Colofon Redactie Vormgeving Fotografie Departement Studentgerichte Diensten Politieke en Sociale Wetenschappen. A. Engelen J. Crab, Photo Alto, Photo Disc Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma s veranderen echter voortdurend. Het is daarom mogelijk dat het aanbod van opleidingsonderdelen van de verschillende studierichtingen enigszins afwijkt van de informatie van deze brochure.
Inhoud 3 Voorwoord 5 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? 6 Studentgerichtheid 6 Innoverende academische opleidingen 6 Infrastructuur 6 Vorming 7 Antwerpen 7 Over Sociologie 8 Het bestuderen van groepen 8 Wetenschappelijk onderzoek 8 Studieopbouw 9 BaMa-structuur 9 Studieopbouw bacheloropleiding 9 Studieopbouw masteropleiding 9 Verder studeren na je universitair diploma 9 Sociologie, iets voor jou? 10 Heb je belangstelling voor mens en samenleving? 10 Een goede kennis van Frans en Engels is vereist 10 Zelfstandig kunnen werken 10 Hoe begin je eraan? 11 Welk diploma heb je nodig? 11 Introductieweek 11 Bachelor Sociologie: studieprogramma 12 Bachelor eerste jaar 13 Bachelor tweede jaar 14 Bachelor derde jaar 15 Opleidingsonderdelen 16 Bachelor eerste jaar 16 Bachelor tweede jaar 22 Bachelor derde jaar 27 De master Sociologie 33
4 Inhoud Onderwijs en examens 34 Onderwijs 34 Studiepunten 34 Semestersysteem - Examens 35 Internationaal 36 Studiebegeleiding 38 Overgang naar universitair onderwijs 38 Algemene studie- en studentenbegeleiding 38 Vakspecifieke begeleiding 39 Je kansen op de arbeidsmarkt na Sociologie 40 Tijdens je opleiding zelf accenten leggen 40 Voortstuderen na Sociologie 41 Specifieke lerarenopleiding 41 Master na Masteropleidingen 41 Hoe bereik je makkelijk de campussen? 42 Wegbeschrijving 42 Met de bus 42 Met de trein 42 Plattegrond van de campussen 43 Stadscampus 43 Campus Groenenborger 44 Campus Middelheim 45 Campus Drie Eiken 46 Bijkomende informatie 47 Provinciale informatiedagen 47 Informatiedagen aan onze instelling 47 Brochures over andere opleidingen 47 Internet 47 Departement Studentgerichte Diensten 48 Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen 48
Voorwoord 5 Welkom bij de Universiteit Antwerpen. Je hebt je weg naar onze universiteit gevonden en je wenst wellicht wat meer informatie over onze instelling en de studierichtingen die wij bieden. Het boekje dat je nu ter hand neemt, brengt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met 10.000 studenten. De bestaande opleidingen werden met ingang van het academiejaar 2004-2005 omgevormd naar de bachelor- en masterstructuur. Vanaf 2007-2008 zijn de masteropleidingen gestart die aansluiten op de academische bacheloropleidingen. Binnen de associatie wordt de samenwerking bevorderd met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote Hogeschool, de Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je nadien goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden regelmatig bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Als je naar één van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het aangenaam is om aan de Universiteit Antwerpen te studeren. Zowel onze medewerkers als studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking! Universiteit Antwerpen Prof. dr. Francis Van Loon Rector
6 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, zodat een vlotte interactie mogelijk wordt. De kleine afstand tussen studenten en het docentencorps zorgt ervoor dat je bij je profs terecht kan met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mede ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard; dit biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen aan, met een evenwichtig aanbod van theorie en praktijkgerichtheid. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook internationale faam geniet. De academische toren werd echter reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft de kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. Ook de BaMa-structuur werd gezien als een kans tot vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. Infrastructuur Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en meerdere studielandschappen. In alle publieke ruimten (bibliotheken, cafetaria, aula) zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen met je eigen laptop. De laatste jaren werd grootschalig geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving aan te bieden.
Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? 7 De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit, met meer dan 10.000 studenten, verspreid over vier campussen en zeven faculteiten. De campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene omgeving. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst Middelheim en het Nachtegalenpark. Studeer je op de campus Drie Eiken? Dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde 16de-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleiding Sociologie is gesitueerd op de Stadscampus. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula, personeel en studenten. Antwerpen Tenslotte kies je voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is, naast een universiteitsstad, een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kortom: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl van de Universiteit Antwerpen, schreef Pieter Embrechts een lied U Aan het woord. In deze brochure vertellen wij graag over onze universiteit, daarna is het woord aan A!
8 Over Sociologie Het bestuderen van groepen Sociologie is de wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van groepen. Aangezien je overal groepen aantreft, is het onderzoeksdomein van sociologen bijzonder breed. Een gezin, klas of voetbalclub is een groep, maar ook een bedrijf of een politieke partij, een bevolkingsgroep of een staat kun je als groep bekijken. Sociologen proberen de interacties tussen groepsleden in kaart te brengen en te verklaren, en proberen aspecten te vinden die in alle groepen zichtbaar zijn. Zij bestuderen heel verscheidene fenomenen in de samenleving (zoals huwelijk, echtscheiding en hertrouwen, migratie, bevolkingsaangroei, werkloosheid, zelfdoding, sociale zekerheid, ongelijkheid en armoede), en formuleren theorieën op basis van hun bevindingen. Wetenschappelijk onderzoek Om deze theorieën te kunnen toetsen, is wetenschappelijk onderzoek nodig. In de opleiding wordt veel aandacht besteed aan vakken als statistiek en onderzoeksmethoden: zo leer je onderzoeksvragen bedenken en formuleren, onderzoeksresultaten interpreteren, een onderzoek uitwerken volgens de regels van de kunst. Wie mens en samenleving beter wil begrijpen, moet een beetje thuis zijn in alle menswetenschappen. In deze bacheloropleiding maak je kennis met uiteenlopende disciplines als psychologie, filosofie, antropologie, politicologie, communicatiewetenschap, maar ook recht en economie staan op het programma. In het tweede en derde jaar bachelor en in de masteropleiding krijg je de kans om je te verdiepen in die aspecten die je interesseren: je specialiseert je in één van zeven vakgebieden (arbeid, cultuur, economie, gezondheid, milieu, recht of welzijn).
Studieopbouw 9 BaMa-structuur Het decreet rond de BaMa-structuur werd goedgekeurd in april 2003. De opleidingsprogramma s van de universiteiten werden vanaf het academiejaar 2004-2005 omgevormd tot een drie jaar durende academische bacheloropleiding en in principe een éénjarige master. Studieopbouw In de loop van de drie bachelorjaren kun je je algemene intellectuele vorming verbreden, en krijg je een stevige theoretische basis in verschillende sociaalwetenschappelijke vakgebieden, in onderzoeksmethoden, en in verschillende sociologische onderwerpen en theorieën. Je leert sociologische vraagstukken duiden en analyseren, en je oefent je in het op systematische wijze nadenken over uiteenlopende problemen. In het eerste jaar staat een eerste kennismaking met het domein van de sociale wetenschappen (Sociologie, Politicologie en Communicatiewetenschap) op het programma; in het tweede en derde jaar wordt het pakket van richting-specifieke vakken uitgebreid en toegespitst op specifieke onderwerpen en vaardigheden. Studieopbouw masteropleiding Wie het diploma bachelor in de Sociologie behaald heeft, kan automatisch doorstromen naar de masteropleiding Sociologie. Verder studeren na je universitair diploma De verdere studie- en specialisatiemogelijkheden zijn: Specifieke lerarenopleiding; Master na masteropleiding; Doctoraatsopleiding; Postacademische vorming. Afzonderlijke brochures over de verdere studie- en specialisatiemogelijkheden en de doctoraatsopleiding zijn verkrijgbaar bij de achteraan vermelde diensten.
