Voorzitter beroepsvereniging FMGezondheidszorg André de Reus Liever besparen dan bezuinigen Energie besparing in de zorg Energie besparen is een niet te missen kans om de financiële gevolgen van de economische crisis wat te verzachten. Zo kunnen we er mede voor zorgen dat de behandeling, service en faciliteiten voor patiënten en cliënten in de zorginstellingen op peil blijven, aldus André de Reus voorzitter beroepsvereniging FMGezondheidszorg. Naast kostenbeheersing spelen volgens hem ook morele overwegingen een rol om energie te besparen: Juist zorginstellingen hebben een taak een bijdrage te leveren aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. Kennis De Reus benadrukt dat besparen op energie veel meer is dan lampen uitdoen en de thermostaat omlaag draaien. Denk aan maatregelen in de catering, want juist de voedselproductie is een geweldige energieslurper of aan de manier waarop we gebouwen binnen en buiten laten reinigen. Ook in deze onderdelen van ons brede vakgebied kunnen we veel winnen door te besparen. Volgens De Reus is er al veel belangstelling onder facilitair managers voor energiebesparing. Maar het gaat nu eenmaal om specifieke kennis van technieken en gedragsbeïnvloeding die niet iedereen noch elke instelling in huis kan hebben. Juist dat is wat we met dit symposium willen bereiken: een flinke impuls aan kennisverspreiding over energie besparen. De beroepsvereniging organiseert het symposium samen met Agentschap NL, onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. Agentschap NL is bij uitstek de specialist in het toepassen van duurzaamheid in bedrijven en instellingen en dus ook energiebesparing. We zijn blij dat zij hun kennis met facilitair managers willen delen, tijdens maar ook na zeven oktober, stelt De Reus vast. Met dit symposium willen we een flinke impuls geven aan kennisverspreiding over energie besparen. >> Als het gaat om energie en klimaat Jaarlijks 115 miljoen euro besparen kan Volgens TNO Centrum Zorg en Bouw kan de zorgsector tussen de 12 en 25% energie besparen. Dit komt overeen met een jaarlijkse gemiddelde kostenbesparing van 115 miljoen euro en een reductie van de CO2-emissie van ongeveer 600 kton per jaar. In samenwerking met Agentschap NL maakte TNO een inschatting van de potentiële energiebesparing in de zorgsector. Hiervoor is een onderverdeling gemaakt in ziekenhuizen, verpleeghuizen, verzorgingshuizen en de gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg en jeugdzorg. Deze indeling is zo gekozen, omdat er verschil is in gebouwvormen, bezettingsgraden, installatie concepten en energieverbruik. Het jaarlijkse energieverbruik van de totale zorgsector bedraagt ruim 900 miljoen kubieke meter gas en 2,3 miljoen MWh electriciteit. Vergelijkbaar met ruwweg 600.000 huishoudens. Cluster Ziekenhuizen Verpleeghuizen Verzorghuizen GHZ/GGZ/Jeugdzorg Totaal Gas (*1000 m3/jaar) 237.600 213.000 210.000 240.000 900.600 Electriciteit (MWh/jaar) 741.600 518.300 511.000 584.000 2.345.900 Primair (PJ/jaar) 15,2 12,3 12,1 13,8 53,3 CO2-emissie (kton/jaar) 842 672 662 757 2,932 Energiekosten (M /Jaar) 163 130 128 146 567 energiegebruik per cluster Energiebesparende maatregelen Op basis van het percentage instellingen dat de energiebesparende maatregel heeft doorgevoerd, maakte TNO een inschatting van het maximaal te behalen percentage en het energiebesparende effect ervan. Hieruit blijkt dat ziekenhuizen veel energie kunnen besparen met dak- en vloerisolatie, HR-ketels en systeemoptimalisatie. Voor nieuwbouw biedt warmte- en koudeopslag nog veel mogelijkheden. congreskrant zorg 01
