Oktober 2013 Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid Stafdienst van de Vlaamse Regering Team Geografische Informatie
Inhoud 1. Samenvatting 3 2. Inleiding 4 3. Methodologie 5 4. Respons 7 5. GIS-coördinatie 8 5.1. Stand van zaken 2013 8 5.2. Vergelijking 2010-2013 9 5.3. Vergelijking 2008 2013 10 6. GIS-toepassingen 12 6.1. Stand van zaken 2013 12 6.2. Vergelijking 2010-2013 14 6.3. Vergelijking 2008 2013 15 7. GIS en de kijk van het beleid 17 7.1. Stand van zaken 2013 17 7.2. Vergelijking 2010 2013 19 7.3. Vergelijking 2008 2013 19 8. Informatiebeheer 21 9. GIS-typologie 24 10. Discussie 26 11. Referenties 27 12. Contact 27 2
1. Samenvatting Lokale besturen worden door centrale overheden verplicht om gegevens in een GIS-formaat aan te leveren. Maar hoe ver staan de gemeenten bij de uitbouw van hun GIS-werking? De GIS-monitor 2013 geeft steekkaartgewijs de GIS-maturiteit van lokale besturen weer. Dit laat toe om het GISgebruik van steden en gemeenten met elkaar te vergelijken. De GIS-monitor laat zien dat er nog grote verschillen in GIS-maturiteit zijn tussen de gemeenten. Nochtans zorgt de inzet van GIS voor een korte doorlooptijd bij dossierbehandeling en een vlottere gegevensuitwisseling met andere overheidsinstellingen. Dit draagt bij tot een betere dienstverlening naar burgers en bedrijven. Dit rapport sluit aan bij de GIS-monitor 2013 en betreft een diepgaandere analyse van de resultaten van de VVSG-GIS-enquête 2013 en vergelijkt deze resultaten met de resultaten van 2008 en 2010. Hierbij enkele conclusies: T.o.v. 2010 wordt GIS in steeds meer beleidsdomeinen ingezet (Ruimtelijke ordening, Milieu, Burgerzaken, Financiën, Openbare werken, ). De gegevens worden ook meer en meer gedeeld tussen de beleidsdomeinen. In 2010 gaf 23,5% van de respondenten aan dat gegevens en toepassingen door verschillende diensten ad hoc worden uitgewisseld. In 2013 gaf 50% van de gemeenten aan gegevens tussen de beleidsdomeinen te delen via een gemeenschappelijke databank/server. In vergelijking met 2008 maken de lokale besturen voor steeds meer toepassingen gebruik van GIS. In 2013 wordt bij 75% van de lokale besturen aan GIS-coördinatie gedaan (162,4 VTE in totaal). In vergelijking met 2008 wordt bij meer gemeenten aan GIS-coördinatie gedaan. Echter, bij de gemeenten die reeds over een GIS-coördinator beschikten, neemt het aantal VTE inzetbaar voor GIS-coördinatie licht af. De aanwezigheid van een GIS-coördinator is belangrijk om GIS organisatiebreed en geïntegreerd binnen de verschillende domeinen van het lokale bestuur te brengen. Bovendien is een GIS-coördinator het best geplaatst om een actieplan op te stellen en om de GIS-werking aan het management te communiceren. Het GIS-overleg binnen een gemeente blijft stabiel. Nochtans heeft het GIS-overleg een positief effect op het aantal GIS-toepassingen van een gemeente. Het inter- en intragemeentelijke GIS-overleg zou daarom aangemoedigd moeten worden. In gemeenten waar het beleid de meerwaarde erkend van GIS, wordt gemiddeld genomen voor significant meer toepassingen GIS ingezet. Slechts 45 lokale besturen (14%) slagen er in om GIS-bestanden op een geautomatiseerde wijze aan andere overheden te leveren. 3
2. Inleiding Dit rapport bevat een uitgebreide analyse van de resultaten van de VVSG-GIS-enquête 2013. De eerste resultaten werden gepubliceerd in de GIS-monitor 2013. Hierin wordt steekkaartgewijs de GIS-maturiteit van de lokale besturen bepaald (gebaseerd op een methodologie, zie deel 3). De GISmonitor laat toe om het GIS-gebruik van steden en gemeenten met elkaar te vergelijken. Naast een analyse van de situatie in 2013, wordt in dit rapport ook de vergelijking gemaakt met 2008 en 2010 teneinde evoluties en tendensen vast te stellen. De GIS-typologie wordt besproken in deel 9. Daarvoor wordt opeenvolgend de GIS-coördinatie, GIStoepassingen, de rol van het beleid en het informatiebeheer geanalyseerd. 4
