Borstvoeding Afdeling Verloskunde/Gynaecologie
Inleiding Deze folder geeft u informatie over het belang van moedermelk en het beleid rondom borstvoeding in het Waterlandziekenhuis. Het beleid van het Waterlandziekenhuis is er op gericht zowel gezonde als zieke pasgeborenen en zuigelingen maximaal te ondersteunen bij hun groei en ontwikkeling en de binding tussen ouder en kind te bevorderen. Voeding is een zeer belangrijk aspect van de zorg voor gezonde en zieke kinderen. Daarom onderschrijft het Waterlandziekenhuis het belang van het geven van moedermelk en wil het geven van borstvoeding actief bevorderen en ondersteunen. Borstvoeding is de meest natuurlijke voeding, speciaal aangepast aan uw kind. Door de juiste informatie en begeleiding willen wij eraan bijdragen dat u uw kind succesvol en zo lang als u dit wilt kunt voeden. Ons borstvoedingsbeleid is gebaseerd op De tien vuistregels voor het welslagen van borstvoeding van Unicef/WHO. De WHO en Unicef hebben deze tien vuistregels geformuleerd ter bevordering en ondersteuning van het geven van borstvoeding. De tien vuistregels worden hieronder weergegeven. Alle instellingen voor moeder- en kindzorg dienen er zorg voor te dragen: 1. Dat zij een borstvoedingsbeleid op papier hebben dat standaard bekend wordt gemaakt aan alle betrokken medewerkers. 2. Dat alle betrokken medewerkers de vaardigheden aanleren, die noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van dat beleid. 3. Dat alle zwangere vrouwen worden voorgelicht over de voordelen en de praktijk van borstvoeding geven. 4. Dat moeders binnen een uur na de geboorte van hun kind worden geholpen met borstvoeding geven. 5. Dat aan vrouwen wordt uitgelegd hoe ze hun baby moeten aanleggen en hoe zij de melkproductie in stand kunnen houden, zelfs als de baby van de moeder moet worden gescheiden. 6. Dat pasgeborenen geen andere voeding dan borstvoeding krijgen, noch extra vocht, tenzij op medische indicatie. 7. Dat moeder en kind dag en nacht bij elkaar op een kamer mogen blijven. 2
8. Dat borstvoeding op verzoek wordt nagestreefd. 9. Dat aan pasgeborenen die borstvoeding krijgen geen speen of fopspeen wordt gegeven. 10. Dat zij contacten onderhouden met andere instellingen en disciplines over de begeleiding van borstvoeding en dat zij de ouders verwijzen naar borstvoedingorganisaties. Voor meer informatie en praktische adviezen verwijzen wij u naar de informatieavond over borstvoeding. De data van deze avonden vindt u op de polikliniek, in het VCW (geboortehotel) en op de website van het Waterlandziekenhuis. Voor deze avonden kunt u zich inschrijven via: borstvoeding@wlz.nl Onder vermelding van: - Naam, adres, postcode en telefoonnummer. - De datum waarop u bent uitgerekend. - En voor welke avond u zich wilt inschrijven. Om u voldoende te kunnen informeren en u de gelegenheid te geven om uw vragen te stellen is het maximale aantal personen 25 per avond. Natuurlijk is uw partner of andere naaste ook van harte welkom. Iedere zwangere vrouw mag 1 introducé meenemen. Wilt u dit dan wel in uw mail aangeven? U ontvangt een bevestiging van uw inschrijving. Waarom moedermelk? Voordelen voor het kind Moedermelk bevat antistoffen die helpen bij de ontwikkeling van het afweersysteem van het kind. Het afweersysteem beschermt het kind tegen infectieziekten zoals: diarree luchtweginfecties hersenvliesontsteking (meningitis) urineweginfecties middenoorontsteking Andere voordelen zijn: moedermelk geeft minder kans op darmverstoppingen (obstipatie) is goed voor de ontwikkeling van de mondmotoriek 3