10 Sociologie, iets voor jou? Heb je belangstelling voor mens en samenleving? Om sociologie te studeren, moet je in de eerste plaats belangstelling hebben voor mens en samenleving. Je bent nieuwsgierig naar het hoe en waarom van verschillende maatschappelijke fenomenen, je voelt je uitgedaagd om antwoorden van voorgangers in vraag te stellen en om naar nieuwe antwoorden te zoeken. Er is weinig specifieke voorkennis vereist; een goede algemene begaafdheid is wel essentieel. Verder kunnen een sterk redeneervermogen, een goed geheugen, en de capaciteit om verbanden te leggen je slaagkansen verhogen. Gezien het gewicht van vakken als statistiek en onderzoeksmethoden doorheen de hele opleiding, zijn logisch inzicht en analytisch denken belangrijke vaardigheden. Een goede kennis van Frans en Engels is vereist Om het werk van anderstalige onderzoekers te begrijpen, en om je kansen op de arbeidsmarkt te verhogen, staan ook Frans en Engels op het programma. Een goede kennis van deze talen is vereist. Zelfstandig kunnen werken Er wordt verwacht dat je zelfstandig kan werken: je moet zelf de leerstof het hele semester of jaar bijhouden, op tijd je vragen formuleren en papers schrijven. Om de groepsopdrachten tot een goed einde te brengen, moet je in staat zijn om op een constructieve manier met je jaargenoten samen te werken. Zoals voor elke universitaire studie, zijn ook voor sociologie een goed doorzettingsvermogen en een positieve werkhouding vereist.
Hoe begin je eraan? 11 Welk diploma heb je nodig? Om te worden toegelaten tot de bachelorstudie, moet je in principe een diploma van het secundair onderwijs bezitten. Vanaf het academiejaar 2004-2005 kunnen mensen zonder diploma secundair onderwijs ook op basis van elders verworven competenties (vb: werkervaring) worden toegelaten tot een universitaire studie. Buitenlandse studenten moeten beschikken over een equivalent getuigschrift of over een diploma dat hen in eigen land toegang verleent tot een gelijkwaardige studierichting. Wie in het secundair onderwijs aan een niet- Nederlandstalige school les volgde, neemt deel aan de Universiteit Antwerpen-taaltest: een gestandaardiseerde test die je schriftelijke en mondelinge taalbeheersing van het Nederlands nagaat. Als je vragen hebt in verband met de toelatingsvoorwaarden, neem je best contact op met de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding. Introductieweek Tijdens de eerste week van het academiejaar worden de vakken van de eerste Bachelor uitvoerig ingeleid. Je krijgt een overzicht van de inhoud van elk vak, de verwachtingen van de docent, de examenvorm, en de begeleidingsmogelijkheden. De Universiteit Antwerpen beschikt over moderne en goed uitgeruste les- en computerlokalen
12 Bachelor eerste jaar: studieprogramma www.ua.ac.be/collegeroosters Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar www.ua.ac.be/collegeroosters. Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. Opleidingsonderdelen De kolom met de studiepunten geeft een idee van de belasting die het vak binnen de totale opleiding vertegenwoordigt. De studiepunten geven een indicatie van de geschatte studielast per opleidingsonderdeel. In het berekenen van het totale examenresultaat wordt hiermee rekening gehouden: een opleidingsonderdeel met een groot aantal studiepunten heeft een groter gewicht op de deliberatie.
Bachelor eerste jaar: studieprogramma 13 Bachelor eerste jaar lesuren sp Richting-specifieke opleidingsonderdelen Samenleving, feiten en problemen 1,5 6 Inleiding tot de sociologie 1,5 6 Sociaal-wetenschappelijke opleidingsonderdelen Inleiding tot de communicatiewetenschap 1,5 6 Inleiding tot de politicologie 1,5 6 Verbredende studiedomeinen Inleiding tot de filosofie 1,5 6 Inleiding tot het recht en de publieke instellingen 1,5 6 Inleiding tot de algemene economie 1,5 6 Sociale en politieke geschiedenis 1,5 6 Methoden Kwantitatieve onderzoeksmethoden 1,5 6 Statistiek I 1,5 6 Totaal 60
14 Bachelor tweede jaar: studieprogramma Bachelor tweede jaar lesuren sp Richting-specifieke opleidingsonderdelen Sociologische auteurs 1,5 6 Organisatietheorie/theories of organisation* 1,5 6 Sociologie van de ongelijkheid/ sociology of inequalities* 1,5 6 Seminarie 1,5 6 Leeronderzoek SOC I 1,5 6 Keuzevak (te kiezen uit ruim aanbod) 1,5 6 Verbredend studiedomein Talen: Frans en Engels 1,5 6 Psychologie 1,5 6 Methoden Kwalitatieve onderzoeksmethoden 1,5 6 Statistiek II 1,5 6 Totaal 60 Vrije cursus: Duits Vrije cursus: Nederlands, practicum schrijven * Deze vakken zullen in het Engels aangeboden worden.
Bachelor derde jaar: studieprogramma 15 Bachelor derde jaar lesuren sp Richting-specifieke opleidingsonderdelen Cultuursociologie 1,5 6 Arbeidssociologie 1,5 6 Sociologie van de sociale ruimte 1,5 6 Sociale demografie/social demography* 1,5 6 Antropologie 1,5 6 Sociale en politieke filosofie 1,5 6 Sociaal Recht 1,5 6 Leeronderzoek SOC II 1,5 6 Leeronderzoek III 1 3 Keuzevakken (te kiezen uit ruim aanbod) 1,5 6 Verbredend studiedomein Levensbeschouwelijk vak 1 3 Totaal 60 * Deze vakken zullen in het Engels aangeboden worden.
16 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar www.ua.ac.be/psw In deze brochure laten we je kennis maken met de inhoud van de opleidingsonderdelen van de eerste, tweede en derde bachelor Sociologie. Op de website www.ua.ac.be/psw vind je meer uitgebreide informatie terug over de begin- en eindtermen, werkvormen, evaluatie, noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. BACHELOR EERSTE JAAR RICHTING-SPECIFIEKE OPLEIDINGSONDERDELEN Inleiding tot de Sociologie De cursus wil de student een eerste, grondige kennismaking geven met de sociologie, d.i. de wetenschap die het menselijk handelen in sociaal verband tracht te beschrijven en verklaren. Die kennismaking gebeurt in drie stappen. 1) Om te beginnen wordt het specifieke van de sociologische benaderingswijze duidelijk gemaakt door haar af te bakenen van de andere menswetenschappen en van meer speculatieve benaderingen van het menselijk handelen. 2) Vervolgens wordt het sociologische basisinstrumentarium (vakbegrippen en analytische denkkaders) systematisch ontvouwd en overvloedig geïllustreerd. 3) Tenslotte worden enkele belangrijke sociale problemen en sociologische deelgebieden verkend. Samenleving, feiten en problemen Deze cursus behandelt enkele actuele problemen van de welvaartsstaat: Groei en crisis van de welvaartsstaat; Welvaart, groei, inflatie, werkgelegenheid; Bevolking en beroepsbevolking; De sociale organisatie van de welvaartsstaat; De overheid als centrale herverdeler; Verdeling van de geldinkomens; De verdeling van de sociale goederen en diensten en De politieke democratie.
Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 17 SOCIAAL-WETENSCHAPPELIJKE OPLEIDINGSONDERDELEN Inleiding tot de Communicatiewetenschap De cursus vormt een inleiding in de communicatiewetenschap, een vakgebied dat zich richt op de studie van media, communicatie en informatie in een maatschappelijke context (sociale, culturele, economische en politieke dimensies). Op systematische wijze worden behandeld: de basisbegrippen binnen de discipline (zender, boodschap, medium, ontvanger, effecten), de belangrijkste communicatiemodellen, de theorievorming over communicatie, media en informatie, de nieuwste ontwikkelingen en de meest relevante onderzoeksresultaten. Het eerste cursusgedeelte besteedt vooral aandacht aan de ontwikkeling van de communicatiemedia en van de algemene communicatietheorie. De wijze waarop massamedia georganiseerd zijn, de ethische en beleidsproblemen komen daarbij aan bod. Tijdens het eerste cursusgedeelte worden volgende thema s behandeld: De ontwikkeling van de massamedia, Communicatie, informatie en media, Media en samenleving, Nieuwe Media, Mediastructuren, en De mediaproductie en nieuwsselectie. In het tweede cursusgedeelte ligt de nadruk op massacommunicatie. Behandeld worden de inhoud van de communicatieboodschap, de functies en betekenis van communicatie voor het publiek en de media-effecten. Thema s zijn Politieke Communicatie, Betekenissen van communicatieboodschappen, Politieke psychologie en propaganda, Het publiek en Media en beïnvloeding: de effecten. Communicatiewetenschap is het kruispunt van diverse wetenschappen; daarom grijpen de colleges terug naar de origines van de discipline en leggen zij verbanden met andere wetenschappen (politieke wetenschappen, sociologie, psychologie, taalwetenschap, economie). De cursus wil recht doen aan de veelzijdigheid en diversiteit van communicatiewetenschap als wetenschappelijk domein. Bijzondere vraagstukken van de communicatiewetenschap komen aan de orde, waardoor studenten kennis maken met belangrijke onderwerpen binnen het vakgebied, als bijv. Politieke communicatie, Nieuwe media, en Media-effecten.
