Nieuwsmagazine van Certis Europe B.V. voor ondernemers in de glastuinbouw - Jaargang 2 - Nr. 5 - Juli 2003 Erika den Daas: Zonder chemie kan niet (pagina 5) Verkorte wachttijd in vruchtgewassen (pagina 6) FLORAMITE SPAART DE BIOLOGIE Sinds de introductie van Floramite in april van dit jaar ontdekken steeds meer telers de voordelen van het middel. Twee telers over hun ervaring met het nieuwe spintmiddel voor de sierteelt. Martin Meijdam, Product Manager In beweging Als toeleverend bedrijf voor een innovatieve sector als de tuinbouw blijf je zelf ook sterk in beweging. Zo is in april het nieuwe spintmiddel Floramite geïntroduceerd voor de specialisten van de toeleveranciers. Gevolgd door talrijke lezingen over het middel. De reacties uit de praktijk zijn goed. Het middel werkt uitstekend, mits goed gespoten. Veel telers in de bloemisterij zien met Floramite een nieuwe kans voor geïntegreerde bestrijding met een uitstekende plaats voor natuurlijke vijanden. Ook hebben wij dit voorjaar het nieuwe selectief grassenbestrijdingsmiddel Aramo geïntroduceerd voor onder andere de sierteelt in de vollegrond. Een nieuw product vraagt veel tijd voor begeleiding en ondersteuning. Voor Certis een belangrijke reden om de functie van Technisch Adviseur in te stellen. Met Dennis Eekhoff als adviseur voor de glastuinbouw verwacht Certis ook een grote stap te maken met het verder ontwikkelen van oplossingen. Onze nieuwe countrymanager Erika den Daas licht in deze de achtergronden verder toe. Ook internationaal zitten we niet stil. Sinds 1 januari zijn we in Duitsland actief door de overname van Spiess Urania. Voor Certis geldt net als voor de tuinbouw: met volle kracht vooruit. Mark ten Hoopen: Mijn leverancier Nic Sosef en ik, we hebben met smart zitten wachten op Floramite. De bestrijders in mijn kas konden één plek met spint niet meer aan. We wilden geen ander middel inzetten, om de biologie te sparen. Op de dag dat Nic Sosef het middel in huis had, heb ik het s ochtends direct gekregen en toegepast. Na een dag of drie, vier dacht ik: er gebeurt niets. Maar toen we twee dagen verder waren, gebeurde er heel veel. Het middel is dan wel duur, maar het werkt prima. We hebben het opgebracht met een aangepaste spuitkar. Ik kan daarmee in één keer een kap van 6,40 meter onderdoor spuiten. Honderd procent onderdoor lukt in rozen nooit. Voor Floramite maakt dat ook niet uit, want de resterende spint is voor de biologische bestrijders. Recent hebben we met goed resultaat een kleinere plek gedaan. Dit keer bovendoor. Mark ten Hoopen, teler van Leonidas-rozen, Honselersdijk Eric Theunissen, teler van grootbloemige en mini-gerbera s, Beringe Eric Theunissen: Wij telen geïntegreerd. We hebben Floramite nu één volle ronde gebruikt. Het gewas zat van onder tot boven onder de spint, maar die is nu weer onder controle. De biologische bestrijders konden het op een gegeven moment niet meer aan. Dan moet je dus naar een middel dat de bestrijding even overneemt en het biologisch evenwicht herstelt. Na een dag of drie, vier zag je al goed het resultaat. Als je het blad maar goed raakt. Wij hebben het met de spuitboom gedaan, dan raak je het blad van onder en van boven goed. De hoeveelheid spint die er nu nog zit, is minimaal. 1
