgebroken. Om het gif van de pieterman te neutraliseren, moet men de aangetaste zone zo snel mogelijk blootstellen aan een warmtebron en dit gedurende minimum 15 minuten. Dompel de wonde onder in warm water (zo heet mogelijk door het slachtoffer nog net te tolereren) van maximum 45 graden. Ook warme lucht van een haardroger op de wonde richten, is nuttig, net als een brandende sigaret op enkele millimeters van de steekwonde houden, dit echter zonder de huid te raken! Door deze behandeling zal ook de pijn verminderen. Hoe eerder met warmtebehandeling wordt begonnen, hoe groter het effect ervan. Het is belangrijk de steekwonde grondig te ontsmetten. Kijk ook de status van de tetanusvaccinatie na. Het slachtoffer mag een pijnstiller nemen en eventueel een anti-allergicum om de symptomen te verlichten. Hoe langer men wacht met de warmtebehandeling, hoe minder effectief deze zal zijn. Als na een tweetal uur de symptomen nog uitgesproken zijn of wanneer de wonde geïnfecteerd lijkt, is medisch advies noodzakelijk. Soms is een behandeling met antibiotica aangewezen.
CONTACT meer info Lies.Vansteenbrugge@ilvo.vlaanderen.be en Sofie.Vandendriessche@ilvo.vlaanderen.be http://www.antigifcentrum.be/natuur/dieren/kwallen-aan-de-belgische-kust www.ilvo.vlaanderen.be www.vliz.be