De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 3 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM DEEL I DE BIJZONDERE OPSPORINGSMETHODEN... 15 HOOFDSTUK 1 DE TOTSTANDKOMING VAN DE WETGEVING... 17 1. De wet van 6 januari 2003... 17 2. Het arrest nr. 202/2004 van het Grondwettelijk Hof van 21 december 2004... 34 3. De (eerste) BOM-reparatiewet van 27 december 2005... 36 4. Het arrest nr. 105/2007 van het Grondwettelijk Hof van 19 juli 2007... 39 5. Het arrest nr. 107/2007 van het Grondwettelijk Hof van 26 juli 2007... 41 6. Het arrest nr. 109/2007 van het Grondwettelijk Hof van 26 juli 2007... 50 7. Het arrest nr. 126/2007 van het Grondwettelijk Hof van 4 oktober 2007... 50 8. Het arrest nr. 6/2008 van het Grondwettelijk Hof van 17 januari 2008... 51 9. Het arrest nr. 18/2008 van het Grondwettelijk Hof van 14 februari 2008... 52 10. Het arrest nr. 22/2008 van het Grondwettelijk Hof van 21 februari 2008... 52 11. Het arrest nr. 98/2008 van het Grondwettelijk Hof van 3 juli 2008... 55 12. Het arrest nr. 111/2008 van het Grondwettelijk Hof van 31 juli 2008... 56 13. De (tweede reparatie) wet van 16 januari 2009... 64 14. Het arrest nr. 25/2009 van het Grondwettelijk Hof van 18 februari 2009... 67 15. Het arrest nr. 45/2009 van het Grondwettelijk Hof van 11 maart 2009... 74 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden 3
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 4 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM 16. Het arrest nr. 98/2009 van het Grondwettelijk Hof van 10 juni 2009... 80 17. Het arrest nr. 101/2009 van het Grondwettelijk Hof van 18 juni 2009... 90 18. Het arrest nr. 150/2009 van het Grondwettelijk Hof 30 september 2009... 96 19. Het arrest nr. 198.039 van de Raad van State van 19 november 2009... 108 20. Het arrest nr 198.040 van de Raad van State van 19 november 2009... 110 21. Het arrest nr. 196/2009 van het Grondwettelijk Hof van 3 december 2009... 111 22. De wet van 21 december 2009... 121 23. De wet van 29 december 2009 houdende wijziging van artikel 47octies van het Wetboek van Strafvordering betreffende de samenwerking met buitenlandse infiltranten... 122 24. Het koninklijk besluit van 6 januari 2011 tot bepaling van de werkingsregels van de nationale en lokale informantenbeheerders en van de contactambtenaren... 124 25. Bespreking... 124 HOOFDSTUK 2 BEGRIPPEN EN PRINCIPES... 129 1. Wettelijke bepalingen... 129 2. Onderscheid tussen de bijzondere opsporingsmethoden, de andere onderzoeksmethoden en de politionele onderzoekstechnieken... 129 2.1. De bijzondere opsporingsmethoden... 129 2.1.1. Observatie, infiltratie en informantenwerking... 129 2.1.2. Het bijzondere aan de bijzondere opsporingsmethoden... 131 2.2. Enige andere onderzoeksmethoden... 132 2.3. De politionele onderzoekstechnieken... 133 3. De gerechtelijke finaliteit van het gebruik van de bijzondere opsporingsmethoden... 133 3.1. Het gebruik van de bijzondere opsporingsmethoden in de fase van de opsporing en de vervolging... 133 3.2. Het gebruik van de bijzondere opsporingsmethoden in de fase van de strafuitvoering... 140 3.3. Het beheer van de bekomen informatie... 152 4 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 5 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM 3.4. Proactieve recherche... 152 4. De controle op de toepassing van bijzondere opsporingsmethoden en andere onderzoeksmethoden... 159 4.1. Algemeen... 159 4.2. De controle door, de controle op en de rol van de politiediensten... 160 4.2.1. Algemeen... 