Penetratiegraad maatregelen ziekenhuis (%) 100 90 80 70 60 50 Percentage (%) 40 30 20 10 0 Dakisolatie Gevelisolatie Vloerisolatie Glasisolatie Daglicht afhankelijke verlichting Verlichtingsplan Spiegeloptiek armaturen Aanwezigheidsdetectie Veegschakeling Warmtepomp WKO Systeem optimalisatie HR-ketels Penetratiegraad maatregel 2008 (%) ziekenhuis Eindsituatie (%) ziekenhuis 100 90 80 Penetratiegraad maatregelen verpleging/verzorging (%) Verpleeg- en verzorgingshuizen In verpleeg- en verzorgingshuizen is de meeste energiewinst te behalen met dak- en gevelisolatie, diverse verlichtingsmaatregelen en systeemoptimalisatie. Evenals voor ziekenhuizen is voor nieuwe verpleeg- en verzorgingshuizen warmte- en koudeopslag een aantrekkelijke energiebesparende maatregel. Percentage (%) 70 60 50 40 30 Besparingspotentieel Het verschil tussen de huidige en maximaal mogelijke penetratiegraad en het effect van de energie besparende maatregelen leiden tot een realistisch energiebesparingspotentieel. Deze tabel geeft aan hoeveel energiebesparing mogelijk is en hoeveel dat scheelt op de energierekening. 20 10 0 Dakisolatie Gevelisolatie Vloerisolatie Glasisolatie Daglicht afhankelijke verlichting Verlichtingsplan Spiegeloptiek armaturen Aanwezigheidsdetectie Veegschakeling Warmtepomp WKO Systeem optimalisatie HR-ketels Penetratiegraad maatregel 2008 (%) zorg Eindsituatie (%) zorg Cluster Primair (PJ/Jaar) (%) CO2 emissie (kton/jaar) (%) Energiekosten (M /Jaar) (%) Ziekenhuizen Verpleeghuizen Verzorghuizen GHZ/GGZ/Jeugdzorg 1,88 3,18 3,15 3,57 12,4% 25,9% 26,1% 25,9% 82 166 164 186 9,7% 24,7% 24,8% 24,6% 15,83 32,09 31,81 35,99 9,7% 24,7% 24,8% 24,6% Totaal 11,78 22,1% 598 20,4% 115,720 20,4% energiegebruik per cluster Gezondheidszorg investeert Voor het onderzoek zijn ruim tweeduizend facilitair managers, gebouwbeheerders, installateurs en adviseurs ondervraagd. Er is onder meer gekeken naar de resultaten van de campagne Slimme Energie (zie kader) en de wijze waarop Agentschap NL facilitair managers en gebouwbeheerders het beste kan ondersteunen bij energiebesparing in kantoren, zorg- en onderwijsinstellingen. Maatregelen Net als voorgaande jaren blijkt ook uit dit onderzoek dat energiezuinige verlichting (62%), het goed afstellen van de klimaatinstallatie (53%) en het toepassen van regelaars (51%) de meest populaire maatregelen zijn. Hans Scherpenzeel, programma-adviseur utiliteitsbouw bij Agentschap NL: Vooral energiezuinige verlichting werd de afgelopen drie jaar veel genoemd. Daaronder verstaan we onder meer spaarlampen, LED lampen, hoogfrequente verlichting, schakelingen op basis van bewegingssensoren en daglichtafhankelijke schakelingen. Bij het goed afstellen van klimaatinstallaties gaat het om het optimaal afstemmen van onderdelen van het systeem, zoals opwekker, regelingen, distributie en afgifte. Met regelaars worden de instellingen van schakeltijden op het klimaatsysteem bedoeld. Facilitair managers in de zorg laten zien dat zij het thema duurzaamheid serieus nemen. Daarmee lopen zij in betrokkenheid voor op andere collega s die verantwoordelijk zijn voor kantoorgebouwen. Het is een van de conclusies uit een jaarlijkse evaluatie van energiebesparing in gebouwen, uitgevoerd in opdracht van Agentschap NL. De resultaten werden februari 2010 gepubliceerd. Facilitair managers en gebouwbeheerders, dat kan slimmer! Door het nemen van de juiste energiebesparende maatregelen neemt het comfort in gebouwen toe, daalt het ziekteverzuim en gaat de energierekening omlaag. De campagne Slimme Energie stimuleert facilitair managers en gebouwbeheerders maatregelen te nemen. In een factsheet die speciaal voor het FMG-congres is ontwikkeld, vindt u een overzicht van instrumenten die in het kader van onder meer Slimme Energie zijn ontwikkeld. De campagne Slimme Energie wordt door Agentschap NL uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer/Wonen, Wijken en Integratie (VROM/WWI). Meer informatie vindt u op www.slimmeenergie.nl. Motieven: financiën en (binnen)milieu Opvallend is dat financiële motieven een grote rol spelen bij energiebesparing. Maar liefst 79% van de faciliair managers vindt het aandeel van de energiekosten in de totale kosten groot genoeg om maatregelen interessant te maken. Volgens Scherpenzeel is men eerder gemotiveerd om kosten te besparen door de economische crisis. Maar gelukkig blijft een groeiend aantal facilitair managers het milieu als belangrijke beweegreden noemen om energie te besparen. Dat is nu 37%, 02 congreskrant zorg
