THUISZITTERSAANPAK REGIO WATERLAND

THUISZITTERSAANPAK REGIO WATERLAND Aanleiding Op 13 juni 2016 hebben het Ministerie van OC&W, Ministerie van VWS, Ministerie van V&J, de PO raad, de VO raad en de VNG gezamenlijk een thuiszitterspact ondertekend. Men spreekt de ambitie uit dat in 2020 geen enkel kind langer dan drie maanden thuiszit zonder passend aanbod van onderwijs en/of zorg. De regio Waterland wil zich verbinden aan deze ambitie met concrete doelstellingen en resultaten. In het OOGO van februari 2017 zijn de gemeente- en schoolbesturen overeengekomen dat de regio Waterland hiervoor een document uitwerkt wat leidt tot gezamenlijke afspraken voor een sluitende thuiszittersaanpak. Thuiszittersaanpak G4 en de Waterlandse vertaling De vier grootste steden en hun samenwerkingsverbanden hebben in februari 2017 een vertaalslag gemaakt van het landelijk pact met concrete afspraken en ambities. Dit plan gebruiken wij als inspiratie voor onze regio Waterland. Wij zijn vervolgens op zoek gegaan naar een eigen Waterlandse vertaling waarbij het accent ligt op de korte lijnen binnen de gemeenten en hun lokale ketenpartners. Daarnaast zijn er meerdere doelgroepen waarvoor deze aanpak geldt en waarvoor doelstellingen worden geformuleerd. Uitgangspunten De regio Waterland hanteert de volgende uitgangpunten: Een sluitende aanpak begint bij het centraal stellen van de leerling en zijn ouders. Zij worden vanaf het begin betrokken bij het realiseren van een passend aanbod De gemeenten en samenwerkingsverbanden verbinden zich met deze aanpak aan de in paragraaf 1 genoemde doelstellingen Preventie staat aan de basis van de aanpak De partijen in de regio werken nauw samen en delen hun kennis waarbij de uitvoering van de aanpak is afgestemd op de lokale situatie in de gemeente. De regio werkt met gemeenschappelijke definities. Onze besturen hebben zich uitgesproken over de onderstaande definitie van de thuiszitter. Definitie thuiszitter Een thuiszitter is een leerplichtige jongere tussen de 5 en 16 jaar of een jongere van 16 of 17 jaar (die valt onder de kwalificatieplicht) en die ingeschreven staat op een school of onderwijsinstelling en die zonder geldige reden meer dan 4 weken verzuimt of die niet ingeschreven staat (absoluut verzuimer). De jongere heeft geen ontheffing/vrijstelling van leerplicht. Leeswijzer In dit document wordt de aanpak van de regio Waterland als volgt beschreven: Paragraaf 1 bevat de aantallen en doelstellingen voor de periode tot 2020. In paragraaf 2 worden de maatregelen in de preventieve sfeer aangegeven. In paragraaf 3 wordt ingegaan op de curatieve inzet voor de aanpak. In paragraaf 4 wordt aandacht besteed aan de randvoorwaarden en wat hierbij nodig is. In paragraaf 5, tenslotte, worden de activiteiten uiteengezet van de betrokken partijen. 1

1. Aantallen en doelstellingen Aantallen Vooraf aan het formuleren van de doelstellingen is het belangrijk te weten hoeveel leerlingen zijn geregistreerd als thuiszitter (in PO en VO) in onze gemeenten. Daarbij zijn meerdere doelgroepen van belang. In onderstaande tabel zijn de aantallen afkomstig van de leerplichtrapportage(art 25) van 1 oktober 2017. Gemeente (aantal leerplichtigen) Aantal absoluut verzuim Aantal relatief verzuim Aantal vrijstellingen art5,a Aantal thuiszitters Purmerend (11464) 5 610 45 15 Beemster (1343) 0 43 7 1 Waterland (2599) 1 78 1 2 Edam-Volendam (incl. Zeevang)* 3 119 0 1 Landsmeer (1657) 3 79 6 3 Totaal 12 929 59 22 *zijn cijfers van okt 2016 Doelstellingen In 2020 mag geen enkel kind of jongere langer dan drie maanden thuiszitten zonder een aanbod van passend onderwijs en/of zorg. Hierbij wordt geteld vanaf het moment dat de leerling