Hoe bouwt u flexibel, duurzaam en echt toekomstbestendig?

Hoe bouwt u flexibel, duurzaam en echt toekomstbestendig?

Nieuwe zienswijzen, nieuwe uitdagingen Bouwen voor vandaag én morgen. Hoe doe je dat als je niet weet hoe morgen eruit ziet? Of als je verwacht dat morgen er totaal anders uit ziet? Hoe realiseer je een gebouw dat ruimte biedt aan vernieuwing en tegelijk letterlijk aan fluctuerende gebruikersaantallen? Een duurzame, betaalbare en gezonde omgeving, waarmee je ook nog eens voor de dag kunt komen? We deden ons huiswerk en schetsen u hier een beeld van verschillende bouwmethodieken. Alles verandert dus waarom zouden we bouwen voor de eeuwigheid? Terecht of niet, de bouwnijverheid gold lange tijd als een vrij traditionele, behoudende sector. Innovaties kwamen vooral voort uit de fabrieken en van de tekentafels van toeleveranciers. Die reputatie blijkt inmiddels al lang door de werkelijkheid te zijn ingehaald. Onderzoekers en bouwers, architecten en techneuten zoeken samen naar nieuwe methodieken en concepten om de voortdurende veranderende opgaven vanuit een voortdurend veranderende samenleving te kunnen adresseren. In versneld tempo, nu marktontwikkelingen elkaar steeds sneller blijken op te volgen. De wijze waarop we willen wonen en werken bijvoorbeeld. Opvattingen over hoe de zorg eruit moet zien, of over hoe we het onderwijsproces willen inrichten? Niets staat vast, alles verandert. Waarom zouden we dan bouwen voor de eeuwigheid? Functionele levensduur als uitgangspunt Wat is de levensduur van een gebouw? Is dat de technische levensduur? De tijd dat materialen en constructies meegaan? Of dat de uitstraling binnen en buiten niet al te zeer is gedateerd? In de huidige samenleving, waarin veranderingen elkaar inderdaad in hoog tempo opvolgen, lijkt het zinvoller de levensduur van een gebouw te definiëren als de tijd dat we het gebouw echt kunnen gebruiken. Dat de ruimte voldoet aan de functie. 02

Vanuit dat perspectief constateren we een toenemende vraag naar flexibele, aanpasbare huisvestingsoplossingen. Naar gebouwen die wat betreft capaciteit en functionaliteit toekomstbestendig zijn, doordat ze zich kunnen voegen naar de actuele vraag. Ook uit oogpunt van duurzaamheid, want als gebouwen door hun flexibiliteit aanpasbaar zijn, kunnen we de functionele levensduur uitbreiden tot de technische levensduur. De marktvraag gaat zelfs nog verder en daagt de bouwsector uit om na te denken over oplossingen die steeds opnieuw herinzetbaar zijn en daarmee passen binnen de ambitie om te komen tot een duurzame, circulaire economie. Een wezenlijk andere insteek De bouw staat voor de opgave om wezenlijk te innoveren. Om nieuwe bouwmethodieken en concepten aan te dragen die efficiënter, voordeliger en beter toepasbaar zijn. Zonder concessies te doen aan kwaliteit. Integendeel, zowel vanuit toenemende wet- en regelgeving als vanuit almaar hoger wordende verwachtingen van opdrachtgevers en gebruikers, dienen huisvestingsoplossingen steeds beter te scoren op aspecten als energieprestatie, duurzaamheid, comfort, veiligheid en gezondheid. Ondertussen hebben kostenbeheersing en beperking van investeringsrisico s prioriteit nummer één. Dit alles vraagt meer dan een aantal slimme innovaties uit de koker van toeleveranciers. Het bouwproces dient op wezenlijk andere wijze te worden ingestoken. De samenleving vraagt om nieuwe bouwoplossingen Zijn de algemene opgaven voor bouwend Nederland al fors, diverse factoren voegen daar nog eens een aantal specifieke uitdagingen aan toe. Zo wordt de rol van zorg steeds anders ingevuld. Eenzelfde ontwikkeling zien we in het onderwijs. Ons land kent veel verouderde scholen met hoge onderhoudslasten. Leeromgevingen die niet alleen qua functionaliteit, maar ook qua klimaat niet meer voldoen aan de huidige eisen. Binnen het bedrijfsleven kunnen we denken aan de impact op huisvesting door bijvoorbeeld het nieuwe werken. Ondertussen staan budgetten echter fors onder druk en lopen organisaties vast in het restrictieve kredietverleningsbeleid van banken. Kortom, er is een sterke behoefte aan nieuwe bouwoplossingen. Oplossingen die financieel haalbaar zijn, maar ook flexibel met het oog op verdere daling van gebruikersaantallen. En bij voorkeur ook veranderbaar, zodat ze op termijn ook andere sociaal-maatschappelijke functies kunnen faciliteren, zonder dat daarvoor extra investeringen nodig zijn. Flexibele oplossingen, met het oog op veranderende gebruikersaantallen. Toekomstbe 03

