Broedvogels van het Landgoed Dorth in 2006 Broedvogel Monitoring Project, alle soorten. Gerard Bogaert Een uitgave van Vogelwerkgroep De IJsselstreek
Colofon Vogelwerkgroep de IJsselstreek P/a secretaris A.Evers Breebroeksweg 9 7434 RP Lettele www.vwgdeijsselstreek.cjb.net Tekst en territoriumkaartjes: Gerard Bogaert Kaartmateriaal beschikbaar gesteld door Andre Westendorp, Natuurmonumenten Samenstelling & redactie: Jeroen Kuipers Lay-out & eindredactie: Jeroen Kuipers Foto omslag: Knobbelzwanen op het landgoed Dorth, José Dermout Tekening ijsvogel omslag: R. Brinkhof Illustraties: Jeroen Kuipers Foto s: José Dermout, tenzij anders vermeld 2
Inhoud pagina 1. Inleiding 3 2. Gebied 3 3. Werkwijze 4 4. Resultaten: 5 4.1 Resultaten BMP 2006 5 4.2 Vergelijking vorige tellingen 6 4.3 Soortbespreking 8 4.4 Overige waarnemingen 9 4.5 Zoogdieren 9 5. Literatuur 9 Bijlagen: Territoriumkaarten Bijgebouwen van Huize Dorth 3
1. Inleiding Op het landgoed Dorth heeft de vogelwerkgroep de IJsselstreek al vele jaren het beheer van nestkasten onder haar hoede. Wouter Boere en Wim Verholt doen dit de laatste jaren. Zij werden door Natuurmonumenten gevraagd om het gebied in 2006 te tellen op alle broedvogels. Deze vraag kwam bij het bestuur en al snel was er een groep gevormd die dit onderzoek wel wilden doen. De kontakten met Natuurmonumenten verliepen via Andre Westendorp. Hij zorgde voor het kaartmateriaal. 2. Het gebied. Het landgoed Dorth ligt in het noordoosten van Gelderland, ten oosten van Deventer. Het heeft een oppervlakte van 97 ha. Het landgoed bestaat overwegend uit bos, doorspekt met vijvers die met elkaar verbonden zijn door sloten. Naast bos vinden we graspercelen met poelen, kleine akkers met rogge en maïs en het landhuis met bijgebouwen. Huize Dorth, temidden van de weilanden en de bossen. 4
Vegetatie Het grootste gedeelte van het landgoed bestaat uit voedselrijk bos met in het noordelijke gedeelte een stuk Broekbos. Verspreid liggen enkele vijvers en sloten welke met elkaar zijn verbonden. In het zuidelijke gedeelte liggen twee grote akkers en oostelijk en westelijk bevinden zich twee grote stukken Dotterbloemgrasland. Als centrale as loopt er door bijna het gehele gebied een bomenlaan met grote statige bomen. Hier en daar staat een Rhododendron wat aangeeft dat we hier toch echt te maken hebben met aangelegde tuin Alles bij elkaar een rijk en gevarieerd landschap met vele soorten planten en dieren. Naast vogels ook verschillende soorten zoogdieren, libellen en vlinders, waaronder de Kleine IJsvogelvlinder. 5
3. Werkwijze Van alle broedvogels is de verspreiding volgens de territoriumkartering zo goed mogelijk vastgesteld. Er is gewerkt volgens de SOVON handleiding. In de periode maart t/m juni werden 15 bezoeken afgelegd. De looproute is zo gekozen dat we de meeste vogels vanaf het pad konden waarnemen. Afwisselend werd er gestart bij een van de drie startpunten. De inventarisaties werden gedaan door Ronald Groenink, Arnold Bakker en Gerard Bogaert, maar er waren altijd verschillende enthousiaste vogelaars van de vogelwerkgroep aanwezig die het tellen wilden leren. In tabel 1 is te zien op welke dagen en hoe lang er geteld is. De waarnemingen werden genoteerd op 1:5.000 kaarten en verwerkt op soortkaarten Tabel 1. Tijdsinvestering in Landgoed Dorth 2006 Datum Begin Eind Tijd in minuten 5 Maart 19.00 20.45 105 12 Maart 6.00 9.00 180 19 Maart 5.45 8.50 185 23 Maart 6.00 10.00 240 2 April 6.15 9.30 195 9 April 6.10 10.10 240 23 April 5.30 8.50 200 14 Mei 4.45 9.00 255 21 Mei 4.30 8.00 210 28 Mei 4.30 8.05 215 2 Juni 21.00 22.50 110 4 Juni 4.20 8.00 220 9 Juni 21.00 22.30 90 10 Juni 9.30 12.00 150 18 Juni 4.20 9.30 310 Totaaltijd: 48,4 uur veldwerk Eén van de tellers! 6
