Afval minderen voor kinderen OVAM, uw beleidspartner in afval en bodem
Afval hier, afval daar, afval overal 3 PMD-afval 9 Groente, Fruit- en Tuinafval 19 Glas 24 Papier 27 Klein Gevaarlijk Afval 31
Afval hier, afval daar, afval overal Elke dag gooien we ontelbare spullen weg: lege blikjes, doosjes, etensresten, papier, Ook je leukste trui en zelfs je mooiste stuk speelgoed komen ooit op de afvalberg terecht. Want alles wat mensen gebruiken, wordt op een dag afval. Het verslijt of het wordt vuil. Het raakt kapot of uit de mode. En dan wil je er zo vlug mogelijk vanaf. Mensen kopen steeds meer spullen. Die gooien ze later weer weg. Daardoor blijft de afvalberg groeien. Hoeveel vuilniszakken of afvalcontainers staan bij jou in de straat elke week te wachten op de ophalers? Je moet die eens tellen, je zult schrikken. En dan spreken we nog niet van het zwerfvuil dat gewoon rondslingert op straat en elders. Stel dat je volle boekentas 4,5 kilo weegt. Wist je dat iedere Vlaming dan elke dag thuis gemiddeld drie boekentassen vol afval veroorzaakt? Dat is heel veel. Naast het huishoudelijk afval van gezinnen moeten we ook nog het afval van de bedrijven en van de scholen meerekenen. 3
4 We maken steeds meer afval waar we van af moeten. Afval dat we niet kunnen recycleren of hergebruiken, eindigt in een verbrandingsinstallatie of op een stortplaats. Dat is niet alleen jammer van de grondstoffen en de energie. Het is ook nog erg voor het milieu. Zorgzaam omgaan met producten en afval voorkomen, daar gaat het om! Voorkomen is toch altijd beter dan genezen? Denk goed na voor je iets koopt. Heb ik het echt wel nodig? Mag het iets minder zijn? Bestaat er geen milieuvriendelijker product? Is de verpakking niet overbodig? Grondstoffen haal je niet zomaar uit de grond Om voorwerpen en verpakkingen te maken, zijn heel wat grondstoffen nodig. Wist je bijvoorbeeld dat plastic uit aardolie wordt gemaakt? Je weet wel, dure aardolie die dient als brandstof om auto s te laten rijden, of om je klaslokaal warm te houden. Veel grondstoffen zoals aardolie zijn echt schaars op onze planeet. Het ontginnen en vervoeren van grondstoffen gebeurt niet altijd even milieuvriendelijk.
Grondstoffen ontginnen is één ding. Voorwerpen en verpakkingen maken uit die grondstoffen is nog een ander verhaal. Dat gebeurt in fabrieken. Grondstoffen bewerken tot producten vergt veel energie. Om nog te zwijgen van de schadelijke stoffen die daarbij soms vrijkomen. Veel spullen en de meeste verpakkingen gebruiken we maar heel even. Wat in is vandaag, is snel weer out. Je kan vaak niets meer doen met een gebruikte verpakking. Niet alle materialen worden gerecycleerd. Veel energie en grondstoffen gaan dus verloren voor wat we maar even gebruiken. Je hebt waarschijnlijk al in de gaten dat we verstandig moeten omgaan met onze grondstoffen. We moeten opletten dat we het milieu niet te zwaar belasten. Zo zorgen we samen dat jouw kinderen later nog gezond kunnen leven en overleven op aarde. Met restafval verlies je twee keer Papier, glas, plastic, groenteafval, batterijen... worden apart ingezameld en gerecycleerd. Wat dan nog overblijft is restafval. Restafval valt niet te recycleren. Het wordt gestort of gaat naar een verbrandingsinstallatie. Het restafval verbranden zorgt voor heel wat rookgassen. De huidige verbrandingsinstallaties stoten nog zeer weinig schadelijke stoffen uit, omdat ze de rookgassen zuiveren. 5
Dit kost echter veel geld en moeite. Dus hoe minder restafval geproduceerd wordt, hoe minder verwerkingsinstallaties nodig zijn. 6 Gelukkig kan een deel van de energie uit de rookgassen opgevangen worden. De warme rookgassen stromen door een stoomketel gevuld met water. Die gassen warmen het water in de ketel op. Zo ontstaat stoom, die een turbine aandrijft. De draaiende turbine produceert dan elektriciteit. Zo halen we uit het restafval toch nog iets bruikbaars. Na de verbranding van het restafval blijft er nog veel as over. Dit is toch nog bijna een vierde van het oorspronkelijke gewicht. Dat wordt nog gestort. Kortom, restafval zorgt voor flink wat overlast.
