1 Jaarverslag 2008 1. Inleiding LiNK ontwikkelde zich in het kader van de Vlaamsbrabantse feedbackgroep verbonden aan het Antwerpse BIJPASS project. Het project LiNK is ontstaan vanuit de nood van begeleidende teams naar ondersteuning bij het begeleiden van moeilijke jongeren. Men voelde dat aan deze jongeren en hun context niet de begeleiding geboden kon worden die op langere termijn nodig was. Er was consensus om in een beperkte, geëngageerde projectgroep een proefproject uit te werken vertrekkend van anoniem casusoverleg. De Wissel nam de rol van organisator op zich, hierin gemandateerd door het Platform Bijzondere Jeugdbijstand en financieel ondersteund door de provincie Vlaams Brabant. Als doelstelling werd geformuleerd dat men linken wou leggen tussen Bijzondere Jeugdbijstand en Geestelijke Gezondheidszorg door casusoverleg te organiseren. De doelgroep van LiNK betreft de jongeren waarbij hulpverlening vanuit beide sectoren nodig wordt geacht. Het zijn enerzijds de jongeren die men als 'restgroep' benoemt, als 'moeilijk bereikbare/begeleidbare' jongeren, maar anderzijds ook de jongeren die in de Bijzondere Jeugdzorg in begeleiding zijn waarvoor men extra ondersteuning vanuit de Geestelijke Gezondheidszorg noodzakelijk acht. LiNK stelt zich open voor alle jongeren uit Vlaams Brabant. Ook stelt LiNK bij aanmelding geen beperking in de minimumleeftijd van de jongere, in de betrokken diensten en/ of voorzieningen of in de problematiek. 2. Werking Organisatorisch onderscheiden we in LiNK samenwerking op drie niveau's, namelijk de projectgroep, de casusgebonden opvolging en de adviesgroep. 1 De projectgroep heeft verschillende functies. Enerzijds is dit de stuurgroep van het project, met als doel de samenwerking over sectoren heen te stimuleren en hier continuïteit in te brengen. Anderzijds heeft de projectgroep de functie van inclusiegroep en casusoverleg. Hulpverleners uit de verschillende sectoren werken samen rond deze concrete casussen. Faciliterende en bemoeilijkende factoren in de hulpverlening worden aangekaart. Er wordt gezocht naar coherente trajecten voor de jongeren en men tracht mekaar te ondersteunen (anticiperend) op crisismomenten. Het casusoverleg binnen LiNK staat niet ter vervanging van het gebruikelijke overleg binnen de hulpverlening waarbij de consulent en cliënten betrokken zijn. Van de deelnemers aan de projectgroep wordt een inspanning verwacht. Aan het 'gedwongen omsingelen' (jongeren zwaar onder druk zetten om zich aan te passen aan het bestaande hulpverleningskader) willen we met LiNK een alternatief bieden door 'ondersteunend te omringen' (bestaande modules binnen de hulpverlening vlot en flexibel beschikbaar stellen en combineren). Dit vraagt enerzijds van de partners dat ze actief deelnemen aan overleg en waar nodig hun expertise inbrengen. Anderzijds impliceert dit dat de partners zich flexibel en geëngageerd opstellen en dat ze de jongeren, ook op lange termijn, willen blijven vasthouden. Dit houdt ook in dat iedere betrokken voorziening buiten het eigen referentiekader dient te kijken, dat men buiten de lijntjes durft te kleuren.