DE OVERHEID EN BIOLOGISCHE BESTRIJDING door Aad Vijverberg, voorzitter Artemis De overheid stimuleert biologische bestrijding. Althans: met de mond. Bestrijdingsmiddelen zijn voor heel wat beleidsmakers het symbool van de duivel en daarom verwerpelijk. Is van die houding iets te bespeuren bij de wetgeving over biologische bestrijding? Nee, hier wordt de ene blunder op de andere gestapeld. Ik ben vijf jaar actief in Artemis en beperk mij tot twee van de vier voorbeelden waar ik in deze periode mee geconfronteerd ben. In 1998 kwam er een regeling over het welzijn van dieren. Vanuit de wetgever gezien een logische stap. Honden, katten, varkens en kippen moeten op een behoorlijke wijze gehouden worden. Er kwam een verbod op het houden van dieren die tot dan toe niet gehouden werden. Velen willen het aantal diersoorten dat gehouden wordt, niet uitbreiden. Over het welzijn van veel dieren is heel wat bekend. Toen de bepaling ingevoerd was, ontdekte Artemis dat met deze regelgeving het produceren van natuurlijke vijanden op prooidieren werd verboden. Een misser van de wetgever. Over het welzijn van de door ons gebruikte dieren is niets bekend, toen niet en nu niet. Er valt dus ook niets te regelen. Deze fout wordt niet hersteld door geleedpotigen en sponsen buiten deze regels te plaatsen, maar door meer regelgeving. Vorig jaar is de Flora- en Faunawet ingevoerd. Bij de invoering is een brochure, ondertekend door de toenmalige staatssecretaris, verschenen over de consequenties van die wet. In die brochure geen woord over biologische bestrijding. Duidelijk is dus dat die wet niet de bedoeling had om iets te regelen over de biologische bestrijding. En wat gebeurt? De wet wordt niet gerepareerd om de bedoeling van de wetgever recht te doen. Nee, de kans wordt aangegrepen om de biologische bestrijding aan regels te binden. Deregulering? Allerminst! Net als in het eerste geval worden nieuwe regels gemaakt. In discussie Over de gevolgen van de Flora- en Faunawet is Artemis met de overheid in discussie. Ook Certis werkt hieraan mee. Ons uitgangspunt is dat als er regels komen, dit in EU-verband moet gebeuren. Het ministerie van LNV denkt echter eng nationaal. Regels voor Nederland, gedifferentieerd voor bepaalde delen zoals de waddeneilanden, laten zien hoe eng de overheid denkt. De wetgeving deugt niet Met LNV proberen wij tot een convenant te komen dat de belemmeringen voor de biologische bestrijding zoveel mogelijk beperkt. Of en in welke mate dit tot succes zal leiden is nu nog niet te zeggen. De eerste tekenen zijn in ieder geval hoopvol. BARNEY INTRODUCEERT FLORAMITE Met een uitgebreide praktijkcursus Raak de roos heeft dartsspeler Raymond ( Barney ) van Barneveld op 3 april de introductiebijeenkomst van Floramite luister bij gezet op de Euromast in Rotterdam. Floramite, het nieuwe spintbestrijdingsmiddel van Certis, werd daar geïntroduceerd voor zo n vijftig specialisten van tuinbouwtoeleveranciers. Certis hoopt dat de specialisten en de Certismedewerkers veel hebben geleerd van de techniek van Nederlands bekendste dartsspeler. Bij spintbestrijding in de sierteelt, en zeker in roos, is een goede applicatietechniek onmisbaar. Ook voor Floramite geldt dat. Samen op de foto met Barney: v.l.n.r., Dirk de Jong, Tonnie Schuurmans en naast Barney Robert de Jong. Alle drie werkzaam bij de firma Vos in Sprang-Capelle. 2
SPOD-X BIOLOGISCHE BESTRIJDER RUPSEN FLORIDAMOT Floridamot komt al meer dan 25 jaar voor in de Nederlandse kassen en is reeds vele malen een groot probleem geweest. Met Spod-X kunnen de rupsen van de Floridamot doeltreffend worden bestreden. Spod-X heeft een toelating voor bloemisterijgewassen, vruchtgroentegewassen, andijvie en sla (met uitzondering van veldsla). Spod-X is een kernpolyedervirus dat behoort tot de familie van Baculovirussen. De virusdeeltjes liggen opgeslagen in eiwitbolletjes. Ze komen alleen bij insecten voor en werken zeer selectief. Spod-X bestrijdt alleen de rups van de Floridamot. Het middel is onschadelijk voor mensen, zoogdieren, vogels, vissen, bijen en natuurlijke vijanden, zoals predatoren en parasieten. Bij jonge rupsen zijn enkele virusdeeltjes al voldoende. Hoe ouder de rups, hoe meer deeltjes moeten worden opgenomen voor een vergelijkbaar effect. De mot De Floridamot (Spodoptera exigua) richt schade aan in onder andere chrysanten, rozen, gerbera