In de stortplaats spant men op de bodem een dikke plastic folie. Daardoor kunnen schadelijke stoffen niet in de bodem dringen of het grondwater vervuilen. Een bulldozer verspreidt het gestorte afval. Het gestorte afval wordt elke keer opnieuw afgedekt met een laag zand. Daarop kan dan weer een laag afval gestort worden. Afval storten is geen goed idee. Slecht beheerde stortplaatsen zijn een gevaar voor het milieu. Ze nemen veel schaarse ruimte in. Al dat rottende afval zorgt voor heel wat overlast en stank. Geen wonder dus dat niemand een stortplaats in zijn achtertuin wil! Meer restafval betekent nog meer stortplaatsen. Sorteren om te recycleren Weet je hoe flink kan bespaard worden op grondstoffen en energie? Eén mogelijke oplossing is alvast recyclage. Een moeilijk woord, maar het bezit toverkracht. Dankzij recyclage krijgt afval een nieuw leven als grondstof. Daar kan jij meer dan een handje bij helpen. Als jij je afval netjes sorteert, dan kan het nadien vlot verwerkt en omgezet worden in herbruikbare grondstoffen. Zo is iedereen tevreden Papier, karton, glas, metaal, resten van groenten en fruit, batterijen en schoonheidsproducten,... Talloze spullen kan je sorteren. In deze brochure lees je hoe je dat precies doet. Je ontdekt ook wat met het gesorteerde afval gebeurt. 7 We sorteren in Vlaanderen erg flink. Met zijn allen slagen we erin om bijna driekwart van het afval apart in te zamelen. Dat sorteren helpt om bepaalde grondstoffen terug te winnen.
Voorkomen is beter dan genezen 8 Sorteren om te recycleren helpt. Maar ondertussen groeit de afvalberg nog steeds! We moeten dus nog een stap verder gaan. Er bestaat een genialere oplossing. Toegegeven, ze vraagt wel een grotere inspanning. Maar jou kennende Juist. Afval voorkomen, daar gaat het om! Voorkomen is toch altijd beter dan genezen of recycleren? Denk dus goed na voor je iets koopt. Kies voor duurzame oplossingen zoals verpakkingen die je telkens opnieuw gebruikt. Je kan aan de beide kanten van een blad papier schrijven. Zo kan je afval gewoonweg vermijden. Dat is nog beter voor het milieu.
PMD-AFVAL In veel Vlaamse gemeenten worden plastic flessen en flacons samen met metalen verpakkingen en drankkartons apart opgehaald en daarna gesorteerd. In sommige gemeenten kan je met dit afval enkel terecht in het containerpark. Die gemeenten willen met deze beperkte inzamelwijze wegwerpverpakkingen voorkomen en herbruikbare verpakkingen stimuleren. 9 Waaruit bestaat plastic verpakkingsafval? Veel voorwerpen zijn geheel of gedeeltelijk van plastic gemaakt. Denk maar aan je speelgoed, een telefoontoestel of een koffiezetapparaat. Deze voorwerpen kan je lang gebruiken. Uiteindelijk gaan ze ook stuk en worden ze afval. Kijk eens om je heen in de winkel. Bijna alles is helemaal of gedeeltelijk verpakt in plastic. Drank in plastic flessen, een zakje nootjes, een botervlootje, yoghurtbekers, Ook voedingswaren zijn vaak netjes ingepakt: kaas of vleeswaren, fruit, groenten, Is dat wel altijd nodig?
10 Vaak zorgt plastic voor stevigheid en bescherming. Dankzij de verpakking weet je ook welk product en welk merk je koopt. Ze geeft je heel wat nuttige informatie over de samenstelling, het land van herkomst en de houdbaarheidsdatum. Plastic verbranden kan schadelijk zijn voor het milieu. Vermijd daarom plastic verpakkingen. Laat deze verpakkingen een tweede leven leiden als opbergdoosje bijvoorbeeld. Gebruik plastic voorwerpen zo lang mogelijk. Plastic heeft één groot nadeel: het vergaat niet. We blijven dus met een hoop afval zitten. Niet alle plastic wordt gerecycleerd. Bepaalde plastic verpakkingen belanden daarom bij het restafval.