Ontwikkelingen in de bouw Het nieuwe bouwen: flexibel, financierbaar, hergebruik De hiervoor genoemde ontwikkelingen maken dat de bouw in versneld tempo evolueert. Het nieuwe bouwen dient zich aan, met flexibiliteit, financierbaarheid en hergebruik als sleutelwoorden. Er ontstaan nieuwe bouwmethodieken, nieuwe oplossingen en concepten. Allemaal met hun eigen voor- en nadelen, mogelijkheden en beperkingen. Wat de beste oplossing is, blijft afhankelijk van de specifieke situatie, wensen ambities en mogelijkheden van opdrachtgever en gebruikers. Traditionele bouw Bij traditionele bouw wordt de huisvesting op locatie Traditionele bouw: gerealiseerd. Stap voor stap, van fundering tot en met laatste afwerking. Het is een lineair proces, waarbij de verschillende disciplines die bij de bouw betrokken zijn, na elkaar hun werkzaamheden verrichten. Het voordeel van traditioneel bouwen is zonder meer de hoge mate van ontwerpvrijheid. Zowel in esthetische als functionele zin. Indeling, Ontwerpvrijheid materialisatie, verschijningsvorm; ieder ontwerp is in principe mogelijk, zo lang het maar technisch en financieel haalbaar is. Anderzijds kent traditioneel bouwen behoorlijk Duurzaamheid wat nadelen. Een langdurig bouwproces op locatie bijvoorbeeld. Daarmee ook een grotere afhankelijkheid van weersomstandigheden, met alle risico op vertraging en kwaliteitsverlies van dien. Traditioneel bouwen kent in vergelijking met andere industrieën extreem hoge faalkosten. Verder ook veel afval op de bouwplaats en veel transportbewegingen. Niet erg duurzaam dus. Systeembouw Bij systeembouw worden vooraf gedeelten van een gebouw in de fabriek geproduceerd, om vervolgens op de bouwplaats te worden gemonteerd. Te denken valt aan prefab draagconstructies, wanden, vloeren en plafonds. De productie daarvan vindt plaats onder geconditioneerde omstandigheden, in een industrieel proces dat zo duurzaam, efficiënt en effectief mogelijk wordt ingericht. De bouwtijd op locatie is veel korter en dus is er veel minder overlast. Ook het aantal transportbewegingen en de hoeveelheid afval liggen aanzienlijk lager. Deze voordelen worden betaald met een ietwat mindere mate van ontwerpvrijheid. Systeembouw: Ontwerpvrijheid Duurzaamheid Modulair Aanpasb Ontwerpv Duurzaam Traditionele bouw: Systeembouw: Modulaire Aanpasbaar Ontwerpvrijheid Ontwerpvrijheid Ontwerpvrijh Duurzaamheid Duurzaamheid Duurzaamhe 04