3. Methodologie In de tabel worden de vragen weergegeven waar de GIS-typologie van gemeenten op is gebaseerd. Bij elke indicator staan telkens de criteria waaraan een gemeente moet voldoen om tot een bepaald type te behoren. Een gemeente moet aan al de criteria voldoen om tot een bepaald type gerekend te worden. Aspect Indicator Type 1 Type 2 Type 3 Type 4 Type 5 Gebruik van GIS 1. Voor welke toepassingen gebruikt u GIS? 0 domeinen 2. Is uw vergunningenregister gekoppeld aan een digitaal percelenbestand? 3. Geeft u adreswijzigingen door aan het CRAB? 4. Gebruikt u GIS voor begraafplaatsenbeheer? 5. Gebruikt u GIS voor de voorbereiding en coördinatie van werken openbaar domein? 6. Gebruikt u GIS voor het afhandelen van stedenbouwkundige vergunningen? 7. Gebruikt u GIS voor leegstandsheffing en/of heffing op tweede verblijven? 8. Gebruikt u GIS voor groenbeheer? 9. Heeft u een online geoloket voor de burger? NEE voor de 8 vragen 1 tot 3 domeinen NEE voor de 8 vragen 3 tot 5 domeinen JA voor 1 of 2 vragen 5 tot 7 domeinen JA voor 3 of 4 vragen 7 domeinen of meer JA voor minstens 5 vragen GIS-coördinatie 10. Hoeveel VTE wordt er in totaal ingezet aan GIScoördinatie? 11. Is er een regelmatig GIS-overleg (minstens 1 keer per jaar) of is de GIS-coördinator regelmatig betrokken bij een dienstoverleg? 12. Is GIS een regelmatig agendapunt binnen het managementteam? 0 0,1 VTE NEE voor de 5 vragen JA voor 1 van de 5 vragen 0,2 tot 1 VTE JA voor 2 van de 5 vragen 1 VTE of meer JA voor 3 van de 5 vragen 1 VTE of meer JA voor 4 van de 5 vragen 5
13. Ziet het management GIS als een hulpmiddel bij de dagelijkse werking van de administratie? 14. Ziet het beleid GIS als ondersteuning voor beleidsbeslissingen? 15. Zijn er GIS-acties of -prioriteiten vastgelegd? Informatiebeheer 16. Worden de geografische gegevens tussen de beleidsdomeinen gedeeld via een gemeenschappelijke databank/server? 17. Worden er geodatasets zelf ingetekend en bijgehouden (bijvoorbeeld voor de inventaris of het beheer van straatmeubilair, groenvoorzieningen, speelpleinen, parkeerplaatsen, trage wegen, )? 18. Levert u op regelmatige basis GIS-bestanden aan aan overheidsinstanties (bijvoorbeeld politie, brandweer, OCMW, provincies, Vlaamse of federale overheid) en nutsmaatschappijen? 19. Levert u op regelmatige basis GIS-bestanden aan derden (architect, landmeter, notaris, studiebureau, aannemer, landbouwer, )? 20. Gebeurt de levering van GIS-bestanden uit vraag 18 en 19 al (deels of volledig) geautomatiseerd? NEE NEE NEE JA JA NEE NEE NEE JA JA NEE NEE NEE JA JA NEE NEE NEE JA JA NEE NEE NEE NEE JA 6
4. Respons De enquête werd in juni 2013 door de VVSG uitgestuurd naar de 308 Vlaamse lokale besturen. Om te zorgen voor een zo hoog mogelijke respons werden er twee herinneringsmails verstuurd en nadien sprongen de provincies bij voor een telefonische follow-up. Deze inspanningen zorgden ervoor dat 244 lokale besturen (79%) de bevraging hadden ingevuld. Respons per provincie West-Vlaanderen Vlaams-Brabant Oost-Vlaanderen Limburg Antwerpen 0 20 40 60 80 100 % Respons per aantal inwoners meer dan 30.000 20.000-30.000 15.000-20.000 10.000-15.000 minder dan 10.000 0 20 40 60 80 100 % Respons naar aantal personeelsleden meer dan 200 personeelsleden 150-200 personeelsleden 100-150 personeelsleden 50-100 personeelsleden 0-50 personeelsleden 0 20 40 60 80 100 % 7
