WaterSpaarders Q&A Informatie, achtergrond, communicatie Dit document geeft een overzicht van de doelstellingen, achtergrond en vragen met antwoorden t.b.v. communicatie 2 september 2014 Wat is het doel van WaterSpaarders? Kinderen willen energie besparen en anderen aanzetten dat ook te doen. Met WaterSpaarders gaan kinderen samen met hun gezinsleden aan de slag om korter te douchen. Het moet normaal worden om niet langer dan 5 minuten per dag te douchen. Wat zijn de resultaten tot nu toe? Lancering september 2013; Sinds de start doen zo n 15000 kinderen mee; Ruim 70 000 mensen bereikt; Door Motivaction genoemd als goed voorbeeld van een gedragsveranderingsaanpak (rapport: Vijf tinten groen. Input voor effectieve duurzaamheidstrategieën). Hoe wil WaterSpaarders dat bereiken? Door het in gang zetten van een brede maatschappelijke beweging die kinderen concrete instrumenten in handen geeft om thuis het gesprek aan te gaan om binnen het gezin te helpen gedragsverandering teweeg te brengen. Waarom kiest WaterSpaarders voor het thema douchen? We staan er niet vaak bij stil, maar we maken intensief gebruik van onze prachtige aarde. Om de aarde door te geven aan volgende generaties moeten we er zuinig mee omgaan. Douchen is de grootste warm water gebruiker thuis (43%). Bovendien kost het gebruik ervan veel energie, zowel het opwarmen van het water als de energie die nodig is om het gebruikte water te reinigen. Door ons energieverbruik komt er teveel CO 2 in de lucht. Zoveel dat de aarde opwarmt. Hierdoor verandert het klimaat en zijn de mens en de natuur in gevaar. Energie verspillen is dus slecht voor de aarde, waardoor dieren, mensen en hun leefomgeving worden bedreigd. Door maximaal 5 minuten te douchen besparen we energie kunnen we op een gemakkelijke manier bijdragen aan een beter klimaat en behoud van natuur. In samenspraak met kinderen en leraren is gekozen voor één duidelijke, concrete handeling: korter douchen. Water is overal en water is tastbaar. Korter douchen is niet zo moeilijk. Uit ervaring blijkt dat een duidelijke handeling aanzet tot andere water of energiebesparende handelingen (minder water in waterkoker, verwarming lager etc). 1
Op wie richt WaterSpaarders zich? Kinderen van 9-12 jaar en hun leraren, ouders met gezinnen en uiteindelijk heel Nederland. Waarom gaat het om gedragsverandering en niet alleen bewustwording? Bewustwording is belangrijk, en is ook een onderdeel van WaterSpaarders. Maar het is ondersteunend aan de actie die echt impact heeft. Milieu impact komt niet alleen door bijvoorbeeld product innovatie, maar juist ook doordat mensen zelf hun gedrag veranderen t.o.v. het gebruik van producten. Veel mensen weten dat klimaatverandering een bedreiging vormt voor onze aarde en mensen, dieren en planten die daar leven, maar zijn er niet van overtuigd dat ze zelf kunnen bijdragen aan een oplossing of voelen de urgentie niet om dat te doen. WaterSpaarders is juist heel laagdrempelig, positief en gemakkelijk. En als we het samen doen in Nederland, besparen we heel veel energie. Gedragsveranderingscampagnes op dit gebied direct gericht op volwassenen hebben niet de gewenste resultaten teweeg gebracht, wellicht omdat ze teveel waren gebaseerd op rationele argumenten. Aangemoedigd door de ideeën en wensen van kinderen zelf, is WaterSpaarders daarom gebaseerd op wat we weten over het sociale brein : dat mensen wat betreft hun gedrag het meest worden beïnvloed door andere mensen, en dat zeker ook eigen kinderen daarin een belangrijke stem hebben. Ouders zijn vaak vatbaar voor de onbevangen opvattingen van kinderen en worden daardoor gestimuleerd om over het eigen gedrag na te denken Wat is de rol van kinderen binnen WaterSpaarders? Kinderen geven aan energie te willen besparen en anderen aan te zetten dat ook te doen. WaterSpaarders is dan ook ontwikkeld samen met kinderen en leraren en gaat uit van de creatieve denkkracht van de kinderen zelf om volwassenen te helpen anders te denken en te handelen. Ze kunnen of via hun school, of zelf meedoen. De kinderen leren op school over de impact van opwarming van warm water op de natuur en gaan