werkt waarschijnlijk preventief tegen het ontstaan van suikerziekte (diabetes mellitus) is beter voor de ontwikkeling van de hersenen vermindert vele vormen van allergie of stelt het ontstaan daarvan uit vermindert de kans op vetzucht bij het kind is lichtverteerbaar en belast de lever en de nieren van het kind veel minder werkt waarschijnlijk preventief tegen het ontstaan van chronische darmontstekingen is qua samenstelling speciaal aangepast voor te vroeg geboren kinderen Een kind dat kunstvoeding krijgt heeft 3 keer zoveel kans op een ziekenhuisopname of op het gebruik van antibiotica dan een kind dat borstvoeding krijgt. Dit is door wetenschappelijk onderzoek aangetoond. Voordelen voor de moeder Vermindert de kans op borstkanker bij de moeder. Vermindert de kans op baarmoederontsteking. Borstvoeding bevordert de hechting tussen moeder en kind. Borstvoeding geven helpt de moeder gewicht te verliezen, nadat de baby is geboren. Borstvoeding geven beschermt de moeder tegen bloedarmoede (ijzertekort). Borstvoeding resulteert in een lager aantal ziekteverzuimdagen van de ouders. Borstvoeding is altijd bij de hand en heeft de juiste temperatuur. Borstvoeding is gratis. Natuurlijk geldt hoe langer u borstvoeding geeft, hoe meer u en uw kind van deze voordelen profijt kunnen hebben. Er zijn nog veel meer voordelen voor zowel moeder als kind. Wilt u hier meer informatie over kijk dan voor adressen op de laatste pagina van deze folder. 4
Moedermelk voor zieke of te vroeg geboren kinderen Voor een te vroeg geboren of ziek kind is moedermelk extra belangrijk. Een ziek of te vroeg geboren kind kan de antistoffen die in moedermelk zitten extra goed gebruiken, omdat hij/zij kwetsbaarder is voor infecties. Bovendien is de lichtverteerbaarheid van de moedermelk van groot belang voor het kind, omdat organen zoals de lever, nieren en darmen minder belast worden. Deze organen hebben het bij een vroeggeboren of ziek kind soms extra zwaar. Moedermelk van een moeder die te vroeg (prematuur) is bevallen is enige weken anders van samenstelling dan moedermelk van moeders die op tijd zijn bevallen. De melk is van nature aangepast aan de behoefte van uw kind, al is het soms wel nodig om bij ernstig te vroeg of te klein geboren kinderen speciale voedingssupplementen toe te voegen. Het kost vaak meer tijd om deze kinderen zelf aan de borst te laten drinken. U krijgt hulp van de verpleegkundigen en de kraamverzorgenden en zo nodig van de lactatiekundigen. De ervaring leert dat de meeste kinderen uiteindelijk volledig aan de borst gaan. Als uw kind zelf nog geen, of onvoldoende melk, uit de borst haalt krijgt hij of zij afgekolfde moedermelk of indien nodig kunstvoeding. Meer informatie over kolven krijgt u van de verpleegkundigen of de kraamverzorgenden en kunt u lezen in de folder: Het afkolven van moedermelk. Borstvoeding geven aan een tweeling Het is heel goed mogelijk om twee kinderen te voeden. De hoeveelheid melk die uw lichaam aanmaakt,wordt bepaald door de vraagbehoefte van 2 kinderen. Mocht u in verwachting zijn van een tweeling en bent u van plan om borstvoeding te gaan geven raden wij u aan om u net als andere moeders goed voor te bereiden. Achterin deze folder vindt u adressen van verenigingen en internetsites waar u vaak ook informatie over het voeden van een tweeling kunt opvragen. Daar kunt u ook lezen hoe u een afspraak kan ma-ken met een lactatiekundige als u het fijn vindt om uw vragen in de zwangerschap al te bespreken. Hoe lang kunt u borstvoeding geven? U kunt borstvoeding geven zolang u en uw kind dat willen. Tot zes maanden heeft uw kind geen andere voeding naast de borstvoeding nodig. 5
Ook na 6 maanden kunt u doorgaan met borstvoeding geven in combinatie met vast voedsel. Of u nu kort of lang borstvoeding geeft, het is altijd de moeite waard. Een combinatie van borstvoeding en het geven van moedermelk per fles (bijvoorbeeld als u gaat werken) is mogelijk, maar doe dit liever niet gedurende de eerste vijf tot zes weken. Voor meer informatie over borstvoeding en werken kunt u ondermeer terecht op de website van het voedingscentrum. Voedingsadviezen voor de moeder Probeer te eten volgens de schijf van vijf (dit is gevarieerd en gezond). Probeer wat extra te drinken, ongeveer 2 liter per dag. U mag in principe alles eten