tegen 30% in jaar hiervoor. Ook het verbeteren van het binnenmilieu en het reduceren van klachten van medewerkers blijken belangrijke drijfveren om energie te besparen. Maar liefst 84% van de facilitair managers noemt een gezond binnenmilieu zelfs als voornaamste reden. Het valt de programma-adviseur utiliteitsbouw op dat facilitair managers in de zorg een gezond binnenmilieu en het afnemen van klachten (respectievelijk 88% en 83%) belangrijker vinden dan facilitair managers in de utiliteit (respectievelijk 81% en 73%) om met energie besparing aan de slag te gaan. De gezondheidssector heeft het afgelopen jaar beduidend meer geïnvesteerd dan hun collega s in energiezuinige verlichting (10%-punt meer), het goed afstellen van klimaatinstallaties (14%-punt meer) en stooklijnen (11%-punt meer). Zorginstellingen gunstige uitzondering In de zorgsector staat het onderwerp energiebesparing in gebouwen hoger op de agenda en worden maatregelen sneller genomen dan in andere sectoren. Volgens Hans Scherpenzeel, programma-adviseur utiliteitsbouw bij Agentschap NL, is dit een gevolg van de maatschappelijke functie die zorginstellingen vervullen. Daarnaast zijn gebouwbeheerders van kantoren over het algemeen wat terughoudender met uitgaven vanwege de economische crisis. Zorginstellingen zijn daar wat minder gevoelig voor. Laat u horen! Opvallend is dat de evaluatie van de campagne Slimme Energie aantoont dat slechts 30% van de facilitair managers vindt dat er voldoende budget is voor energiebesparing. In 2009 bedroeg dit percentage nog 39% en het jaar daarvoor 47%. Conclusie: de facilitair manager mag best wat meer zijn stem laten horen. Het management of de directie ondersteunt energiebesparing nog onvoldoende. De facilitair manager is, naast de energie-inkoper en de vastgoedbeheerder, de belangrijkste partij om hen hierin te adviseren. Hij kan deze beslissers beïnvloeden. Daarom moet hij ervoor zorgen dat hij energie consequent in de bedrijfsvoering opneemt. Facilitair manager Kees Kellendonk Gedragsverandering levert het meeste op Energiebesparing staat vaak voor maatregelen als het vervangen van een lamp en ketel door duurzame varianten. Facilitair manager Kees Kellendonk van Stichting De Noorderbrug vindt dit soort maatregelen zinvol, maar ze halen niet het maximale rendement uit energiebesparing. Samenvoegen van informatie over energieverbruik, gericht meten en gedragsverandering leveren meer op. kinderen en volwassenen, mensen met niet-aangeboren hersenletsel en doven. De organisatie telt 85 grote en kleine locaties verspreid over vier provincies. Het energiebudget wordt decentraal beheerd. In 2010 besloot De Noorderbrug het energieverbruik met 10% te verminderen. Hoe minder geld we uitgeven aan energie, hoe meer er overblijft voor de zorg voor onze cliënten, zegt Kellendonk. Tot voor kort werkten de locaties met verschillende energieleveranciers. Kellendonk bracht alles onder in één contract. Als je energie wilt besparen, moet je eerst weten hoeveel je verbruikt. Zo n nulmeting kun je makkelijker uitvoeren met één energieleverancier. Gedragsverandering Kellendonk en de nieuwe energieleverancier kwamen tot de conclusie dat gedragsverandering het meeste oplevert. Wij hadden al geïnvesteerd in een aantal energiebesparende maatregelen, zoals verlichting en centrale verwarming. Dat is prima, maar we vonden het te gemakkelijk om het daarbij te laten. Ook onze medewerkers en cliënten hebben een rol in energiebesparing. Energiebesparende maatregelen mogen geen excuus zijn om bijvoorbeeld het licht aan te laten als er niemand is. Met de energieleverancier ontwikkelde Kellendonk een monitoringstool, waarmee de locaties hun energieverbruik kunnen meten. Een campagne, gericht op gedragsverandering, compleet met beloningen voor succesvolle energiebespaarders, loopt door tot medio 2011. De eerste gunstige resultaten zijn al te melden: mensen vinden energiebesparen leuk. Dan volgen de percentages vanzelf. Mensen vinden energiebesparen leuk. Dan volgen de percentages vanzelf. congreskrant zorg 03