vervolgens thuis in gesprek zodat iedereen in het gezin beter met warm water omgaat. De kinderen houden de voortgang bij en delen dit in de klas en via de WaterSpaarders website. Zo laten ze zien dat ze als geen ander in staat zijn verandering teweeg te brengen. WaterSpaarders geeft kinderen deze centrale rol vanuit de overtuiging dat kinderen heel goed snappen hoe we met de aarde en elkaar moeten omgaan, en ze graag concreet iets willen doen om bij te dragen aan het tegengaan van klimaatverandering en behoud van natuur. In dialoogsessies gaven ze aan dat zij het verhaal willen vertellen: Waarom laten jullie de boodschap niet vertellen door kinderen, want grote mensen geloven ons wel (Hannah, 10 jaar). Hoe ondersteunen de initiatiefnemers en partners de kinderen? We hebben het WaterSpaarders akkoord ondertekend waarin we beloven hun missie van energiebesparing te ondersteunen en proactief uit te dragen. Kinderen krijgen de instrumenten aangereikt om op school en thuis de dialoog aan te gaan over warm watergebruik en om hun gezin aan te zetten tot korter douchen: - Kennis over impact van warm water gebruik op onze natuur. - Kennis over hoe gedragsverandering werkt. - Fles doucheproduct met eigen ontworpen etiket (spreuk + tekening). - Verbetermeter-instrumenten: o Een Spaarboekje om douchetijden in te vullen 2
o o Een online Verbetermeter om de douchetijden uit het Spaarboekje over te nemen en concreet de impact van het gedrag te zien die leerlingen helpt om douchetijd te meten en te verbeteren. Een Stopwatch app (gratis te downloaden) om douchegedrag te meten. Daarnaast biedt de WaterSpaarders.nl website vervolgens het platform waar leerlingen en leraren hun eigen ontworpen flessen en meetresultaten kunnen terugzien, meer kunnen leren over de relatie tussen douchen en klimaatverandering, filmpjes kunnen bekijken, social media kunnen inzetten om hun flessen en ideeën te delen met anderen. Wat is de theorie achter het mechanisme van WaterSpaarders? Het veranderen van juist dit soort gedrag lijkt moeilijk. Lekker lang douchen is immers net zoiets als een verslaving: je krijgt er elke keer dat je het doet een fijn gevoel van. Om douchegedrag toch proberen te veranderen, werd een aanpak bedacht die stoelt op twee inzichten. Ten eerste: als we willen dat mensen een gewoonte vervangen door een nieuwe gewoonte, moeten we dat doen volgens moderne inzichten uit de psychologie die gedragsverandering verklaren in een aantal logische stappen (zie inzichten Prochaska & DiClemente). Ten tweede: om succesvol te zijn moeten we niet werken met rationele argumenten of met angstbeelden, maar juist via de as van het sociale brein ; uiteindelijk laten mensen zich als het om gedrag gaat het meest beïnvloeden door andere mensen. Vooral als die mensen hun eigen kinderen zijn. Kinderen zijn de beste reden om aan de toekomst van onze planeet te denken en daarom aan het verbruiken van minder warm water en ze zijn binnen een gezin bovendien de beste verandermanagers. Kinderen zijn daarom de spil in WaterSpaarders. Waarom zijn kinderen beter dan volwassenen in staat daadwerkelijk een gedragsverandering voor elkaar te krijgen? Kinderen worden nog niet belemmerd in hun denken, denken creatief, zijn nog niet cynisch. Als we het hebben over de denkkracht van kinderen, hebben we het in feite over systeemdenken: ze zien en begrijpen verbanden tussen ogenschijnlijk ongerelateerde feiten en gebeurtenissen. Daardoor kunnen ze snel schakelen tussen details en bredere observaties. Veel van de uitdagingen waar wij nu voor staan zoals duurzaamheid- vragen om het leggen van dwarsverbanden. Voor kinderen is het bovendien zo logisch dat we zuinig moeten zijn op de aarde want we hebben er maar één. In de woorden van Hannah (11 jaar) Als iedereen zo doorgaat dan kan het niet langer, dan geeft de aarde het op. Wie hebben WaterSpaarders geïnitieerd en wie ondersteunen WaterSpaarders? WaterSpaarders wordt mogelijk gemaakt door het Wereld Natuur Fonds, Unilever en de Missing Chapter Foundation. Deze drie initiatiefnemers hebben hun overtuiging, expertise ingezet om het lesprogramma te ontwikkelen, samen met kinderen en leraren.inmiddels hebben zich aangesloten: Vitens Eneco, Enexis, Vewin, Stayokay, Unie van Waterschappen, Scouting Nederland, Natuur & Milieu, Nudge en Zorn. Bedrijven en organisaties kunnen zich, in overleg met initiatiefnemers en partners, aansluiten bij WaterSpaarders. Wat zijn de besparingen? Verlichting van alle huizen in Nederland voor ongeveer twee jaar; CO 2 emissie die gelijk staat aan het van de weg halen aan 760.000 auto s; 77.000 Olympische zwembaden vol met warm water; Geldbesparing van 220 per jaar voor een gezin van 4 personen. Waarom de Nationale WaterSpaarders Dag? 3