feitelijk afwezig is, en niet vanaf de datum melding bij leerplicht. Hiermee gaan we samen met de G4 nog een stap verder dan het Landelijk Thuiszitterspact. De G4 hebben in hun gezamenlijke plan van aanpak doelstellingen geformuleerd, die ook voor de regio Waterland relevant zijn. Wij vertalen deze doelstellingen naar onze situatie waarbij we rekening houden met de situatie per gemeente. Aan de hand van een gezamenlijk vastgestelde richtlijn voor reductie per categorie (zie hieronder bij doelstelling per categorie) beoordeeld elke gemeente of een afgesproken reductie betekenisvol is. Waar nodig wordt het subdoel aangepast zodat er een zinvolle en ambitieuze doelstelling is per jaar. Als er bijvoorbeeld in een gemeente geen sprake is van thuiszitters in het PO dan is een reductie met een bepaald percentage van geen waarde. We onderscheiden de volgende doelgroepen- categorieën thuiszitters: Leerlingen die niet staan ingeschreven op een school (absoluut verzuim) Het gaat hierbij voornamelijk om leerlingen die overstappen van basis naar voortgezet onderwijs en van voortgezet onderwijs naar het middelbaar beroepsonderwijs. Doelstelling: 100% van dit type leerling in beeld bij de school en leerplicht zodat een interventie of begeleiding direct ingezet kan worden. Leerlingen die verzuimen (relatief verzuim) gerekend met de stand per gemeente van het aantal relatief verzuim in 2017. Het gaat hierbij om een risicogroep, preventieve opvolging van verzuim < 16 uur en wettelijk opvolging van verzuim >16 uur. Doelstelling: 100% van dit type leerling in beeld bij de school/ zorg coördinator en leerplicht zodat (preventieve) interventies direct ingezet kunnen worden. Leerlingen die langer ziek zijn dan vier weken (langdurig ziekteverzuim). Scholen zijn verantwoordelijk voor een passend onderwijsaanbod voor leerlingen die door ziekte de school niet kunnen bezoeken. Deze leerlingen verzuimen geoorloofd. Scholen kunnen zich hierbij laten ondersteunen door de samenwerkingsverband. Er zijn echter ook leerlingen die voor langere perioden ziekgemeld worden terwijl er mogelijk 2

andere oorzaken voor het verzuim zijn. We noemen dit zorgelijk verzuim. Dit type leerling loopt grote kans definitief uit te vallen indien er geen passende interventie wordt ingezet. Doelstelling: schooljaar 2018-2019 registreren alle scholen zorgelijk verzuimers onder het kopje overig verzuim in het verzuimloket (2017-2018 implementatie jaar) Kinderen/jongeren met een vrijstelling op grond van artikel 5 onder a Doorgaans betreft dit kinderen/jongeren met een ernstige en onveranderbare beperking. Leerplichtambtenaren en de samenwerkingsverbanden PO en VO beoordelen gezamenlijk per kind/jongere of, en zo ja op welke termijn, een passend onderwijs aanbod mogelijk wordt. Doelstelling: zodra geconcludeerd is dat op termijn een onderwijsaanbod mogelijk lijkt wordt voor deze, mogelijk aanstaande leerlingen, een jaarlijks evaluatie en heroverweging afgesproken. Dreigende voortijdig schoolverlater (VSV-er) Deze leerling valt ook onder één van de bovengenoemde doelgroepen, maar voor deze groep is specifiek dat er uitval is zonder startkwalificatie. Doelstellingen en reducties zijn landelijk en regionaal vastgelegd in het programma VSV (Aanval op Uitval) 2. Preventieve aanpak Om de doelstellingen en resultaten te realiseren moet niet alleen ingezet worden op het creëren van een curatief aanbod voor thuiszitters, maar vooral op preventie: het voorkomen van uitval uit het onderwijs. Hieronder volgt een opsomming van bestaande activiteiten en activiteiten die we gaan ontwikkelen. Verzuimaanpak op de scholen in samenwerking met gemeenten Leerplichtspreekuren Op alle