Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof Manon Vaal - GGD Gelderland-Midden Lex Groenewold- GGD Gelre-IJssel Simone Lops- GGD Regio Nijmegen Anoek Besselink- GGD Midden-Nederland Bernard Groot- GGD Gelderland-Midden, AW-MMK Moniek Zuurbier- GGD Gelderland Midden, AW-MMK 29 oktober 2012
2 Lokale bronnen van luchtverontreiniging Luchtverontreiniging: normen voor PM10 en PM2,5 (in 2015) en NO 2 Roet en ultrafijn stof : Schadelijker voor gezondheid Lokaal meer van betekenis Belangrijke bron: gemotoriseerd wegverkeer Andere bronnen: bijdrage niet bekend
3 Lokale bronnen van roet en ultrafijn stof Doel: Inzicht in bijdrage van twee potentieel belangrijke bronnen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof: scheepvaart en dieseltreinen Lokaal van belang op plekken waar mensen dicht bij vaarwater of spoor wonen Gemeenten kunnen afwegen of lokale maatregelen gewenst zijn
4 Concentratie en emissie Gezondheid: concentratie luchtverontreiniging die wordt ingeademd Concentratie wordt beïnvloed door weer en emissie van bronnen Concentraties variëren continu, sterker bij korte meetperiodes Concentraties roet en ultrafijn stof nemen sterk af met de afstand, veel sterker dan PM10
5 Scheepvaart en treinen als bronnen van luchtverontreiniging NOx emissie naar lucht Wegverkeer, VOS emissie naar lucht Binnenscheepvaart, Recreatievaart, Railverkeer, Overige mobiele bronnen PM10 emissie naar lucht CO emissie naar lucht Bron: CBS, Emissies naar lucht door verkeer en vervoer, 2011
6 Scheepvaart als bron van ultrafijn stof en roet Studie GGD Amsterdam, 2011: Forse invloed binnenvaart op NO, NO 2 en ultrafijne deeltjes Studie RIVM, 2006: Flinke verhoging NO 2 door scheepvaart op Waal bij Nijmegen. Vergelijkbaar met drukke snelweg. PM10: geen bijdrage, grote variatie over de tijd Positieve, geringe bijdrage roet
7 Dieseltreinen als bron van ultrafijn stof en roet Studie Gemeente Arnhem (Buro Blauw): geringe verhoging PM10 en NO 2 door railverkeer Emissies van UFP en roet: vrijwel onbekend
8 Globale opzet van onderzoek Locaties Metingen op vier locaties (2 x scheepvaart, 2 x trein) Zowel belaste (10-20 m van bron) als onbelaste locatie (150-200m van bron) 6 dagen per locatie in voorjaar 2012 Condities Benedenwinds, droog weer Registratie, metingen Ultrafijnstof en roet met mobiele meetapparatuur Vastleggen passages van treinen/ schepen en andere relevante bronnen Minimaal 4 uur per meetdag, tussen 10.00 en 16.00 uur
9 Globale opzet van onderzoek: locaties Drukke scheepvaartroutes - Waal bij Nijmegen Ongeveer 124.000 passages vrachtscheepvaart/ jaar, ongeveer 1,5 miljoen container-eenheden. (RWS, 2009)
10 Globale opzet van onderzoek: locaties Drukke scheepvaartroutes: Amsterdam-Rijnkanaal bij Nieuwegein Ongeveer 40.000 passages scheepvaart/ jaar, ongeveer 26.000 container-eenheden. (RWS, 2009)
11 Globale opzet van onderzoek: locaties Dieseltreinen (goederen en personenvervoer) - Spoor nabij Zutphen en Ermelo -Vier maal per uur dieseltrein Syntus -Weinig andere bronnen
12 Globale opzet van onderzoek: locaties Dieseltreinen (goederen en personenvervoer) - Spoor door stad Arnhem, talud - Personen en goederenvervoer
13 Globale opzet van onderzoek: meetapparatuur Meten van ultrafijnstof 2 mobiele Condensation Particle Counters (CPC) - Deeltjesteller, deeltjes vanaf 0,01 µm, - Per seconde Roetmetingen - 2 mobiele Aethalometers - Black Carbon - Optisch, mate van zwarting van filter - Per seconde
14 Resultaten: overzicht meetdagen Schepen: meetdagen en passages tijdens metingen (± 4 uur) Datum Plaats Schiptotaal Vrachtschip Brommer Auto 29-mei-12 nieuwegein 25 21 29 102 30-mei-12 nieuwegein 30 27 20 14 8-jun-12 nieuwegein 21 20 27 141 26-jun-12 nieuwegein 37 29 22 21 27-jun-12 nieuwegein 29 27 18 84 7-jun-12 nijmegen 102 80 0 0 12-jun-12 nijmegen 101 84 0 0 13-jun-12 nijmegen 87 79 0 0 20-jun-12 nijmegen 79 69 0 0 21-jun-12 nijmegen 99 83 0 0
15 Resultaten: overzicht meetdagen Treinen: meetdagen en passages tijdens metingen (± 4 uur) Datum Plaats Electr. trein Dieseltrein Passagiertrein Goederentrein Brommer Auto 31-mei-12 arnhem 30 6 30 6 0 0 1-jun-12 arnhem 27 4 29 2 0 0 5-jun-12 arnhem 37 7 37 7 0 0 14-jun-12 arnhem 36 4 37 3 0 0 28-jun-12 arnhem 20 4 23 1 57 2 18-jun-12 zutphen 16 0 16 0 3 9 19-jun-12 zutphen 12 0 12 0 1 13 2-jul-12 zutphen 15 0 15 0 1 15
