Jaarverslag 2014 Domies Toen waar natuur en cultuur elkaar versterken Voorwoord Domies Toen is een botanische tuin die voor een klein deel bestaat uit borders met afgeperkte planten. De bolletjes van de börgbloumkes, het hooiland, de bloemrijke akker, de natuurtuin en de kelderkuil met bermvegetatie laten zich niet inperken. Het is dan ook slechts voor een deel te voorspellen waar de planten zullen opkomen. Zo is Domies Toen een plantenmuseum: ieder jaar weer vol verrassingen. Dat maakt de tuin bijzonder en boeiend. Zonder structurele bijdrage van de gemeente De Marne zou het onmogelijk zijn het gemeentelijk visitekaartje Domies Toen in stand te houden. Om de tuin ook in de toekomst levend te houden heeft het bestuur contact gezocht met diverse andere potentiële subsidiegevers om plannen te kunnen realiseren de tuin voor komend jaar een grondige opknapbeurt te geven. 2014 is in velerlei opzicht een bewogen jaar geweest voor Domies Toen. Daarvan doen we in dit document verslag. Willemien Betten, plaatsvervangend voorzitter Groningen, maart 2015 Jaarverslag 2014 1
1 2014 De Hoofdlijnen In dit jaarverslag blikken we terug op tuin, theeschenkerij en bestuur. We geven eerst de belangrijkste punten weer om vervolgens een paar onderwerpen gedetailleerder toe te lichten. Alles overziend moeten we helaas constateren dat 2014 voor Domies Toen niet een bloemrijk jaar is geweest. De Tuin Het jaar begon met goede voornemens op allerlei gebied. De selectieprocedure voor de nieuwe tuinbeheerder werd afgerond. Begin 2014 ging de nieuwe beheerster van start. Al gauw werd duidelijk er geen goede match was. Het fysieke werk en de verantwoordelijkheden waren te zwaar. In goed wederzijds overleg werd besloten de verbintenis te verbreken. Gelukkig heeft Domies Toen opnieuw een beroep kunnen doen op Jan Jaap Boehlé. Hij had de tuin na het vertrek van tuinbeheerster Nienke Reerder eind 2013 onder zijn hoede genomen. Het bestuur is blij dat hij zijn werkzaamheden in 2014 wilde voorzetten. De Theeschenkerij De Theeschenkerij was open van 1 april t/m 27 oktober, op dinsdag t/m zondag van 10.30-17.00 uur. In de zomermaanden is de theeschenkerij ook op maandagen geopend. De netto-opbrengst van zowel de theeschenkerij als van het winkeltje was lager dat in 2013, alhoewel aanvankelijk in het voorjaar leek dat er een hogere omzet zou worden behaald. De zomer heeft veel minder betalende bezoekers gebracht. De Theeeschenkerij is eveneens het Speltcentrum van het Noorden Alle speltproducten (behalve de alcoholische) zijn verkrijgbaar. Er zijn meerdere keren informatiebijeenkomsten georganiseerd over spelt en de daaruit voortkomende productie. Ook is de nieuwsbrief een keer als speltspecial uitgegeven. Het bestuur Het bestuur bestond in 2014 uit 5 personen. In het voorjaar werd bekend dat voorzitter Sietse Hielema gezondheidsproblemen had. Dit beperkte de omvang van het bestuur en de vele activiteiten die de voorzitter normaal gesproken voor zijn rekening nam, zijn dan ook niet of in bescheidener mate georganiseerd dan gebruikelijk. In het najaar gaven twee bestuurleden aan met hun bestuurswerk te gaan stoppen. Jaarverslag 2014 2
2 2014 De details Activiteiten en educatie Opnieuw is in 2014 de nacht van de vleermuis en de nachtvlinder en het insectenweekend georganiseerd, in samenwerking met onder meer de werkgroep Duurzaam van de Marne en Winsum en het Groninger Landschap. Beide bijzondere evenementen laten het publiek kennis maken met het vele leven in de tuin overdag en op een nachtelijk uur. Verschillende kunstenaars hebben geëxposeerd in de theeschenkerij. De theeschenkerij is een gewilde plek bij kunstenaars om hun werk te exposeren. In de rustgevende omgeving komt kunst goed tot recht. Gedurende het gehele seizoen heeft Wil van Donselaar (Kruisweg) bloemen in de tuin geëxposeerd. Opnieuw vonden de geëmailleerde bloemen bij bezoekers gretig aftrek. Het voorjaar startte in maart en april met om de twee weken op zondag een rondleiding onder