18 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Inleiding tot de Politicologie De cursus Inleiding in de Politicologie is een systematische inleiding in de politieke wetenschap. Dit opleidingsonderdeel wil de studenten een brede visie geven in de verschillende aspecten van politiek en politieke besluit-vorming en de visie van de politieke wetenschap daarop. De cursus bevat de basisbeginselen van de verschillende subdisciplines in de politieke wetenschappen, zijnde de internationale politiek, de politieke filosofie, de bestuurswetenschappen en de vergelijkende politieke wetenschappen. Toch ligt het zwaartepunt van de cursus duidelijk bij de vergelijkende politieke wetenschappen: het systematisch vergelijken van politieke stelsels, fenomenen en gedrag over de landsgrenzen heen. De cursus behandelt een veelheid van onderwerpen zoals representatie, politieke participatie, ideologie, breuklijnen, politieke partijen, kiesstelsels en stemgedrag, internationale betrekkingen, Europese integratie,... VERBREDENDE STUDIEDOMEINEN Inleiding tot de Filosofie De cursus is thematisch opgebouwd en behandelt de volgende grondthema s uit de hedendaagse filosofie: de vraag naar het goede leven en de norm-fundering, de rechtvaardige maatschappij, identiteit en cultuur, handelend zelf (subject) en bewustzijn, het lichaam-geest probleem, aard en grenzen van de kennis, wetenschap en evolutie, wetenschap en technologie, religie en zingeving. Deze thema s worden in modules uitgewerkt, voorafgegaan door een historisch overzicht van de grote tijdvakken in de ontwikkeling van de filosofie. Inleiding tot het Recht en de Publieke Instellingen De cursus biedt in het eerste deel een kennismaking met het objectieve recht. Hij geeft een omschrijving van het recht als systeem en gaat vervolgens in op de verschillende bronnen van het recht: de wet, de rechtspraak, de rechtsleer, de gewoonte, de algemene rechtsbeginselen en de billijkheid. Specifieke aandacht gaat daarbij naar regels die de verhouding van de overheid met individuele personen beheersen: beginselen van behoorlijke regelgeving, van behoorlijk bestuur en van behoorlijke rechtsbedeling, en grondrechten. Eveneens wordt de mens als rechtssubject besproken, met aandacht voor de verschillende soorten subjectieve rechten. Bijzondere aandacht wordt geschonken aan de wilsautonomie en contractvrijheid. De wisselwerking tussen samenleving en recht wordt besproken aan de hand van een topic uit het privaatrecht.
Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 19 In het tweede deel wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste principes die de Belgische staatsinrichting beheersen, van de publieke instellingen op nationaal en internationaal niveau en van de manier waarop politieke machtsverhoudingen hierin functioneren. De federale instellingen, de instellingen van de gemeenschappen en gewesten, de Europese Unie en de Verenigde Naties worden belicht. Inleiding tot de Algemene Economie Het betreft een algemene inleiding tot de economie. De cursus bestaat uit 2 delen. Het eerste deel behandelt micro-economische thema s: het gedrag van de consument en de vraag naar goederen en diensten het gedrag van de ondernemer, productie, kosten en aanbod prijsvorming in de markt (competitie en monopolie) rol van de overheid Het tweede deel behandelt macro-economische thema s: nationale rekeningen en de economische kringloop goederen- en dienstenmarkt, geldmarkt en arbeidsmarkt rol van de overheid in het sturen van de economie internationale handel De cursus maakt gebruik van grafische en eenvoudige wiskundige modellen. De theorie wordt met behulp van toepassingen en oefeningen verdiept. Sociale en politieke Geschiedenis De cursus biedt inzicht in de kenmerken van de hedendaagse Westerse samenleving via de studie van de sociale en politieke ontwikkelingen in het verleden. Hoewel de lange negentiende en de twintigste eeuw een centrale plaats krijgen, wordt teruggegrepen naar de kenmerken van de samenleving tijdens het Ancien Regime om de studenten een breder en ruimer historisch perspectief te bieden. Er is ook bewust aandacht voor de levensbeschouwelijke, de economische en de institutionele aspecten van de samenleving die de sociale en politieke veranderingsprocessen meestuurden. Bijzondere aandacht is er voor demografische ontwikkelingen (bevolkingsgroei, migraties, huwelijks- en gezinspatronen), sociale gelaagdheid en mobiliteit, sociale en politieke ongelijkheid, diversiteit in samenlevingsvormen en staatsstructuren, processen van groepsvorming, identiteit en bewustwording en van
20 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar sociale en politieke bewegingen en de relatie van de Westerse wereld tot andere beschavingen en culturen. In het hart van het verhaal staat het individu met zijn historisch gegroeide mensenrechten. Niet in de eerste plaats dit individu, maar de wijze waarop verschillende individuen met elkaar samenleven, vormt de kern van de cursus. METHODEN Kwantitatieve Onderzoeksmethoden Het eerste deel van het vak Kwantitatieve Onderzoeksmethoden komt hoofdzakelijk aanbod gedurende het 1ste semester. Het betreft in essentie een introductie in sociaalwetenschappelijke informatieverwerving en -verwerking: de studenten worden daartoe vertrouwd gemaakt met sociaalwetenschappelijke bronnen (bronnentoets en statistiekentoets); ze worden geïntroduceerd in de wereld van organisaties, instanties en netwerken van uiteenlopende aard en op allerhande niveaus (bronnentoets en statistiekentoets); ze worden aangestuurd om de actualiteit in al haar relevante aspecten gedreven op te volgen (actualiteitstoetsen); ze worden begeleid bij de redactie van een eerste eigen sociaalwetenschappelijke bijdrage (lectuuropdracht). In het tweede deel worden de fasen van de empirische cyclus wetenschapskritisch doorgelicht. Aan de hand van onderzoeksvoorbeelden - wetenschappelijke artikels, vakpublicaties, rapporten, krantenartikels - wordt aangetoond dat het doorlopen van de empirische cyclus niet lineair gebeurt, maar een spiraalbeweging volgt van grote en kleinere empirische cycli die voortdurend op elkaar ingrijpen. De voornaamste kwantitatieve methoden en technieken van sociaal-wetenschappelijk onderzoek worden uitgediept: enquêtes (vragenlijsten, operationalisering, toetsen/falsifiëren, steekproeven); gestructureerde interviews (en observaties); experimenten; inhoudsanalyse; secundaire analyses en overheidsstatistieken; inleiding tot de kwantitatieve data-analyse.
Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 21 De cursus is zo opgevat dat iedere student na afloop van het semester een eigen onderzoeksplan (paper van 3 tot 5 bladzijden) tot in detail heeft uitgewerkt. Dit plan dient te worden afgegeven tijdens de laatste les en dit geldt als voorwaarde om aan het schriftelijk examen deel te nemen. Statistiek I Vooreerst wordt de statistiek gesitueerd binnen het terrein van het sociaalwetenschappelijk onderzoek. Daarna wordt nader ingegaan op de twee grote deelgebieden van de statistische analyse : descriptieve en verklarende statistiek. De descriptieve statistiek begint met de analyse van een variabele. Vervolgens worden relaties gelegd tussen twee en meer variabelen. Het gedeelte verklarende statistiek vangt aan met een introductie in de kansrekening en de theoretische verdelingen. De cursus wordt afgesloten met het maken van schattingen en het toetsen van hypothesen op basis van steekproefgegevens.