als u borstvoeding geeft. Als uw kind ergens overgevoelig op reageert is het vroeg genoeg om dit voedingsmiddel uit uw dieet te halen. Laxerende voedingsmiddelen zoals uien, prei, sinaasappels etc. mag u eten maar doe dit wel met mate. Wees voorzichtig met cafeïnehoudende dranken en chocola. Uw kind kan hier onrustig van worden en minder goed gaan groeien. Dus drink niet meer dan 4 à 5 koppen koffie per dag en drink niet teveel cola. Wanneer u teveel afvalt tijdens het voeden kunt u een tussendoortje naast uw reguliere maaltijden nemen. Ga vooral niet op een streng caloriearm dieet tijdens het voeden. Alcohol Alcohol is niet goed voor uw kind. Gebruik dit dus niet dagelijks. Als u bij een bijzondere gelegenheid bijvoorbeeld een glaasje wijn drinkt, doe dit dan vlak nadat u heeft gevoed, wacht dan ongeveer 3 uur met de volgende voeding aan de borst. Heeft u meer alcohol gedronken dan zou u 2 à 3 voedingen (dit komt overeen met 6 à 9 uur) de melk kunnen afkolven en deze melk weggooien waarna u weer verder kunt gaan met voeden. In de tussentijd geeft u uw kind eerder afgekolfde moedermelk (of kunstvoeding). Roken Roken is niet goed voor uw kind. Doe dit dus liever helemaal niet. Als u toch rookt is het verstandig om eerst te voeden en daarna pas te roken. Zolang u niet teveel rookt wegen de voordelen van moedermelk op tegen de nadelen van roken. Rook het liefst buiten en nooit in de omgeving van uw kind. 6
Medicijnen Borstvoeding en medicijnen gaan niet altijd samen! Er zijn echter veel medicijnen die wel gebruikt mogen worden terwijl u borstvoeding geeft. De apotheker zal meestal aanraden te stoppen met de borstvoeding. De apotheker is terecht erg voorzichtig maar soms kan een second opinion handig zijn voor u echt stopt vanwege medicijn gebruik. Laat u goed informeren! Vraag altijd of er een alternatief is. Adviezen voor de eerste dagen Wij streven ernaar om uw kind binnen 2 uur na de geboorte voor het eerst aan de borst te leggen. Als uw kind nog niet aan de borst gaat is huid op huid contact aan te bevelen. Dit kan trouwens op andere momenten tijdens de borstvoeding ook stimulerend werken. Wij raden u aan om uw kind in de eerste dagen na de bevalling zeer regelmatig aan te leggen. Het is heel normaal als uw kind in de eerste dagen 8 tot 12 maal per 24 uur aan de borst gaat. Als uw kind zich niet zelf meldt voor een voeding maakt u uw kind wakker, zodat u in elk geval minimaal 7 voedingen per 24 uur geeft. De eerste dagen komen er meestal niet meer dan een paar druppels, de eerste melk noemen we colostrum. Deze melk is ondanks de geringe hoe- veelheid zeer waardevol omdat deze veel voedings- en immuunstoffen voor uw kind bevat. Door het rechtstreeks aan de borst drinken of kolven worden de melkklieren aangezet tot het produceren van meer melk. Dit gebeurt onder invloed van hormonen. Ongeveer 36 tot 78 uur na de bevalling zal de productie gestaag toenemen. De moedermelk wordt geproduceerd op basis van het vraag en aanbodprincipe. Dit betekent dat het belangrijk is regelmatig te blijven voeden (of te kolven), omdat anders de productie weer zal afnemen. U en uw kind verblijven in principe op dezelfde kamer (rooming-in). Door dag en nacht bij uw kind te zijn leert u de vroege voedingssignalen herkennen. Dit zijn alle momenten waarop uw kind gaat zoeken, op zijn handjes gaat sabbelen en smakkende geluidjes maakt. 7