Waar gaat het plastic afval naartoe? Plastic verpakkingen apart houden is best gemakkelijk. Flessen spoel je even uit. Van plastic folies of bakjes haal je best eerst het karton of de papiertjes af. Bijna alle Vlaamse gemeenten zamelen bepaalde plastic verpakkingen samen met blik en drankkartons in. Let goed op als je plastic afval in de PMD-zak gooit. Botervlootjes of yoghurtpotjes mogen er bijvoorbeeld niet in. Op een sorteerwijzer vind je wat wel of niet in de blauwe zak hoort. Sommige gemeenten halen ook folies en andere kunststoffen apart op. De inzameling van plastic gebeurt dus niet overal op dezelfde manier. Je informeert het best bij je eigen gemeente. Was je trui vroeger een fles? Er bestaan ontzettend veel soorten plastic. Om ze te recycleren, moet elke soort plastic apart gehouden worden. Daar wringt vaak het schoentje. 11 Niet alle plasticsoorten zijn even makkelijk herkenbaar. Het plastic wordt gesorteerd en gewassen. Machines breken het plastic in stukjes. Door opwarming smelt het plastic tot een draderige brij. Snijmachines knippen de draden tot korrels. Die plastic korrels zijn de grondstof voor nieuwe producten. Misschien is jouw trui of skivest wel gemaakt van gerecycleerde plastic flessen.
Laat je niet inpakken door plastic 12 Drank smaakt net zo goed uit een glazen retourfles. Kaas en vlees hoef je niet voorverpakt te kopen. Groenten en fruit hebben dankzij hun schil al een beschermend jasje. Waarom ze nog eens extra verpakken in plastic? Waspoeders en shampoos bestaan in navulpakken. Die bevatten heel wat minder plastic dan de originele verpakking. In sommige winkels kan je de originele verpakking opnieuw laten vullen! Veel plastic kan een tweede leven leiden. Lege dozen roomijs kan je gebruiken om soep in te vriezen. Dan hoef je geen plastic zakjes te kopen. Plastic speelgoed kan je naar een kringloopwinkel brengen. Of je kan het zelf verkopen op een rommelmarkt. Dan test je meteen je verkoopstalent. Spannend!
Waaruit bestaat metalen verpakkingsafval? Drank- en conservenblikjes zijn allemaal metaalverpakkingen. Waarschijnlijk denk je aan een koele frisdrank in een blik. Maar ook groenten, fruit, vis of vlees zitten soms verpakt in een conservenblik. Blik beschermt zeer goed tegen licht, lucht en allerhande bacteriën. Ook aluminiumschaaltjes met bijvoorbeeld aardbeien, pizza of lasagne zijn metaalverpakkingen. 13
Waar gaat het metaalafval naartoe? Hou het netjes De meeste gemeenten zamelen blikjes en aluminium bakjes in. Je mag ze samen met plastic flessen en drankkartons in de blauwe PMD-zak gooien. Zorg dat de aangeboden blikjes proper zijn. Zo voorkom je vieze geurtjes en schimmelvorming. Dat is aangenamer voor de verwerkers in de fabriek. 14 Heb jij ook zoveel aantrekkingskracht? De zakken met ingezamelde blikjes gaan naar een gespecialiseerd bedrijf. Daar wordt het blik eerst gescheiden van de plastic flessen en de drankkartons. Grote magneten trekken de stalen verpakkingen aan. Verpakkingen waarop magneten geen effect hebben, worden met de hand gesorteerd. Op de meeste blikjes zit een laagje tin om te vermijden dat ze gaan roesten. In de smelterij wordt dit laagje metaal verwijderd. Daarna wordt het metaal gesmolten. Het kan opnieuw gebruikt worden in metalen voorwerpen.