5. GIS-coördinatie 5.1. Stand van zaken 2013 De GIS-coördinator heeft de belangrijke rol om GIS organisatiebreed en geïntegreerd binnen de verschillende domeinen van het lokale bestuur te brengen. Onderstaande kaart toont de grootte van de GIS-cel bij de lokale besturen in Vlaanderen in 2011 en 2013. 8
Van de 308 Vlaamse gemeenten geven 52 gemeenten aan (17%) geen GIS-coördinator in dienst te hebben. Dit zijn voornamelijk de kleinere gemeenten met een laag inwonersaantal. Daarentegen wordt er in driekwart van de lokale besturen aan GIS-coördinatie gedaan: o In 44% van de gemeenten is er een GIS-functie aanwezig, maar vormt dit geen voltijdse taak van de GIS-coördinator. In dit geval wordt de functie vaak uitgevoerd door een persoon werkzaam binnen het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening of de ICT-dienst. o 71 van de 308 gemeenten geven aan een voltijdse GIScoördinator in dienst te hebben. o In 7% van de lokale besturen worden er meerdere personen ingezet voor de coördinatie van GIS. Dit zijn meestal lokale besturen met een hoog inwonersaantal waaronder enkele centrumsteden. 2% Aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie bij de lokale besturen in Vlaanderen, 2013 9% In 2013 wordt er in totaal 162,6 VTE aan GIS-coördinatie ingezet (N = 244). 23% 7% 42% 17% Geen gegevens Geen GIS-coördinator 0,1 t.e.m. 0,5 VTE 0,6 t.e.m. 0,9 VTE 1 VTE 1,1 t.e.m. 5 VTE 5.2. Vergelijking 2010-2013 Indien het aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie in 2013 vergeleken wordt met de situatie in 2010 (VVSG-GIS-enquête 2010) valt de lage respons op in 2010. In 2013 zijn er veel lokale besturen die aangeven over een GIS-coördinator te beschikken met een inzet tussen 0,1 en 0,5 VTE. Aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie bij de lokale besturen in Vlaanderen, 2010 (N=308) 7% Geen gegevens 0% 5% 18% 53% Geen GIS-coördinator 0,1 t.e.m. 0,5 VTE 0,6 t.e.m. 0,9 VTE 1 VTE 17% 1,1 t.e.m. 5 VTE 9
Aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie bij de lokale besturen in Vlaanderen, 2010-2013 (N=153) 1,1 t.e.m. 5 VTE 1 VTE 0,6 t.e.m. 0,9 VTE 0,1 t.e.m. 0,5 VTE geen GIS-coördinator 2013 2010 geen gegevens 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% In 2010 werd er in totaal 118,5 VTE aan GIS-coördinatie ingezet. In 2013 is het aantal VTE teruggevallen tot 106,1 VTE. Bij deze berekening werd enkel rekening gehouden met de lokale besturen die zowel in 2010 en 2013 de bevraging hadden ingevuld (N = 153). 5.3. Vergelijking 2008 2013 In 2013 wordt er, in vergelijking met 2008, bij meer lokale besturen aan GIS-coördinatie gedaan. Echter, bij de gemeenten die reeds over een GIS-coördinator beschikten, neemt het aantal VTE inzetbaar voor GIS-coördinatie af. Aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie bij de lokale besturen in Vlaanderen, 2008 (N=308) 0% 21% 8% 9% 22% 40% Geen gegevens Geen GIS-coördinator 0,1 t.e.m. 0,5 VTE 0,6 t.e.m. 0,9 VTE 1 VTE Meer dan 1 VTE Aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie bij de lokale besturen in Vlaanderen, 2008-2013 (N=206) Meer dan 1 VTE 1 VTE 0,6 t.e.m. 0,9 VTE 0,1 t.e.m. 0,5 VTE Geen GIS-coördinator Geen gegevens 2013 2008 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 10
In 2008 werd er in totaal 143,5 VTE aan GIS-coördinatie ingezet. In 2013 is het aantal VTE teruggevallen tot 124 VTE. Bij deze berekening werd enkel rekening gehouden met de lokale besturen die zowel in 2008 en 2013 de bevraging hadden ingevuld (N = 206). Ten opzichte van 2008 wordt er in 2013 in 44 lokale besturen meer VTE aan GIS-coördinatie ingezet, bij 51 lokale besturen is dit stabiel gebleven en bij 58 is er een afname waarneembaar (N=153). Evolutie aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie bij de Vlaamse lokale besturen, 2008-2013 (N=153) afname stabiel toename Geen GIS-coördinator 0 9 38 0,1 t.e.m. 0,5 VTE 9 9 3 0,6 t.e.m. 0,9 VTE 1 0 0 1 VTE 26 30 2 Meer dan 1 VTE 22 3 1 11