22 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar BACHELOR TWEEDE JAAR RICHTINGSPECIFIEKE OPLEIDINGSONDERDELEN Sociologische auteurs De cursus beoogt een grondige kennismaking met de belangrijkste klassieke sociologen (Marx, Weber, Durkheim, Simmel) en paradigmata (functionalisme, conflicttheorie, ruilparadigma, symbolisch interactionisme, systeemtheorie). Organisatietheorie Studenten worden kennis en inzicht bijgebracht van de ontwikkeling in de sociaal-wetenschappelijke organisatietheorie. Daarbij wordt vertrokken van de grondleggers (Weber, Michels), wordt de opkomst van nieuwe benaderingen de contingentiebenadering - in de zestiger jaren besproken, om uit te monden in een grondige studie van drie actuele organisatietheoretische paradigma s: de populatie-ecologie, het neo-institutionalisme en de netwerkbenadering. Studenten worden aangezet tot kritische lectuur van de voornaamste publicaties. Aangezien een student vooral leert wanneer hij/zij actief zijn/haar kennis construeert (Onderwijsontwikkelingsplan 2003), is de cursus Organisatietheorie tweedelig opgevat. In eerste deel zal de docent informatie aanbieden aan de student en zullen verschillende theoretische paradigma s in een zestal hoorcolleges aan bod komen. In een tweede deel zal de student leren op een actieve manier met deze informatie om te gaan. In kleinere groepen zullen thematisch verwante tijdschriftartikels worden gelezen en kritisch geëvalueerd. Doelen zijn: kennis nemen van, inzicht verwerven in en leren toepassen van organisatietheorieën; inzicht verwerven in de bijdragen van organisatietheorieën in het analyseren en begrijpen van maatschappelijke fenomenen en problemen; leren probleemoplossend te redeneren en kritisch te reflecteren;
Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar 23 leren overbrengen van informatie op een duidelijke en gesystematiseerde wijze aan medestudenten; leren samenwerken in team. Sociologie van de ongelijkheid In de inleiding wordt eerst geschetst hoe toestanden van ongelijkheid voorwerp werden van maatschappelijke actie en wetenschappelijk onderzoek. Daarna worden in het kort enkele toestanden van ongelijkheid voorgesteld: de inkomensverdeling, de ongelijke toegang tot het onderwijs, de ongelijkheid ten aanzien van ziekte en dood. Vervolgens worden de centrale concepten (differentiatie, fragmentering, ongelijkheid, uitsluiting en stratificatie) toegelicht aan de hand van een model dat door de docent werd uitgewerkt. In een volgend hoofdstuk worden de belangrijkste vormen van georganiseerde ongelijkheid met elkaar vergeleken: standen, kasten en klassen. Voor de belangrijkste theoretische modellen wordt telkens één hoofdstuk gereserveerd: het functionalisme, Marx en Weber. Daarna wordt dieper ingegaan op de klassenstructuur van de hedendaagse samenleving. Daarbij komen ook macht en sociale mobiliteit ter sprake: individuele en groepsmobiliteit, structurele mobiliteit, de relatie met ruimtelijke mobiliteit. Tenslotte wordt de rol van enkele cruciale factoren in het ontstaan van ongelijkheid en stratificatie (arbeidsmarkt, onderwijs, cultuur) uitgediept, aan de hand van empirisch onderzoek. Doorheen de hele cursus wordt op evenwichtige manier aandacht besteed aan theorie, empirisch materiaal en methologie. Seminarie sociale problemen In dit seminarie formuleren de studenten een sociaal probleem in wetenschappelijke termen en analyseren dit aan de hand van sociologische inzichten. Dit gebeurt door een selectieve maar representatieve literatuurstudie, zonder dat de empirische onderbouwing wordt verwaarloosd. Er wordt stapsgewijze gewerkt, van het meer algemene thema naar specifieke deelthema s, van de hele groep via werkgroepjes naar individuele
24 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar afwerking. De thema s die in dit seminarie aan bod kunnen komen vallen onder volgende hoofdingen: de hedendaagse samenleving, meer bepaald de verzorgingsstaat; ongelijkheid, armoede en sociale uitsluiting; gedepriveerde bevolkingsgroepen. Seminarie sociologie Gezamenlijke lectuur van een of meerdere, nader te bepalen basisteksten. Begeleide uitwerking van een individueel thema en werkstuk. Leeronderzoek SOC, Deel I Het leeronderzoek is een praktijkgericht vak waarin de studenten een sociaal- wetenschappelijk onderzoek uitvoeren. De concrete onderzoeksopdracht varieert, maar de volledige onderzoekscyclus van theorie-constructie tot rapportage wordt doorlopen. Tijdens het eerste deel moeten de studenten in de meeste leeronderzoeken volgende fasen doorlopen: Theoretisch inwerken in het inhoudsdomein en de probleemstelling van het onderzoek. De studenten lezen daarbij de door hun begeleider opgegeven literatuur. Soms geeft de begeleider ook zelf een toelichting bij het onderwerp of de probleemstelling. Instrument-constructie. In overleg met de begeleider ontwerpen de studenten de nodige instrumenten voor het onderzoek. Dit kan gaan van het opstellen van vragenlijsten tot het uitwerken van vragen voor een gestructureerd interview. Dataverzameling. De studenten verzamelen de data voor het onderzoek. Daarbij doen zij in feite al het werk, zoals bijvoorbeeld het verzenden van vragenlijsten, het uitvoeren van enquêtes via de telefoon of het afnemen van interviews.
Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar 25 VERBREDEND STUDIEDOMEIN Talen Engels en Frans ENGELS 1) Language skills: overzicht van specifieke vaardigheden i.v.m. mondeling en schriftelijk taalgebruik. (2) Reading texts: lezen, verklaren en samenvatten van relevante teksten i.v.m. het vakgebied (politieke en sociale wetenschappen, media). (3) Newspaper articles: presenteren van een actueel onderwerp + organiseren van een discussie. FRANS (1) Theorie, teksten, multimedia, over de Franstalige wereld (2) Presentaties door de studenten gegeven, over een problematiek van een Franstalige regio (3) Woordenschat Fenics, omvat jargon uit het vakgebied Psychologie Behandeld worden de voornaamste onderwerpen uit de algemene en uit de sociale psychologie. Uit de algemene psychologie komen aan bod: het object, de methoden en het ontstaan van de psychologie als wetenschap en als beroep, de verschillende stromingen in de psychologie, de ontwikkeling van de persoon onder invloed van erfelijkheid en milieu, de waarneming, de motivatie, leerprocessen en verschillende psychotherapieën. Specifiek voor de sociale psychologie worden behandeld: groepsvorming en wederzijdse aantrekking, de sociale waarneming, sociale beïnvloeding zoals conformisme en gehoorzaamheid, hulpverlening en eenzijdige communicatie in reclame en propaganda; voorts houdingen en cognitieve consistentie theorieën, competitie, vijandigheid en samenwerking. METHODEN Kwalitatieve Onderzoeksmethoden Het doel van de cursus Kwalitatieve onderzoekstechnieken is de studenten inzicht te geven in kwalitatieve onderzoeksmethoden. Daarbij wordt gefocust op de onderzoekscyclus van het niet-kwantitatieve sociaal-wetenschappelijk onderzoek gaande van de voorbereiding, de dataverzameling, de analyse tot de (schriftelijke en mondelinge) rapportering.