het thema stinzenplanten. De rondleidingen werden minder goed bezocht dan in voorgaande jaar. Wellicht zijn te laat gestarte publiciteit en het weer hierop van invloed geweest. In mei, juni en juli organiseerden we op de zondagmiddagen rondleidingen rond de thema s Bijbelse planten, geneeskrachtige kruiden, wilde planten, eetbare bloemen en geschiedenis van kerk, tuin en borg. Twee zondagmiddagen werden gereserveerd voor een themamiddag over insecten, in het kader van het jaar van de bij. Een grote groep kinderen met hun ouders struinde met deskundige uitleg door de tuin om insecten te vangen en te bekijken. In februari, maart en april was in de tuin door middel van bordjes de stinzenplantenroute uitgezet en in mei, juni, juli en augustus de kruidenroute. Individuele rondleidingen maakten bezoekers aan de hand van onze themaboekjes. In mei was het boekje Bijbelse Planten verkrijgbaar. In juni, juli en augustus het boekje Biodiversiteitsroute. Daarnaast was vanaf mei t/m september voor kinderen de Kinderontdekkingstocht Biodiversiteit verkrijgbaar, Met deze ontdekkingstocht gaan kinderen op zoek naar verschillende soorten planten en dieren in de tuin en leren ze over het nut van biodiversiteit. Jaarverslag 2014 3
Scholen Domies Toen wil ook graag bijdragen aan de natuureducatie van kinderen. Zo heeft Openbare Basisschool Winsum de tuin bezocht en het Kabouterpad gedaan. Ook een school uit Eenrum is in het voorjaar te gast geweest. Cursus vrijwilligers In het kader van de actie Groen en Doen werd voor vrijwilligers en donateurs een cursus Wilde Flora georganiseerd. De cursus werd op zes avonden gegeven door Kees Boele van Natuurpresentaties uit Haren. De vijftien deelnemers leerden de systematiek van het determineren, de belangrijkste plantenfamilies herkennen en de wilde planten in en om Domies Toen herkennen. Gezien de belangstelling voor een vervolgtraject, mogen we concluderen dat de cursus een succes was. Losse activiteiten Verkoop tafelagenda Nederlandse Vereniging Botanische Tuinen. Fondsenwerfactie voor het herstel van de zonnewijzer. In het kader van de Tuin & Kunsttiendaagse zijn dit jaar geen extra activiteiten georganiseerd in Domies Toen in verband met te weinig menskracht. Betaalde kracht en vrijwilligers In de winter en het voorjaar werd door het bestuur een nieuwe tuinbeheerder geworven voor 16 uur. De geselecteerde kandidaat gaf helaas binnen de proeftijd aan de verantwoordelijkheid en de werkzaamheden als te zwaar te ervaren. In goed overleg is het dienstverband beëindigd. Het bestuur heeft opnieuw een beroep op Jan Jaap Boehle kunnen doen. Hij is vanaf 1 mei de nieuwe tuinbeheerder. In de tuin werkten vier vaste vrijwilligers mee, sommige meerdere dagen per week. De theeschenkerij wordt volledig door ongeveer 25 vrijwillige medewerkers gerund. Voor de start van het seizoen is een speciale bijeenkomst georganiseerd onderleiding van een horeca professional. Allerlei zaken met betrekking tot het optimaliseren van de theeschenkerij komen aan de orde. Een keer in de vier weken is er een medewerkeroverleg, voorgezeten door een bestuurslid. De vrijwillige medewerkers nemen veel verantwoordelijkheden op zich, en dat is iets om trots op te zijn. Jaarverslag 2014 4
Samenwerking Onze botanische tuin ligt midden in het historische hart van Pieterburen, omgeven door twee kerkhoven, de historische Petruskerk met haar karakteristieke toren, het gebouw van het Groninger Landschap, met de overblijfselen van Huis ten Dijke in de omgeving, de eeuwenoude Dobbe en de 300 jaar oude Kolk en het indrukwekkende Groninger Landschap. Het is daarom logisch dat de stichting samenwerking heeft en verder zoekt met de Stichting Oude Groninger Kerken(onder andere over de combinatie kerk en tuin), het Groninger Landschap (onder andere insectenweekend) en de gemeente de Marne. Maar ook met stichting Menkemaborg, stichting Wierde en Dijk, stichting Verhildersum en de andere musea in de directe omgeving. Overleg Botanische tuinen Stichting Domies Toen is aangesloten bij de Nederlandse vereniging van Botansiche tuinen (NVBT). Enkele keren per jaar vindt overleg plaats over samenwerking, nieuwe projecten, toekomst en publiciteit. Op de agenda van dit landelijk overleg staat de besteding van de schenking van de Nationale Postcodeloterij. Domies Toen neemt deel aan de idee- en planvorming rondom de besteding van deze gelden. 