6. GIS-toepassingen 6.1. Stand van zaken 2013 Stedenbouwkundige vergunningen afhandelen Plannen- en vergunningenregister opmaken Register onbebouwde percelen opmaken Beheer van adresgegevens Bestemmingsplannen opmaken(rup, BPA, APA, rooilijnplan, ) Bijhouding van het GRB Afhandelen milieuvergunningen Leegstandsregister opmaken Begraafplaatsenbeheer Inventaris trage wegen opmaken Planbaten en planschade bepalen Vrijetijdszaken (fiets- en wandelkaarten, toeristische attracties, ) Beheer gemeentelijk patrimonium Beheer van verkeersborden, omleidingen Schepencollege (situatieoverzicht, analyse op kaart) Leegstandheffing en/of heffing op 2e verblijven (raadplegen) Beheer beken en grachten Voorbereiding en coördinatie van werken openbaar domein Evenementen inplannen (standplaatsen markten, kermis, ) Groenbeheer Beheer rioleringen Gebouwenregister bijhouden Kabel- en leidingenregistraties Inplannen van speelterreinen, kinderopvang, Geoloketten voor de burger Economische zaken beheren (industriezones, leegstaande Mobiliteitsplan opmaken Noodplanning Opmaak overstromingsgebieden Afvalbeheer (vuilbakken, zwerfvuil, sluikstorten, glas, Milieuklachten en meldingen registreren Veiligheid brandweer (hydranten, interventieplannen, snelste Vervuiling (risicogronden, pesticidereductie, ) Veiligheid (ongevallenschetsen, criminaliteitsanalyse, ) Natuurontwikkelingsplan en projecten opmaken Dieren (Zwerfkatten, vleermuizen, zwaluwen, wild, Beleid landbouw (erosiebestrijding, landbouwwegen, Belasting op aanplakborden, lichtreclames en uithangborden Belasting op standplaatsen bepalen (raadplegen) GIS-activiteiten van de Vlaamse lokale besturen 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % 12
De lijst van verschillende toepassingen toont aan dat het potentieel om GIS in te zetten in de werking van de gemeentelijke administratie groot is. Bovendien zijn deze toepassingen verspreid bij verschillende beleidsdomeinen wat de rol van de GIS-coördinator benadrukt. De inzet van GIS biedt de besturen de mogelijkheid om in elk van deze domeinen te werken met dezelfde gegevens, en informatie uit te wisselen tussen de verschillende beleidsdomeinen. GIS wordt voornamelijk ingezet in het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening. Daarnaast wordt GIS vaak ingezet in de beleidsdomeinen Milieu, Informatica en Burgerzaken. Er bestaat een positief verband tussen het aantal inwoners, de mate van GIS-coördinatie en het aantal beleidsdomeinen waar GIS wordt ingezet. De grotere gemeenten worden m.a.w. gekenmerkt door een brede inzet van geodata. Daarentegen hebben voornamelijk de kleinere lokale besturen nog onvoldoende oog voor de vele mogelijkheden die geografische informatie biedt om hun organisatie en beleid te verbeteren. Het enorme toepassings- en integratiepotentieel van geodata blijft daarmee vooralsnog onbenut in een aantal besturen. 250 200 150 100 50 0 Aantal gemeenten met één of meerdere GIS-toepassingen volgens beleidsdomein Aantal GIS-toepassingen per gemeente (%) meer dan 15 activiteiten 11-15 activiteiten 6-10 activiteiten 0-5 activiteiten 0 5 10 15 20 25 30 35 % gemeenten 13