2 Aanmelding van casussen gebeurt bij de projectcoördinator telefonisch of via mail. Een voorziening die een casus aanmeldt, treedt als vast lid toe tot de projectgroep. Criteria ter inclusie van een casus zijn: 1. In het traject van de jongere zijn hulpverleners uit meerdere sectoren betrokken. 2. De hulpverleners engageren zich om het traject op lange termijn te blijven opvolgen, hun hulpverleningsaanbod vlot ter beschikking te stellen binnen het traject en systematisch te participeren aan de projectgroep. 3. Minstens één van de partners in de hulpverlening is gevestigd in Vlaams Brabant en maakt deel uit van de projectgroep. De lijst van partners van de projectgroep zit in bijlage. De projectgroep komt om de vier à zes weken samen. 2 De casusgebonden opvolging door de projectmedewerker. Wegens de omvang van het aantal lopende dossiers (37 in februari 2009) kunnen lang niet alle casussen ter bespreking voorgelegd worden op de projectgroep. Dit kan slechts voor vier à vijf casussen. Opvolging gebeurt dan ook via maandelijkse bevraging door de projectmedewerkster (schriftelijk, telefonisch en/ of via een bezoek in de betrokken voorziening). Enkel knelpunten of opvallende elementen binnen een casus worden aan de projectgroep voorgelegd. Selectie van de te bespreken casussen gebeurt door de projectmedewerker op basis van deze opvolging en/of op vraag van de betrokken partner(s). Bij doorverwijzing van de jongere naar een andere hulpverlener, wordt deze laatste door de projectmedewerker gecontacteerd om follow up te vragen. Dit om verder zicht te houden op het traject van de jongere doorheen de hulpverlening en om breuken te vermijden. De projectmedewerker is slechts één dag per week tewerkgesteld in het project. 3 De adviesgroep (vroegere feedbackgroep van BIJPASS lijst in bijlage) heeft als doel een soort ruimere denkcel en ontmoetingsplaats te creëren voor alle mogelijke geïnteresseerden en betrokkenen. Enerzijds koppelt de projectgroep van LiNK de stand van zaken en ontwikkelingen binnen het project terug aan de adviesgroep. Anderzijds groeide de adviesgroep uit tot een ontmoetingsplaats voor gelijkaardige of verwante projecten uit de regio. Samenhang en verschillen tussen de verscheidene projecten kunnen hier duidelijk worden. Deelnemende projecten zijn het Therapeutisch project arrondissement Leuven (TP48), het Cliëntoverleg met externe voorzitter (Integrale jeugdhulp), project Stent, het Forensisch Adolescenten Outreachteam en de Forensische crisisbedden van Pathways Tienen en De Kade Kortenberg. Zij informeren de adviesgroep over de stand van zaken in hun eigen projecten. De adviesgroep komt één keer per trimester samen. 3. Overzicht 2008 Synthese casussen Tabel 1 Overzicht casussen LiNK naar leeftijd, schoolverloop, samenstelling biologisch gezin, verwijzer, hulpverleningsvorm, aantal doorplaatsingen en ethniciteit bij aanmelding Jongen (N=18) Meisje (N=21) Leeftijd > 18 1 0 18 3 2 17 1 6 15 16 4 9 13 14 4 4 <= 10 5 0 Schoolverloop Problematisch 12 19 Nietproblematisch 5 2 Onbekend 1 0
Samenstelling biologisch gezin Intact 2 2 Niet intact 16 19 Verwijzer CBJ 8 5 JRB 10 16 Hulpverlening Ambulant 10 4 Residentieel 6 16 Geen 2 1 Aantal plaatsingen 1 5 3 2 3 2 3 1 2 4 3 0 > 4 6 14 Etniciteit Belg 15 13 Andere 3 8 3 Tabel 2 Overzicht casussen LiNK met een problematisch schoolverloop naar leeftijd bij aanmelding Jongen (N=13) Meisje (N=19 ) Leeftijd >18 1 0 18 1 2 17 1 6 15 16 3 7 13 14 3 4 <= 10 3 0 Aantal lopende casussen: 39 Aantal aangemeld in 2008: 31 Aantal beëindigd in 2008: 4 Bespreking Kenmerken van de jongere: Over geslacht zijn het aantal casussen ongeveer gelijkmatig verdeeld Dertien jongeren zijn meerderjarig of staan op de rand van meerderjarigheid Twee derde van de casussen staat onder jeugdrechtbank. De anderen