Kan jij ook zonder? Een blikje frisdrank is handig om mee naar school te nemen. Vaak werpen mensen blikjes zomaar weg. Zo belanden de blikjes in een gracht of langs de kant van de weg. Als ze niet worden opgeruimd, blijven ze de natuur vervuilen. Dat is spijtig want ze zijn recycleerbaar. De beste oplossing is een drinkbus. Vul die met leidingwater of drank uit een retourfles. Alleen wielrenners gooien die soms zomaar weg, toch? Aluminiumbakjes waarin voedingswaren verpakt zitten, worden gerecycleerd. Maar waarom zou je fruit in zulke bakjes kopen? Vraag aan de verkoper het fruit of de groenten in een papieren zakje te verpakken. 15 Aluminiumfolie gebruik je alleen als het echt nodig is. Veel energie en grondstoffen zijn nodig om aluminiumfolie te produceren. Recyclage van aluminiumfolie is niet mogelijk. Gebruik het dus niet te vaak. Boterhammen uit een brooddoos smaken overigens net zo lekker. Om eten in de koelkast te bewaren, kan je doosjes met dekseltjes gebruiken. Zo geef je misschien een plastic verpakking een nieuw leven.
16 Wat is een drankkarton? Een drankkarton weegt bijna niets. Het is stevig en beschermt de inhoud perfect tegen licht, warmte en vochtigheid. Bacteriën geraken niet in een gesloten drankkarton. Je drankje blijft dus vers. Drankkartons breken niet, ze lekken niet en barsten niet. Het neemt maar weinig plaats in. Dat is handig in de koelkast. Melkdranken en fruitsappen zitten vaak verpakt in drankkartons. Soms zijn ze gevuld met water, soep of zelfs wijn. Drankkartons vind je in alle maten: grote kartons van meerdere liters, maar ook handige, kleine meeneemverpakkingen. Het is alleen jammer dat je een drankkarton maar één keer kan gebruiken. Gelukkig zijn drankkartons te recycleren. Drankkartons kan je vlot vermijden. In de plaats kan je een drinkbus of een thermosfles gebruiken. Die houden je drank ook fris of warm. Je kan ze altijd weer vullen.
Waar gaan drankkartons naartoe? Makkelijk gaat ook Drankkartons apart inzamelen is eenvoudig. Misschien staat op jouw school een aparte grote vuilbak of container voor drankkartons. Daar mag je ook blikjes en plastic flesjes in gooien. In de PMD-zak worden die samen ingezameld. In de meeste Vlaamse gemeenten komt een vuilniswagen die zak thuis aan de deur ophalen. Spoel een drankkarton wel even uit. Restjes melk en fruitsap worden snel zuur. Dat is niet zo prettig voor de verwerkers die achteraf met de hand sorteren. Om plaats te besparen in de zak of de container, druk je best een drankkarton helemaal plat. Zo verminder je de hoeveelheid afval niet, wel het volume. Er gaan meer verpakkingen in één zak. 17
Drie uit één halen Een drankkarton bestaat uit drie basisgrondstoffen: aluminium, karton en plastic. Drankkartons recycleren kan op twee manieren. Het plastic en het aluminium dienen als grondstof voor autoonderdelen of spatborden voor fietsen. 18 De eerste methode scheidt karton, aluminium en plastic van elkaar. De drankkartons worden ondergedompeld in een grote kuip vol water. Door het water voortdurend te roeren, lost het karton van de andere bestanddelen. Met het gerecycleerde karton maken de fabrieken toiletpapier, mapjes en briefomslagen. De tweede methode om te recycleren werkt helemaal anders. De drankkartons worden in kleine stukjes gehakt en daarna verhit. Het plastic smelt en wordt lijm. Die doet alles aan elkaar kleven. Dan persen zware machines de drankkartons tot bouwpanelen. Die platen isoleren goed en zijn waterdicht. De platen worden ondermeer gebruikt om meubelen van te maken.
Groente-, Fruit- en Tuinafval (GFT) De helft van het afval dat we thuis weggooien, komt uit de keuken of uit de tuin. Keukenafval bestaat vooral uit de resten van groenten en fruit. Het afval uit de tuin is hoofdzakelijk gras en snoeihout. 19 Waaruit bestaat GFT? Niet alle etensresten horen bij het GFT-afval! Aardappelschillen, schutbladeren van een bloemkool, lege erwtenpeulen, loof van wortelen zijn voorbeelden van GFT-afval. Overschotjes gekookte aardappelen of groenten zijn dat niet. Vleesresten, saus en kaaskorstjes ook niet. Papieren koffiefilters met gruis, gebruikte theezakjes en eierschalen behoren dan weer wel bij het GFT-afval. Is dit voor jou te behappen? Het klokhuis van een appel, een bananenschil, de pit van een perzik en lege doppen van noten. Het is alleszins GFT-afval. Appelmoes, confituur en gekonfijt fruit uiteraard niet.