160 4.2.2. De politiediensten belast met de uitvoering van de bijzondere opsporingsmethoden en andere onderzoeksmethoden... 161 4.2.3. De officier van de gedeconcentreerde gerechtelijke directie belast met de permanente controle over de bijzondere opsporingsmethoden... 164 4.2.4. De nationale en lokale informantenbeheerder... 164 4.2.5. De directie van de operaties en informatie inzake gerechtelijke politie binnen de algemene directie van de gerechtelijke politie... 165 4.3. De controle door en de rol van het Openbaar Ministerie... 166 4.3.1. De controle door de procureur des Konings... 166 4.3.1.1. De permanente controle door de procureur des Konings... 166 4.3.1.2. Informatieplicht... 168 4.3.2. De controle door de procureur-generaal... 169 4.3.2.1. De controle van de bijzondere opsporingsmethoden observatie en infiltratie in geval van niet-vervolging... 169 4.3.2.2. De controle van de toepassing van de bijzondere opsporingsmethoden observatie, infiltratie en informantenwerking tijdens de strafuitvoering... 173 4.3.3. De controle door het College van procureursgeneraal... 174 4.3.4. De controle door de federale procureur... 175 4.4. De controle door en de rol van de onderzoeksrechter... 175 4.4.1. De controle onder het regime van de BOM-wet van 6 januari 2003... 175 4.4.2. De controle onder het regime van de (eerste) BOMreparatiewet van 27 december 2005... 182 4.4.3. Samengevat... 182 4.5. De controle door de onderzoeksgerechten... 183 4.5.1. De controle onder het regime van de BOM-wet van 6 januari 2003... 183 4.5.1.1. Algemeen concept... 183 4.5.1.2. Het artikel 47undecies Sv.... 188 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden 5
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 6 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM 4.5.2. Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 21 december 2004... 197 4.5.3. De controle onder het regime van de BOMreparatiewet van 27 december 2005, na de toetsing ervan door het Grondwettelijk Hof bij arrest nr. 105/2007 van 19 juli 2007 en zoals gewijzigd door de tweede (kleine) BOM-reparatiewet van 16 januari 2009... 205 4.5.3.1. De kamer van inbeschuldigingstelling als onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie... 205 4.5.3.2. De verplichte controle... 220 4.5.3.2.1. Artikel 235ter, 1 Sv.... 220 4.5.3.2.2. Artikel 235ter, 2 Sv.... 233 4.5.3.2.3. Artikel 235ter, 3 Sv.... 272 4.5.3.2.4. Artikel 235ter, 4 Sv.... 284 4.5.3.2.5. Artikel 235ter, 5 Sv.... 286 4.5.3.2.6. Artikel 235ter, 6 Sv.... 291 4.5.3.3. De facultatieve controle... 302 4.6. De controle door de rechter ten gronde en de controle door de kamer van inbeschuldigingstelling op verzoek van de bodemrechter... 309 4.6.1. De regeling op basis van de BOM-reparatiewet van 27 december 2005: nieuwe en concrete gegevens... 309 4.6.2. De regeling op basis van de tweede BOMreparatiewet van 16 januari 2009: wettigheidsincidenten... 319 4.6.3. De rechtspleging voor het hof van assisen... 322 4.7. De politieke controle... 325 5. Overzicht van de rechtspraak van het Hof van Cassatie... 326 5.1. Inleiding... 326 5.2. Rechtspraak van het Hof van Cassatie... 326 HOOFDSTUK 3 ALGEMENE VOORWAARDEN TOT GEBRUIK VAN DE BIJZONDERE OPSPORINGSMETHODEN... 521 Wettelijke bepalingen... 521 Bespreking... 521 1. Inleiding... 521 6 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 7 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM 2. Subsidiariteit... 522 3. Proportionaliteit... 527 4. Verbod van provocatie... 528 4.1. Principe... 528 4.2. Bespreking... 530 4.2.1. Begrip... 530 4.2.2. Kenmerken... 547 4.2.3. Bewijs van provocatie... 