hebben het CBJ als verwijzer. Alle casussen, op één na, werden aangemeld vanuit BJB, waarvan vijf casussen vanuit de verwijzers. Elf jongeren hebben een andere dan de Belgische etniciteit. Voor de helft van de jongeren verloopt het schoolparcours op één of andere manier problematisch. Deze jongeren bevinden zich voornamelijk in de leeftijdsgroep 14 16 jaar. Voor ruim drie vierde van de casussen is bekend dat hun schoolverloop op één of andere manier problematisch verloopt (voor een spreiding naar leeftijd, zie tabel) Agressie, depressie, een zwakke intelligentie en een drugproblematiek zijn kenmerken die bij deze jongeren vaak naar voor komen. Ongeveer twee derde van de casussen werd bij aanmelding residentieel begeleid. Een derde geniet ambulante hulpverlening..drie casussen hadden, bij aanmelding geen plaats binnen het bestaande het bestaande hulpverleningsaanbod. Bijna alle jongeren hebben een traumatisch verleden. Kenmerken van het gezin:
4 In negen gezinnen is er slechts één kind De gezinssamenstelling is in slechts vier gezinnen nog intact. Bij de niet intacte gezinnen hebben 20 jongeren geen contact meer met één of beide ouders (vnl. ontbreekt vader). Redenen zijn (v)echtscheiding of relatiebreuk of het overlijden van één van beide ouders. In de meeste gezinnen is er een gebrek aan steunfiguren. Agressie, verwaarlozing, mishandeling/misbruik en/of een vechtscheiding zijn vaak kenmerkend voor de gezinnen. Vaak vertonen ouders weerstand naar hulpverlening toe. Dit is vooral kenmerkend bij thuisen gezinsbegeleiding. Bij een derde van de casussen is er sprake van een psychiatrische problematiek bij één of beide ouders (vnl. bij moeder). In één vierde van de gezinnen krijgt één van beide ouders (vnl. moeder) ook hulpverlening. Bij acht casussen worden meerdere kinderen uit het gezin begeleid door de betrokken setting, waarvan twee onder de vorm van gezinsbegeleiding. Medewerkers Remi Stegen: 0,10 FTE projectleiding, coördinatie Marie Dupont: 0,20 FTE projectmedewerkster, opvolging casussen, voorbereidend werk project en adviesgroep. Financieel werkingsverslag In bijlage 4. Werking naar buiten toe Om het netwerk van betrokken hulpverleners te vergroten en aldus voor meer jongeren in de hulpverlening de mogelijkheid van gemengde trajecten te realiseren, zetten we met LiNK de stap naar buiten. Symposium Congres Kinderpsychiatrie en Psychotherapie LiNK droeg bij aan het zesde Vlaamse Congres Kinder en Jeugdpsychiatrie en psychotherapie onder de vorm van een symposium. Dit congres vond plaats op 7 en 8 februari 2008. Het symposium droeg als titel LiNKen tussen BJB en GGZ. We stelden de algemene werking van het project LiNK voor, Johan Ieven schetste de noden binnen pleegzorg van samenwerking met de geestelijke gezondheidszorg, Jean Pierre Van Eeckhout en Alice Andries vertelden over de samenwerking tussen Thuisbegeleidingsdienst Radar en een psychiater. Nadien brachten Elke Janssens (De Wissel) en Dr. Inez Vandenbussche (Pathways) een casestudy waarin het hulpverleningstraject van een jongere en de daarin ontstane residentiële samenwerkingsverbanden werden geschetst. Uit de vragen van de aanwezigen bleek de grote interesse, maar ook de nood aan deze vormen van samenwerking. We ontvingen vele positieve reacties op dit initiatief. Ook in 2009 zal het project LiNK een symposium verzorgen in het kader van het congres Kinderpsychiatrie en Psychotherapie (Gent 10 11 september). Voorstelling Project LiNK in het LOK (oktober 2008) LiNK werd uitgenodigd om het samenwerkingsmodel voor te stellen op het Lokaal Overleg van Kinderpsychiaters. Publicatie in het Handboek Integrale Jeugdhulp (februari 2009) Hierin wordt het Project LiNK geschetst als praktijkvoorbeeld van een bottom up beweging in de ontwikkeling van geïntegreerde jeugdhulp.