Ook in de tuin hebben we heel wat GFT-afval: gemaaid gras, kleine takjes, onkruid, afgevallen bladeren. Grote takken horen daar niet bij. Waarom kan dan niet alles bij het GFT-afval? Het zijn toch allemaal resten van groenten en fruit of afval uit de tuin. Wel, dat heeft te maken met composteren. De natuur kan het afval van planten en dieren verteren. Kleine organismen in de bodem breken het afval langzaam af. Maar de natuur kan niet alles even goed composteren. Gekookte aardappelen, resten van vlees, appelmoes, zijn moeilijk of niet composteerbaar. Ze horen thuis bij het restafval. 20 Het groene gras van thuis Kan je GFT-afval wel vermijden? Dat is niet echt eenvoudig. Je kan wel de hoeveelheid verminderen door zelf te composteren. Dan moet minder afval worden opgehaald en verwerkt. Als je verse groenten en fruit eet of bereidt, heb je altijd wel afval zoals schillen en resten. Maar verse groenten en fruit eten is gezond. Dat laat je niet omwille van een beetje afval. Tuinafval kan je wel beperken. Een grasperk kan je vervangen door bodembedekkende planten. Wil je toch een gazonnetje? Gebruik dan het gemaaide gras tussen de planten en de heesters. Wekelijks maaien helpt ook. Het gras groeit dan minder snel. Snoeihout en grote takken kan je vermalen tot kleine stukjes. Die zijn erg geschikt als bodembedekker. Dat vermijdt ook flink wat onkruid.
Waar gaat het GFT-afval naartoe? Afval uit de keuken en de tuin kan je gemakkelijk composteren. Heb je niet de kans om zelf te composteren? Dan kan je altijd met je tuinafval terecht op het containerpark. In veel gemeenten kan je alle GFT-afval meegeven met een aparte ophaling, in bepaalde gemeenten alleen het tuinafval. Verzamel het GFT-afval in een container of in een biologisch afbreekbare zak. Deze zak bestaat uit materiaal dat snel en vanzelf in de natuur vergaat. Stop de zak voor het GFT-afval zeker niet in een gesloten emmertje of vuilnisbakje. Want dan begint hij bij je thuis al te composteren! Zorg dat je alleen composteerbaar afval in de container of de zak stopt. Resten van afval dat kleine organismen niet kunnen verteren, rotten snel. Dat geeft een vervelende stank en vertraagt ook het composteren. Even opletten dus. 21
22 Van band tot bed Het opgehaald GFT-afval wordt naar grote composteerinstallaties gebracht met vrachtwagens. Daar wordt het op een transportband uitgespreid. Daar haalt men alle metalen en onzuiverheden uit het afval. Vooral aardappelmesjes en ringen verdwalen nogal eens tussen schillen en resten van groenten en fruit. Het zuivere Groente-, Fruit- en Tuinafval wordt dan op grote bedden gestort. Na veertien dagen wordt de compost omgedraaid en naar een volgend composteringsbed overgebracht. Zo ontstaat een goede menging van het materiaal. Zuurstof wordt dan automatisch opnieuw toegevoegd. Een goed composteringsproces vernietigt ziektekiemen en onkruidzaden. Na zes tot elf weken is het afval volledig omgezet. Nu moet het alleen nog gezeefd worden om onzuiverheden zoals stukjes plastic, steen of glas eruit te halen. Dan is de compost klaar voor gebruik.