VO-scholen in de regio worden leerplichtspreekuren ingezet. De jongeren worden aangesproken bij verzuim <16 uur. Door deze aanpak zijn er minder meldingen langdurig (zorg) verzuim. Omdat de leerplichtambtenaar in de school is, wordt ook expertise en advies uitgewisseld met betrekking tot zorgleerlingen. Verzuimbeleid scholen Elke vo-school binnen de regio Waterland registreert het verzuim volgens wettelijk voorschrift. Scholen hebben hiertoe in het verleden unieke werkwijzen en systematieken ontwikkelt om het verzuim te registreren, analyseren en benaderen van verzuimproblematiek. De ene school is, op onderdelen, succesvoller dan de andere. Scholen kunnen hier veel van elkaar leren. Binnen de overleg structuur van de samenwerkingsverbanden PO en VO wordt het verzuimbeleid van de scholen een jaarlijks agenda (verbeter) punt met schoolleiders en ketenpartners. De registratie door PO scholen staat nog in de kinderschoenen. Het samenwerkingsverband PO stimuleert deze ontwikkeling daarbij ondersteunt door gemeenten en samenwerkingsverband VO. Preventieve opvolging signalen, consultfunctie samenwerkingsverband en thuiszittersoverleg Leerlingen die opvallen bij scholen, leerplicht of ketenpartners in welke zin dan ook vallen onder de regie van de scholen. De afspraak in regio Waterland is dat leerlingen, waar men zich zorgen over maakt worden gemeld bij de samenwerkingsverbanden (consultfunctie). De medewerkers van de samenwerkingsverbanden ondersteunen de partners bij het opvolgen van het signaalgedrag van de leerling. Als ook sprake is van incidenteel verzuim worden de betreffende casus tijdens het thuiszittersoverleg kort 3

nabesproken (monitor functie) waarbij uitsluitend wordt nagegaan of er aanvullende ondersteuning gewenst is ( zie ook hoofdstuk 3, overlegvormen complexe casuïstiek). Preventieve ondersteuning in de scholen- samenwerking met de zorg Schoolmaatschappelijk werk plus (SMW+) Vanaf 2014 is door de gemeenten in de regio Waterland SMW+ ingezet. Scholen hebben tot taak om signalen met betrekking tot mogelijk zorgbehoefte door te geven aan het SMW+. Het SMW+ levert maatwerk naar aanleiding van de zorgbehoefte en is de schakel tussen school en de wijkteams en andere ketenpartners. Jeugd Gezondheids Zorg (JGZ) JGZ is een belangrijke schakel in de zorg op de school, met name bij (veelvuldig) ziekteverzuim van de jongere. Gemeenten en JGZ onderzoeken in het schooljaar 2017/2018 samen met de scholen wat nodig is en wat past in de regio. Aandacht voor vrijstellingen artikel 5 onder a 1 Samenwerkingsverbanden en gemeenten voeren gezamenlijk beleid gericht op het verminderen van het aantal vrijstellingen. Dit betekent dat de leerplichtambtenaar bij een beroep op vrijstelling vooraf aan haar/zijn besluit advies vraagt aan de samenwerkingsverbanden. Bestaande vrijstellingen worden regelmatig gezamenlijk (minimaal jaarlijks)doorgenomen. Onderzocht wordt of er toch niet een (vorm van aangepast) onderwijsaanbod realiseerbaar is. Het borgen van een doorgaande leerlijn Alle overstapmomenten (voorschools-po-vo-mbo) zijn in kaart gebracht. Het protocol voorschools-po wordt in schooljaar 2017-2018 ontwikkeld zodat het in het schooljaar 2018-2019 operationeel is. De overige overstapprotocollen zijn vastgelegd. Ook de tussentijdse overstap van leerlingen naar een andere school of andere vorm van onderwijs is op deze wijze geborgd in voorziet onder andere in een warme overdracht. De protocollen en procedures voor deze overstapmomenten worden elk schooljaar geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. 1 Een ouder kan voor zijn kind een beroep doen op Vrijstelling van Leerplicht (art 5 onder a) wanneer het duidelijk is dat zij of hij, vanwege psychische of lichamelijke ongeschiktheid, niet in staat is om onderwijs te volgen. 4