Broedvogels van Landgoed Dorth in 2006 Salamonszegel Vijver Kleine IJsvogelvlinder Rhododendron Naaldbos Ree 7
4. De resultaten 4.1 Soorten en aantallen. In totaal werden er 50 soorten broedvogels vastgesteld. Nieuw waren Dodaars, Kleine karekiet en Rietgors. Afwezig waren Gekraagde roodstaart en Groenling. De Grasmus hebben we slechts een maal gehoord. Tabel 2. Soorten en aantallen broedvogels in Dorth 2006 Soort Aantal 2006 1. Kleine Karekiet 3 2. Tuinfluiter 12 3. Grasmus 1 4. Zwartkop 26 5. Tjiftjaf 15 6. Fitis 2 7. Goudhaan 15 8. Grauwe Vliegenv. 8 9. Bonte Vliegenvanger 1 10.Staartmees 2 11.Glanskop 5 12.Matkop 3 13.Kuifmees 3 14.Zwarte mees 4 15.Pimpelmees 25 16.Koolmees 34 17.Boomklever 15 18.Boomkruiper 19 19.Gaai 8 20.Ekster 1 21.Kauw 24 22.Zwarte Kraai 11 23.Spreeuw 18 24.Ringmus 1 25.Vink 49 26.Rietgors 1 Soort Aantal 2006 27.Dodaars 1 28.Knobbelzwaan 2 29.Nijlgans 2 30.Wilde eend 8 31.Soepeend 1 32.Havik 1 33.Sperwer 1 34.Buizerd 1 35.Waterhoen 1 36.Meerkoet 19 37.Holenduif 8 38.Houtduif 34 39.Turkse Tortel 2 40.Bosuil 2 41.Groene specht 1 42.Zwarte specht 2 43.Kleine Bonte Specht 3 44.Grote Bonte Specht 11 45.Witte Kwikstaart 1 46.Winterkoning 30 47.Heggenmus 5 48.Roodborst 34 49.Merel 40 50.Zanglijster 12 51.Grote Lijster 3 8
4.2 Vergelijking met eerdere inventarisaties. In 1987 werd het landgoed Dorth geïnventariseerd door Rob Vogel en in 2000 door Willem van Maanen. Tabel 3 Vergelijking van de aantallen met vorige tellingen. + = de soort is aanwezig, aantal onbekend.? = geen gegevens bekend. Soort Aantal 1987 Aantal 2000 Aantal 2006 1. Dodaars 0 0 1 2. Knobbelzwaan 1 1 2 3. Nijlgans? 2 2 4. Wilde eend? + 8 5. Soepeend?? 1 6. Havik 1 1 1 7. Sperwer 0 1 1 8. Buizerd 1 1 1 9. Fazant 7 0 0 10. Waterhoen 4 1 1 11. Meerkoet 6 22 19 12. Scholekster 1 0 0 13. Kievit 1 0 0 14. Houtsnip 4 0 0 15. Holenduif 14 9 8 16. Houtduif + + 34 17. Turkse Tortel 3 0 2 18. Zomertortel 6 0 0 19. Koekoek 1 0 0 20. Steenuil 1 0 0 21. Bosuil 5 3 2 22. Ransuil 3 0 0 23. Groene specht 2 3 1 24. Zwarte specht 1 1 2 25. Gr. Bonte Specht 23 13 11 26. Kl. Bonte Specht 7 4 3 27. Witte Kwikstaart? + 1 28. Winterkoning + + 30 29. Heggenmus 12 3 5 30. Roodborst + + 34 31. Gekr. roodstraat 1 2 0 32. Merel + + 40 33. Zanglijster + + 12 34. Grote Lijster 4 4 3 35. Bosrietzanger 1 0 0 36. Kleine Karekiet 0 0 3 9
37. Grasmus 3 1 1 38. Tuinfluiter + + 12 39. Zwartkop + + 26 40. Fluiter 3 0 0 41. Tjiftjaf + + 15 42. Fitis? + 2 43. Goudhaan + + 15 44. Vuurgoudhaan 5 0 0 45. Grauwe Vliegenv. 15 1 8 46. Bonte Vliegenv. 11 0 1 47. Staartmees + + 2 48. Glanskop 12 17 5 49. Matkop 10 1 3 50. Kuifmees 2 4 3 51. Zwarte mees? + 4 52. Pimpelmees + + 25 53. Koolmees + + 34 54. Boomklever 38 18 15 55. Boomkruiper 31 20 19 56. Wielewaal 3 0 0 57. Gaai + + 8 58. Ekster 4 0 1 59. Kauw + + 24 60. Zwarte Kraai 5 7 11 61. Spreeuw + + 18 62. Ringmus? + 1 63. Vink + + 49 64. Groenling? + 0 65. Goudvink 4 0 0 66. Appelvink 8 0 0 67. Geelgors 1 0 0 68. Rietgors 0 0 1 10