550 4.2.4. Gevolgen... 551 4.2.5. Aanvoeren van de exceptie van politionele provocatie vóór de terechtzitting... 556 5. Verbod misdrijven te plegen... 558 5.1. Principe... 558 5.2. Bespreking... 558 5.2.1. Strafuitsluitende verschoningsgrond... 558 5.2.2. Voorzienbare misdrijven... 566 5.2.3. Onvoorzienbare misdrijven... 570 5.2.4. Geen limitatieve opsomming van strafbare feiten... 573 5.2.5. Bijzondere organisatorische maatregelen... 575 5.2.6. Enkele toepassingen uit de praktijk... 576 6. Tenuitvoerlegging door de procureur des Konings... 577 HOOFDSTUK 4 DE OBSERVATIE... 583 Wettelijke bepalingen... 583 Bespreking... 583 1. Begripsomschrijving... 583 2. Subsidiariteit... 608 3. Proportionaliteit... 610 4. De machtiging tot observatie... 616 5. Tenuitvoerlegging van de machtigingen tot observatie verleend door de onderzoeksrechter... 630 6. Het vertrouwelijk dossier... 631 7. Het strafdossier... 643 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden 7
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 8 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM Afdeling 3 Grensoverschrijdende observatie... 661 1. Algemeen... 661 2. Grensoverschrijdende observatie in het kader van de Beneluxovereenkomst... 661 3. Grensoverschrijdende observatie in het kader van de Schengen- Uitvoeringsovereenkomst... 662 4. Grensoverschrijdende observatie in het kader van het verdrag van 8 juni 2004 tussen het Koninkrijk der Nederlanden, het Koninkrijk België en het Groothertogdom Luxemburg inzake grensoverschrijdend politioneel optreden... 667 5. Grensoverschrijdende observatie in het kader van het Tweede Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag aangaande de wederzijdse rechtshulp in strafzaken, gedaan te Straatsburg op 8 november 2001... 668 HOOFDSTUK 5 DE INFILTRATIE... 671 Wettelijke bepalingen... 671 Bespreking... 671 1. Begripsomschrijving... 671 2. Subsidiariteit... 680 3. Proportionaliteit... 681 4. Politionele onderzoekstechnieken... 683 4.1. Algemeen... 683 4.2. Het arrest nr. 198.039 van de Raad van State van 19 november 2009... 690 4.3. De wet houdende wijziging van artikel 47octies van het Wetboek van Strafvordering betreffende de samenwerking met buitenlandse infiltranten... 692 4.4. De politionele onderzoekstechnieken... 693 4.4.1. De pseudo-koop (le pseudo-achat) de vertrouwenskoop (l achat de confiance) de testkoop (l achat- test)... 693 4.4.2. De pseudo-verkoop (la pseudo-vente) de vertrouwensverkoop (la vente de confiance)... 694 8 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 9 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM 4.4.3. De gecontroleerde aflevering (la livraison contrôlée) de gecontroleerde doorlevering (la livraison assistée contrôlée) de bewaakte aflevering (la livraison surveillée) de bewaakte doorlevering (la livraison assistée surveillée)... 695 4.4.3.1. De gecontroleerde aflevering en de gecontroleerde doorlevering... 695 4.4.3.2. De bewaakte aflevering en de bewaakte doorlevering... 702 4.4.3.3. Samenvatting... 704 4.3.4. De frontstore (le frontstore)... 706 5. Bijzondere maatregelen... 707 6. De machtiging tot infiltratie... 710 7. Tenuitvoerlegging van de machtigingen tot infiltratie verleend door de onderzoeksrechter... 713 8. Het vertrouwelijk dossier... 714 9. Het strafdossier... 717 Afdeling 3 Infiltratie in andere regelgeving... 723 HOOFDSTUK 6 DE INFORMANTENWERKING... 727 Wettelijke bepalingen... 727 Bespreking... 727 1. Begripsomschrijving... 727 2. Proportionaliteit noch subsidiariteit... 747 3. Organisatie van de informantenwerking... 748 3.1. De nationale informantenbeheerder (le gestionnaire national des indicateurs)... 748 3.1.1. Aanduiding... 748 3.1.2. Opdrachten... 749 3.1.3. Verslaggeving... 752 3.2. De lokale informantenbeheerder (le gestionnaire local des indicateurs)... 752 3.2.1. Aanduiding... 752 3.2.2. Opdrachten... 753 3.2.3. Verslaggeving opdrachten... 757 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden 9
