Doorlaatbaarheid van het maag-darmkanaal en fysieke inspanning

Doorlaatbaarheid van het maag-darmkanaal en fysieke inspanning Informatiebrochure Deze brochure informeert u over het onderzoek naar de doorlaatbaarheid van het maag-darmkanaal tijdens en na fysieke inspanning. Lees de informatie rustig door. Voor vragen over het onderzoek kunt u contact opnemen met een van de onderzoekers. Wageningen Universiteit, Afdeling Humane Voeding Onderzoeksteam Dr. Marco Mensink, hoofdonderzoeker Dr. Klaske van Norren, hoofdonderzoeker Drs. Shirley Kartaram, onderzoeker Versie 2 Juni 2014 pagina 1 van 14

Voorwoord Geachte heer, U wilt graag meer weten over het onderzoek getiteld: Doorlaatbaarheid van het maag-darmkanaal tijdens en na inspanning (GRINTA: Gastro-intestinal permeability and intense activity). We hopen dat door het lezen van deze brochure duidelijk wordt wat we in GRINTA willen onderzoeken. Lees ook de Algemene brochure. Daar staat veel algemene informatie over medisch-wetenschappelijk onderzoek in. Ook is er een onafhankelijke persoon voor dit onderzoek beschikbaar, die u vragen kunt stellen die u niet met de onderzoekers wil delen. U beslist zelf of u wilt meedoen. Voor antwoord op uw vragen over deze studie kunt u contact opnemen met: Marco Mensink: Shirley Kartaram: marco.mensink@wur.nl grinta.@wur.nl 06-81337688 Postadres: Afdeling Humane Voeding Wageningen Universiteit Postbus 8129 6700 EV Wageningen Bezoekadres: Afdeling Humane Voeding Wageningen Universiteit Bomenweg 2 6703 HD Wageningen Versie 2 Juni 2014 pagina 2 van 14

1. Wat is het doel van het onderzoek? De studie GRINTA heeft tot doel beter inzicht te krijgen in veranderingen van de doorlaatbaarheid van de darm ( darmpermeabiliteit ) tijdens en na intensieve fysieke inspanning De doorlaatbaarheid van het maag-darmkanaal kan verhoogd zijn bij mensen met een darmziekte zoals Coeliakie of de ziekte van Crohn. Het is bekend dat ook onder gezonde omstandigheden intensieve inspanning de doorlaatbaarheid van het maag-darmkanaal tijdelijk kan verhogen wat ontstekingsreacties ten gevolge kan hebben. Het is echter nog niet bekend bij welke mate van inspanning dit gebeurt, en of dit ook bij minder intensieve inspanning al gebeurt. In dit onderzoek willen we verschillende inspanningsprotocollen met elkaar vergelijken. Daardoor kunnen we een gestandaardiseerd protocol ontwikkelen dat ook door minder getrainde mensen is uit te voeren. Dit is belangrijk om uiteindelijk bij meerdere soorten groepen mensen de effecten van voeding op de doorlaatbaarheid van het maag-darmkanaal en de daaraan gerelateerde ontstekingsreacties te kunnen onderzoeken. Ook wordt gekeken naar de opname van aminozuren, dit zijn bouwstenen van eiwitten. Onderzoek heeft aangetoond dat bij verhoogde darmdoorlaatbaarheid er ook een geringe beschadiging van de darmcellen optreedt. Dit heeft weer effect op de opname en omzetting van voedingstoffen zoals aminozuren. Verder zijn er aanwijzingen dat de vochtbalans belangrijk is voor een goed functionerende darm. Daarom willen wij ook onderzoeken of voldoende drinken de toename van de doorlaatbaarheid van de darm tenminste gedeeltelijk kan voorkomen. De resultaten van dit onderzoek zijn belangrijk om inzicht te krijgen in het functioneren van de darm. Wij willen weten welke mate van fysieke inspanning, als voorbeeld van stress, de darmdoorlaatbaarheid vergroot. Op basis van de resultaten kunnen we een inspanningsmodel vaststellen om gezondheid bevorderende effecten van voeding te kunnen meten in de mens. Versie 2 Juni 2014 pagina 3 van 14