s, anjers en paprika s, maar zit ook in bouvardia, snijgroen en kalanchoë. De mot is klein, grijsbruin met geelachtige, niervormige vlekjes op de vleugels. Hij is alleen s nachts actief. De mot zet aan de onderzijde van bladeren eieren af als eispiegels, in clusters van veertig tot vijftig stuks. Deze zijn afgedekt met een laagje witte pluizige haren. Ze kunnen daardoor niet worden geparasiteerd door sluipwespen en zijn moeilijk bereikbaar voor gewasbeschermingsmiddelen. De rups is geelachtig tot groen en kleurt later donkergroen, soms bruingroen tot zwartpaars. Hij heeft op beide zijden een gele streep met op elk segment een zwarte stip. De jonge rupsen zitten overdag in grote aantallen bijeen, vooral in de top van planten. Ze veroorzaken daar venster- of skeletvreterij en vreten groeipunten aan. Oudere rupsen vreten s nachts grote gaten in de bladeren. Overdag verbergen ze zich in vruchten, bloemknoppen, onder de onderste bladeren of in de grond. De rups verpopt in de grond of onder de substraatmat. De ontwikkelingssnelheid van de diverse stadia is afhankelijk van de temperatuur. Bij 25 C duurt de totale levenscyclus ongeveer vier weken. Toepassing Spod-X Begin de bespuitingen met Spod-X zodra motten, rupsen of vraatschade in het gewas worden waargenomen. De behandelingen minimaal drie maal uitvoeren met een interval van drie tot zeven dagen. Bij warm en vochtig weer Spod-X met een interval van drie dagen toepassen. Is er daarna nog vreterij zichtbaar, de behandeling voortzetten totdat er geen verse vraat meer is. De spuitdosering van Spod-X is 30 ml per 100 liter water, minimaal 300 ml per ha. Zorg dat de ph van het water voor de spuitoplossing tussen de 5 en 7 ligt. Spod-X werkt als maaggif. Een zeer goede bedekking van het gewas is dus heel belangrijk. Houdbaarheid Spod-X is een biologisch preparaat dat bestaat uit levende organismen. Gesloten verpakkingen zijn, mits koel bewaard, minimaal vier maanden houdbaar. In de koelkast is de verpakking minimaal een jaar houdbaar en in de vriezer onbeperkt. DE WERKING VAN SPOD-X Goede afwisseling Spod-X en Turex 1 Via vraat, na minimaal 8 uur, worden voldoende eiwitbolletjes opgenomen 2, 3, 4 De bolletjes lossen op in de darm door de daar aanwezige hoge ph 5, 6 Vrijgekomen virusdeeltjes dringen darmwandcellen binnen en vermenigvuldigen zich in de cellen Nieuwe gevormde virusdeeltjes infecteren andere deeltjes Drie tot zes dagen na opname wordt de rups ziek en stopt de vraat Verslijmde, dode rupsen zijn zes tot tien dagen na virusopname te vinden Ter voorkoming van resistentie van de Floridamot kan Spod-X het beste worden afgewisseld met Turex. Dit biologisch insecticide op basis van de bacterie Bacillus thuringiensis (Bt) bevat de eigenschappen van Kurstaki èn Aizawai. Dat maakt Turex de meest effectieve Bt tegen alle rupsen onder glas, waaronder dus ook die van de Floridamot. 3
TUREX DÉ BT TEGEN GLASRUPSEN Met Turex heeft Certis dé biologische standaard tegen vele soorten rupsen in de glastuinbouw. Het product wordt met veel succes gebruikt tegen rupsen van o.a. gammauil, groente-uil, kooluil, Turkse mot, anjerbladroller, koolbladroller, Floridamot en Duponchelia. Voor de tuinbouw zijn er nu drie verschillende Bacillus thuringiensis-producten (Bt s) op de markt: Turex is een spuitpoeder met Bt-kristallen met eigenschappen van de stam kurstaki en aizawai Delfin is een spuitkorrel met Bt-kristallen van de stam kurstaki Middel X is een spuitkorrel met Bt-kristallen van de stam aizawai Controleer ph Turex moet door vraat worden opgenomen. Een goede bedekking van het gewas is dus van groot belang.turex breekt, zoals alle Bt s, snel af in water met een hoge ph. Als de ph hoger is dan 7, is het raadzaam eerst de gevulde spuittank aan te zuren tot een ph van 5-7. Ook het verstuiven blijkt in de