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 10 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM 3.3. De officier van de lokale politie die de lokale informantenbeheerder bijstaat... 758 3.3.1. Aanduiding... 758 3.3.2. Opdrachten... 758 3.4. De contactambtenaar (le policier de contact)... 758 3.5. De rol van iedere politieambtenaar... 759 3.6. De toe te passen regels bij de informantenwerking... 759 4. De bronbescherming... 761 4.1. Het informantendossier... 761 4.2. Het vertrouwelijk dossier... 762 4.3. Afscherming van de identiteit van de informant... 765 5. Verbod te werken met bepaalde informatie van een informant.. 769 6. Informantenwerking en beroepsgeheim... 770 7. Vergoeden van informanten... 771 8. Het plegen van misdrijven door informanten... 773 8.1. Algemeen... 773 8.2. Het plegen van misdrijven door informanten onder het regime van de BOM-reparatiewet van 27 december 2005. 773 8.2.1. Principe... 773 8.2.2. Voorwaarden... 775 8.2.3. Specifieke controle... 781 8.3. De vernietiging van artikel 47decies 7 Sv. door het Grondwettelijk Hof bij arrest nr. 105/2007 van 19 juli 2007... 781 HOOFDSTUK 7 BIJZONDERE OPSPORINGSMETHODEN EN DOUANE... 789 DEEL II ENIGE ANDERE ONDERZOEKSMETHODEN... 803 HOOFDSTUK 1 ONDERSCHEPPEN EN OPENEN VAN POST... 805 Wettelijke bepalingen... 805 Bespreking... 805 1. Totstandkoming van de wetgeving... 805 10 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 11 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM 2. Toepassingsvoorwaarden... 809 2.1. Onderscheppen van post... 809 2.2. Openen van post... 813 2.3. Medewerkings- en geheimhoudingsplicht van de operatoren... 814 HOOFDSTUK 2 DE INKIJKOPERATIE... 817 Wettelijke bepalingen... 817 Bespreking... 817 1. Totstandkoming van de wetgeving... 817 1.1. De inkijkoperatie onder het regime van de wet van 6 januari 2003... 817 1.2. Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 21 december 2004... 821 1.3. De inkijkoperatie onder het regime van de BOMreparatiewet van 27 december 2005... 825 2. Begrippen... 828 2.1. Private plaats... 828 2.2. Begrip eigenaar of rechthebbende, bewoner... 838 2.3. Gebruik van technische hulpmiddelen... 838 3. Toepassingsvoorwaarden... 840 3.1. Subsidiariteit en proportionaliteit... 840 3.2. Finaliteit... 843 3.3. Bevoegdheid van de procureur des Konings en van de onderzoeksrechter... 847 3.4. Bijzondere beperking t.a.v. advocaten en geneesheren... 848 3.5. Artikel 46quinquies, 1, laatste lid Sv.... 848 4. Bijzondere aspecten... 849 4.1. Quid bij het aantreffen, tijdens een inkijkoperatie, van onrechtmatig verkregen goederen of zaken van criminele herkomst?... 849 4.2. Aanrichten van schade... 850 4.3. Bevoegde politiedienst... 850 4.4. Nachtelijke inkijkoperaties... 851 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden 11