2. Wat houdt dit onderzoek in? 2.1. Inleiding Om het verschil in darmpermeabiliteit als gevolg van verschillende inspanningsprotocollen te kunnen testen vragen wij u om vijfmaal één dag naar de universiteit te komen. Deze dagen worden gescheiden door minstens een week. Per keer gaat u een ander inspanningsprotocol uitvoeren; de eerste keer helemaal geen inspanning. In figuur 1 ziet u de planning van de totale studie. Figuur1: Planning van de totale studie Op de eerste testdag worden alle metingen in rust gedaan. Tijdens de volgende vier testdagen volgt u iedere keer een ander inspanningsprotocol: 60 minuten bij 70% van uw maximaal vermogen (Wmax) in vochtbalans 60 minuten bij 70% van uw maximaal vermogen in een licht uitgedroogde staat 60 minuten bij 50% van uw Wmax 60 minuten interval: afwisselend 2 minuten 85 % en 2 minuten 55% van uw Wmax De inspanningsprotocollen vinden niet noodzakelijk in de bovengenoemde volgorde plaats. Voorafgaand aan het onderzoek vindt een screening plaats om uw geschiktheid voor deelname te bepalen. Als u geschikt bent voor deelname aan het onderzoek vindt een voorbereidende test plaats waarbij uw maximale vermogen bepaald wordt op een fiets (zgn. Max-test, duur ~1.5 uur). Aan de hand van deze test wordt mede bepaald hoe de inspanningstesten de weken erop eruit zullen gaan zien. Deze zijn namelijk gebaseerd op uw individuele prestatievermogen. Op hetzelfde moment wordt ook uw lichaamssamenstelling bepaald. Zie verderop voor meer informatie over beide procedures. Versie 2 Juni 2014 pagina 4 van 14

2.2. Testdagen In figuur 2 ziet u een schematische weergave van elke test dag. Figuur 2: Testprotocol Elke test dag start met de verzameling van uw urine en wordt er een monster van uw speeksel genomen, en uw gewicht gemeten. Vervolgens wordt een infuus geplaatst in een bloedvat in uw elleboogsplooi. Op die manier hoeft u niet bij iedere bloedafname geprikt te worden. Na de eerste bloedafname wordt u een licht ontbijt aangeboden, waarna u gevraagd wordt om te starten met fietsen. U fietst in totaal 60 minuten. Na afloop van het fietsen krijgt u een suikeroplossing en een glutamine-alanine oplossing te drinken. De suikeroplossing bevat 5g lactulose, 1g rhamnose en 0,5g d-xylose; de hoeveelheid glutamine en alanine twee aminozuren die normaal in uw voeding zitten is 15 gram. Tijdens en na de inspanning wordt in totaal nog 5 keer bloed afgenomen via het infuus (zie figuur 2), daarna wordt het infuus verwijderd. Na het fietsen wordt ook nog enkele keren wat van uw speeksel verzameld. Na afloop van de fietstest wordt u gevraagd om uw urine tijdens de komende 5 uur te verzamelen. Het is belangrijk dat u ieder uur in een andere container plast zodat de urine niet gemengd wordt. Gedurende deze periode mag u niet eten, wel krijgt u een vooraf vastgestelde hoeveelheid water te drinken. Vijf uur na het fietsen wordt op die dag een laatste keer bloed geprikt. Na afloop ontvangt u een lunch. Wij vragen U op deze dag, na het fietsen, zich ook te houden aan de richtlijnen (zie verder). Een gehele testdag duurt ongeveer 7-8 uur. De dag na de fietstest vragen wij u om in de ochtend nuchter terug te komen voor de laatste bloedafname. Voorafgaand krijgt U een eenvoudig ontbijt. Dit bezoek kost slechts weinig tijd, ongeveer 30-45 min. Versie 2 Juni 2014 pagina 5 van 14