Lagere kosten door uitbesteden energiediensten Ziekenhuis Lievensberg profiteert van ESCo Regionaal ziekenhuis Lievensberg in Bergen op Zoom heeft sinds drie jaar energieprestratiecontracten met ESCo Honeywell Building Solutions. Honeywell heeft de technische kennis om gebouwen te verduurzamen en maakt de voorgerekende energiebesparing waar, vertelt Rob Moelker hoofd facilitaire dienst. Lievensberg telt ruim 350 bedden en er werken 100 specialisten en 1.600 andere medewerkers. Door onze CO2-uitstoot te verminderen, willen we een bijdrage leveren aan een beter milieu, zegt Moelker. Daarnaast zocht het ziekenhuis naar een manier om het gebouwbeheer te verbeteren en tegelijkertijd de kosten te beperken. Tijdens onze zoektocht naar energiebesparende projecten klopte Honeywell aan, zegt Moelker. Het bedrijf presenteerde ons energiebesparende maatregelen tegen een kostenneutrale prijs. Dat we alle investeringskosten zouden terugverdienen met de energiebesparingen, was voor ons reden om voor samenwerking met een ESCo te kiezen. Maatregelen In 2007 tekenden de partijen het energieprestatiecontract. Honeywell installeerde daarop binnen een half jaar een warmtepomp die s zomers het gebouw koelt en s winters warmte levert aan een luchtbehandelingskast. Het bedrijf plaatste ook een warmtekrachtkoppeling die voor het hele ziekenhuis elektriciteit opwekt. Deze heeft een rendement van wel 95 procent, vertelt Moelker trots. Jaarlijks leveren de nieuwe installaties het ziekenhuis een besparing van 101.000 euro op. Moelker is ook zeer te spreken over de Energy Manager. Dat is een soort computer die ons energieverbruik nauwkeurig meet. Hierdoor kunnen we ons energieverbruik controleren en beheren. Vak apart Honeywell geeft Lievensberg nu jaarlijks advies over de energiehuishouding van het ziekenhuis. We weten nu elk jaar vooraf wat we ongeveer aan energie kwijt zullen zijn dat jaar. Deze inschatting neemt het ziekenhuis mee in de jaarbegroting. Dit hadden we zelf nooit kunnen realiseren, zegt Moelker. Om de simpele reden dat wij deze expertise gewoon niet in huis hebben. En ik geloof dat geen enkel ziekenhuis kennis in huis heeft over de hoogwaardige techniek die nodig is om zo n gebalanceerde energiehuishouding te krijgen. Het loont daarom beslist om energiebesparing uit te besteden. Het is echt een vak apart. Hebt u wel eens overwogen uw energiediensten uit te besteden? Waarschijnlijk nog niet. Toch kan dit voor uw zorginstelling interessant zijn. Steeds meer gebouwbeheerders en corporaties schakelen zogenoemde Energy Service Companies (ESCo s) of Energie-Exploitatiemaatschappijen (EEM s) in. Wat doen deze bedrijven? En wat kunnen ze voor u betekenen? Nederland kent inmiddels tientallen bedrijven die energiediensten overnemen. Hun kernactiviteit is het opwekken, distribueren en leveren van aardgas, elektriciteit, warmte en koude. Ze gebruiken hiervoor de modernste systemen, waarbij energiebesparing en hernieuwbare energie centraal staan. Ze beschikken over de specialistische kennis die de toepassing van deze systemen vereist. Ook zorgen ze voor de juiste schaalgrootte waarop ze het meest rendabele energiesysteem ontwikkelen én financieren. Aanleg, kwaliteitsbewaking, onderhoud en exploitatie zijn in één hand. Dat leidt tot milieuwinst, kostenbesparing en comfortverhoging. Zo werkt het De leverancier van energiediensten neemt de gehele zorg voor verwarming en koeling van een gebouw of gebouwencomplex op zich. Dit omvat de