26 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Hoewel de klemtoon in het vak ligt op kwalitatief onderzoek in het algemeen wordt tevens dieper ingegaan op bijzondere varianten zoals het houden van focusgroepen, de participerende observatie en de inhoudsanalyse. Statistiek II Het vak behelst een inleiding in de multivariate statistiek. Na een inleiding in SPSS worden de volgende technieken behandeld: Tabel analyse en Elaboratie Regressieanalyse (Ordinary Least Squares) Factoranalyse Clusteranalyse Logistische regressie Het vak wordt gegeven via hoorcolleges (theorie) en praktische oefeningen op computer, waarbij gegevensbestanden van diverse empirische onderzoeken worden gebruikt (PSBH, Gezondheidsenquête, ISPO enquête). Het examen is schriftelijk, met een theoretisch en een praktisch deel. KEUZE-OPLEIDINGSONDERDELEN: OPLEIDINGSONDERDELEN GEKOZEN UIT HET AANBOD VAN DE FACULTEIT Problemen van de multi-culturele samenleving Studie en discussie van de problematiek van nationalisme, racisme en multiculturalisme. Doel is vooral begripsverheldering van de in het kader van deze problematiek gehanteerde terminologie. Daarbij wordt vooral aandacht besteed aan de dubbelzinnigheid van dat gebruik (ideologisch-polemisch versus wetenschappelijk). In verband met het multiculturalisme wordt ook het probleemgehalte van een aantal praktische implicaties bediscussieerd, meer bepaald wat betreft het statuut van groepsrechten en hun spanningsverhouding tot de democratie. Als studiemateriaal wordt voor de behandeling van racisme en nationalisme een syllabus ter beschikking gesteld, enerzijds voor de discussie van het multiculturalisme, anderzijds vormt deel III van mijn boek Links is soms rechts. Over gelijkheid, democratie en multiculturalisme het uitgangspunt.
Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar 27 BACHELOR DERDE JAAR RICHTINGSPECIFIEKE OPLEIDINGSONDERDELEN Arbeidssociologie Aan het begin van de 21ste eeuw is het arbeidsbestel volop in verandering: nieuwe technologieën (ICT) en organisatievormen veranderen de wijze waarop gewerkt wordt en dit binnen een globaliserende economie ( The world is flat ). Arbeidsrelaties worden flexibeler, de arbeidsdeelname van vrouwen neemt toe, en daarmee de spanning in de balans werken en privaat leven, aan het werk worden hogere prestatie-eisen gesteld en arbeidsvoorwaarden worden meer op decentrale niveaus geregeld. In dit opleidingsonderdeel komen de veranderingen aan de orde die zich voltrekken binnen: het arbeidsethos, de arbeidsorganisaties (productie, dienstverlening), op de arbeidsmarkten en in de georganiseerde arbeidsverhoudingen. En dit vanuit een sociologisch perspectief. Om aan de gestelde leerdoelen te kunnen beantwoorden, streven we naar een evenwichtige mix van enkele onderwijsvormen. Daarbij wordt het studentgecentreerd en competentiegericht (interactief) onderwijs toegepast. Luistercolleges: vooral ter inleiding van een thema zal een uiteenzetting gebeuren over belangrijke aspecten van het betreffende thema. De studenten krijgen vooraf de betreffende slides. Studietaken: De studenten krijgen de opdracht een (deel)thema voor te bereiden (= begeleide zelfstudie: een tekst lezen op basis van richtvragen, audiovisuele informatie verwerken, ) en hiervan schriftelijk en/of mondeling verslag uit te brengen. De taak wordt vooraf thuis voorbereid. Sommige opdrachten worden individueel uitgevoerd, andere in groep. Elke student bezorgt vooraf zijn voorbereiding. Discussiecolleges: De studenten krijgen de kans een interactieve discussie te voeren tijdens de sessie, waarbij verschillende standpunten over een actueel arbeidsthema worden ingenomen en tegenover elkaar uitgespeeld. Een discussiecollege kan via een studietaak worden voorbereid. In het algemeen geldt dat tijdens de contactmomenten interventie/participatie wordt gewaardeerd. Soms zullen zoemsessies worden ingelast waarbij studenten met elkaar kunnen overleggen. Steeds is er ook aandacht voor de actualiteit, waarbij we kunnen ingaan op gebeurtenissen die aansluiten bij de vraagstukken van dit opleidingsonderdeel.
28 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Arbeidsrelaties komen tot stand binnen drie onderling verbonden maatschappelijke arena s. (1) Op de arbeidsmarkt staan vragers en aanbieders van arbeid tegenover elkaar (lokaal, mondiaal). Daar draait het in eerste instantie om de vraag wie waar terechtkomt (allocatie met winners en losers ) en om de beloning binnen de ruilrelatie. (2) In de arbeidsorganisatie zijn werkgever en werknemer door middel van arbeidsdeling en hiërarchische coördinatie met elkaar verbonden. Hier draait het in eerste instantie om de vraag hoe de beschikbare arbeidskracht ten behoeve van de doelen van de organisatie wordt omgezet in concrete arbeidssituaties en prestaties. Daarbij stelt zich de vraag naar de kwaliteit van arbeid (aantrekkelijkheid van (loop)banen, ziekteverzuim, stress, leermogelijkheden etc.). (3) In de arena van het collectief onderhandelen en overleg streven organisaties van werkgevers en werknemers ernaar, de processen die zich op de arbeidsmarkt en in de organisatie afspelen, aan bepaalde regels te binden. We gaan uitgebreid in op veranderingen in deze drie domeinen en hun gevolgen voor arbeidsrelaties. Sociale en politieke filosofie De cursus bestaat uit 2 delen. Om de sociale filosofie als kritische, normatieve theorie van het goede samenleven te bepalen worden klassieke sociaal-filosofische themata als Verlichting, ideologie en utopie behandeld. Vanuit een wezenlijk inzicht in de oorspronkelijke socialiteit van de mens, wordt verder beargumenteerd dat de fundamentele sociale deugd, wederzijdse erkenning, enkel in een politieke samenleving kan worden gerealiseerd. Onderzocht worden dan de fundering (sociale contracttheorie), de norm (rechtvaardigheid en mensenrechten) en de grens (geweld) van het politieke. In het tweede deel van de cursus is de kwestie van de rechtvaardigheid expliciet aan de orde. Hier wordt de hedendaagse discussie behandeld. De volgende posities komen aan bod en worden met elkaar geconfronteerd: utilitarisme, J. Rawls, libertarisme, neo-marxisme en communitarisme. Sociologie van de sociale ruimte De cursus gaat, met behulp van theorie en diverse concrete cases, in op de sociale of maatschappelijke constructie(processen) van de ons omringende fysieke omgeving. Ruimtelijke organisatie en territorium, afstand en nabijheid, ze zijn voortdurend aanwezig op micro-, meso- en macrovlak. In de microsfeer gaat het om de organisatie van wonen, van privaat en publiek domein en het hanteren van afstanden in sociale relaties. Op mesoniveau
Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar 29 zijn grondbezit en eigendom aan de orde, als bronnen van macht en status, community studies (de zogenaamde collapse and revival of territory-based communities), beelden van stad en platteland, de territoriale organisatie van lokale besturen en voorzieningen, ruimtelijke zonering, en locatievraagstukken en conflicten in het bijzonder (NIMBY/LULU). Op het macroniveau gaat het om territoriaal gedrag van staten, om het stedelijk systeem en zijn ontwikkeling en (ruimtelijke aspecten van) globalisering. In de lessen worden diverse (kleine) illustratieve opdrachten ingebouwd, die studenten individueel voorbereiden om ze vervolgens plenair te bespreken. Cultuursociologie De cursus bestaat uit twee gelijkwaardige delen. In het eerste deel worden cultuursociologische analyse-instrumenten aangereikt. Enerzijds worden daarbij centrale onderscheidingen toegelicht, bijvoorbeeld: objectieve vs. subjectieve cultuur, materiële vs. immateriële cultuur, expliciet vs. impliciet weten, cultuur vs. tegencultuur, norm vs. afwijking, opvoeding vs. socialisatie. Anderzijds wordt de rol van cultuur- en informatiedragers voor het voetlicht gebracht. Het gaat daarbij om schrift, boekdruk en moderne(re) media zoals radio, televisie of internet, en de manier waarop deze dragers cultuur mogelijk maken én er tegelijkertijd hun stempel op drukken. In het tweede deel wordt exemplarisch ingegaan op culturele ontwikkelingen in een aantal maatschappelijke domeinen. Voorlopig staan vier casussen gepland: kunst, godsdienst, popmuziek en jeugdcultuur, McDonaldisering en globalisering van cultuur. Op voorstel van studenten kunnen ook andere casussen behandeld worden. De casussen zullen worden behandeld met behulp van de analyse-instrumenten die in het eerste deel aan de orde komen. Sociaal recht Het sociaal recht bestrijkt twee van elkaar te onderscheiden rechtstakken: het socialezekerheidsrecht en het arbeidsrecht. Beide zijn weliswaar met elkaar verweven, maar hebben tegelijk een andere finaliteit, met duidelijk eigen juridische karakteristieken. Tegen de achtergrond van haar ontstaansgeschiedenis behandelen wij in eerste orde het toepassingsgebied, de financiering en de administratieve structuren van onze sociale zekerheid. Het zwaartepunt situeert zich in een systematische bestudering van de loonaanvullende vergoedingen - te weten de tegemoetkoming in de gezondheidszorg en de gezinsbijslagen -, respectievelijk de loonvervangende uitkeringen bij ziekte of ongeval van gemeen