Wacht niet tot uw kind huilt voordat u het aan de borst legt. Het is lastiger om een onrustig kind aan de borst te leggen. Als de borstvoeding goed op gang is en uw kind goed drinkt adviseren wij u om borstvoeding op verzoek van uw kind te geven (on demand). Blijf hierbij op de vroege voedingssignalen letten! U kunt uw kind zelf proberen aan te leggen, natuurlijk zullen wij u helpen met tips en adviezen en zonodig helpen wij bij het aanleggen. U zult merken dat u er steeds handiger in wordt. Wij adviseren u om de duur van de voeding niet te beperken. De duur van de voeding is per kind verschillend en niet tijdgebonden! U kunt uw kind aan de eerste borst laten drinken zolang hij goed zuigt en het voor u zelf prettig aan blijft voelen. Probeer daarna altijd de tweede borst aan te bieden. Als uw kind deze niet wilt, hoeft het niet. Onthoudt dan wel dat u de volgende voeding aan deze borst begint. Wanneer het wel lukt om twee borsten per voeding te geven, begin dan de volgende voeding bij de borst waar u geëindigd bent. Pijn Borstvoeding geven hoort geen pijn te doen. De eerste keren kan het soms gevoelig zijn en moet u wennen aan het zuigen aan de tepels. Indien u pijn blijft voelen is dit een signaal dat er iets niet goed gaat. Vraag dan hulp aan u kraamverzorgende, verpleegkundige of verloskundige. Indien nodig zullen zij de hulp van een lactatiekundige adviseren. Kolven Als uw kind om wat voor reden dan ook niet goed aan de borst gaat, adviseren wij om frequent te kolven. U wordt daarbij begeleid door de verpleegkundigen en kraamverzorgsters. Meer informatie over kolven vindt u in de folder: Het afkolven van moedermelk. Bijvoeding Soms is het noodzakelijk om uw kind bij te voeden. Dit gebeurt alleen op medische indicatie. Hier zijn afspraken over gemaakt met de kinderartsen. Wij vermijden daarbij zoveel mogelijk het gebruik van een speen. 8
Fopspeen Het gebruik van een fopspeen wordt in de begin periode van de borstvoeding afgeraden. Het gebruik van een speen kan ervoor zorgen dat u een voeding uitstelt terwijl het bij borstvoeding juist belangrijk is om op verzoek te voeden. Er wordt soms een uitzondering gemaakt als uw kind op de couveuseafdeling wordt opgenomen. Als u hier mee te maken krijgt wordt u hier verder over geïnformeerd. Hoe weet u dat uw kind goed drinkt? Een kind dat goed is aangelegd heeft bolle wangetjes en u ziet zijn kaakjes bewegen. Als de melkproductie goed op gang is (na een paar dagen) kunt u uw kind horen drinken en slikken. Uw borsten voelen dan na het voeden minder vol aan. Daarnaast kunt u aan de poep en plasluiers van uw kind goed zien of het voldoende drinkt. Het is na de vierde dag normaal dat uw kind 6 of meer flinke plasluiers heeft en 3 tot 4 keer per dag poept gedurende de eerste 6 weken. De kleur verandert van zwart naar bruin/geel. Na ongeveer 6 weken kan uw kind juist minder vaak gaan poepen. Het gewicht controleren is een betrouwbare manier om te weten of uw kind goed groeit. Het is normaal dat uw kind de eerste dagen afvalt. Na de 4e dag moet uw kind beginnen met groeien. Uw kind moet binnen 10 tot 14 dagen terug zijn op het geboortegewicht en daarna gemiddeld 170 gram per week aankomen gedurende de eerste 3 tot 4 maanden. Een gewichtstoename van 115 tot 145 gram per week is acceptabel. Medische redenen om geen borstvoeding te geven Ziekten bij de moeder zoals: - HIV/AIDS - open TBC Het gebruik van drugs. Ziekten bij het kind (deze zijn zeldzaam). Het gebruik van bepaalde medicijnen door de moeder. Raadpleeg uw behandelend arts of verloskundige over bovenstaande zaken. 9
U kunt ook contact opnemen met de lactatiekundigen van het Waterlandziekenhuis, die zo nodig kunnen overleggen met de artsen. Borstvoeding en werken Werken hoeft geen reden te zijn om te stoppen met de borstvoeding. Ook dan kunt u de moedermelk afkolven voor uw kind. Wij raden u aan om dit in de zwangerschap te bespreken met uw werkgever. Kijk voor uw mogelijkheden en rechten op www.voedingscentrum.nl Het is niet nodig om al vanaf het begin uw kind aan een speen te laten wennen, het is zelfs af te raden om zuigverwarring te voorkomen. U kunt, als uw kind ongeveer 6 weken oud is gaan oefenen met een flesje ter voorbereiding op het weer gaan werken. Ga niet een dag voordat u weer begint met werken oefenen, neem hier wat langer de tijd voor. U kunt moedermelk afkolven nadat uw kind aan de borst is ge-eest. Meestal lukt dit het beste na de ochtendvoeding omdat de borsten dan voller zijn. Wanneer