infrastructuur, de installaties en het totale pakket van inkoop, distributie, omzetting en levering van warmte, koude, elektriciteit en aardgas. Hij kan ook zorgen voor financiering, beheer, onderhoud en klantenservice. Uw zorginstelling hoeft niet meer te investeren in gespecialiseerde kennis en kostbare installaties. Vaak zijn de maandelijkse lasten lager dan u tot nu toe kwijt bent aan gas- en elektriciteitsverbruik, afschrijvingen, beheer en onderhoud. Interesse? Bent u geïnteresseerd, vraag dan de publicatie www.agentschapnl.nl/slimmeenergie/publicaties/wel_de_lusten_niet_de_lasten. asp Wel de lusten niet de lasten op bij Agentschap NL of kijk op www.agentschapnl.nl/slimmeenergie/publicaties. De publicatie informeert u over de voordelen van inkopen van energiediensten, het aanbod van Energy Service Companies (ESCo s) en hoe het uitbesteden van energiediensten in de praktijk werkt. Om u op weg te helpen bij het contracteren van een leverancier van energiediensten heeft Agentschap NL een Modelovereenkomst Energiediensten opgesteld. Aangenaam, duurzaam en energiezuinig koelen De zomers worden steeds warmer. En dan zijn zieken en ouderen extra kwetsbaar. Zeker als het binnenshuis te warm is. Daarom mag het volgens algemeen gehanteerde richtlijnen niet warmer worden dan 25,5 graden Celsius. Goede koeling in het gebouw is dus cruciaal. Dit kan wel leiden tot meer energieverbruik en hogere kosten. Ook hogere eisen aan comfort dragen hieraan bij. Toch gaan energiebesparing en een aangename temperatuur goed samen. Agentschap NL helpt u de juiste keuzes te maken. Voordat u een koelinstallatie aanschaft, raden wij u aan te beginnen met het voorkómen van hoge binnentemperaturen. Dat kan door bouwkundige maatregelen te nemen. Een goede zonwering houdt veel warmte tegen. En ook Hf-verlichting of een andere energiezuinige variant verlagen de warmtelast. Als u eerst deze maatregelen neemt, kunt u volstaan met een koelinstallatie van lagere capaciteit Persoonlijk koelconcept Om u te helpen bij uw zoektocht naar een effectief en zuinig koelconcept, heeft Agentschap NL de koelmodule ontwikkeld. Deze is te vinden op www.slimmeenergie.nl. Invullen kost tien minuten. Aan de hand van enkele gegevens, zoals gebouwkenmerken, aanwezigheid van zonwering en koelwensen, berekent de module direct het meest nuttige en energiezuinige koelconcept voor de zorginstelling. Naast advies, geeft de module uitleg over systemen als de compressiekoelmachine, warmte-opslag en de warmtepomp. 04 congreskrant zorg
Koelconcept op maat Gebruikers kunnen zelf aanklikken wat ze belangrijk vinden. Zo krijgt iemand die thermisch comfort interessanter vindt dan investeringskosten, een ander overzicht dan iemand die de aanschafprijs wél het belangrijkst vindt. Met één druk op de knop rolt een persoonlijk koelconcept uit de printer, met bijbehorend kostenoverzicht. Inclusief een schatting van de totale terugverdientijd en milieuwinst in de vorm van de hoeveelheid CO2-reductie. Financiering Ook meer bedrijfsmatige aspecten komen aan bod. Zo geeft de koelmodule per type koelinstallatie advies over vijf financieringsvormen: eigen beheer, financial lease, operational lease, ontzorging of outsourcing. Bij elke financieringsvorm worden de risico s en kosten over de levensduur vergeleken. Afstellen Maar liefst 70 tot 80% van de bestaande koelinstallaties is niet goed afgesteld. Daardoor is het te warm of te koud. Met de Installatie Performance Scan (zie ook elders in deze krant) kan uw adviseur of installateur uw installatie scannen op energie-efficiency en zo het energieverbruik, storingen en comfortklachten verminderen. De besparingen kunnen oplopen tot 35%. U kunt de Installatie Performance Scan eenvoudig downloaden via de website van Agentschap NL. Natuurlijke koelmiddelen In de verpleging en verzorging wordt in rap tempo koeling gerealiseerd naar aanleiding van wet- en regelgeving en