30 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar recht versus arbeidsongevallen en beroepsziekten, in geval van werkloosheid en in de vorm van een rust- of een overlevingspensioen. In de marge gaan wij ook kort in op de gewaarborgde regelingen. Niet enkel de sociale zekerheid voor werknemers komt aan bod, maar doorlopend maken wij de vergelijking met analoge regels voor de zelfstandigen en voor het overheidspersoneel. Wat het luik arbeidsrecht betreft, zetten wij de grote lijnen uitgaande van de regels bij de aanwerving, over de tewerkstelling, tot en met het ontslag. We ronden af met een sessie over de wijze waarop het collectief overleg in België vorm krijgt. Sociale demografie De cursus omvat 5 delen. De eerste 4 sessies zijn gewijd aan de bevolkingsstructuur, met aandacht voor de evoluties in de wereldbevolking, de historische evolutie van de bevolking met bijzondere aandacht voor eerste en tweede demografische transitie, de verscheidenheid in de leeftijdsopbouw van de bevolking en in de verdeling naar geslacht in de leeftijdsgroepen. Als aanloop naar het volgende deel behandelen we het onderscheid tussen transversale en longitudinale benaderingen. Het tweede deel omvat 3 sessies rond vruchtbaarheid. Het verschil tussen TVC en cohort vruchtbaarheid wordt uitgelegd, de recente evoluties in Europa worden geanalyseerd in termen van uitstel/afstel van de eerste geboorte. De impact van het sociaal-economische milieu op de vruchtbaarheid komt vervolgens aan bod. Het derde deel behandelt de mortaliteit. Eerst komt een technische sessie waarin diverse sterftecijfers en tabellen worden toegelicht, inclusief berekeningen van levensverwachting. Dan volgt een sessie rond de vraag of de huidige sterftepatronen in de geïndustrialiseerde landen wijzen op een compressie in de laatste levensjaren. Vervolgens komt de impact van de AIDS-pandemie op de bevolking aan bod en afsluitend de samenhang tussen sociaal milieu en sterfte. Migratie is het onderwerp van het vierde deel. Vooreerst wordt de problematiek van het meten van migratie (stock en flow) behandeld. Dan zoomen we in op het fenomeen van de verstedelijking in ontwikkelingslanden en de gevolgen voor de leefsituatie op het platteland. Ten slotte wordt het demografische gedrag van migrantenbevolkingen geanalyseerd.
Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar 31 Het laatste deel behandelt de vraag of het demografische gedrag kan worden beïnvloed door beleid. Leeronderzoek SOC II Het leeronderzoek is een praktijkgericht vak waarin de studenten een sociologisch onderzoek uitvoeren. De concrete onderzoeksopdracht varieert, maar de volledige onderzoekscyclus van theorieconstructie tot rapportage wordt doorlopen. Tijdens het tweede deel moeten de studenten in de meeste leeronderzoeken volgende fasen doorlopen: Data-analyse: Dit kan zowel de kwantitatieve verwerking van survey-gegevens zijn als de verwerking van kwalitatief onderzoeksmateriaal (interviewtranscripts, observatieverslagen, beeldanalyse). Rapport: De studenten schrijven in groep een rapport over de probleemstelling, het opzet, de uitvoering en de analyse van hun leeronderzoek. Tevens trekken ze uit hun onderzoek de nodige conclusies. Indien het onderzoek extern is aangebracht, staan de studenten soms ook in voor de bekendmaking van de resultaten van het onderzoek (vb. op een persconferentie). Leeronderzoek III Het leeronderzoek is een praktijkgericht vak waarin de studenten een sociologisch onderzoek uitvoeren. De concrete onderzoeksopdracht varieert, maar de volledige onderzoekscyclus van theorieconstructie tot rapportage wordt doorlopen. Tijdens het derde deel moeten de studenten hun onderzoeksrapport van deel 1 en 2 inleveren. Op een gezamenlijke bijeenkomst worden de resultaten van het onderzoek aan de studentengroep van 2de en 3de bachelor voorgesteld. Keuze-opleidingsonderdelen: opleidingsonderdelen gekozen uit het aanbod van de faculteit.
32 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar VERBREDENDE OPLEIDINGSONDERDELEN Levensbeschouwing Meer gedetailleerde informatie over de inhoud is beschikbaar via de website http://www.ua.ac.be/levensbeschouwing-vakbeschrijving. Aanvulling bij semester-aanduiding: Studenten stadscampus volgen de lessen tijdens 1ste semester Studenten buitencampussen volgen de lessen tijdens 2de semester Aanvulling bij examen-aanduiding: Studenten stadscampus leggen examen af in januari Studenten buitencampussen leggen examen af in juni
De master Sociologie 33 De master Sociologie Typisch voor de eenjarige masteropleiding is het tutorsysteem en de grote keuzevrijheid. Je kiest zelf een maatschappelijk domein waarin je specialiseert: arbeid cultuur economie gezondheid milieu welzijn Het onderwijs is zeer actief en probleemgericht; het bestaat uit hoorcolleges, practica en seminaries. Iedere student krijgt een docent toegewezen die als tutor fungeert bij de begeleiding van de masterproef en de intensieve seminaries. Naast deze master biedt het departement een Master Filmstudies en Visuele Cultuur aan, die toegankelijk is voor alle academische bachelors en masters. Master Filmstudies en Visuele Cultuur In deze Master staan de theorie, de geschiedenis en de analyse van het medium film als multicultureel fenomeen centraal. Dit is het enige programma in Vlaanderen waarin je je volledig toespitst op de grondige wetenschappelijke studie van film- en visuele cultuur. De opleidingsonderdelen behandelen op een sterk visueel ondersteunde manier de specifieke aard van film en andere beeldvormen als kunst- en communicatievorm en als sociale institutie. Meer informatie vind je in de brochures van de respectievelijke masteropleidingen of op de website www.ua.ac.be/masters.
34 Onderwijs en examens Onderwijs Voor de meeste vakken worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audio-visueel materiaal. Voor bepaalde vakken zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatiemomenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit heeft tot gevolg dat het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt en je kan docenten te allen tijde om feedback vragen. Het contact met professoren en assistenten is niet altijd even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs, maar je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen zeker bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Het uitgebreide gamma aan begeleidingsmogelijkheden wordt verderop in deze brochure besproken. Studiepunten De studieomvang van elk studiejaar wordt uitgedrukt in studiepunten. Elk voltijds studiejaar staat voor 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Community Course Credit Transfer System). Deze studiepunten zijn een relatieve maatstaf voor de studieomvang van de opleidingsonderdelen in het jaarprogramma. De volledige bacheloropleiding Sociologie omvat 180 studiepunten, de masteropleiding 60 studiepunten. Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn zowel het bijwonen van de colleges of practica, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De studietijd van een voltijds academiejaar varieert van 1500 tot 1800 uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus veel meer over hoeveel tijd je er uiteindelijk aan zal besteden, dan enkel het aantal uren dat je les hebt. De normen zijn overal in Vlaanderen en in Europa gelijkaardig, dus gemakkelijk vergelijkbaar.