Doel van de NWD is om de landelijke WaterSpaarders beweging rondom energiebesparing zichtbaar te maken. Meer dan 15.000 kinderen doen tot nu toe mee aan WaterSpaarders (sinds najaar 2013) en meer dan 60.000 mensen zijn bereikt. Maar dit is slechts het begin. Via de NWD willen wij heel Nederland inspireren om mee te doen en zich ook in te zetten voor energiebesparing. Samen kunnen we een nieuwe standaard zetten en het verschil maken. Uitgangspunten NWD 1. Vernieuwend Kinderen spelen de hoofdrol. Volwassenen zoals initiatiefnemers, partners en ambassadeurs nemen hen serieus en steunen hun missie en inzet om ervoor te zorgen dat 5 minuten douchen de nieuwe standaard wordt. 2. Impact Kinderen zijn de change agent om gedragsverandering teweeg te brengen binnen hun gezin en uiteindelijk dus in heel Nederland. 3. Verbindend WaterSpaarders is een nationale beweging die iedereen in Nederland verbindt: verschillende generaties (kinderen en volwassenen), verschillende sectoren (water, energie en de bouw), publieke en private sector (bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties). Wat is de rol van de WaterSpaarders Ambassadeurs? Vanuit hun toonaangevende rol in de samenleving helpen WaterSpaarders Ambassadeurs mee om de beweging steeds groter te maken. De voorbeeldfunctie van de Ambassadeurs is cruciaal voor kinderen en volwassenen voor erkenning van gedane inspanningen en inspiratie om mee te doen. Zij vervullen de Ambassadeursrol door te communiceren over WaterSpaarders en door betrokken te zijn, daarbij uiteraard rekening houdend met wat voor hen mogelijk is. WaterSpaarders Ambassadeurs: 1. Harm Edens 2. Beau van Erven Dorens 3. Pieter van den Hoogenband 4. Jeroen van Koningsbrugge 5. Dolores Leeuwin 6. Lieke van Lexmond 7. Ruben Nicolai 8. Katja Schuurman 9. Marie-Claire Witlox Wat is de rol van prinses Laurentien? Zij is oprichter en directeur van Missing Chapter Foundation, een van de drie initiatiefnemers van WaterSpaarders. De rol van kinderen als aanjagers van verandering zoals dat in WaterSpaarders het geval is is de kern van MCF. Prinses Laurentien is dus de verpersoonlijking, samen met de leiders van de andere organisaties en de Ambassadeurs, van WaterSpaarders. Zij heeft ook een sterke strategische en creatieve inbreng in hoe de WaterSpaarders beweging steeds groter wordt. 4
Waarom gaat prinses Laurentien ook het water in? Een PR stunt? Initiatiefnemers en partners hebben het WaterSpaarders akkoord ondertekend waarin we beloven hun missie van energiebesparing te ondersteunen en proactief uit te dragen. Tijdens de NWD vertegenwoordigers van alle organisaties mee met het watertrappelen. Het zou vreemd zijn om langs de zijlijn naar de kinderen kijken die watertrappelen. Dit gaat over practicing what we preach. Ook prinses Laurentien doet dit vanuit volle overtuiging en voelt zich vanuit haar rol van oprichter en directeur van MCF medeverantwoordelijk. Is het water van de Amstel schoon genoeg om in te zwemmen? Het water in Amsterdam is nog nooit zo schoon geweest als nu en wordt alleen maar schoner. Dit komt onder andere doordat de grachtenpanden in de jaren 80 zijn aangesloten op het riool en Waternet is ook bezig met het aansluiten van de woonboten (gereed in 2015). Ook zijn lozingen aangepakt en is het water van de rioolwaterzuiveringen steeds schoner. Bovendien zijn er dagelijks vier boten in Amsterdam actief die al het drijvende en gezonken vuil uit het water halen. Natuurlijk blijft ook de Amstel open water en is geen officieel zwemwater. 5