praktijk tot een goede bedekking te leiden. Toepassing met de LVM is ook goed mogelijk met Turex. Los het product goed op en zeef de spuitoplossing. Gebruik eventueel een LVM met roermechanisme en geen al te kleine nozzle. Foggen wordt ontraden omdat de bacteriesporen kunnen beschadigen bij verhitting. De werkzame stof van de Bt s zijn eiwitkristallen die de eigenlijke toxinen, de eiwitmoleculen, bevatten. Deze moleculen komen alleen vrij bij een ph van boven 9,5. Ze zijn daardoor onschadelijk voor mens en dier, bijen en natuurlijke vijanden. Alleen rupsen van vlinders en motten zijn er gevoelig voor. Elk Bt-product heeft een verschillend spectrum van eiwitkristallen, de zogenaamde Cry-kristallen. En elke rupsensoort heeft weer een eigen gevoeligheidsspectrum voor de verschillende Cry-kristallen. Dit maakt het proeven blijkt Delfin de beste resultaten te geven. ene Bt-product meer geschikt voor specifieke bestrijding in een bepaalde teelt dan een ander. Floridamot is vooral gevoelig voor Cry1C en is hierdoor even gevoelig voor middel X als voor Turex. Effectiviteit In sluit- en spruitkool is koolmot het belangrijkste rupsenprobleem. Koolmot is zeer gevoelig voor de Cry1Aa-, Cry1Ab-, Cry1Ac- en Cry1Dkristallen en in mindere mate voor Cry1C. Delfin heeft evenals middel X enige Cry1Aa-, Glasrupsen zoals Turkse mot en gamma-, groente- en kooluil zijn, vooral gevoelig voor Cry1Ac-kristallen zodat Turex voor de glastuinbouw het meest effectief is. Uit de praktijk in de VS blijkt dat het afwisselen van Turex met middel maar vooral veel Cry1Ab-kristallen. In praktijk- X geen zin heeft. HOEVEELHEID CRY-KRISTALLEN VAN Bt-PRODUCTEN Product Cry1Aa Cry1Ab Cry1Ac Cry1C Cry1D Cry2 Turex ++ ++ + Delfin + +++ + + Middel X + +++ + + GEVOELIGHEID VAN RUPSEN VOOR CRY-KRISTALLEN KRISTALLEN Cry1Aa Cry1Ab Cry1Ac Cry1C Cry1D Cry2 KOOLMOT ++++ ++++ ++++ +++ ++++ FLORIDAMOT + +++ ++ GAMMA-GROENTE-KOOLUIL ++ +++ ++++ +++ +++ DENNIS EEKHOFF NIEUWE TECHNISCH ADVISEUR Dennis Eekhoff, de nieuwe gewasbeschermingsspecialist van Certis Certis heeft per 1 juni 2003 Dennis Eekhoff aangetrokken voor de nieuwe functie van Technisch Adviseur voor de tuinbouwsector. Dennis geeft adviezen aan telers en adviseurs, houdt lezingen en verzorgt demonstratieproeven in de praktijk. Hij is hiermee eerste aanspreekpunt voor het gehele tuinbouwpakket van Certis. Martin Meijdam kan zich hierdoor concentreren op zijn functie van product manager voor de tuinbouwproducten. Edwin Hendriks gaat de nieuwe functie van Technisch Adviseur voor de akkerbouw, bollenteelt en openbaar groen uitvoeren. Met de instelling van de functie van Technisch Adviseur voor tuinbouw en voor akkerbouw, bollenteelt en openbaar groen versterkt Certis zijn positie in het veld. Certis geeft hiermee invulling aan haar missie om systeemoplossingen te bieden voor duurzame en geïntegreerde gewasbescherming in hoogwaardige en kennisintensieve gewassen. 4
ALTIJD DE BESTE OPLOSSING VOOR DE TELER Het onlangs ondertekende Convenant Duurzame Gewasbescherming (www.minlnv. nl/gewasbescherming) moet knelpunten in de gewasbescherming helpen oplossen en een duurzame, geïntegreerde teelt stimuleren. Dat laatste is precies, waar ook Certis voor staat. Gewasbescherming is meer dan alleen chemie, benadrukt Erika den Daas, Certis-countrymanager Nederland. Wij kijken naar het totaalpakket van bestrijdingsmogelijkheden én naar het specialisme van de teler. We proberen zo een optimaal pakket aan middelen en mogelijkheden te bieden. Omdat we meer aspecten erbij betrekken dan alleen chemie, krijg je ook een duurzamere gewasbescherming. Totaalpakket Gewasbescherming is maatwerk, waarbij ook zaken als klimaatbeheersing en de ziektegevoeligheid van de plant een rol spelen. Van ziekten en plagen weet je dat ze een keer komen, maar niet wanneer; dat