3. Curatieve inzet Naast preventie is ook curatieve inzet nodig. Belangrijk hierbij is een integrale aanpak tussen onderwijs en jeugdhulp. Met de komst van passend onderwijs wordt er steeds meer gekeken naar maatwerkoplossingen voor leerlingen. Gemeenten en scholen hebben elkaar nodig om te bepalen wat er (wettelijk) mogelijk is voor leerlingen die zorg nodig hebben. Daarnaast vraagt maatwerk buiten de kaders denken en vraagt kennis van wat er mogelijk is en bovenal een flexibele instelling van partners en ruimte om, ook financieel, te ontschotten. Dit moet verder worden ontwikkeld bij alle ketenpartners. Overlegvormen complexe casussen Thuiszittersoverleg (VO) Een 8 wekelijks overleg met leerplichtambtenaren uit de regio Waterland en de samenwerkingsverband VO-loket medewerkers, onder leiding van de directeur van het samenwerkingsverband. Tijdens dit overleg worden leerlingen die thuiszitten volgens de wettelijke definitie (langer dan 4 weken ongeoorloofd verzuim of absoluut verzuim), leerlingen met een vrijstelling van leerplicht of leerlingen die opvallen door veel geoorloofd verzuim, (preventief) besproken. Nagegaan wordt of er een plan van aanpak is, een regisseur aangewezen is en of er voortgang geboekt wordt. Is dat niet het geval dan worden ter plekke vervolgacties afgesproken en wordt een zogenaamde ronde tafel georganiseerd met ouders, leerling, school, leerplicht en betrokken deskundigen. BOOT (Breed Onafhankelijk Ondersteunings Team)-overleg (PO) Regelmatig is er overleg tussen de BOOT medewerkers en leerplicht over (dreigende) thuiszitters. Wanneer er in het PO sprake is van een thuiszitter, organiseert het samenwerkingsverband PO een MDO (Multi-disciplinair-overleg) met BOOTmedewerkers, ouders en betrokken ketenpartners zoals de Leerplichtambtenaar. Inzet specialistische hulp Gemeenten hebben een wettelijke taak om te voorzien in voldoende jeugdhulp. In sommige gevallen komt het helaas voor dat er wachtlijsten zijn voor bepaalde zorg of onderwijsinstellingen waardoor een kind (langer) thuiszit. De samenwerkingsverbanden worden betrokken bij de inkoop van zorg. Belangrijk is dat de benodigde zorg voor de thuiszitters tijdig beschikbaar is en dat er korte lijnen zijn tussen gemeenten en de scholen bij de inzet van specialistische hulp. Effectieve samenwerking in (strafrechtelijke) aanpak schoolverzuim Maatregelen die de leerplichtambtenaar kan nemen tegen schoolverzuim zijn de inzet van een haltmaatregel en/of het opmaken van een proces verbaal. Waarbij een onderzoek volgt door de Raad voor de Kinderbescherming die vervolgens advies geeft aan het Openbaar Ministerie voor een straf/maatregel. De jongere krijgt in dit proces te maken met tenminste drie verschillende professionals en moet zoveel keer zijn verhaal doen. Er is in dit arrondissement een pilot gestart om deze keten de ontschotten en medewerkers van de drie organisaties (RvdK, Halt en Leerplicht) krijgen de mogelijkheid zich te ontwikkelen tot Breed Inzetbare Professionals. Vanuit de regio Waterland doet Purmerend mee aan dit project. 5