Compost: laat er geen gras over groeien De beste manier om GFT-afval te voorkomen is zelf composteren. Daarbij helpt de mens de natuur een handje om het Groente-, Fruit- en Tuinafval op een biologische manier af te breken. Het groene afval wordt verwerkt in een compostvat of op een composthoop. Die kan je zelf in de tuin opzetten. Echt een leuke hobby. Een andere manier om het GFT-afval te verwerken is een wormenbak. Compostwormen verorberen in een zeer hoog tempo het GFT-afval en maken er compost van. Je kan trouwens ook kippen aanschaffen. Zij zijn verlekkerd op je keukenafval en leveren lekkere scharreleitjes in de plaats. 23 Ga na of er compostmeesters actief zijn in je gemeente. Compostmeesters zijn vrijwilligers die een opleiding achter de rug hebben. Zij helpen je graag met al je vragen rond composteren. Compost is een natuurlijke bemesting voor planten en struiken. En de kringloop is weer rond: planten worden compost en leveren zo voedingsstoffen voor andere planten.
Glas Waaruit bestaat glasafval? 24 Glas bestaat in twee soorten: hol glas en vlak glas. Hol glas is verpakkingsglas voor dranken en voedingsmiddelen. Je weet wel, de bokalen en de flessen boordevol lekkers. Daarnaast heb je vlak glas. Als je nu naar buiten tuurt, kijk je daar dwars doorheen. Niet alleen vensterglas, ook autoruiten zijn vlak glas. Om glas te produceren heb je grondstoffen en energie nodig. Fijn kwartszand, kalk en soda worden gemengd en bij hoge temperatuur gesmolten. De gesmolten massa wordt in vormen gegoten. Na afkoeling ontstaan zo flessen, bokalen, bekers en andere glazen voorwerpen. Handig, niet?
Wat staat die glasbol daar te doen? In alle gemeenten wordt glas apart ingezameld. Op vele plaatsen staan glasbollen. Daar kunnen de inwoners hun glasafval kwijt. Het is belangrijk om het glas bij de juiste kleur te gooien. Zeker voor wit glas is dat van groot belang. Gekleurd glas is niet geschikt om wit glas te maken. Een verhaal zonder eind Glas kan je eindeloos recycleren. Het glas in de glasbol wordt met een vrachtwagen naar de fabriek gebracht. Daar wordt het oude glas gerecycleerd tot nieuw glas. Het glas wordt eerst gebroken tot glasschilfers en daarna zorgvuldig gewassen. De zuivere glasschilfers worden gesmolten. Maak de flessen en bokalen eerst proper. Dat is niet alleen fijn voor de ophalers. Je eigen huis krijgt geen geurtje terwijl je de flessen bewaart. Sorteer dekseltjes en doppen voor je het glas naar de glasbol brengt. Porselein, vensterglas, aardewerk, spiegels of steen horen niet thuis in een glasbol. Op het containerpark vind je gepaste containers hiervoor. Als één porseleinen kopje bij het glas belandt wordt de hele vracht afgekeurd. Tot duizend kilo gesorteerd glas is er dan aan voor de moeite! Aan het oude glas voegt het bedrijf toch wat nieuwe grondstoffen toe. Het glasafval moet zeer zuiver zijn. Dan wordt het gebruikt om nieuw glas van te maken. Dat spaart grondstoffen en energie. De vloeibare glasbrij wordt dan in vormen voor flessen en bokalen gegoten. Na afkoeling wordt het nieuwe glas even opgewarmd. Dat maakt de flessen of bokalen een stuk steviger. De glazen flessen gaan nu naar de bottelarij. Snelle machines vullen de flessen weer met je favoriete drank. Proost! 25
Glasheldere oplossingen Een fles kan tot 30 keer opnieuw gevuld worden voor ze versleten is. En dan kan je ze nadien nog recycleren! Glas is namelijk een duurzaam product. In de fabriek worden de flessen grondig gespoeld om ze opnieuw te gebruiken. Zo hoeft het glas geen afval te zijn. Natuurlijk moet iedereen de fles terug naar de winkel brengen. Daarom betaal je statiegeld. Dat krijg je terug als je de fles weer inlevert. 26 Bokalen van groenten en fruit worden niet ingezameld en gereinigd om ze opnieuw te vullen in de fabriek. Ze worden alleen gerecycleerd. Om lege bokaaltjes thuis opnieuw te gebruiken, heb je mogelijkheden genoeg. Maken jullie soms zelf confituur, choco of opgelegde groenten? Je kan elastiekjes, paperclips, potloden en andere spulletjes netjes in oude bokalen bewaren. De beste oplossing is natuurlijk je ouders ervan te overtuigen verse, onverpakte groenten en fruit te kopen. Groenten en fruit hebben hun schil als verpakking. Die composteert zonder problemen. Bokalen hoeven helemaal niet voor verse groenten en fruit uit de natuur.