Modulaire bouw kent veel vrijheid om indeling, uitstraling en identiteit van het gebouw in te vullen. Modulair bouwen De meest recente ontwikkeling in bouwinnovatie is modulair bouwen. Hierbij wordt zoveel mogelijk gebruikgemaakt van industrieel vervaardigde bouwelementen. Bouwdelen worden vooraf volledig geprefabriceerd in de fabriek, waarna ze op de bouwplaats in zéér korte tijd worden geassembleerd en afgewerkt. Bij modulaire bouw gaat het industriële productieproces nog een stap verder dan bij systeembouw en worden complete bouwmodules integraal geproduceerd. Inclusief technische installaties. Eenzelfde ontwikkeling zien we in de automobielindustrie, waar bijvoorbeeld een dashboardfabrikant niet enkel de kunststof omkasting, maar een integrale plug & play oplossing levert, compleet met tellers, meters, bekabeling en navigatiesysteem. Modulair bouwen kent net als systeembouw wat minder ontwerpvrijheid. Het is echter een misvatting dat deze bouwmethodiek alleen maar standaard catalogusgebouwen oplevert. Wat betreft indeling hoeven er maar weinig beperkingen te zijn en ook de uitstraling en identiteit van het gebouw laten zich met zeer veel vrijheid invullen. Door het modulaire karakter van het gebouw zijn eenvoudig aanpassingen mogelijk in binnen- en buitenschil. Zo is het opschaalbaar in volume en aanpasbaar in functie. Ook zijn complete gebouwen of gebouwdelen herinzetbaar. Systeembouw: Modulaire bouw: Ontwerpvrijheid Ontwerpvrijheid Duurzaamheid Duurzaamheid 05

Nieuwe perspectieven met modulair bouwen Het móet anders Het lijkt erop dat modulair bouwen antwoord geeft op heel veel actuele vragen die de bouwsector momenteel krijgt voorgelegd. Vragen die dringend móeten worden beantwoord, constateert Herman de Ridder in zijn boek LEGOlisering van de Bouw. Immers, gerekend over de gehele levenscyclus van bouwwerken neemt de bouw ongeveer de helft van het energieverbruik en de CO2-uitstoot wereldwijd! voor zijn rekening. De sector zorgt bovendien voor onevenredig veel afval en transport. En de faalkosten en de geringe winstmarges zoals de bouw die kent, zouden in geen enkele andere bedrijfstak acceptabel zijn. De Ridder pleit voor een alternatieve aanpak waarbij bouwwerken eenzelfde DNA delen, maar hun uiteindelijke vorm laten bepalen door locatie, gebruik en tijd. Het kán niet meer zo zijn dat bij ieder bouwproject het wiel opnieuw wordt uitgevonden. We moeten leren, herhalen en verbeteren; precies dat ligt ten grondslag aan het modulaire bouwen. Modulair bouwen betekent belangrijke tijdwinst Modulaire bouwoplossingen komen tot stand op basis van learned lessons en best practices. Het geïndustrialiseerde productieproces in de fabriek is snel en efficiënt. Het maakt dat de totale bouwtijd met wel 50% kan worden teruggebracht. Dat betekent tevens de helft minder overlast op de bouwlocatie. Veel minder risico op vertraging en het overschrijden van deadlines en budgetten door bijvoorbeeld slecht weer. En als de oplevering eerder plaatsvindt, kan het gebouw ook eerder in gebruik worden genomen. En hoe eerder het exploitabel is, hoe eerder het rendeert. Passend in tijden van groei én krimp Modulair bouwen leidt niet alleen tot tijdwinst. Het meest belangrijke voordeel is misschien nog wel de flexibiliteit die deze methodiek in gebouwen brengt. Modulair bouwen maakt optimaal flexibele huisvestingsoplossingen mogelijk, die in tijden van groei en krimp blijven passen qua volume, functie, comfort en identiteit. Simpelweg door bouwdelen moeiteloos toe te voegen of weg te nemen, te veranderen of te verplaatsen of van een nieuwe buitenschil te voorzien. Planningsvergelijk per fase Bouwvoorbereiding Bouw in fabriek Bouw op locatie Vertraging weersinvloeden Traditionele bouw: Modulaire bouw: * Gemiddelde scores. Afhankelijk van project en ambitieniveau De totale bouwtijd kan tot 50% worden teruggebracht. 06