toenemende vraag naar comfort. De positieve effecten van koeling kunnen ook een schaduwzijde hebben. Veel installaties zijn namelijk energieintensief en gebruiken zeer schadelijke koudemiddelen, zoals R22. Vanaf 1 januari 2010 mag dit middel niet meer worden gebruikt om bestaande installaties bij te vullen. Maar er zijn goede alternatieven. Natuurlijke koudemiddelen zijn energiezuinig en duurzaam. Nadert de levensduur van uw installatie het einde? Kijk voor meer informatie over natuurlijke koudemiddelen op www.slimme-energie. nl en www.agentschapnl.nl/rob. Praktijk: koelen door verdampen Een aardig voorbeeld van een energiezuinig en duurzaam koelsysteem is adiabastische koeling: koelen door water te verdampen. Het werkt als volgt. De benodigde energie voor de koeling wordt onttrokken uit de omgeving. In een kunststof warmtewisselaar loopt het water langs de wand naar beneden. De langsstromende afgezogen ventilatielucht zorgt dat kleine beetjes water verdampen. De koude die hierdoor ontstaat, wordt overgedragen aan verse buitenlucht die vervolgens gekoeld het gebouw in wordt geblazen. Gemiddeld kan de buitenlucht zo n acht graden Celsius in temperatuur worden verlaagd. Verpleeghuis Bruggerbosch uit Enschede verdiende de meerinvestering van 150.000 euro binnen twee jaar terug door een lagere energierekening. Fokko Boer, manager technische dienst van Bruggerbosch: We houden nu geld over. Dat gebruiken we voor meer handen aan het bed. Onlangs vernieuwde Zorggroep Charim de verlichting in twee vestigingen. De investeringen leveren per direct een energiebesparing op van 34%. We waren ervan overtuigd dat hierop een hoop te besparen viel. In de zorg brandt verlichting immers vaak 24 uur per dag, vertelt facilitair manager Erik Hubertse. Zorggroep Charim heeft zestien locaties in onder meer Zeist en Veenendaal. In woonzorgcentrum Mirtehof en Amandelhof in Zeist is de verouderde ver lichting vervangen. De zorginstelling werd geadviseerd door De Vos Groep. Financieel adviseur Gert van de Kraats van Charim hierover: Ons uitgangspunt was maximaal rendement tegen minimale investeringen. Dat bleek mogelijk te zijn. Er valt al een hoop te besparen op verlichting met relatief simpele en goedkope maatregelen. In totaal hebben we 42.000 euro geïnvesteerd in nieuwe verlichting. Maar met de huidige energieprijzen is dat in minder dan drie jaar terugverdiend. En de prijzen stijgen alleen maar, dus hoogstwaarschijnlijk zijn we nog eerder uit de kosten. De locatie Amandelhof gaat over circa vier jaar tegen de vlakte. Toch was Charim niet huiverig om ook daar nieuwe verlichting te installeren. Je laat het geld op straat liggen, als je niets aan je verlichting doet Schoon licht bij Zorggroep Charim Besparen op verlichting? Ik zeg doen! Beperkte maatregelen Voordat Zorggroep Charim overging tot het nemen van Schoon Licht-maatregelen bedroeg het jaarlijks energieverbruik van deze verlichting circa 204.000 kwh, ofwel 27.800 euro per jaar. Met het nemen van beperkte maatregelen kon dit verbruik eenvoudig worden teruggebracht tot zo n 135.000 kwh per jaar, wat overeenkomt met 18.400 euro. Een energiebesparing van 34 procent. Inmiddels zijn de buitenlampen bij de entree en het gebouw vervangen door lampen met een lager wattage en eenzelfde lichtopbrengst. Ook zorgen daglichtensensoren voor het aan- en uitschakelen van de buitenverlichting. Verder zijn in de gangen tijdschakelaars geplaatst. Die regelen dat de verlichting s nachts minder sterk is. Zelfs dan geven de nieuwe lampen voldoende licht. Dat is belangrijk, want de veiligheid van onze bewoners staat voorop. De zorg is onze eerste zorg, zeggen wij altijd, aldus facilitair manager Erik Hubertse. Wilt u ook weten welke mogelijkheden uw organisatie heeft om snel op de kosten van verouderde verlichting te besparen? Kijk dan op www.slimme-energie.nl. Schoon Licht-maatregelen De eenmalige investeringskosten bedroegen 42.000 euro. Voor dat bedrag zijn in beide gebouwen van Charim de volgende maategelen uitgevoerd: Alle conventionele TL-verlichting werd omgebouwd naar zogeheten hoogfrequente verlichting met 50% lager energieverbruik én een dubbele levensduur. Spots in de gangen werden vervangen door hoogfrequente lampen. Tijdschakelaars en daglichtenregeling werden aangebracht. congreskrant zorg 05