PAPIER Waaruit bestaat papierafval? Heb je er enig idee van hoeveel papier je elke dag in handen krijgt? Schriften, kartonnen dozen, krantenknipsels, tijdschriften, boeken, papieren verpakkingen, reclamedrukwerk deze brochure. Heel wat dus. Wist je dat papier gemaakt is van hout? Cellulose is de grondstof van papier. In hout zit veel cellulose. En hout, dat zijn bomen. De papierindustrie springt vandaag voorzichtig om met bomen. Ze beheren grote bossen op een duurzame manier. Het gekapte hout vervangen ze door nieuwe bomen. De papierindustrie gebruikt vooral de dunne delen van de stammen en het afval van de zagerijen om papier te maken. De fabrieken sparen flink wat energie en water door oud papier en karton bij de papierpap te voegen. 27 Elke dag belandt een boel papier op de afvalstapel. Daarvan is een hoop te vermijden. Door zuinig om te gaan met papier kan je alvast heel wat afval voorkomen. Schrijf op beide kanten van een blad papier. Print niet alles onnodig uit.
Papier hier! Zelfs in deze tijd van computers en internet verbruiken we elk jaar meer papier. Ook al springen we er zuinig mee om, toch blijven we heel wat oud papier weggooien. Maar als we het apart houden, kan er opnieuw papier van gemaakt worden. Recycleren heet dat. In een kartonnen doos kan je heel wat oud papier bewaren. Maar niet alle papier is geschikt om er nieuw papier van te maken. Besmeurd of geplastificeerd papier is niet recycleerbaar. Dat papier moet bij het restafval. Je kan bijna alle papier en karton apart houden behalve stickers en papieren zakdoekjes. Ook wikkels van wafels of drankkartons mag je niet met het oud papier mengen. Goed om te weten! 28
29 En de cirkel is rond Het ingezamelde papier wordt naar kwaliteit gesorteerd. Met het oud papier maken de papierfabrieken vooral verpakkingen en karton. Maar ook wc-papier en keukenrol of papieren zakdoekjes zijn mogelijk. Uit gezuiverde papierpulp is de inkt gehaald. Die pulp dient vooral om nieuw krantenpapier te maken. Slechts een klein gedeelte van het oud papier wordt gebruikt voor kringlooppapier. De kwaliteit van het schrijfpapier is prima. Toch schrijven maar weinig mensen graag op kringlooppapier. Het is lichtbeige gekleurd. Veel mensen zien liever spierwit papier. Maar gebroken wit is toch ook mooi?
Wees zuinig en creatief Gebruik elk blad schrijfpapier volledig. Schrijf de voor- én achterkant helemaal vol. Of wat dacht je van de achterkant van bedrukt papier? Dat is toch het perfecte kladpapier! Waarom pen je een verlanglijstje niet eens neer op een gebruikte briefomslag? 30 Je kan zelf leuke dingen knutselen met oud papier. Met foto s uit tijdschriften maak je bijvoorbeeld uitstekende uitnodigingen voor een verjaardagsfeestje. Met het geschenkpapier rond je cadeautjes weet je heus ook wel raad, niet? Kies in de winkel voor producten met zo weinig mogelijk verpakking. Niets is zo gezellig als een snoepwinkeltje waar al het lekkers in één zak gaat. Drie papiertjes rond snoepgoed zijn echt niet nodig. Trouwens, over winkels gesproken Hoeveel reclameblaadjes van winkels of supermarkten in de buurt gaan bij jou thuis ongelezen bij het oud papier? Of heb je thuis op de brievenbus een sticker Geen reclamedrukwerk a.u.b. plakken?
Klein gevaarlijk afval Waaruit bestaat KGA? Klein Gevaarlijk Afval wordt vaak afgekort als KGA. KGA is de verzamelnaam van producten die kleine hoeveelheden, mogelijk gevaarlijke, stoffen bevatten. 31 Klein betekent heus niet een beetje gevaarlijk. Sterker nog, sommige van die stoffen zijn bijzonder schadelijk voor mens en milieu. De natuur kan de gevaarlijke stoffen niet zelf afbreken. Laat staan dat hopen gevaarlijke stoffen zomaar kunnen verbrand of gestort worden. Reden genoeg om KGA apart in te zamelen en te verwerken. Wat hoort dan bij het Klein Gevaarlijk Afval? Zaken zoals batterijen, lijmen, inkt, onderhoudsproducten, ontstopper voor de gootsteen, frituurvet of TL-lampen houden we best apart bij het KGA. De verpakkingen van al deze producten horen ook bij het Klein Gevaarlijk Afval.