Beleidsdag Stent (februari 2009) Het model van LiNK werd voorgesteld in een workshop op de beleidsdag van Stent (opvolgproject van BIJPASS) en kon op veel belangstelling rekenen. 5 Samenwerking met Faculteit PPW departement Pedagogische Wetenschappen In 2008 werd door Stephanie Schurmans een thesisonderzoek opgestart met als onderwerp de doelgroep van het project LiNK. Deze thesis loopt aan het departement Pedagogische Wetenschappen van de KULeuven, onder leiding van Prof. Dr. Hans Grietens. 5. Verdere ontwikkeling Vanuit de samenwerking binnen het project LiNK ontwikkelden zich in 2008 twee pistes. Een eerste piste betreft de rol van LiNK binnen de outreaching van CGG naar BJB. Een tweede piste betreft de residentiële orthopedagogische setting van de proeftuin voor adolescente meisjes, toegekend aan vzw De Wissel in december 2008. 1 Outreach CGG naar BJB In de nabije toekomst zal LiNK een rol opnemen in een structureel samenwerkingsverband met de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg van Vlaams Brabant, die de opdracht van outreaching naar de Bijzondere Jeugdzorg volgens het LiNK model zullen implementeren. Dit vertaalt zich op twee manieren: de CGG s maken hun aanbod maximaal beschikbaar voor jongeren die in de Bijzondere Jeugdzorg in begeleiding zijn, zowel ambulant als mobiel, waarbij dient rekening gehouden te worden met de onvoorspelbaarheid van de doelgroep die meebrengt dat een aantal vastgelegde afspraken niet zullen doorgaan. Het zal op dat moment belangrijk zijn om aanklampend te werken om een traject op maat te kunnen uitwerken. In overleg met de CGG s wordt nagegaan of zij de functie van bijkomende casemanager (naast de consulent) kunnen opnemen. In knelpuntdossiers houdt dit in dat er extra overleg gepland wordt om een traject voor de jongere mogelijk te maken en om op zoek te gaan naar ondersteuning van de begeleidende teams om het verder zetten van de bestaande hulpverlening te faciliteren Door in het kader van de outreaching opdracht tevens goede afspraken te maken met de residentiële Kinder en Jongerenpsychiatrie (inclusief crisisbedden), ontstaat er een breed netwerk van jeugdhulp waarin zowel mobiel, ambulant als residentieel werken vlot beschikbaar is.
2 De Proeftuin 6 Een andere piste waarin de opgedane ervaring en de ontstane samenwerking binnen LiNK een residentiële vertaling zal vinden is de proeftuin voor adolescente meisjes die in de eerste helft van 2009 in Betekom vorm zal krijgen. De LiNK partners engageerden zich om deze nieuwe werkvorm, gericht op een aantal adolescente meisjes die we thans als casus van LiNK aangemeld zien worden, structureel mee uit te bouwen. Deze residentiële verankering van de samenwerking tussen de Bijzondere Jeugdzorg en de Geestelijke Gezondheidszorg zal niet louter een nieuw gespecialiseerd centrum zijn, maar zal fundamenteel een intensief samenwerkingsverband zijn, waarin alle voorzieningen BJB (inclusief Gemeenschapsvoorzieningen), Geestelijke Gezondheidszorg en Kinderpsychiatrie van Brussel, Vlaams Brabant, Antwerpen en Limburg als mogelijke partners gezien worden. We spreken over een eigen vertaling van orthopsychiatrie. 6. Besluit Het project LiNK heeft op enkele jaren tijd een stevig samenwerkingsverband geïnstalleerd tussen de Bijzondere Jeugdzorg en de Geestelijke Gezondheidszorg in de provincie Vlaams Brabant. De samenwerking is ontstaan vanuit de noden die gevoeld werden in het dagelijks werken met jongeren. Begeleiders zijn zelf op zoek gegaan naar ondersteuning om logische trajecten te kunnen realiseren. Het is alsdusdanig een goed praktijkvoorbeeld van een bottom up beweging in de richting van integrale jeugdhulp. Op de werkvloer wordt de meerwaarde gevoeld, waardoor de bereidheid tot participeren groot is. Als meerwaarde wordt benoemd dat hulpverleners uit verschillende sectoren elkaars werking leren kennen en de bereidheid tonen om mekaar te ondersteunen en flexibele trajecten uit te werken, buiten de lijntjes. Voor de cliënten zit de meerwaarde in de toegenomen draagkracht van de hulpverleners om met hen op lange termijn te blijven werken. De kans op escalaties in het gedrag van een aantal jongeren vermindert. Het betrekken van de cliënten bij het overleg zelf zal in de toekomst verder uitgewerkt worden. Het (vooralsnog anoniem) casusoverleg dient ook voor hen betekenis te krijgen en hen de mogelijkheid te bieden tot participeren. Alleszins zal