4.3 Soortbesprekingen Dodaars, 1 territorium: De dodaarzen hebben een nest gehad in een van de poelen op het grasgedeelte. We hebben geen jongen gezien. We verdenken de meerkoeten van het verstoren van het nest. Blauwe reiger: Blauwe reigers zijn er altijd wel te vinden. Zij gebruiken als Dorth als fourageergebied. Geen nesten gevonden. Havik, 1 territorium: 2 april zagen we vers groen op het nest liggen en 10 juni zagen we 3 grote jongen op het nest. 18 juni was er echter nog slechts 1 jong. In die afgelopen week is er veel gezaagd in de buurt van het nest. Is er verstoring geweest of zijn de andere 2 jongen al uitgevlogen? Het zou beter zijn om zo min mogelijk te werken in het bos tijdens het broedseizoen. Sperwer, 1 territorium: De sperwer hebben we verschillende keren roepend gehoord en 28 mei dook een sperwer met prooi het bos in. Na zoeken is het nest gevonden in een naaldhoutperceel. Buizerd, 1 territorium: Er zijn veel waarnemingen van enkele buizerds. Waarschijnlijk ook van aangrenzende territoria. Voor de voorzichtigheid hebben we 1 territorium aangehouden, in dit territorium is het nest gevonden. Bosuil, 2 territoria: Het eerste nachtbezoek 5 maart was nog met sneeuwbuien toen hebben we slechts 1 roepend mannetje gehoord. Later in het seizoen wel twee keer twee roepende mannetjes. Ook zijn er 3 jongen gezien. Boerenzwaluw: Net naast het getelde gebied is een boerderij waar minstens 6 paar broeden. Deze vogels fourageren in het telgebied. Huiszwaluw: Net naast het getelde gebied is een boerderij waar minstens 9 paar broeden. Deze vogels fourageren ook in het telgebied. 11
4.4 Overige waarnemingen: Datum: Soort: Bijzonderheden: 12-3 Houtsnip Vliegt uit de slootkant op 12-3 Wintertaling. Een paartje in het water 19-3 Tafeleend 23-3 wintertaling Op de zelfde plaats als 12-3. 2-4 Keep 2-4 Mandarijneend vrouwtje 9-4 Casarca Een paartje aan de grond bij het kasteel. 23-4 Bokje Vliegt bij een poeltje op en strijkt bij het volgende weer neer 23-4 2 Beflijster 23-4 Sijs 25-4 IJsvogel Vliegt roepend door het bos. 10-6 Boomvalk Tweemaal jagend gezien die ochtend 18-6 Witgatje IJsvogel, foto Albert Winkelman 12
Broedvogels van Landgoed Dorth in 2006 4.5 Zoogdieren Het gebied bevat veel reeën. We hebben er maximaal 18 op een ochtend gezien. Er is een dassenburcht in het gebied. We hebben twee maal een das gezien. Slechts een keer is er een vos gezien. Tevens zijn dwergvleermuis en rosse vleermuis waargenomen. Ree Pootafdruk van een das 13
4.6 Beheer Het waterpeil was gedurende het telseizoen nagenoeg gelijk, maar in de warme juli maand is het peil meer dan 60 cm gedaald. Dit is natuurlijk nadelig. Of de warme maand de oorzaak was of een fout in het waterbeheer, we weten het niet. Er was vrij veel beheersactiviteit in het broedseizoen. Zie bespreking Havik: kapactiviteit in de directe omgeving van een bewoond havikshorst. Teveel naaldhout verwijderen lijkt ons niet goed voor de diversiteit. Zeker soorten als sperwer, havik, goudhaan, zwarte mees en kuifmees zijn hiervan afhankelijk. Nog meer uitdunning gaat ten koste van de echte bosvogels. Het verschil in waterpeil Houtkap tijdens het broedseizoen! 14
Broedvogels van Landgoed Dorth in 2006 5. Literatuur Van Dijk A.J. 2004 Handleiding: Broedvogel Monitoring Project. SOVON, Beek-Ubbergen. Van Manen W. 2000. Broedvogels van Landgoed Dorth in 2000. SOVONinventarisatierapport 2000/10.SOVON, Beek-Ubbergen. 15
Bijlagen: Territoriumkaarten Op de volgende bladzijden zijn van alle soorten, welke als broedvogel zijn waargenomen kaartjes afgebeeld. De stip geeft het territorium aan, de dikke zwarte lijnen zijn de paden die door het gebied lopen. Kaartje van het geïnventariseerde gebied met looproute. De letters geven de verschillende startpunten van de tellingen aan. 16