11-13 domeinen 7-10 domeinen 3-6 domeinen 0-2 domeinen Aantal beleidsdomeinen met één of meerdere GIStoepassingen per gemeente (%) 0 10 20 30 40 50 % gemeenten In de tabel worden de relaties weergegeven tussen de variabelen. Hieruit kunnen we o.a. afleiden dat: - Het aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie een positieve relatie vertoond met het aantal beleidsdomeinen met één of meer GIS-toepassingen en met het aantal GIS-toepassingen; - Grote gemeenten (met veel inwoners en bijgevolg veel personeelsleden) voor meer toepassingen GIS inzetten en deze gemeenten ook meer kans hebben om een GIScoördinator in dienst te hebben. Aantal beleidsdomeinen met één of meer GIStoepassingen Correlaties tussen de variabelen Totaal aantal GIS-toepassingen Aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie Inwoners Aantal personeelsleden Aantal beleidsdomeinen met één of meer GIStoepassingen 1 0,91 0,46 0,28 0,28 Totaal aantal GIStoepassingen 0,91 1 0,31 0,31 0,28 Aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie 0,46 0,31 1 0,37 0,37 Inwoners 0,28 0,22 0,37 1 0,98 Aantal personeelsleden 0,28 0,20 0,37 0,98 1 6.2. Vergelijking 2010-2013 Indien we kijken naar de evolutie van het aantal GIS-activiteiten merken we een lichte stijging bij de meeste activiteiten. Enkel bij de activiteiten veiligheid, vrije tijd en beheer rioleringen is er een lichte daling. Let wel dat in de grafiek minder toepassingen staan opgesomd dan bij de lijst van 2013 aangezien de gemeenten voor minder toepassingen bevraagd werden in de VVSG-GISenquête 2010. De lijst van 2013 werd voor de volledigheid uitgebreid met enkele toepassingen, ook omdat er binnen de gemeenten nieuwe toepassingen zijn waarvoor GIS wordt ingezet. 14
Evolutie GIS-activiteiten van de Vlaamse lokale besturen, 2010-2013 (N=153) Voorbereiding en coördinatie van werken openbaar Veiligheid brandweer Veiligheid (ongevallenschetsen, criminaliteitsanalyses, ) Vrije tijd Opmaak bestemmingsplannen Opmaak plannen- en vergunningenregister Opmaak overstromingsgebieden Opmaak mobiliteitsplan Opmaak register onbebouwde percelen Kabel- en leidingenregistraties Groenbeheer 2013 2010 Geoloketten voor de burger Beheer van adres- en/of bevolkingsgegevens Beheer rioleringen Beheer gemeentelijk patrimonium Begraafplaatsenbeheer Afhandelen stedenbouwkundige vergunningen Afhandelen milieuvergunningen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 6.3. Vergelijking 2008 2013 In vergelijking met 2008 zijn er in 2013 44 gemeenten waar het aantal GIS-toepassingen is afgenomen, bij 29 gemeenten is er een status quo en 133 lokale besturen zetten voor meer toepassingen GIS in (N=206). 15
Evolutie GIS-activiteiten van de Vlaamse lokale besturen, 2008-2010-2013 (N=132) Mobiliteitsplan opmaken Vrijetijdszaken in kaart brengen Plannen- en vergunningenregister opmaken Bestemmingsplannen opmaken Register onbebouwde percelen opmaken Stedenbouwkundige vergunningen afhandelen Veiligheid brandweer Veiligheid Groenbeheer Opmaak overstromingsgebieden Afhandelen milieuvergunningen Geoloketten voor de burger Begraafplaatsenbeheer Beheer van adresgegevens Voorbereiding en coördinatie van werken Kabel- en leidingenregistraties Beheer rioleringen Beheer gemeentelijk patrimonium 2013 2010 2008 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 16