het project LiNK zoeken op welke wijze het zijn eigen werking kan uitbreiden over meer casussen en hoe dit ook op lange termijn kan gerealiseerd worden. We willen het project uitbreiden naar andere hulpverleners, met het bijhorende engagement om tot een breder draagvlak te komen voor samenwerking. Andere sectoren kunnen ook in LiNK een plek vinden. We denken hierbij aan voorzieningen van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (op dit moment slechts één casus) en de gespecialiseerde drughulpverlening (één casus op dit moment). We streven tevens naar een grotere betrokkenheid van jongere en ouders. Op langere termijn wil LiNK op zoek gaan naar een handelingsgerichte diagnostiek geïntegreerd in het begeleidingsaanbod. We hopen hierbij niet enkel een inhoudelijk sterker begeleidingsaanbod te realiseren, maar tevens ideeën op te doen met betrekking tot vroegdetectie en preventie. Daarnaast zal LiNK trachten nog meer te expliciteren op welke hindernissen de hulpverlening stoot en hieromtrent ideeën aanreiken aan de beleidmakers. De beoogde resultaten van het project LiNK liggen in het continueren van de meerwaarde (meer continuïteit in de hulpverlening en een grotere draagkracht van de begeleidende teams) en een uitbreiding overheen meerdere partners. Om tot meer wetenschappelijke bevindingen te kunnen komen mbt de werking van het project, werd contact genomen met Prof. Dr. Hans Grietens van de faculteit Psychologie en Pedagogie aan de KULeuven. Onder zijn leiding loopt er momenteel een thesisonderzoek naar de aangemelde doelgroep bij het project LiNK. Andere onderzoeksvragen zullen in de toekomst opgesteld worden mbt de ontstane samenwerkingsverbanden en hulpverleningsvisie. Het blijft nog onduidelijk op welke wijze het project LiNK in de toekomst zal kunnen gecontinueerd worden. Tot op heden is LiNK afhankelijk van projectsubsidies van de provincie Vlaams Brabant. Er zal echter gezocht moeten worden naar een bijkomende, andere financiering. Mogelijks kan dit project een plaats vinden binnen het kader van de Integrale Jeugdhulp. We benadrukken dan vooral de rol van LiNK als bijkomend (naast de consulent) casemanager in knelpuntdossiers. Door dit regionaal te organiseren ontstaat er een hecht netwerk van hulpverleners die mekaar kennen en vertrouwen, en
7 daardoor bereid zijn om buiten de lijntjes te kleuren. Het spreekt vanzelf dat enkel een met de sectoren vertrouwde en ervaren hulpverlener deze moeilijke rol van casemanager kan opnemen. In het verder uitbouwen en op punt stellen van deze methodiek kan het project Outreaching Bijzondere Jeugdzorg, waartoe aan de CGG s extra middelen werden toegekend, misschien een waardevolle ondersteuning betekenen. Er werd alvast een gezamenlijk Plan van Aanpak geschreven en een structureel overleg geïnstalleerd. Tot slot willen we nog even citeren uit een vorig verslag om de drijfveer tot dit project nog eens in het licht te stellen: Het is duidelijk dat de thematiek die door het project LiNK wordt aangekaart zeer prangend is. Door de versnippering van de hulpverlening in sectoren en gespecialiseerde diensten, dreigen van langsom meer jongeren van het kastje naar de muur gestuurd te worden, vaak op jonge leeftijd. Dit proces op zich vormt de aanleiding om hen de stempel onbegeleidbaar of randpsychiatrisch te geven. Het is maar door hulpverleners samen te brengen rond deze casussen dat er terug naar oplossingen gezocht kan worden. Vanuit deze ervaring in het samenwerken vinden we hoe langer hoe meer argumenten om een oplossing voor hulp aan deze jongeren niet te gaan zoeken in nog meer gespecialiseerde diensten. Het is duidelijk dat voor deze jongeren heil gezocht dient te worden in een samenwerking tussen de sectoren BJB, CGG en KJP, waarbij verschillende expertises samengebracht kunnen worden en waarbij flexibiliteit in de trajecten wordt ingebouwd, zodat soepel ingespeeld kan worden op het explosieve, momentane gedrag dat meestal deel uitmaakt van de problematiek van deze jongeren. Op deze wijze wordt het mogelijk om gedurende voldoende lange tijd een hulpaanbod te realiseren voor deze jongeren. Want laat ons niet naïef zijn: jongeren die jarenlang dienden te (over)leven in onveilige opvoedingssituaties en hierdoor ernstige kwetsuren opliepen en ondertussen een persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen, kunnen niet met snelle kortdurende programma s genezen worden.