Klein Gevaarlijk Afval kan je dus maar best vermijden. Dat is niet altijd eenvoudig. Toch kan je milieuvriendelijkere producten vinden. Zo gaan herlaadbare batterijen veel langer mee. Je kan ze vaak gebruiken. Dus belanden ze niet zo vlug bij het KGA. Zo wordt het KGA netjes en veilig opgeslagen. In verschillende gemeenten komt de chemokar een paar keer per jaar langs in de straat of de wijk om het KGA in te zamelen. Zo geraken die milieuboxen ook leeg natuurlijk Waar gaat het KGA naartoe? 32 Elk gezin bezit een groene milieubox. De milieubox dient om Klein Gevaarlijk Afval veilig op te bergen. Laat de spullen in hun oorspronkelijke verpakking. Zo weet je altijd om welk product het gaat. Kan dit niet, stop het dan in een goed gesloten verpakking. Noteer nauwkeurig op een etiket de naam van het product. Als de box vol is, neem je hem mee naar het containerpark of naar de chemokar. De containerparkwachter sorteert al het ingeleverde gevaarlijke afval.
Wat hebben frieten en schoenen gemeen? Klein Gevaarlijk Afval is te gevaarlijk om in het milieu terecht te komen. Je mag het zeker niet meegeven met het restafval. Laat dit afval niet langs de gootsteen of het toilet in de riolen of een beek vloeien. Gevaarlijk afval gewoon verbranden of storten kan absoluut niet. Een deel van het Klein Gevaarlijk Afval wordt gelukkig gerecycleerd en opnieuw gebruikt. 33 Wist je dat 1 frituurvet wordt omgezet tot schoensmeer? 2 lood en zuren worden gerecupereerd uit autobatterijen? 3 kwik uit batterijen en TL-lampen wordt gewonnen? En dit is nog maar een greep uit de mogelijkheden. Wat de fabrieken niet kunnen recycleren, wordt scheikundig verwerkt of op hoge temperaturen verbrand in speciale installaties. Zo vermijden we dat milieuonvriendelijke stoffen kunnen vrijkomen.
Ga groot om met kleine, gevaarlijke producten 34 KGA ontstaat meestal bij klusjes thuis. Als je daarmee mag helpen, bezin dan voor je begint. Werk zo vaak mogelijk met milieuvriendelijkere producten. Berg restjes zorgvuldig op. Die kan je later nog gebruiken. Gebruik herlaadbare batterijen in plaats van wegwerpexemplaren. Vraag aan je mama of papa om de juiste temperatuur in te stellen als ze frieten bakken. Dan gaat de olie namelijk langer mee. Gebruik alleen de hoeveelheid van een gevaarlijk product die echt noodzakelijk is. Kijk op de verpakking als je niet weet hoeveel verf je nodig hebt. Zorg dat je stiften en potjes olieverf altijd goed afsluit. Zo drogen ze niet te snel uit. Je kan ze veel langer gebruiken en hebt dus minder afval. Als je kiest voor pakweg een rekenmachine op zonne-energie ben je milieuvriendelijk bezig. Leuk en makkelijk, toch?
Met dank aan de stuurgroep Geraldine Clarebout Herman Gobel Lydia Putseys Willy Sleurs Bruno Vanerom Eindredactie Philippe Van de Velde Concept Link Inc. Vormgeving Atomik Studios Drukwerkbegeleiding Joris Delafortrie Foto's Koen Broos FOSTPLUS met toestemming INDAVER met toestemming STATOIL met toestemming D/2003/5024/5
VOOR MEER INFORMATIE, BEL NAAR 015/284.284 OF E-MAIL INFO@OVAM.BE Openbare AfvalstoffenMaatschappij voor het vlaamse gewest Stationsstraat 110 b-2800 mechelen tel 015/284 284 fax 015/203 275 http://www.ovam.be v.u.: Frank Parent, OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen / 2003