kun je dus ook niet van tevoren in een gewasbeschermingsplan opschrijven. In het Certis-pakket zitten chemische gewasbeschermingsmiddelen, natuurlijke vijanden, vangplaten, feromonen en biologische middelen als Turex en Spod-X. De chemische gewasbeschermingsmiddelen zijn een onmisbaar bestanddeel van dit totaalpakket. Gewasbescherming zonder chemie is niet realistisch, aldus Den Daas. Ter illustratie wijst zij op de schimmelbestrijding. Door de ontwikkeling van waarschuwingssystemen is er in de afgelopen jaren een grote stap vooruit gemaakt in de bestrijding van ziekten. De kennis over schimmels is flink uitgebreid. De teler kan daardoor de ontwikkeling van schimmelziekten beter inschatten en daar op inspelen. Maar je zult hoe dan ook een chemische Erika den Daas: het gaat om adequate probleemoplossing bestrijder nodig blijven hebben. Ook als correctiemiddel blijven dergelijke middelen onmisbaar. Den Daas: Ons doel is een optimale gewasbescherming. Uitgangspunt is de bedrijfseconomisch beste oplossing voor de teler. En soms is dat chemie. Resistentiemanagement Den Daas verwacht dat er vooral in de sierteelt meer niet-chemische bestrijdingsmogelijkheden beschikbaar komen. De sierteelt beschikte tot voor kort vooral over breedwerkende middelen. Door de opschoning van dit pakket komen er meer marktmogelijkheden voor selectieve middelen. Er is bovendien behoefte aan meer mogelijkheden voor geïntegreerde bestrijding. Floramite is een goede stap in die richting. Den Daas: Een middel als Floramite past uitstekend in de doelstellingen van het convenant. Maar wat volgens de landenmanager van Certis zeker zo belangrijk is, is een goed resistentiemanagement. De moderne gewasbescherming draait op selectief werkende, snel afbreekbare middelen. Maar door de beperkte keuze is er ook meer kans op resistentieontwikkeling, aldus Den Daas. Voorlichting speelt daarin een belangrijke rol. Certis heeft daarom voor de gewasbescherming in de teelt onder glas een eigen voorlichter, Dennis Eekhoff, in dienst genomen. Het doel is tweeledig: een optimale gewasbescherming en een optimaal resistentiemanagement. Het gaat ons én om de adequate probleemoplossing én om het verantwoord gebruik van onze producten in combinatie met middelen van anderen. Gewasbescherming zonder chemie is niet realistisch Dat vooronderstelt een goede kennis van alle middelen. Erika den Daas: Bij de ontwikkeling van een nieuw product wordt altijd gekeken naar de sterktes en zwaktes van de reeds toegelaten middelen. En naar de werkingscombinatie. Er is dus zeer veel kennis in huis. Zij vervolgt: Certis is op verschillende terreinen zeer ontwikkelingsgericht bezig. Eén van de actuele zaken waar Certis op inhaakt, is residutolerantie. Den Daas: Certis heeft in de VS een aanvraag ingediend voor een importtolerantie voor Rocket in tomaat, zodat het gebruik van het middel de export naar Amerika niet kan belemmeren. KASSPINT Het effect van de spintbestrijdingsmiddelen Nissorun en Floramite op de eieren van de kasspint laat zich goed beoordelen aan de hand van deze foto s van behandelde en onbehandelde eieren van zeven dagen oud. Foto 1. Onbehandeld: eieren zijn glanzend en doorzichtig Foto 2. Nissorun vijf dagen na behandeling: eieren zijn dof en roodachtig Foto 3. Floramite vijf dagen na behandeling: eieren zijn dof en roodachtig 5