Onderwijs en examens 35 Semestersysteem - Examens Het academiejaar wordt verdeeld in twee semesters, met een examenperiode na elk semester. In januari leg je examens af voor ongeveer de helft van het jaarprogramma, in juni voor de overige vakken van de eerste zittijd. Voor wie niet geslaagd is na de eerste zittijd, wordt in september de tweede zittijd ingericht. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen studiejaren meer. Wel worden nog modeltrajecten vastgesteld die één jaar voltijdse studie omvatten (60 studiepunten). Wanneer je geslaagd bent voor een opleidingsonderdeel en dus minstens 10 op 20 behaalt, verwerf je een creditbewijs dat overeenkomt met het aantal studiepunten van dit opleidingsonderdeel. Zelfs indien je niet alle creditbewijzen voor je studieprogramma behaalt, mag je verder met je studie. De faculteit moet dan je programma - een geïndividualiseerd traject of GT - goedkeuren. Omdat de studieprogramma s volgens een logische volgorde werden ingebouwd, zijn er voorwaarden vastgelegd om welbepaalde vakken al te mogen volgen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen haalt voor alle opleidingsonderdelen van de opleiding. In 2006 verhuisde de volledige faculteit PSW naar een nagelnieuw gebouw aan de Sint-Jacobsstraat in het centrum van Antwerpen.
Onderwijs en examens 37
38 Studiebegeleiding Overgang naar universitair onderwijs Aan de universiteit studeren is een verrijkende ervaring: je komt terecht in een nieuwe leef- en leeromgeving, met nieuwe mensen, nieuwe cursussen, nieuwe collegeroosters. Toch is deze overgang niet voor iedereen alleen maar fijn en boeiend. Je wordt geconfronteerd met stapels leerstof, en met een examensysteem waar je nog geen ervaring mee hebt. Plots wordt van je verwacht dat je zelf de verantwoordelijkheid opneemt voor je studie, dat je je studie kan plannen, dat je weet hoe je elk afzonderlijk vak aanpakt, enz. Omdat dit alles niet zo evident is, wil de Universiteit Antwerpen je graag helpen om je eerste jaar zo vlot mogelijk te laten verlopen. We geven een overzicht van de begeleidingsvormen waar je gebruik van kan maken. Algemene studie- en studentenbegeleiding Tijdens het academiejaar kan je terecht bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding, zowel met studie- als met persoonlijke problemen. Zowel groepsactiviteiten als individuele begeleiding zijn volledig gratis. Afspraken met de begeleiders van deze dienst kan je maken via het Studenten Informatie Punt (STIP). Studiekeuze De dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding geeft je advies over je studiekeuze, eventueel heroriëntatie en helpt je bij alle keuzemomenten van het begin van je studieloopbaan tot bij het afstuderen. De dienst werkt ook mee aan het Trampolineproject dat heroriëntatie beoogt wanneer blijkt dat de gekozen richting voor jou minder geschikt zou zijn. Algemene studiebegeleiding: studievaardigheden en studieplanning Studentenbegeleiders organiseren trainingen en begeleidingen over studievaardigheden: studiemethode, studieplanning voor eerstejaarsstudenten. Na de examens van het eerste semester worden remediërende trainingen aangeboden (bv. uitstelgedrag aanpakken en examenstress onder controle krijgen). Je kan er ook terecht voor individuele begeleiding. Psychosociale begeleiding Wanneer je last hebt om je te concentreren, twijfelt aan je studiekeuze, kampt met examenangst of persoonlijke problemen zoals het afspringen van een relatie, ernstige ziekte in je onmiddellijke omgeving... kan je een afspraak maken met een studentenbegeleider.
Studiebegeleiding 39 Vervolgens word je indien nodig individueel begeleid of doorverwezen naar gepaste trainingen in kleine groepjes. Dit gebeurt steeds op vrijwillige basis. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt in het begin van elk semester bekend gemaakt in alle mogelijke publicaties voor studenten. Je vindt ook heel wat informatie op de website www.ua.ac. be/adstud of www.ua.ac.be/studentenportaal. Begeleiding van studenten met specifieke noden: aanvragen bijzondere faciliteiten Studenten met functiebeperkingen (fysische handicap of chronische ziekte, leerstoornis zoals dyslexie, ADHD, psychische problemen...) of met bijzondere vragen omwille van sport op topniveau of kunstbeoefening kunnen via de Dienst voor studieadvies en studentenbegeleiding bijzondere faciliteiten voor onderwijs en/of examens aanvragen. Dit is voorzien in het Onderwijs- en examenreglement van de Universiteit Antwerpen. Na het indienen van je aanvraag, word je uitgenodigd voor een intakegesprek met een studentenbegeleider. In onderling overleg worden de nodige afspraken gemaakt. Als je dossier helemaal in orde is en voorzien van de nodige attestering zal de dienst je dossier ter goedkeuring voorleggen aan de rector. Vakspecifieke begeleiding Met vragen over of problemen met één van je cursussen kan je steeds terecht bij de prof die deze cursus doceert of bij zijn of haar assistent. Gewoon even langslopen of een e-mail schrijven: je zal merken dat je snel geholpen wordt. Voor bepaalde vakken worden extra groepssessies georganiseerd, om de besproken theorie uit hoorcolleges toe te lichten en in oefeningen toe te passen. Bij deze sessies is vooral de wisselwerking tussen studenten en begeleider belangrijk: je kan hulp vragen waar je vastloopt, je begeleider houdt rekening met de gekende knelpunten van de cursus, en je krijgt nuttige tips voor de studie van de leerstof.
40 Je kansen op de arbeidsmarkt na Sociologie Tijdens je opleiding zelf accenten leggen Afgestudeerde sociologen kunnen overal op de arbeidsmarkt terecht. Met deze opleiding is geen duidelijk uitgetekend beroepsbeeld verbonden zoals dit wel het geval is met sommige andere studierichtingen. Daardoor kan en moet je als student tijdens je studies zelf accenten leggen. Uit een recente enquête bij UA-afgestudeerden blijkt dat ongeveer 1/4de van de afgestudeerden werkt in de openbare of de door de overheid gefinancierde sector. Meer dan de helft werkt in de privé-sector, zowel in de industriële sector als in de dienstensector (handel, bank- en verzekeringswezen). Als Master in de Sociologie kan je ambtenaar worden in plaatselijke administraties, gemeenten, provincies, intercommunales, bij de Vlaamse en federale overheid, in internationale organisaties en in de diplomatie. De federale overheidsdiensten werven aan op basis van vergelijkende examens. Deze worden georganiseerd door Selor (voorheen Vast Wervingssecretariaat). Prognoses qua werkgelegenheid zijn moeilijk te maken. In het algemeen kan het enkele jaren duren vooraleer studenten de aangepaste betrekking hebben gevonden, wat overigens ook voor andere studierichtingen het geval is. Omdat je meestal omwille van het academisch vormingsniveau aangeworven wordt, kom je in concurrentie met afgestudeerden uit andere menswetenschappen (rechten, economie, psychologie, communicatiewetenschappen, enz.). Afgestudeerden in de Politieke en Sociale Wetenschappen komen in aanmerking voor alle functies waarvoor een universitair niveau vereist wordt. Administratieve en beheersfuncties zoals personeelsdiensten, secretariaatsfuncties, public-relations, marketingbureaus. Hun talenkennis speelt hierbij uiteraard een belangrijke rol. Ook een loopbaan in de media, de culturele sector en communicatieve functies in ruime zin behoren tot de mogelijkheden. Andere afgestudeerden Politieke en Sociale Wetenschappen werken als zelfstandige of oefenen een functie uit in het middenkader. Uit dezelfde enquête blijkt eveneens dat 15 % van de afgestudeerden werkt in het onderwijs in de ruime zin: in het secundair onderwijs, het hoger onderwijs, aan de universiteit of in het wetenschappelijk onderzoek.
Voortstuderen na Sociologie 41 Specifieke lerarenopleiding: www.ua.ac.be/ioiw Je kan de lerarenopleiding volgen na je masteropleiding. De opleiding beperkt zich niet tot de vorming van studenten die willen gaan lesgeven. De voortdurende veranderingen in het sociale en economische leven hebben het fenomeen van de buitenschoolse vorming en opleiding onder meer in de bedrijven zelf in belang doen toenemen. Daarom wil de specifieke lerarenopleiding niet alleen in een vorming van toekomstige leraars voorzien, maar ook een algemene vorming voor vormers aanbieden. Master na Masteropleidingen Op de webstek van de Universiteit Antwerpen kan je steeds een actueel overzicht vinden op www.ua.ac.be/manama.