4. Randvoorwaarden Bovengenoemde preventieve en curatieve inzet om de doelstellingen te behalen kan alleen als wordt voldaan aan een aantal randvoorwaarden. Per voorwaarde is aangegeven wat hiervoor nodig is. Commitment aan deze notitie van alle ketenpartners De thuiszittersaanpak heeft alleen kans van slagen als alle partijen die genoemd zijn hun medewerking verlenen en hun taken hierin uitvoeren. De afspraken die worden gemaakt op bestuurlijk niveau moeten worden door vertaald op uitvoerend niveau. Er moet draagvlak zijn op alle niveaus, zowel bij gemeenten, scholen, externe partijen in de jeugdzorg en participatie en andere relevante ketenpartners. Wat is hier voor nodig? Voor de verschillende instanties en op alle niveaus de juiste communicatiekanalen inzetten, bijvoorbeeld nieuwsbrieven, mailingen, persberichten, informatiebijeenkomsten, etc. Goede en eenduidige registratie De melding kan alleen tijdig plaatsvinden als de school de aanwezigheid van de leerling goed registreert. De leerplichtambtenaar kan direct stappen ondernemen als de meldingen op de juiste manier worden geregistreerd. Wat is hiervoor nodig? Aansluiting op het landelijk Verzuimloket Alle VO en PO scholen (vanaf 1 april 2017) en leerplicht in de gemeenten zijn aangesloten bij het landelijke Verzuimloket van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). De melding van de school met betrekking tot verzuim van een leerling, gaat automatisch naar de leerplichtambtenaar van de woongemeente van de betreffende leerling. Vervolgens wordt er contact gelegd tussen school en Leerplicht. Van belang is om 1 aanspreekpunt (verzuimcoördinator o.i.d.) te hebben binnen de school voor Leerplicht en andersom bij Leerplicht. De PO scholen en scholen voor speciaal onderwijs zijn vanaf 1 april 2017 ook aangesloten op het Verzuimloket. Hoewel de meeste PO scholen wel weten met welke leerplichtafdeling zij te maken hebben, maakt de aansluiting op het Verzuimloket de onderlinge communicatie en administratie veel makkelijker. Leerplicht stimuleert actief dat alle scholen in de regio zo snel mogelijk gaan melden via het Verzuimloket. Het melden en registreren van (langdurig) ziekteverzuim Ziekte is een geldige reden voor verzuim. Als de leerling bijvoorbeeld griep heeft of een gebroken been wordt dit wel door school geregistreerd maar is een melding aan Leerplicht niet nodig. Als de school vermoedt dat er sprake is van ongeoorloofd ziekteverzuim, wordt dit gemeld bij Leerplicht. Bijvoorbeeld als ziekteverzuim altijd op hetzelfde moment in de week plaatsvindt, zonder dat hiervoor een verklaring is. Als er sprake is van langdurig ziekteverzuim moet dit ook worden gemeld bij Leerplicht. Een effectieve toegang tot de jeugdzorg in de regio Sinds 1 januari 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Iedere gemeente heeft hierin eigen keuzes gemaakt in hoe de toegang tot de jeugdzorg plaatsvindt. De trajecten jeugdzorg zijn deels lokaal, deels sub-regionaal (Zaanstreek-Waterland) en deels regionaal (agglomeratie Amsterdam e.o.) ingekocht. Voor alle ketenpartners moet duidelijk worden gemaakt hoe de toegang is tot de verschillende vormen van jeugdzorg, met andere woorden: welke vorm van jeugdzorg op welk moment passend is voor de leerling (en zijn ouders). 6

Wat is hiervoor nodig? Korte lijnen tussen de scholen en de jeugdzorg in de gemeente De informatie van de gemeente moet beschikbaar en toegankelijk zijn, zodat altijd contact opgenomen kan worden met een direct betrokkene van jeugdzorg in de woongemeente van de leerling; Kennis van de lokale en regionale jeugdzorg bij schoolmaatschappelijk werkers en leerplichtambtenaren De schoolmaatschappelijk werkers en de leerplichtambtenaren moeten fungeren als directe link tussen de onderwijszorg en de jeugdzorg. Zij moeten dus goed op de hoogte zijn van alle toegangsmogelijkheden en de verwijzingsroute. Deelnemen van jeugdzorg aan het thuiszittersoverleg. Deelname van personen met kennis en ervaring op het gebied van de jeugdzorg, maakt een snelle toegang tot jeugdzorg mogelijk. De jongere krijgt een gezamenlijke indicatiestelling van onderwijs en jeugdzorg. Dit zorgt voor een gezamenlijke aanpak