KORTERE WACHTTIJDEN NOODZAAK IN VRUCHTGEWASSEN door Saskia Stricker, Projectmanager gewasbescherming, LTO Groeiservice Binnenkort start voor Rocket, Fungaflor en Pirimor residuonderzoek voor verkorting van de wachttijd. Het onderzoek moet uitwijzen of verkorting tot één dag mogelijk is. De verwachting is dat de wijziging van de wachttijden in de eerste helft van 2005 realiteit is. drie middelen zo n onderzoek uit te voeren. Telers uit het netwerk van LTO Groeiservice hebben aangegeven welke de hoogste prioriteit hebben. De verwachting voor nieuwe middelen is dat deze direct met een korte wachttijd van een dag op de markt zullen komen, zoals Teldor. Rocket, Fungaflor en Pirimor Voor Rocket en Fungaflor (beide tegen echte meeldauw) wordt het onderzoek uitgevoerd bij komkommer en tomaat. De resultaten worden geëxtrapoleerd naar courgette en aubergine. Voor deze middelen is gekozen omdat in komkommer de problemen met de Doorgaans moet de teler na de laatste toepassing drie dagen wachten voordat hij mag grootst zijn. Het residuonderzoek voor Pirimor echte meeldauw tijdens de oogstperiode het oogsten. Maar door ontwikkelingen in de (tegen bladluizen) wordt uitgevoerd bij paprika en tomaat. De gegevens zijn ook bruikbaar vruchtgewassen in de afgelopen tien, vijftien jaar is die termijn soms moeilijk hanteerbaar. voor aubergine. Residuonderzoek is over het algemeen zeer De toelatinghouders en het Productschap kostbaar. Daarom heeft de sectorcommissie Tuinbouw (namens de afzet en de telers) groenten en fruit van het PT besloten om voor financieren het onderzoek samen. Het initia- Meer verkorte wachttijden Certis werkt van harte mee aan het onderzoek naar de verkorting van de wachttijd voor Rocket en Fungaflor en financiert dit project ook mee. Certis is zelf hard bezig ook de wachttijd van Nissorun te verkorten naar één dag. Een Certis-product dat zo n verkorte wachttijd al heeft, is Spod-X. Het mag dus alleen niet worden toegepast op de dag van de oogst. Voor Turex geldt zelfs helemaal geen wachttijd. tief voor de probleemaanpak is genomen door een werkgroep, bestaande uit Bakker Barendrecht, Albert Heijn, het Centraal Bureau voor de Levensmiddelenhandel, Frugi Venta, Nefyto, het ministerie van VWS, de PD, het CTB, Q-Point en LTO. Het residuonderzoek wordt uitgevoerd door TNO. Q-Point coördineert het project. ARAMO NIEUW CORRECTIEMIDDEL TEGEN GRASACHTIG ONKRUID Voor de bestrijding van grassen in bloemisterijgewassen, boomkwekerijgewassen en vaste planten in de vollegrond is een nieuw middel beschikbaar: Aramo. Certis heeft eind 2002 de toelating verkregen. Aramo is een middel tegen grasachtig onkruid. Vooral hanepoot en straatgras kunnen in sierteeltgewassen een groot probleem zijn. Met Aramo is het mogelijk het onkruid selectief en effectief te bestrijden. Toepassing Aramo is een selectief systemisch grassenbestrijdingsmiddel met een lage hoeveelheid actieve stof (50 g/l tepraloxydim). Er hoeft geen hulpstof aan te worden toegevoegd. De dosering voor eenjarige grassen zoals hanepoot is 1-1,5 l/ha en 2,0 l/ha voor straatgras en kweek. Het is belangrijk straatgras voor de bloei te bestrijden. Bij grotere pollen zal het afstervingsproces langzamer verlopen en in een enkel geval zal het resultaat niet 100% zijn. De toepassing kan in voorjaar of zomer plaatsvinden afhankelijk van de ontwikkeling van straatgras. Het middel heeft geen nawerking via de bodem. Aramo wordt toegepast in 200-400 liter water per hectare. De onkruidgrassen dienen goed te worden bevochtigd. Spuiten tegen kweek op het moment dat deze 15-25 cm hoog is. Eenjarige grassen zoals hanepoot spuiten vanaf het 2-3 bladstadium tot uiterlijk het einde van de uitstoeling. Aramo is binnen één uur regenvast. Het middel mag alleen worden gespoten in de periode van 1 maart 1 september. Over het vele onderzoek dat Certis de afgelopen jaren heeft verricht naar de gewasveiligheid van Aramo kunnen de adviseurs alle informatie verschaffen. Zie ook de gewasveiligheidslijst op www.certiseurope.nl. 6