42 Hoe bereik je makkelijk de campussen? Wegbeschrijving Op www.ua.ac.be/route kan je de wegbeschrijving naar de verschillende campussen terugvinden. Alle campussen beschikken over ruime parkings, behalve de Stadscampus. Wens je toch in de buurt van de Stadscampus te parkeren, volg dan best de blauwe parkeerroute Meir Universiteit. Parkeren in Antwerpen is echter niet gratis! Meer info kan je terugvinden op www.parkereninantwerpen.be Met de bus De Lijn info: 070 220 200 Voor alle informatie over reiswegen, dienstregelingen, verloren voorwerpen en algemene inlichtingen: op weekdagen van 7u tot 19u, za-, zo- en feestdagen van 10u tot 18u. Je kan ook terecht in één van de Lijnwinkels om dienstregelingsboekje te kopen. Die bieden een overzicht van alle bus- en/of tramlijnen in een streek. Op veel bussen en trams vind je een folder met de dienstregeling van de lijn waarop je rijdt. Natuurlijk kan je ook steeds één van de chauffeurs aanspreken of surfen naar de website: www.delijn.be. De website van De Lijn beschikt ook over een routeplanner die voor jou de reis van deur tot deur met bus, tram en/of trein uitstippelt. Dienst Abonnementen van De Lijn Antwerpen Grotehondstraat 58, 2018 Antwerpen, tel. + 32 (0)3 218 15 61 op weekdagen van 8u30 tot 16u e-mail: abonnementen.ant@delijn.be Met de trein Voor alle informatie over reiswegen, dienstregelingen, vertrek- en aankomsttijden kan je terecht bij de NMBS, Centraal Station: Koningin Astridplein 2, 2000 Antwerpen, tel. + 32 (0)3 204 20 40 of op de website: www.nmbs.be.
Plattegrond van de campussen 43 Hoofdadres Stadscampus Prinsstraat 13-2000 Antwerpen Gebouw A - Prinsstraat 13 A Gebouw B - Prinsstraat 13 B Gebouw C - Prinsstraat 13 C Gebouw D - Grote Kauwenberg 18 D Agora / Sporthal / STIP - Grote Kauwenberg 2 E Aula Rector Dhanis - Kleine Kauwenberg 14 K Gebouw L - Lange Winkelstraat 40 L De Meerminne - Sint-Jacobstraat 2 M Scribani - Prinsstraat 10 P Gebouw R - Rodestraat 14 R Gebouw V - Venusstraat 23 V Gebouw S - Lange Sint-Annastraat 7 S Peter Benoit - Kipdorp 61 Z Kleine Kauwenberg 12 1 Centraal magazijn - Vekestraat 33 2 Annexe - Rodestraat 14 3 IOIW - Moreel Consulent - Preventiedienst Venusstraat 35 4 Bibliotheek - Prinsstraat 13 5 Hof Van Liere - Prinsstraat 13 6 Ruusbroecgenootschap Grote Kauwenberg 32-34 7 Studiecentrum Open Universiteit Blindestraat 14 8 IOIW / Dienst Internationale Samenwerking Gratiekapelstraat 10 9 Linguapolis - Prinsstraat 8 10 Studentenhome Ten Prinsenhove Koningstraat 8 11 Restaurant Ten Prinsenhove /Labotheek Koningstraat 8 12 Zomaar een dak - Prinsstraat 32 13 Universitas - Prinsesstraat 16 14 ITMMA - Keizerstraat 64 15 UAMS / CVA - Het Brantijser Sint-Jacobsmarkt 13 16 IOB / Onderwijsadministratie / Steunpunt Buitenlands Beleid - Lange St. Annastraat 7 17 CBO / CEMiS / Steunpunt Gelijkekansenbeleid Lange Nieuwstraat 55 18
44 Plattegrond van de campussen Hoofdadres campus Groenenborger Groenenborgerlaan 171-2020 Antwerpen Onthaal Faculteit FBD Faculteit Geneeskunde Faculteit Wetenschappen T T-U-V T-V T-U-V-X Dept. Studentgerichte Diensten Cursusdienst Studielandschap Cafetaria T US S Y
Plattegrond van de campussen 45 Hoofdadres campus Middelheim Middelheimlaan 1-2020 Antwerpen Onthaal Stafdiensten van de rector College van Beheer Dept. Financiën Dept. Onderwijs Dept. Onderzoek Dept. WMD A A A A A A A Bedrijfsjuridische dienst Dept. Personeel Dept. Wiskunde - Informatica Studentenhome Restaurant - cafetaria VUAS Sportcentrum - Commissariaat voor de sport A C G D D E B
46 Plattegrond van de campussen Hoofdadres campus Drie Eiken Universiteitsplein 1-2610 Antwerpen (Wilrijk) Onthaal Auditoria Bib-leeszaal Linguapolis CNO Dept. ICT - nieuwe mediadienst Dept. Infrastructuur Dept. Studentgerichte Diensten - STIP Faculteit FBD D R-S-Q A-R-T E D D D-S-B G D-S-T-U Faculteit Geneeskunde Faculteit Wetenschappen Konijnenpijp Pavo Restaurant - cafetaria Studentenhome Auditorium Kinsbergen Sporthal S-T B-C-H-N FKP P G Home UZA FSP
Bijkomende informatie 47 Provinciale informatiedagen De studiebegeleiders en medewerkers van de Universiteit Antwerpen nemen jaarlijks deel aan de netoverschrijdende studie-infobeurzen (Sidin s). Deze worden per provincie georganiseerd op initiatief van het Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap en de Centra voor Leerlingenbegeleiding. Informatiedagen aan onze instelling Elk jaar organiseert de Universiteit Antwerpen informatiedagen voor leerlingen van het secundair onderwijs. Deze hebben meestal plaats in de lente. Naast een algemene en een specifiek studiegerichte infosessie kan je aan de infostands de cursussen inkijken en een aantal brochures verkrijgen. Je krijgt de gelegenheid tot vragen stellen en desgewenst tot een persoonlijk gesprek. Vooraf inschrijven is niet nodig. De data vind je op onze website onder: www.ua.ac.be/infodagen, in onze brochures en in de kranten. Brochures over andere opleidingen Andere publicaties in deze reeks (alfabetisch gerangschikt): Biochemie en biotechnologie, Bio-ingenieurswetenschappen, Biologie, Biomedische wetenschappen, Chemie, Communicatiewetenschappen, Diergeneeskunde, Farmaceutische wetenschappen, Fysica, Geneeskunde, Geschiedenis, Handelsingenieur, Handelsingenieur in de beleidsinformatica, Informatica, Politieke wetenschappen, Rechten, Sociaal-economische Wetenschappen, Taal- en letterkunde, TEW: bedrijfskunde, TEW: economisch beleid, Wijsbegeerte, Wiskunde. Wil je meer informatie dan kan je een brochure van één van deze opleidingen aanvragen bij het Studenten Informatie Punt (STIP) of via www.ua.ac.be/ brochures. Internet Surf gerust eens naar de volgende website van de Universiteit Antwerpen: www.ua.ac.be. Je vindt er uitgebreide informatie over alles wat je als student moet weten: studieaanbod, internationale programma s, studiebegeleiding, voorbereidende cursussen, sociale voorzieningen, studentenleven, bibliotheken, examenreglement, enz.
48 Bijkomende informatie Departement Studentgerichte Diensten Studenten Informatie Punt (STIP) Agoragebouw, 1ste verdieping Grote Kauwenberg 2 2000 Antwerpen Tel.: + 32 (0)3 220 48 72 STIP@ua.ac.be Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen Onderwijsadministratie Sint-Jacobsstraat 2 2000 Antwerpen Tel.: + 32 (0)3 275 52 71 E-mail: ann.aertssen@ua.ac.be www.ua.ac.be/studiekiezer www.ua.ac.be/psw