u weer gaat werken kolft u op de momenten dat uw kind aan de borst zou zijn gegaan. De meeste moeders hoeven niet alle voedingsmomenten te kolven op het werk. Op een gemiddelde werkdag blijkt 2 keer vaak voldoende te zijn. Zeker als uw kind voor vertrek en bij thuiskomst aan de borst drinkt. Tot slot Als u twijfelt aan uw mogelijkheden om borstvoeding te geven of als u bij een eerder kind problemen hebt gehad, bespreek dit dan in uw zwangerschap met uw verloskundige of met een lactatiekundige. Ervaart u tijdens de borstvoeding pijn of andere problemen zoek dan hulp! Wacht daar niet te lang mee, soms kunnen kleine tips al een groot verschil maken. Een goede voorbereiding vergroot de kans op succes. U kunt zich voorbereiden door het lezen van boeken, tijdschriften en folders, ook op het internet vindt u veel informatie over borstvoeding. Er worden door meerdere instanties informatiebijeenkomsten over borstvoeding georganiseerd. Wij verwelkomen u graag op één van de informatieavonden in het Waterlandziekenhuis. 10
In uw kraamtijd kunt u met uw vragen terecht bij de kraamverzorgende, verpleegkundige of verloskundige. Na de kraamtijd kunt u met uw vragen terecht bij het consultatiebureau, een lactatiekundige of bij verschillende organisaties. Wij wensen u en uw kind veel plezier bij het geven van borstvoeding! Ook bij onderstaande verenigingen vindt u informatie over borstvoeding. Verenigingen Het geven van borstvoeding, maar ook langdurig kolven voor een misschien wel ziek of te vroeg geboren kind, roept vaak veel vragen en onzekerheden op. Het kan daarom heel waardevol zijn contact te hebben met ouders die dezelfde dingen mee hebben gemaakt als u. Er zijn in Nederland 2 vrijwilligers verenigingen die bestaan uit moeders die ervaring hebben met borstvoeding. Vereniging Borstvoeding Natuurlijk Postbus 119 3960 BC Wijk bij Duurstede tel: (0343) 576 626 www.borstvoedingnatuurlijk.nl Borstvoedingsorganisatie LLL (La Leche Leque) Postbus 212 4300 AE Zierikzee tel: (0111) 413 189 www.lalecheleaque.nl Meer informatie hierover kunt u vinden op www.borstvoeding.nl Op deze site kunt u ook andere informatie over het geven van borstvoeding vinden. Ook zijn er verschillende forums op internet waarin u met andere moeders van gedachte kunt wisselen. U kunt deze vinden via de site: www.borstvoeding.com Op deze site kunt u ook veel informatie over het geven van borstvoeding vinden. Voor ouders van te vroeg geboren kinderen bestaat er een oudervereniging; Vereniging van ouders van couveuse kinderen VOC www.couveuseouders.nl 11
Bereikbaarheid lactatiekundigen In het Waterlandziekenhuis werken twee lactatiekundigen: Joke Kulkens en Ilona van Gerven. Zij zijn tijdens uw verblijf in het ziekenhuis bereikbaar via de verpleegkundige of kraamverzorgster die voor u en uw kind zorgt. Na uw verblijf in het ziekenhuis kunt u hen telefonisch bereiken op nummer: (0299) 457 952. In principe zijn deze lactatiekundigen bereikbaar op maandag of woensdag en op vrijdag. Mocht u in contact willen komen met een andere lactatiekundige, bijvoorbeeld omdat u graag een huisbezoek wilt, kunt u terecht op de website van de Nederlandse vereniging van lactatiekundigen: www.nvlborstvoeding.nl. U kunt hier met behulp van uw postcode een lactatiekundige bij u in de buurt vinden. Ook bij de diverse kraamzorginstellingen en borstvoedingscentra zijn lactatiekundigen werkzaam. De meeste zorgverzekeraars vergoeden in ieder geval het eerste consult van een lactatiekundige. Wij adviseren u om dit eerst na te vragen bij uw verzekeraar. 12
Notities: 13
14
15
Waterlandziekenhuis is per 1 april 2017 gefuseerd met het Westfriesgasthuis Waterlandlaan 250 1441 RN Purmerend T. 0299 457 457 E. patientenservice@wlz.nl Behandelcentrum Waterland Oost Heideweg 1b 1132 DA Volendam T. 0299 457 001 E. patientenservice@wlz.nl Colofon Dit is een publicatie voor patiënten van het Waterlandziekenhuis WLZ-11584-NL 10 februari 2017