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 12 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM HOOFDSTUK 3 DIRECT AFLUISTEREN... 853 Wettelijke bepalingen... 853 Bespreking... 853 1. Totstandkoming van de wetgeving... 853 2. Toepassingsvoorwaarden... 857 2.1. Basisvoorwaarden... 857 2.2. Niet toepasbaar in het kader van proactieve recherche... 857 2.3. Niet bij wijze van minionderzoek... 857 2.4. Beoogde plaatsen... 858 2.4.1. Private plaats geen woning zijnde... 858 2.4.2. Woning... 858 2.4.3. Bijzonder geval: het afluisteren van gesprekken in de gevangenis of in een cel... 859 2.5. Beslissing van de onderzoeksrechter... 860 2.6. Plaatsen van apparatuur niet via een inkijkoperatie... 860 2.7. Tijdstip van plaatsen... 861 2.7.1. De controverse onder het regime van de wet van 6 januari 2003... 861 2.7.2. De controverse opgelost met de BOM-reparatiewet van 27 december 2005... 862 HOOFDSTUK 4 INWINNEN VAN GEGEVENS OVER BANKREKENINGEN EN BANKTRANSACTIES... 867 Wettelijke bepalingen... 867 Bespreking... 867 1. Totstandkoming van de wetgeving... 867 2. Toepassingsvoorwaarden... 873 3. Medewerkings- en geheimhoudingsplicht van de banken en kredietinstellingen... 878 Afdeling 3... 879 BIBLIOGRAFIE... 881 12 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden
De bijzondere opsporingsmethoden.book Page 13 Thursday, June 23, 2011 10:40 AM BIJLAGEN Bijlage 1. Wet 6 januari 2003 betreffende de bijzondere onderzoeks-methoden en enige andere onderzoeksmethoden (BS 12 mei 2003)... 899 Bijlage 2. Koninklijk besluit 9 april 2003 betreffende de politionele onderzoekstechnieken (BS 12 mei 2003)... 909 Bijlage 3. Het koninklijk besluit van 26 maart 2003 tot bepaling van de werkingsregels van de nationale en lokale informantenbeheerders en van de contactambtenaren (BS 12 mei 2003)... 915 Bijlage 4. GwH 21 december 2004, nr. 202/2004... 925 Bijlage 5. Wet 27 december 2005 houdende diverse wijzigingen van het Wetboek van strafvordering en van het gerechtelijke Wetboek met het oog op de verbetering van de onderzoeksmethoden in de strijd tegen het terrorisme en de zware en georganiseerde criminaliteit (BS 30 december 2005) (De [eerste] BOM-reparatiewet)... 937 Bijlage 6. GwH 19 juli 2007, nr. 105/2007... 947 Bijlage 7. GwH 26 juli 2007, nr. 107/2007... 963 Bijlage 8. GwH 26 juli 2007, nr. 109/2007... 971 Bijlage 9. GwH 4 oktober 2007, nr. 126/2007... 973 Bijlage 10. GwH 17 januari 2008, nr. 6/2008... 975 Bijlage 11. GwH 14 februari 2008, nr. 18/2008... 977 Bijlage 12. GwH 21 februari 2008, nr. 22/2008... 979 Bijlage 13. GwH 3 juli 2008, nr. 98/2008... 983 Bijlage 14. GwH 31 juli 2008, nr. 111/2008... 987 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden 13
01_Voorwerk.fm Page 14 Tuesday, June 28, 2011 1:44 PM Bijlage 15. Wet 16 januari 2009 tot wijziging van de artikelen 189ter, 235ter, 335bis en 416 van het Wetboek van strafvordering (BS 16 januari 2009) (De [tweede] BOM-reparatiewet)... 991 Bijlage 16. GwH 18 februari 2009, nr. 25/2009... 993 Bijlage 17. GwH 11 maart 2009, nr. 45/2009... 1003 Bijlage 18. GwH 10 juni 2009, nr. 98/2009... 1009 Bijlage 19. GwH 18 juni 2009, nr. 101/2009... 1015 Bijlage 20. GwH 30 september 2009, nr. 150/2009... 1023 Bijlage 21. RvS 19 november 2009, nr. 198.039... 1043 Bijlage 22. RvS 19 november 2009, nr. 198.040... 1053 Bijlage 23. GwH 3 december 2009, nr. 196/2009... 1063 Bijlage 24. Wet 29 december 2010 houdende wijziging van artikel 47octies van het Wetboek van Strafvordering betreffende de samenwerking met buitenlandse infiltranten (BS 20 januari 2011)... 1085 Bijlage 25. Koninklijk besluit 6 januari 2011 tot bepaling van de werkingsregels van de nationale en lokale informantenbeheerders en van de contactambtenaren (BS 18 januari 2011)... 1087 Bijlage 26. Uittreksels Wetboek van strafvordering... 1103 OVERZICHTSTABEL VAN DE BIJZONDERE OPSPORINGSMETHODEN EN ENIGE ANDERE ONDERZOEKSMETHODEN 14 De BOM en enige andere onderzoeksmethoden