De procedure is tijdens vier van de vijf testen precies hetzelfde, alleen de intensiteit van het fietsen verschilt. Bij één van de vijf testen willen wij onderzoeken welke invloed uitdroging op de doorlaatbaarheid van de darm heeft. Wij vragen u in dat geval om 24 uur voorafgaand aan deze test niet meer dan 500 ml water te drinken, en ook de vochtinname via de voeding te beperken. U krijgt nadere instructies hoe dat te doen. Tijdens deze test mag u tijdens het fietsen niet drinken. Na afloop van de fietstest krijgt u wel drinken. 2.3. Richtlijnen tijdens het onderzoek Algemeen Wij vragen u: Tijdens de gehele duur van de studie om een dagboekje bij te houden waarin u dagelijks kort uw fysieke inspanningen noteert en bijzonderheden met betrekking tot uw gezondheid bijhoudt. Dit zal niet meer dan 5 minuten per dag kosten. Vanaf twee dagen vóór de testdagen uw voedingsinname in het dagboek te noteren en daarmee 7 dagen lang door te gaan. Nadere instructies vindt u in het dagboekje. Vanaf twee dagen voor elke testdag niet te sporten. Iedere testdag op dezelfde manier (gelijke fysieke inspanning) naar de universiteit te komen (dus niet op één ochtend fietsend en de andere ochtend met de auto komen). Het gebruik van pijnstillers twee dagen voorafgaand aan en tijdens de experimentele periode zoveel mogelijk te voorkomen. Voedingsgericht Wij vragen u: Uw voedingspatroon de dag voorafgaand aan en tijdens elke testdag vergelijkbaar te houden. Wij helpen u hierbij door maaltijden te verstrekken. In de twee weken voorafgaand aan de test en gedurende de gehele experimentele periode maximaal twee alcoholische consumpties per dag te gebruiken vanaf twee dagen voor de testdagen en gedurende de testdag zelf geen alcoholische consumpties te gebruiken. Geen zoetjes te gebruiken vanaf twee dagen voor de testdagen en gedurende de testdag zelf twee weken voorafgaand aan en tijdens de gehele experimentele periode geen softdrugs (bv wiet) te gebruiken. Versie 2 Juni 2014 pagina 6 van 14

Het is voor dit onderzoek enorm belangrijk dat u nuchter (gevast) bent op de vijf testochtenden. Nuchter blijven begint al de avond voorafgaande aan de testdag en houdt in dat u vanaf 23.00 uur niets meer mag eten en drinken. Tijdens de testochtenden niets te eten en te drinken behalve het ontbijt en de dranken die u door de onderzoekers worden aangeboden. Een dag voorafgaand aan de dehydratie testdag niet meer dan 500ml te drinken. 2.4. Lichaamssamenstelling Tijdens de voorbereidende test wordt uw lichaamssamenstelling (onder andere vetpercentage) vastgesteld aan de hand van de DEXA-scan (dual-energy X-ray absorptiometry). Tijdens het maken van de scan moet u ongeveer 10 minuten stil op een bed blijven liggen. U wordt blootgesteld aan een hele lage dosis röntgenstraling. Deze dosis is veel lager dan wanneer er in het ziekenhuis een röntgenfoto wordt genomen. Ter vergelijking: Een total body scan met behulp van een dexa-scan levert 0,4-0,8 µsv röntgenstraling. Daarentegen levert een röntgenfoto van uw longen 300 µsv röntgenstraling op. Om de lage hoeveelheid röntgenstraling nog een keer te verduidelijken: 1 µsv staat gelijke aan natuurlijke straling waaraan u wordt blootgesteld gedurende een halve dag skiën of wandelen in het hooggebergte. 2.5. Maximaaltest Tijdens de voorbereidende test zal er een maximaaltest uitgevoerd worden om uw maximaal fietsvermogen en uw maximale zuurstofopname te bepalen. Na een warming-up van 5 minuten wordt elke 2.5 minuten de belasting met stapjes verhoogd, net zolang tot u niet meer in staat bent om verder te fietsen. Met behulp van een mondkapje worden uw energieverbruik en zuurstofopname gemeten en wordt ook uw hartslag gemeten. Het fietsen tot aan uitputting is behoorlijk zwaar, en kan vervelend aanvoelen (pijn in de benen, eventueel wat licht gevoel in het hoofd). 3. Wanneer vindt dit onderzoek plaats? Het onderzoek zal plaats vinden van september tot en met oktober 2014. In deze periode komt u 11 keer naar de universiteit (zie afbeelding 1): Voorbereidende test (~90 min) Versie 2 Juni 2014 pagina 7 van 14