7. GIS en de kijk van het beleid 7.1. Stand van zaken 2013 Een uitgebreide GIS-werking vereist een zekere mate van coördinatie zodat de GIS-activiteiten van verschillende diensten en gebruikers met elkaar in overeenstemming worden gebracht. Naast de rol van de GIS-coördinator, draagt regelmatig GIS-overleg bij tot een gecoördineerde GIS-werking. Een goed overlegplatform kan de gemeente helpen haar toepassingen en mogelijkheden rond het aanwenden van specifieke geografische gegevens verder uit te bouwen. Van de 244 respondenten geeft 37% aan regelmatig een GIS-overleg te organiseren of is de GIS-coördinator betrokken bij een dienstoverleg. Het GIS-overleg kan ook op streekniveau georganiseerd worden waarbij de uitwisseling van kennis tussen de verschillende gemeenten een nuttige bijdrage en hulp biedt om het GIS binnen de gemeente naar een hoger niveau te tillen. GIS binnen het beleid van de Vlaamse lokale besturen, 2013 Zijn er GIS-acties of -prioriteiten vastgelegd? Ziet het beleid GIS als ondersteuning voor beleidsbeslissingen? Ziet het management GIS als een hulpmiddel bij de dagelijkse werking van de administratie? Is GIS een regelmatig agendapunt binnen het managementteam? Is er een regelmatig GIS-overleg (minstens 1 keer per jaar) of is de GIS-coördinator regelmatig betrokken bij een dienstoverleg? 0 10 20 30 40 50 60 % Gezien de domeindoorkruisende functie moet de GIS-coördinator een directe lijn hebben met de gemeentesecretaris en de afdeling die het algemeen beleid van het lokale bestuur bepaalt. De cijfers tonen aan dat 58% van de respondenten aangeeft dat het management GIS ziet als een hulpmiddel bij de dagelijkse werking van de administratie en dat bij 37% GIS een hulpmiddel is voor beleidsbeslissingen, maar dat GIS voor slechts 11% van de respondenten een regelmatig agendapunt vormt binnen het managementteam. Zijn er GIS-acties of -prioriteiten vastgelegd? 43% 5% 21% 31% Geen gegevens Ja Neen Weet niet Het is belangrijk om het beleid te betrekken aangezien de onwetendheid van het management vaak een belemmering is voor het uitbouwen van een GIS in de lokale besturen. Om die reden is 17
het van belang dat zowel beleidsmakers als medewerkers binnen de gemeenten zich bewust worden van de meerwaarde die GIS kan bieden. Daarnaast zijn een gebrek aan personeel en te geringe budgetten andere belangrijke obstakels bij de uitbouw van een gemeentelijke GISwerking. Wat is nu het effect van het beleid op de GIS-werking van de lokale besturen? Indien het beleid positief is over de implementatie van GIS, m.a.w. indien er positief wordt geantwoord op de vijf vragen van dit onderdeel (zie deel 3 methodologie), dan is de kans groter dat er in het lokale bestuur een GIS-coördinator aanwezig is en dat er in meer beleidsdomeinen voor meer toepassingen met GIS gewerkt wordt. Aantal beleidsdomeinen met één of meer GIStoepassingen Totaal aantal GIStoepassingen Aantal VTE ingezet aan GIS-coördinatie Beleid 0,40 0,38 0,31 Indien het management GIS als hulpmiddel ziet bij de dagelijkse werking van de administratie wordt er gemiddeld gezien voor meer toepassingen GIS ingezet. Ziet het management GIS als een hulpmiddel bij de dagelijkse werking van de administratie? Gemiddeld aantal GIS-toepassingen Ja 13,1 Neen 9,3 Weet niet 9,2 Indien er regelmatig een GIS-overleg is binnen de gemeente, wordt er gemiddeld gezien voor meer toepassingen GIS ingezet. Is er een regelmatig GIS-overleg (minstens 1 keer per jaar) of is de GIS-coördinator regelmatig betrokken bij een dienstoverleg? Gemiddeld aantal GIS-toepassingen Ja 16,3 Neen 8,7 Weet niet 7,5 Indien het beleid GIS ziet als ondersteuning voor beleidsbeslissingen, wordt er gemiddeld gezien voor meer toepassingen GIS ingezet. Ziet het beleid GIS als ondersteuning voor beleidsbeslissingen? Gemiddeld aantal GIS-toepassingen Ja 15 Neen 9,4 Weet niet 9,3 18