FRUPICA AANWINST VOOR RESISTENTIE- MANAGEMENT De ervaringen met Frupica in de aardbeienteelt zijn goed. Gebruikers en adviseurs in binnen- én buitenland zijn positief over de werking van het middel. Frupica is een waardevolle aanvulling voor het resistentiemanagement. Ondermeer de toepasbaarheid tot tegen de oogstdatum aan wordt geprezen. Zo erg veel middelen tegen vruchtrot en meeldauw zijn er niet. Vooral meeldauw is hier de afgelopen jaren een steeds groter probleem geworden. Ik ben blij dat we nu iets hebben tegen vruchtrot èn meeldauw, vertelt Mari van den Heuvel uit Nuenen. Van den Heuvel heeft 25 hectare aardbeien. Hij oogst van eind mei tot eind september. De Brabantse teler werkt sinds juni vorig jaar met Frupica. Bovendien gebruikt hij Eupareen, Nimrod, Teldor en Scala om zijn oogst te beschermen. Ik zet Frupica pas later in de teelt in, als het risico op meeldauw voor de oogst wat groter is, vertelt hij. Resistentiemanagement De actieve stof van Frupica is mepanipyrim. De stof behoort tot een andere chemische groep dan de meeste andere middelen tegen botrytis en meeldauw. Hierdoor worden de mogelijkheden voor een effectief resistentie- Mari van den Heuvel: blij met Frupica tegen meeldauw management aanzienlijk vergroot. Het middel is bovendien flexibel inzetbaar. Je kunt het tot drie dagen voor de oogst inzetten. Maar je kunt het ook als onderdeel van een bestrijdingsprogramma vanaf het begin van de bloei toepassen en vervolgens zeven tot tien dagen daarna nog een tweede keer, vertelt aardbeienspecialist Frank Versmissen van Agro Vangeel te Turnhout. Ook de Belgische teler Stef Engelen heeft goede ervaringen met Frupica. Engelen teelt bij Antwerpen 3,5 hectare aardbeien in tunnels en 3,5 hectare veldaardbeien. De Belg heeft op zijn bedrijf vooral problemen met botrytis. Engelen is enthousiast over de lange werkingsduur van Frupica. Ziektedruk heeft invloed op zowel de kwaliteit als de opbrengst. We kunnen ons geen ziekteproblemen in het gewas veroorloven, want het gevolg is dat de retail ons product weigert. Dat mag niet gebeuren. ROOFWANTS ANTHOCORIS OPLOSSING VOOR PERENBLADVLOPROBLEEM Perenbladvlo (Psylla piry) is een groot probleem in de perenteelt. De bladvlooien produceren veel uitscheidingsproducten, die de vrucht dermate kunnen vervuilen dat ze onverkoopbaar is. Ook kan de plaag de perenboom zo verzwakken dat er nauwelijks bloemknoppen voor het nieuwe seizoen worden aangemaakt, waardoor de oogst van volgend jaar kan mislukken. De natuurlijke populatie van Anthocoris nemoralis bestrijdt bladvlooien. Een probleem is echter dat deze roofwants pas eind mei tot ontwikkeling komt. De perenbladvlo kan dan al veel schade berokkend hebben. Certis heeft daarom in 2002 in samenwerking met de Centrale Adviesdienst voor de Fruiteelt (CAF) op vijf bedrijven proeven gedaan met het uitzetten van Anthocoris tegen perenbladvlo. Het verschil tussen de onbehandelde en de Anthocoris-gedeeltes was in alle proefpercelen goed zichtbaar. De roofwants liet een uitstekende bestrijding zien van de volwassen bladvlooien, eieren en larven van de perenbladvlo. Anthosure Anthosure van Certis (Anthocoris nemoralis) heeft bewezen een zeer effectieve natuurlijke vijand te zijn van Psylla piry. De roofwants voedt zich voornamelijk met perenbladvlooi- en, maar eet ook luizen, motteneieren, jonge rupsen, honingdauw en stuifmeel. Volwassen roofwantsvrouwtjes leggen honderd tot tweehonderd eieren. De larven komen uit na tien tot veertien dagen. Ze voeden zich terstond met Psylla-eieren en jonge larven. Oudere larven en volwassen roofwantsen eten de oudere larven en volwassen bladvlooien. In de Nederlandse perenboomgaarden komen gewoonlijk drie generaties Anthocoris tot ontwikkeling. Genoeg voor een goede bestrijding gedurende het gehele perenseizoen. Ook in de glastuinbouw is gekeken naar het effect van Anthocoris als bestrijder van trips, witte vlieg en jonge rupsen. Gebleken is dat Anthocoris zich onder glas veel minder goed thuis voelt dan de roofwantsen Orius en Macrolophus. Dit jaar worden in samenwerking met CAF praktijkproeven opgezet met sluipwespen en galmuggen tegen bloedluis in appel. Naast selectieve chemische middelen en bacteriepreparaten als Delfin, ontwikkelt Certis zo natuurlijke vijanden voor de geïntegreerde aanpak in de fruitteelt. 7