5 lange testdagen (7-8 uur) 5 ochtenden na elke testdag voor bloedafname (~45 min) Een indeling hiervoor wordt van tevoren in overleg met u gemaakt. 4. Wie kunnen er meedoen? U kunt meedoen aan het onderzoek als u: Van het mannelijke geslacht bent tussen de 18-35 jaar oud bent tenminste twee jaar wielrenervaring heeft en deze sport gedurende het hoogseizoen 2 keer per week uitvoert (daaronder valt geen woon-werkverkeer) maximaal 8 uur per week aan wielrennen doet een Body Mass Index (BMI) heeft tussen de 20-25 kg/m 2 (U kunt uw BMI berekenen door uw gewicht te delen door uw lengte in meters in het kwadraat) Geen symptomen van glutamine allergie of een immuunziekte of darmziekte hebt Geen medicijnen gebruikt voor maag en/of darmfunctie Niet chronisch pijnstillers slikt zoals aspirine of ibuprofen Niet rookt Geen harddrugs gebruikt Op dit moment niet meedoet met een andere studie Geen bloed heeft gegeven gedurende zes weken voordat het onderzoek start en dit ook niet zult doen tijdens de gehele studieduur Voldoet aan de voorwaarden van een geldige maximaal-test Geschikte bloedvaten hebt voor bloedafname Met behulp van een algemene/medische vragenlijst en een voorbereidende test wordt bepaald of u aan de studie mee kunt doen. 5. Wat kunt u van ons verwachten? Deelnemers die de hele studie doorlopen krijgen een financiële vergoeding van 375 euro. Deelnemers die, om wat voor reden dan ook, niet aan alle testdagen kunnen deelnemen krijgen per testdag 75 euro. De vergoeding wordt door de Belastingdienst gezien als inkomen. Daarom moet u aan het begin van het onderzoek uw BSN doorgeven. Versie 2 Juni 2014 pagina 8 van 14

U krijgt van ons maaltijden voor de dag voorafgaand aan de testdag en de testdag zelf. Deze maaltijden kunt U op de universiteit ophalen. Verder krijgt u na de laatste bloedafname ook een licht ontbijt. Gedurende de gehele studie krijgt u natuurlijk ook begeleiding. De maximaaltest geeft inzicht in uw persoonlijke prestatievermogen. Deze uitkomsten kunt u gebruiken om uw trainingsschema te verbeteren. De studie zal bijdragen aan een beter inzicht in de doorlaatbaarheid van het maag-darmkanaal en daaraan gerelateerde reacties van het immuunsysteem tijdens en na lichamelijke inspanning. U levert dus een belangrijke bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek. 6. Wat gebeurt er met de resultaten? 6.1. Uw eigen gegevens De resultaten van de metingen die bij u gedaan zijn worden strikt vertrouwelijk en anoniem behandeld. De resultaten van de gehele studie worden na de studie naar u toegestuurd indien u dit wenst en zover dit mogelijk is. Wij zijn verplicht uw onderzoeksgegevens 15 jaar te bewaren. Dit mogen wij alleen met uw toestemming doen. Als U aan dit onderzoek wilt meedoen moet u dus hiervoor toestemming geven. Indien er analyses uitgevoerd zullen worden die niet in deze informatiebrochure beschreven staan, zal daarvoor eerst uw toestemming worden gevraagd. Het is bij een onderzoek altijd mogelijk dat toevalsbevindingen aan het licht komen, dat wil zeggen dat er bloedwaarden of andere uitslagen van onderzoek zijn die (medische) aandacht verdienen. Indien dit het geval is, wordt U hiervan op de hoogte gesteld. 6.2. De gegevens van de hele groep De resultaten van de studie zullen we gebruiken voor verder onderzoek. De onderzoeksresultaten willen we publiceren in een internationaal, wetenschappelijk tijdschrift. Op die manier kan een zo groot mogelijke groep van geïnteresseerden de uitkomsten van deze studie lezen. Versie 2 Juni 2014 pagina 9 van 14