GIS-acties en prioriteiten worden best vastgelegd door een GIS-coördinator. Lokale besturen met een actieplan zetten gemiddeld 0,75 VTE in aan GIS-coördinatie. De gemeenten die geen GISacties hebben vastgelegd, hebben gemiddeld 0,5 VTE inzet aan GIS-coördinatie. Van de respondenten die aangeeft niet over een GIS-coördinator te beschikken geven 20 gemeenten aan geen GIS-acties te hebben vastgelegd. Daarentegen geven 8 gemeenten aan (met een inzet van 0 VTE aan GIS-coördinatie) wel GIS-acties te hebben vastgelegd. 7.2. Vergelijking 2010 2013 De organisatie van een regelmatig GIS-overleg is stabiel gebleven. 60% GIS-overleg binnen de Vlaamse lokale besturen, vergelijking 2010-2013 (N = 153) 50% 40% 30% 20% 2010 2013 10% 0% Ja Neen Weet niet In 2010 gaf 36% van de respondenten aan dat de uitbouw en het onderhoud van een GISomgeving voorzien is in het gemeentelijk beleidsplan. In 2010 gaf 14% van de respondenten aan dat er een specifiek GIS-beleidsplan is in het bestuur. 7.3. Vergelijking 2008 2013 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% GIS-overleg binnen de Vlaamse lokale besturen, vergelijking 2008-2013 (N=206) ja neen weet niet 2008 2013 19
In 2008 gaf 45% van de respondenten aan dat de uitbouw en het onderhoud van een GISomgeving voorzien is in het gemeentelijk beleidsplan. In 2008 gaf 14% van de respondenten aan dat er een specifiek GIS-beleidsplan is in het bestuur. 20
8. Informatiebeheer Worden de geografische gegevens tussen de beleidsdomeinen gedeeld via een gemeenschappelijke databank/server? Geen gegevens 25% Neen 25% Ja 50% Enkel de helft van de lokale besturen (N=308) beschikt in 2013 over de nodige infrastructuur om GIS organisatiebreed in te zetten. In 2010 gaf 23,5% (N=184) van de respondenten aan dat gegevens en toepassingen door verschillende diensten ad hoc worden uitgewisseld. Worden er geodatasets zelf ingetekend en bijgehouden? Geen gegevens 23% Neen 26% Ja 51% De tabel geeft aan dat er een relatie is tussen het delen van geografische gegevens via een gemeenschappelijke databank/server en het zelf intekenen en bijhouden van geodatasets. 117 gemeenten (N=244) antwoorden positief op beide vragen. Worden de geografische gegevens tussen de beleidsdomeinen gedeeld via een gemeenschappelijke databank/server? Worden er geodatasets zelf ingetekend en bijhouden? Ja Neen Weet niet Ja 117 36 1 Neen 34 40 2 Weet niet 6 5 3 21
Levert u op regelmatige basis GIS-bestanden aan aan overheidsinstanties en nutsmaatschappijen? Geen gegevens 24% Neen 48% Ja 28% 50 Indien ja, gebeurt deze levering van GIS-bestanden (deels of volledig) geautomatiseerd? 40 30 20 10 0 Neen Ja Geen gegevens Slechts 45 lokale besturen (14%) slagen er in om GIS-bestanden op een geautomatiseerde wijze aan andere overheden te leveren. Levert u op regelmatige basis GIS-bestanden aan derden? Geen gegevens 25% Neen 46% Ja 29% 22
80 Indien ja, gebeurt deze levering van GIS-bestanden (deels of volledig) geautomatiseerd? 60 40 20 0 Neen Ja Geen gegevens 23
9. GIS-typologie De methodologie van de GIS-typologie is gebaseerd op de aspecten die zorgen voor een geïntegreerde en organisatiebrede GIS-werking zoals hiervoor besproken; meer bepaald het gebruik van GIS, GIScoördinatie en informatiebeheer. Hoe hoger een bestuur noteert binnen de GIS-typologie, hoe meer de GIS-werking leidt tot een betere interne werking, een verbeterde dienstverlening naar de burger en een betere beleidsvoering. De kaart op de volgende pagina geeft de GIS-typologie van de Vlaamse lokale besturen weer. Lokale besturen van type 1 zijn voornamelijk de kleinere gemeenten met een laag inwonersaantal. Binnen de VRIND-classificatie worden deze voornamelijk ingedeeld onder overgangsgebied en platteland. In deze gemeenten is er vaak geen GIS-coördinator, geen GIS-overleg, weinig tot geen GIS-gebruik en is de GISwerking niet doorgedrongen tot het niveau van het