en korte lijnen in de begeleiding van de jongere. Geen wachtlijsten voor jeugdzorg Een oorzaak die de lengte van het thuiszitten beïnvloedt, zijn de wachtlijsten in de jeugdzorg. Er zijn in de regio Waterland onvoldoende trajecten beschikbaar om alle jeugdigen direct een passend traject aan te kunnen bieden. Dit wordt in het algemeen op dit moment nog niet veroorzaakt door onvoldoende middelen bij de betrokken gemeenten, maar vooral door onbekendheid met de benodigde trajecten. Bij de overgang van de regie op de jeugdzorg van de provincie naar de gemeenten hebben de gemeenten bij de inkoop rekening gehouden met de toen beschikbare gegevens over de lopende trajecten jeugdzorg. Inmiddels is duidelijk dat in deze gegevens niet alle jeugdzorgtrajecten zichtbaar waren.. Jeugdzorg die bijvoorbeeld via de AWBZ direct werd ingezet op de scholen, was niet in beeld. Er worden een aantal stappen gezet om een betere inkoop van de benodigde trajecten mogelijk te maken. Wat is hiervoor nodig? Korte lijnen tussen uitvoering en inkoop Er moet een directe uitwisseling zijn tussen deelnemers van de uitvoeringsoverleggen, zoals het thuiszittersoverleg, en de inkoopmedewerkers Jeugd over de behoefte en inzet van jeugdzorgtrajecten. Afstemming samenwerkingsverbanden en inkoop Betrekken van de samenwerkingsverbanden bij alle vormen van inkoop. Zowel de lokale als de (sub-)regionale inkoop. 7

5. Activiteiten Onderstaand een overzicht van de rollen en activiteiten van de betrokken partijen. Hoe deze activiteiten worden uitgevoerd zal (zo nodig) worden beschreven in een uitwerkingsplan. School meldt tijdig alle verzuim bij het verzuimloket verstrekt adequate gegevens voor leerplicht en samenwerkingsverband het verzuimbeleid is onderdeel van de ondersteuningsstructuur van de school schakelt de zorgcoördinator/intern begeleider van de school in en maakt met leerling en gezin een plan van aanpak ter voorkoming en beëindiging van het verzuim. de zorg coördinator/intern begeleider zet SMW+ en JGZ in waar nodig en signaleert wanneer dit stagneert denkt actief mee aan maatwerkoplossingen voor leerlingen brengt thuiszitters in bij relevante overleggen met ketenpartners (in afstemming met/ deelt deze taak met leerplicht) Leerplicht is aanwezig op de scholen t.b.v. een preventieve aanpak brengt thuiszitters in bij relevante overleggen met ketenpartners (in afstemming met/deelt deze taak met school) draagt kennis uit over lokale en regionale jeugdzorg betrekt jeugdzorg in casussen signaleert trends en knelpunten voor beleid gemeente en scholen vraagt advies aan samenwerkingsverband bij beroep op vrijstellingen gaat in gesprek met PO-scholen over registratie en verzuimbeleid zorgt voor warme overdracht van 18 plus leerlingen aan RMC Gemeenten ontwikkelen beleid(en/of stellen het beleid bij) op basis van signalen, trends en knelpunten betrekken samenwerkingsverbanden bij inkoop jeugdhulp initiëren en faciliteren overleggen complexe casussen zorgen voor de verbinding van consulenten jeugdzorg met het onderwijs initiëren en faciliteren om strafrechtelijke keten te ontschotten Samenwerkingsverbanden PO en VO stimuleren scholen thuiszitters direct te melden houden gegevens met betrekking tot de thuiszitters zo accuraat mogelijk in beeld (monitor thuiszitters) organiseren thuiszittersoverleg en ronde tafel gesprekken/mdo ondersteunen, samen met de gemeentelijke partners, de school met mogelijkheden voor de thuiszitter ontwikkelen beleid(en/of stellen het beleid bij) op basis van signalen, trends en knelpunten rapporteren thuiszitters aan Ministerie Evaluatie/monitoren Uitwerking van activiteiten monitoren in een werkagenda Cijfers jaarlijks analyseren 8