7. Overige informatie 7.1. Veiligheid Dit onderzoek is positief beoordeel door de medisch ethische toetsingscommissie van Wageningen Universiteit. Tijdens de testdagen ontvangt u 125 ml aminozuur- en 50 ml suikeroplossing. Deze hoeveelheden zijn niet schadelijk voor de gezondheid. We vragen u meerdere keren een inspanning te leveren. U kunt na inspanning spierpijn ervaren. Als gevolg van zowel het inbrengen van het Venflon infuus als de gewone bloedafname is er een kans op een blauw plek. 7.2. Vertrouwelijkheid Uw gegevens zullen anoniem en vertrouwelijk behandeld worden en niet worden doorgegeven aan derden. Alleen personen direct betrokken bij het onderzoek hebben inzage in uw gegevens. 7.3. Wat gebeurt er als u niet wilt deelnemen of wilt stoppen met het onderzoek? U beslist zelf of u meedoet aan het onderzoek, deelname is vrijwillig. Als u wel wilt mee doen kunt u op elk moment in de studie stoppen, zonder opgaaf van redenen. Bij voortijdige beëindiging krijgt u slechts een gedeeltelijke vergoeding. De vergoeding per testdag is 75 euro. 7.4. Onafhankelijke arts Als u vragen heeft over het onderzoek die u niet met de onderzoekers wilt bespreken, kunt u contact opnemen met dr. J.J. van Binsbergen, arts (Tel. 0181 412155, op werkdagen bellen tussen 8:00 en 10:00, email: j.vanbinsbergen@elg.umcn.nl). De praktijk assistente noteert uw gegevens en dr. Van Binsbergen neemt contact met u op. Graag duidelijk aan de assistente doorgeven of in de email vermelden om welk onderzoek (Grinta) het gaat. Dr. Van Binsbergen is als onafhankelijk arts niet betrokken bij de uitvoering van het onderzoek. Versie 2 Juni 2014 pagina 10 van 14

7.5. Toestemmingsverklaring Voor de start van de studie vragen wij alle deelnemers om een toestemmingsverklaring te tekenen. Hiermee verklaart u dat u begrepen heeft waar de studie over gaat en dat u vrijwillig meedoet. (zie bijlage) 7.6. Verzekering De opdrachtgever van deze studie (Wageningen Universiteit) heeft een verzekering afgesloten zoals de Wet Medisch-wetenschappelijk Onderzoek met Mensen dat eist. Deze verzekering dekt de schade die u zou kunnen lijden door aantasting van de gezondheid waarvan op grond van medische kennis kan worden vastgesteld dat deze redelijkerwijs het gevolg is van de studie. Het gaat om schade die zich openbaart tijdens of binnen vier jaar na deelname aan de studie. Meer informatie over de voorwaarden en dekking van de verzekering vindt u in de bijlage. 7.7. Verantwoordelijkheid De eindverantwoordelijkheid voor deze studie berust bij Dr. Marco Mensink, hij is de onderzoeksarts direct betrokken bij de uitvoering van het onderzoek. Daarnaast is hij universitair docent, Afdeling Humane Voeding, Wageningen Universiteit. 7.8. Vragen Als u nog vragen heeft over het onderzoek kunt u altijd contact opnemen met een van de onderzoekers. 8. Bijlagen Verzekeringstekst Toestemmingsformulier Versie 2 Juni 2014 pagina 11 van 14