management. Daarnaast behoort 23% van de lokale besturen tot type 2 en 26% tot type 3. In deze gemeenten wordt GIS meestal in een beperkt aantal beleidsdomeinen ingezet en is de GIS-coördinatie nog relatief beperkt. Tenslotte behoort 3% tot type 4 (Antwerpen, Beveren, Brasschaat, Diepenbeek, Gent, Ingelmunster, Mechelen, Oostende, Ronse en Vilvoorde) en 1% tot type 5 (Genk, Leuven, Lokeren en Sint-Niklaas). Lokale besturen van type 5 voldoen aan al de criteria. De GIS-cel staat er centraal binnen de gemeentelijke werking waarbij zo goed als al de beleidsdomeinen GIS inzetten. De GIS-coördinatie en informatiebeheer staan er ook volledig op punt. Lokale besturen van type 4 en 5 worden binnen de VRIND-classificatie ingedeeld onder de stedelijke gebieden. Dit zijn lokale besturen met een hoog inwonersaantal en waar er voldoende middelen beschikbaar zijn. Aantal gemeenten (N=262) Lokale besturen in Vlaanderen volgens type GISgemeente Geen gegevens 15% Type 5 1% Type 4 3% Type 3 26% Type 1 32% VRIND-classificatie 1 2 3 4 5 Eindtotaal centrumsteden 1 3 2 3 9 grootstedelijke rand 8 4 4 16 grootsteden 2 2 kleinstedelijk provinciaal 10 5 8 1 24 overgangsgebied 27 30 24 1 82 platteland 37 23 23 83 regionaal stedelijke rand 4 2 6 2 14 stedelijk gebied rond Brussel 5 3 5 13 structuurondersteunende steden 6 1 8 2 1 18 Eindtotaal 97 69 81 10 4 261 Type 2 23% 24
Onderstaande tabel toont het aantal lokale besturen per GIS-type onderverdeeld volgens de provincies. GIS-typologie van lokale besturen volgens provincie Geen gegevens Type 1 Type 2 Type 3 Type 4 Type 5 Antwerpen 16 (22,9%) 19 (27,1%) 14 (20,0%) 18 (25,7%) 3 (4,3%) 0 (0%) Vlaams-Brabant 0 (0%) 21 (32,3%) 23 (35,4%) 19 (29,2%) 1 (1,5%) 1 (1,5%) West-Vlaanderen 11 (17,2%) 23 (35,9%) 13 (20,3%) 15 (23,4%) 2 (3,1%) 0 (0%) Oost-Vlaanderen 20 (30,8%) 19 (29,2%) 10 (15,4%) 11 (16,9%) 3 (4,6%) 2 (3,1%) Limburg 0 (0%) 14 (31,8%) 10 (22,7%) 18 (40,9%) 1 (2,3%) 1 (2,3%) Totaal 47 (15,3%) 96 (31,2%) 70 (22,7%) 81 (26,3%) 10 (3,2%) 4 (1,3%) 25
10. Discussie - Kunnen de trends en evoluties zoals in het rapport beschreven bevestigd worden of moeten er andere/ bijkomende conclusies getrokken worden? - Welke aanbevelingen voor de Vlaamse overheid, de projectgroep Geolokaal en de lokale besturen kunnen er geformuleerd worden om de GIS-werking van de lokale besturen tot een hoger niveau te tillen? Hoe kan een gemeente van type 1 naar type 2 gaan, van type 2 naar 3, enz.? Zitten sommige gemeenten reeds aan hun plafond? 26
11. Referenties - Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, Stafdienst van de Vlaamse Regering, 2009, Uitbouw gedifferentieerd instrumentarium naar lokale besturen ni het kader van het gebruik en de bijhouding van geografische gegevensbronnen (Geolokaalstudie) - Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, Stafdienst van de Vlaamse Regering, 2013, GIS-monitor 2013: wie doet wat?, pp. 354 - Vancauwenberghe, G., Crompvoets, J., Bouckaert, G., Kestens, H. & Callens H., 2011, Een gemeentebrede kijk op GIS. Kwantitatieve analyse van het gebruik van geo-informatie in de Vlaamse gemeenten, pp. 97 - Vlaamse Regering, 2012, GDI-jaarverslag 2011-2012: Uitbouw van de Geografische Data Infrastructuur in Vlaanderen, 11 mei 2012, pp. 61 - VVSG-GIS enquête 2008 - VVSG-GIS enquête 2010 - VVSG-GIS enquête 2013 12. Contact Vragen, opmerkingen of suggesties over dit rapport kunt u steeds laten weten aan Joris Gaens. Joris Gaens Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid Stafdienst van de Vlaamse Regering Geografische Informatie Boudewijnlaan 30 bus 20 1000 Brussel E-mail: joris.gaens@dar.vlaanderen.be Tel: 02 553 40 48 27