16 Analyseren resultaten Meetgegevens ultrafijnstof en roet relateren aan passage schip/ trein: - Bijdrage van schepen/ treinen geanalyseerd door middel van pieken en niet-pieken (regressie-analyse) - Per plaats, want locaties te verschillend om samen te analyseren Hoe onderscheid je piek door schip of trein van andere pieken Er zijn continu pieken
17 Resultaten: ultrafijn stof schepen Nijmegen: 100000 Vrachtschepen Nieuwegein, 29 mei Schepen dragen bij aan UFP 90000 80000 Vrachtschip UFP-achtergrond Passagiersschepen meer dan vrachtschepen UFP (deeltjes/cm3) 70000 60000 50000 40000 30000 UFP belast Stroomafwaarts meer dan stroomopwaarts Nieuwegein: 20000 10000 0 12:02:50 12:22:40 12:42:40 13:02:20 13:21:50 13:41:30 14:01:00 14:20:20 14:40:10 14:59:50 15:19:50 Tijd Vrachtschepen dragen bij aan UFP, meer dan in Nijmegen
18 Resultaten: ultrafijn stof treinen Dieseltreinen Arnhem, 14 juni UFP(deeltjes/cm3) 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 11:21:10 11:29:30 11:37:50 11:46:10 11:54:30 12:02:50 12:11:10 12:19:30 12:27:50 12:36:10 12:44:30 12:52:50 13:01:10 13:09:30 13:17:50 13:26:10 13:34:30 13:42:50 13:51:10 13:59:30 14:07:50 14:16:10 14:24:30 14:32:50 14:41:10 14:49:30 14:57:50 15:06:10 15:14:30 15:22:50 Tijd Dieseltrein UFP-achtergrond UFP belast Arnhem: Dieseltreinen dragen bij aan UFP Optrekkend meer dan remmende treinen Zutphen: Geringe bijdrage van treinen
19 Resultaten: roet schepen Roet- 13 juni 2012 Schepen Nijmegen Roet (µg/m3) 10,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 Nijmegen en Nieuwegein: Geen bijdrage van schepen aan roet vast te stellen 10:00:10 10:11:20 10:22:30 10:33:40 10:44:40 10:55:20 11:06:30 11:17:40 11:28:40 11:39:40 11:50:50 12:02:00 12:13:10 12:24:10 12:35:20 12:46:20 12:57:30 13:08:40 13:19:50 13:30:50 13:41:40 13:52:50 Tijd Roet belast Roet Achtergrond Vrachtschip
20 Resultaten: roet treinen Roet (µg/m3) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 Dieseltreinen Arnhem Roet 31 mei Arnhem: Dieseltreinen dragen bij aan roetconcentraties Optrekkend meer dan remmende treinen Zutphen: 1 0 11:54:00 11:59:50 12:05:40 12:11:30 12:17:20 12:23:10 12:29:00 12:34:50 12:40:40 12:46:30 12:52:20 12:58:10 13:04:00 13:09:50 13:15:40 13:21:30 13:27:20 13:33:10 13:39:00 13:44:50 13:50:40 13:56:30 14:02:20 Te weinig treinen om bijdrage te detecteren Tijd Roet belast Roet Achtergrond Dieseltrein
21 Resultaten: bijdrage andere lokale bronnen 30000 25000 Arnhem, 28 juni, dieseltreinen en brommers UFP-achtergrond UFP belast UFP Nieuwegein: bijdrage verkeer (brommers) Elders niet geanalyseerd UFP (aantal/cm3) 20000 15000 10000 5000 0 Dieseltrein Brommers 12:18:30 12:20:20 12:22:10 12:24:00 12:25:50 12:27:40 12:29:20 12:31:10 12:33:00 12:34:50 12:36:40 12:38:20 12:40:10 12:42:00 12:43:50 12:45:40 12:47:30 12:49:20 12:51:10 Roet Nieuwegein: geen bijdrage verkeer Elders niet geanalyseerd
22 Discussie: betekenis bijdrage schip/trein aan lokale concentraties Grote variatie in condities/dag, verschil tussen type schepen en treinen Afstand is een belangrijke factor Nijmegen lagere bijdragen gemeten dan Nieuwegein: invloed afstand, wind Metingen verricht benedenwinds en parallele wind, droog weer Percentage bijdragen aan lokale concentraties: minder dan wegverkeer
23 Discussie Bijdrage binnenvaartschepen vergelijkbaar met onderzoek Amsterdam Bijdrage andere bronnen: brommers Piekblootstelling: mogelijk schadelijker voor gezondheid dan gemiddelde blootstelling
24 Conclusie Schepen leveren een bijdrage aan lokale ultrafijn stof concentraties, dieseltreinen in mindere mate Ultrafijn stof duidelijker dan roet Afstand speelt belangrijke rol Precieze schatting van bijdrage met huidige metingen niet goed mogelijk
25 Aanbevelingen Een precieze schatting van de bijdrage van schepen en treinen: meer onderzoek GGD en en gemeenten: ook aandacht voor uitstoot van binnenvaartschepen en dieseltreinen in situaties met blootstelling Concrete maatregelen: verminder blootstelling door onder andere walstroom, schonere dieselmotoren
26 Onderzoek is samenwerking tussen GGD Gelderland-Midden, GGD Regio Nijmegen, GGD Gelre-IJssel, GGD Midden-Nederland GGenGD Utrecht Gefinancierd door: ZonMW (project Academische Werkplaats MMK), betrokken GGDen, betrokken gemeenten, Provincie Gelderland, Provincie Utrecht Begeleid en ondersteund door: GGD Amsterdam, RIVM, IRAS-UU