DELFIN: GOEDE BIOLOGISCHE RUPSENBESTRIJDING IN KOOL Certis heeft in 2002 de bacteriepreparaten Delfin en Turex laten testen in sluitkool en spruitkool. Beide middelen scoren goed. De sluitkoolproeven zijn uitgevoerd in samenwerking met Innoventis en Proeftuin Zwaagdijk. De spruitkoolproeven met Van Iperen en PPO Westmaas. Het bestrijdingseffect is vergeleken met onbehandeld en een standaardmiddel. De werking van zowel Delfin als Turex kwam overeen met die van de standaard. Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten beveelt Certis voor teelten in de vollegrond Delfin aan, omdat dit een goed geformuleerde, wateroplosbare spuitkorrel is. Dat voorkomt stuiven en maakt het afmeten simpel en accuraat. Bovendien beschikt deze formulering over een uitvloeier, die toepassing in de koolteelt met zijn wasachtige bladeren het meest geschikt maakt. Voor toe- passing onder glas is Turex het meest geschikt. Gebruiksaanwijzing Delfin werkt het best op jonge rupsen, van het eerste en tweede larvenstadium. Grote rupsen zijn minder gevoelig. Het is daarom belangrijk te weten wanneer de vlinders aanwezig zijn, wanneer de eieren worden afgezet en, nog belangrijker, wanneer de eieren uitkomen en wanneer de jonge rupsjes aanwezig zijn. Delfin moet door de rupsen via vraat aan bladeren worden opgenomen. Registreer de koolmotvlucht met feromoonvallen en controleer het gewas na een piek van de vlucht. Begin de bespuiting met Delfin zodra de eerste rups of vraatschade wordt waargenomen. De spuitdosering is 50 gram per 100 liter water, minimaal 1 kg per ha. Ook de onderkant van het blad moet goed bedekt zijn, met het oog op venstervraat. Resultaten Spruitkoolproef PPO Westmaas bespuiting 25-07-02, beoordeling 30-07-02 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Onbehandeld Standaard Aantal rupsen Turex Turex + Designer C o l o f o n Nieuwsmagazine van Certis Europe B.V. voor ondernemers in de glastuinbouw Redactie: Martin Meijdam, Certis PRLT, Zoetermeer Turex + Silwet Delfin + Designer Vormgeving: Crown Creatives in Communication, Driebergen Beeld: NFP, Ward Stepman (BCP), Fotostudio G.J. Vlekke, Gé Hirdes Geregistreerde handelsmerken: Scala van BASF; Eurapeen en Teldor van Bayer CropScience bv; Nimrod en Pirimor van Syngenta Crop Protection BV. De twee rechter koolmotrupsen zijn al dood, de rest volgt CERTIS EUROPE VERSTERKT MET SPIESS URANIA Door de overname door Certis-moeder Mitsui van het Duitse Spiess Urania Chemicals (SPU) heeft Certis Europe haar positie in de Europese gewasbeschermingsmiddelenmarkt aanmerkelijk versterkt. SPU is in Duitsland een van de vijf grootste leveranciers van gewasbeschermingsmiddelen en een van s werelds grootste leveranciers van fungiciden op basis van koper. Het bedrijf heeft een brede portfolio in de tuinbouw. De samenwerking tussen Certis en SPU moet belangrijke synergievoordelen opleveren op het gebied van productregistratie, ontwikkeling en marketing. Certis zal hierdoor ook in Nederland de tuinbouw nog beter van dienst kunnen zijn met kennis en producten. Certis Europe B.V. biedt systeemoplossingen voor milieubewuste, geïntegreerde gewasbescherming. Certis levert de kennis en producten, zoals biologische en chemische middelen, natuurlijke vijanden, feromonen en vangtechnieken. Certis ondersteunt hiermee telers van specialistische, hoogwaardige gewassen bij de ontwikkeling van een gezonde en duurzame teelt. Postbus 1180 3600 BD Maarssen Straatweg 30 B 3604 BB Maarssen T +31(0)346 55 24 00 F +31(0)346 55 22 74 E info@certiseurope.nl www.certiseurope.nl 8