8 7. Bijlagen: Financiëel verslag Boordtabel : besteding ytd tegenover budget Budget 2008 LiNK 2008 Realisaties per 31/12/2008 wedde 17.500,00 totale loonkost 22.183,51 acerta 259,22 toerekening loonkost alg 280,37 gsm 75,00 x x 203,46 toerekening werkingskost 1.200,00 1.185,99 verplaatsingen medewerker 225,00 x supervisie, diagnostiek,... 1.000,00 x 20.000,00 0,00 24.112,55
9 Samenstelling adviesgroep LiNK Naam Johan Ieven Linda Elsoucht Mark Neyens Anne Vranckx Jacques De La Marche Krista Mommen Mon Vandekeybus Sarah Polspoel Barbara Walgrave Karen Bauwens Bieke Vander Cruys Karine Geukens Jean Pierre Van Eeckhout Ilse Mariën Tine Marain Chris Gautier Katrien Scheers Gie Kiesekoms Mieke Houthuys Linda Aerts Linda Van den Elzen Hilde Van der Borght Inez Vandenbussche Mark Frederickx Bruno Theunissen Jo Jespers Jan De Vos Eddy Van Den Hove Patricia Leyssens Willy Van Nieuwenhuyzen Hans Grietens Herman Hacour Marie Dupont Remi Stegen Dienst of werkvorm Centrum Pleegzorg Kessel Lo CGG Ahasverus CGG PassAnt Leuven CGG Vlaams Brabant Oost CGG Vlaams Brabant Oost De Dam Leuven Integrale Jeugdhulp Vlaams Brabant Therapeutisch Project arr. Leuven CGG Leuven De kade St. Jozef Kortenberg Huize Levensruimte Averbode Plan Aid Tonuso Vzw Monte Rosa Vzw Radar Ternat Vzw Malpertuus Forensische Outreaching UZ Leuven MDT Bijzondere Jeugdbijstand MDT Bijzondere Jeugdbijstand vzw Sporen SDJ Brussel Stent (OSBJ) CBJ Halle Vilvoorde / Brussel De Wissel Leuven Pathways Tienen Pathways Tienen Pathways Tienen Oikoten Psychiater CGG De Vest Brussel Vlaams Welzijnsverbond Amber Leuven Provincie Vlaams Brabant Faculteit PPW Departement PW VLABO Project LiNK Projectleider LiNK
10 Samenstelling projectgroep LiNK Naam Johan Ieven Mark Neyens Jacques De La Marche Krista Mommen Liliane Barthélemy Jean Pierre Van Eeckhout Barbara Walgrave Karen Bauwens Ann Dekeyser Chris Gautier Katrien Scheers Gie Lambeir Mark Frederickx Hilde Van der Borght Ilse Mariën Lieve Terreyn Els Van Ussel Imke Van Herrewegen Marie Dupont Remi Stegen Dienst of werkvorm Centrum Pleegzorg Kessel Lo CGG PassAnt Leuven CGG Vlaams Brabant Oost De Dam Leuven Amber Leuven Vzw Radar Ternat De kade St. Jozef Kortenberg Huize Levensruimte Averbode Plan Aid Tonuso MDT Bijzondere Jeugdbijstand MDT Bijzondere Jeugdbijstand vzw Sporen Pathways Tienen De Wissel Leuven Malpertuus Buken Monte Rosa Monte Rosa GBJ Mol Project LiNK Projectleider LiNK