Herinzet van materialen en bouwdelen, met een maximum aan economische restwaarde. Financierba Ook financieel gunstiger De Total Costs of Ownership van een modulair gebouw zijn aanmerkelijk gunstiger dan een gebouw dat op traditionele wijze is gebouwd. Allereerst door de benodigde investering die beduidend lager ligt. Door een optimale inrichting van het geïndustrialiseerde proces, liggen de bouwkosten gemiddeld zo n 15% lager. Faalkosten, bij traditioneel bouwen gemiddeld zo n 10%, blijken in de praktijk met modulair bouwen tot 3% te worden teruggebracht. Aan het einde van het traject doen zich nauwelijks opleverpunten voor. De exploitatie is vergelijkbaar aangezien de kwaliteit van het gebouw, de voorzieningen en installaties op een gelijk niveau Bouwkosten Faalkosten liggen. Het adaptieve vermogen van het gebouw verlengt de levensduur en voorkomt onnodige kapitaalvernietiging. Het kan immers groeien en krimpen en makkelijk worden aangepast -15% -7% aan gewijzigde of totaal nieuwe functies. En is het gebouw helemaal niet meer nodig, dan kan het in zijn geheel of in delen worden hergebruikt. Met maximaal behoud van de restwaarde. Verschillende financieringsmodellen Doordat modulair gebouwde huisvestingsoplossingen verplaatsbaar en dus opnieuw inzetbaar zijn, kunnen ze makkelijker binnen verschillende financieringsmodellen worden aangeboden. Kopen, huren, leasen en gecombineerde constructies zijn mogelijk. Het zal slechts een kwestie van tijd zijn dat aanbieders van modulaire oplossingen nog een stap verder gaan en ook onderhoud, beheer en verzekering tot onderdeel van hun propositie maken. Wellicht zelfs inclusief inrichting en facilitaire diensten als schoonmaak en beveiliging. Daarmee wordt niet langer een gebouw aangeboden, maar een integrale huisvestingsoplossing. Procentuele kostenreductie voor modulaire bouw t.o.v. traditionele bouw Bouwkosten Faalkosten -15% -7% * Gemiddelde scores. Afhankelijk van project en ambitieniveau 07

Industriële productie en herinzet als pijlers voor een duurzame toekomst. Duurzaam In alle opzichten duurzaam Modulair bouwen is in meerdere opzichten duurzaam. Dat begint al in de fabriek waar het productieproces op de meest energie-efficiënte wijze kan worden ingericht. Met maximaal rendement en minimale verspilling. Ook de hoeveelheid transportbewegingen van en naar de bouwplaats ligt aanzienlijk lager dan bij traditioneel bouwen. Minder wegverkeer, minder fijnstof, minder CO 2. Zo bouwt u een flexibel, duurzaam en betaalbaar gebouw Bouwwerken die zich het makkelijkst en snelst kunnen aanpassen aan de veranderende wereld zullen blijven, de andere sterven uit, concludeert Hennes de Ridder in zijn boek LEGOlisering van de bouw. Daarmee lijkt modulair bouwen de meest voor de hand liggende keuze. Het concept van modulair bouwen past naadloos in het streven naar een circulaire economie. Een modulair gebouw kan immers worden beschouwd als een spaarbank van materialen, bouwdelen en grondstoffen die opnieuw kunnen worden ingezet. Met een maximum aan economische restwaarde. Daar komt bij dat het gebouw optimaal flexibel is. Eventuele aanpassingen tijdens de gebruiksfase zijn snel en probleemloos realiseerbaar. Dit adaptieve vermogen geeft het een veel langere levensduur. In die zin is modulair bouwen letterlijk duurzaam. 08