2015 is het jaar van de botanische tuinen. In dat kader zullen diverse projecten worden georganiseerd om meer bekendheid en betrokkenheid bij jong en oud te creëren voor het belang van de instandhouding van planten. Museumhuis Groningen Ook binnen de Groningse situatie vindt overleg plaats in en bij het Museumhuis. Scholing, overleg met de provincie, projecten voor het verhaal van Groningen en ontmoeting zijn de belangrijkste thema s. Museumregistratie De vereniging van Nederlandse musea hebben een nieuw registratie systeem ingevoerd: eerder was de visitatie en de eventuele nieuwe toekenning eens in de 5 jaar, nu vindt een regelmatige visitatie plaats en wordt er eigenlijk permanent beoordeeld of men nog voldoet aan de eisen. Domies Toen neem een bijzondere plaats in binnen de musea: we zijn niet ommuurd, hebben geen suppoosten en hebben geen camera s voor toezicht. Jaarverslag 2014 5
Publiciteit Bekendheid is voor Domies Toen essentieel en free publicity is van groot belang. Domies Toen heeft in de provincie, maar ook in het noorden en een beetje in heel Nederland een positief imago. Men kent de tuin en uit de reacties van bezoekers uit geheel Nederland (maar ook vanuit het buitenland) kan men veel positiefs horen en lezen (gastenboek in het Prieel): een oase van rust, een lusthof met bloemen en geuren en we komen weer terug Driemaal per jaar wordt er voor de donateurs een nieuwsbrief uitgegeven. Daarnaast beschikt Domies Toen over een website. Op de site wordt informatie gegeven over de achtergrond en de activiteiten van Domies Toen. Pieterburen is één van de de toeristische trekpleisters in de provincie Groningen. Domies Toen is een plek waar door bezoekers mooie foto s gemaakt worden, door amateurs en professionals. In de jaarkalender 2015 van de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen (NVBT) staat Domies Toen dan ook met mooie foto s opgenomen. Bezoekers aan de tuin In 2014 is er ondanks het goede zomerweer minder entreegeld ontvangen dan in 2013. Het aantal bezoekers is rond de 5960. Hierbij zijn niet de donateurs en de bewoners van Pieterburen gerekend. Zij hebben vrije toegang tot de tuin. Daarnaast zijn er ook veel losse bezoekers, die de tuin bekijken, maar niet betalen. Dit kan omdat er geen toezicht mogelijk is op het betalen van entreegeld door bezoekers. Domies Toen heeft naar schatting tussen de 6.000-8.000 bezoekers per jaar. Daarbij komen nog de vele bezoekers die alleen de theeschenkerij bezoeken. Bestuur Door diverse oorzaken zijn er door het bestuur in 2014 geen bijzondere activiteiten georganiseerd. Alle zijlen zijn bijgezet om de dagelijkse gang van zaken in de theeschenkerij en tuin te ondersteunen. Verder is veel aandacht uitgegaan naar problemen rond de vacature tuinbeheerder en de afgenomen inzetbaarheid van de voorzitter. Ook het vinden van nieuwe bestuursleden blijkt een lastige opgave. Eind 2014 is Wouter Wieringa tot het bestuur toegetreden. Ook de bestuursleden die zouden aftreden blijven enkele maanden langer. Ondertussen gaat het de zoektocht naar bestuursleden onverminderd voort. uitbreiding is noodzakelijke om de huidige kwetsbaarheid te verminderen. Jaarverslag 2014 6
Stichting Domies Toen wil functioneren met een goed bestuur, adequaat toezicht en een transparante verantwoording. Het bestuur bestaat op 31 december 2014 uit: Sietse Hielema voorzitter Leonie Barnier secretaris Hermke Rijpkema penningmeester Jan Jaap Boehlé uitgaand bestuurslid Wouter Wieringa inkomend bestuurslid Willemien Betten bestuurslid, plv. voorzitter Tuinbeheerder: Jan Jaap Boehlé Jaarverslag 2014 7