Bijlage: Verzekering voor deelnemers INFORMATIE OVER DE VERZEKERING Voor iedereen die meedoet aan dit onderzoek is een verzekering afgesloten. De verzekering dekt schade, die het gevolg is van deelname aan het onderzoek. Dit geldt voor schade die naar boven komt tijdens het onderzoek, of binnen vier jaar na beëindiging van deelname aan het onderzoek. U moet de schade ook binnen die vier jaar aan de verzekeraar hebben gemeld. Voor de verzekering geldt een aantal uitsluitingen die u hieronder - kort weergegeven - aantreft. De precieze bepalingen zijn neergelegd in het Besluit verplichte verzekering bij medischwetenschappelijk onderzoek met mensen. De tekst daarvan kunt u vinden op de website van de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek: www.ccmo.nl. In geval van schade kunt u zich direct wenden tot de verzekeraar of schaderegelaar. De verzekeraar van het onderzoek is: Naam: Gerling Konzern Allgemeine Versicherungs-AG Directie voor Nederland Adres: Herengracht 530 1017 CC Amsterdam Verzekeringsnemer: Wageningen Universiteit De verzekering biedt een maximumdekking van 450.000,- per deelnemer en 3.500.000,- voor de gehele studie. Voor alle onderzoeken van dezelfde opdrachtgever is de maximumdekking 5.000.000,- per jaar. De dekking van specifieke schades en kosten is verder tot bepaalde bedragen beperkt. De verzekering dekt de volgende schade niet: schade die een gevolg is van het optreden van een risico waarover u in de schriftelijke informatie bent ingelicht, tenzij het risico zich in ernstiger mate voordoet dan was voorzien of het risico uiterst onwaarschijnlijk was; schade aan de gezondheid die ook zou zijn ontstaan als u niet aan het onderzoek had deelgenomen; schade die het gevolg is van het niet (volledig) nakomen van aanwijzingen of instructies; Versie 2 Juni 2014 pagina 12 van 14

schade aan nakomelingen, als gevolg van een nadelige inwerking van het onderzoek op u of uw nakomeling; bij onderzoek naar bestaande behandelmethoden: schade die het gevolg is van één van deze behandelmethoden; bij onderzoek naar de behandeling van specifieke gezondheidsproblemen: schade die het gevolg is van uitblijvende verbetering of van verslechtering van deze gezondheidsproblemen. Als u van mening bent dat u door het onderzoek schade aan uw gezondheid hebt opgelopen, adviseren we u zo snel mogelijk contact op te nemen met de genoemde verzekeraar. Versie 2 Juni 2014 pagina 13 van 14

Bijlage: Toestemmingsverklaring Titel Onderzoek: GRINTA _Gastro-intestinal permeability & intense physical activity Doelstelling Onderzoek: Vaststellen van darmdoorlaatbaarheid en darmschade met en zonder inspanning tijdens vijf verschillende inspanningscondities Verklaring: Ik heb de informatiebrief voor de proefpersoon gelezen. Ik kon aanvullende vragen stellen. Mijn vragen zijn genoeg beantwoord. Ik had genoeg tijd om te beslissen of ik meedoe. Ik weet dat meedoen geheel vrijwillig is. Ik weet dat ik op ieder moment kan beslissen om toch niet mee te doen. Daarvoor hoef ik geen reden te geven. Ik weet dat de mensen genoemd in de Informatiebrochure inzage hebben in mijn gegevens. Ik geef toestemming om mijn gegevens te gebruiken voor de doelen die in de informatiebrief staan. Ik geef toestemming om mijn onderzoeksgegevens 15 jaar na afloop van dit onderzoek te bewaren. Ik geef toestemming om mijn lichaamsmateriaal 15 jaar na afloop van dit onderzoek te bewaren, zodat dit in de toekomst misschien kan worden gebruikt voor onderzoek zoals beschreven in de informatiebrief (indien van toepassing). Ik verklaar dat ik wil meedoen aan dit onderzoek genaamd GRINTA. Naam proefpersoon: Handtekening: Datum : / / ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ik verklaar hierbij dat ik deze proefpersoon volledig heb geïnformeerd over het genoemde onderzoek. Als er tijdens het onderzoek informatie bekend wordt die de toestemming van de proefpersoon zou kunnen beïnvloeden, dan breng ik hem/haar daarvan tijdig op de hoogte. Naam onderzoeker (of diens vertegenwoordiger): Handtekening: Datum: / / ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Aanvullende informatie is gegeven door (indien van toepassing): Naam: Functie: Handtekening: Datum: / / ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Versie 2 Juni 2014 pagina 14 van 14