Schoolvoorbeeld van herinzet uit het onderwijs In 2009 nam de Technische Universiteit Delft een nieuw modulair gebouwd onderwijsgebouw in gebruik, dat geldt als schoolvoorbeeld van herinzet. Het pand, zo n 5.000 m² groot, huisvest onder meer de faculteit Lucht- en Ruimtevaarttechniek. Eerder deed het dienst als kantoorgebouw en school in respectievelijk Eindhoven en Rotterdam. Over duurzaam bouwen gesproken. Van Rotterdam naar Delft TU Delft kocht het gebouw van InHolland in Rotterdam. Het werd gedemonteerd, verplaatst, opnieuw gebouwd en zorgvuldig gerenoveerd. Vervolgens is het als permanente huisvesting in dienst genomen, niet van nieuw te onderscheiden. Het was de eerste keer in Nederland dat een gebouw meerdere malen voor korte duur werd neergezet om daarna een permanente bestemming te vinden. Assemblage tot een compleet nieuw gebouw Het hele gebouw is nagenoeg hergebruikt. Lift, glazen binnenwanden, binnendeuren, betonnen vloeren, kolommen, dak, buitenwanden, kunststof kozijnen, verwarmingsinstallaties (exclusief de ketels) en windverbanden. Nadat de welstandscommissie akkoord ging met het ontwerp zijn 275 diepladers in een periode van 12 dagen van InHolland naar de TU Delft gereden om de gebouwdelen te vervoeren. Op locatie zijn vervolgens de plafonds extra brandwerend gemaakt, zodat ze voldoen aan de strengere permanente bouweisen. Daarnaast is het pand voorzien van luxe vloerbedekking, rolluiken, tourniquetdeur, diverse aansluitpunten, plafonds, tubes, verlichting, een gebalanceerd luchtsysteem en een voorzet buitengevel. Van InHolland... naar TU Delft 09

De Meeuw Oirschot Modulair bouwen blijkt voor veel organisaties een slim en verantwoord antwoord op hun huisvestingsvraag. Een aanpak die door de jaren heen is geëvolueerd tot een volwassen methodiek, die in functioneel, kwalitatief en esthetisch opzicht iedere vergelijking met traditioneel bouwen kan doorstaan. De Meeuw Oirschot gold en geldt nog steeds als kartrekker in deze ontwikkeling. De Meeuw bewijst zich al jaren als toonaangevend bouwer van tijdelijke én permanente huisvesting. Of het nu gaat om een schoolgebouw, zorghuisvesting, een operatiekamercomplex of modern kantoorgebouw, De Meeuw biedt ruimte voor huisvesting. Met functionele en representatieve oplossingen die exact aansluiten bij de wensen en het budget van de opdrachtgever. Oplossingen die snel kunnen worden gerealiseerd, of het nu gaat om plaatsing of verplaatsing, tijdelijke of permanente uitbreiding of inkrimping. Daarbij ontzorgt De Meeuw opdrachtgevers gedurende het gehele huisvestingstraject. Van ontwerp en realisatie tot en met exploitatie en onderhoud. Inclusief voorstellen voor passende financieringsconstructies. De Meeuw ZilverSelectie Een van de meest belangrijke beloftes van modulair bouwen is herinzetbaarheid. De Meeuw doet deze belofte daadwerkelijk gestand met de ZilverSelectie. Dit is een aanbod van kwalitatief hoogwaardige gebouwen die aan het einde van de huur- of leaseperiode terugkeren van de gebruiker. Na uitgebreide inspectie en zorgvuldige update worden ze opnieuw ingezet. Niet of nauwelijks van nieuw te onderscheiden, maar wel 25 tot wel 40% voordeliger dan nieuwbouw. Wilt u meer informatie over de modulaire huisvestingsoplossingen van De Meeuw? www.demeeuw.com 0499 57 20 24