De Installatie Performance Scan Zo controleert u uw klimaatinstallatie In tegenstelling tot wat veel gebouwbeheerders en facilitair managers denken, maakt een integrale check geen onderdeel uit van het regulier onderhoud van de installaties. Een Installatie Performance Scan (IPS) doet dat wel. Wat is IPS? Met een Installatie Performance Scan kunt u het functioneren van klimaatinstallaties in gebouwen vaststellen en verbeteren. De scan legt de nadruk op eenvoudig te realiseren aanpassingen die leiden tot een lager energieverbruik, minder storingen en minder comfortklachten. De scan is samen met marktpartijen ontwikkeld door Agentschap NL in opdracht van het ministerie VROM. Hoe werkt het? De installateur of adviseur scant de bestaande klimaatinstallatie, zowel verwarming als koeling, op energie-efficiëncy. Eerst worden de basisgegevens over gebouw en installatie ingevoerd. Daaruit volgen specifieke vragen over de installatie. Na beantwoording verwerkt de IPS de gegevens en presenteert eenduidige aanbevelingen. Uniek is dat het gaat om een integrale check van opwekker, regelingen, distributiesysteem en afgiftesysteem. De nadruk ligt op eenvoudig door te voeren aanpassingen en bescheiden investeringen. Let op: nieuwe, verbeterde versie IPS In de tweede helft van de maand oktober dit jaar komt er nieuwe versie van de IPS beschikbaar. Naast adviezen over verbeteringsmogelijkheden kunnen nu de instellingen worden bijgehouden en specificaties opgeslagen. Dit kan gebruikt worden voor volgende inspecties bij periodiek onderhoud en beheer van gebouwinstallaties. Het werkt als een onderhoudsboekje met uitgevoerde inspecties, vergelijkbaar met dat van de periodieke autobeurten. Wat levert het op? Uit onderzoek van TNO en Halmos is gebleken dat het optimaliseren van de installatie kan leiden tot een energie besparing van 5 tot 35%, een verminderde kans op storingen en meer comfort. In de tabel hieronder kunt u zien wat een aantal maatregelen kan opleveren aan (energie)besparing in een kantoorgebouw van 4.500 m2. De investering van 960 euro voor het uitvoeren van de IPS is doorgaans snel terugverdiend. Zeker in verhoudingen tot de besparingen in de jaren erna. Maatregel Uitvoering Bijdrage energiebesparing % Investering Besparing /jaar Terugverdientijd Optimaliseren instellingen luchtbehandeling kast 5,2% 1.000 7.900 0,1 Smoorklep piekketel hersteld 0,2% - n.v.t. Isoleren appendages 0,2% 1.600 330 5 Waterzijdig opnieuw inregelen + instellingen temp. regeling 0,5% 2.000 320 2 Optimaliseren condensor koelmachine 1,0% 4.600 900 3 Uitvoeren Installatie Performance Scan 960 1.500 Bron: website Agentschap NL Totaal 7,9% 10.160 10.950 Wilt u meer weten over de Installatie Performance Scan, kijk dan op www.slimmeenergie.nl. 06 congreskrant zorg
Wilt u investeren in energiebesparing? Dan is het goed te weten van welke financiële regelingen u gebruik kunt maken. Er zijn twee mogelijkheden. Groenfinanciering en het verlaagde btw-tarief. Financiële ondersteuning Groenfinanciering De Regeling groenprojecten is in het leven geroepen om projecten te stimuleren die een positief effect op het milieu hebben. De overheid stimuleert deze projecten onder meer door de financiering van groenprojecten aantrekkelijk te maken. Doordat de overheid een belastingvoordeel geeft aan groene spaarders en beleggers kan de bank een lening met een lager rentetarief verstrekken voor een groenproject. Als u investeert in duurzame maatregelen bij nieuwbouw en renovatie, waardoor onder meer de energieprestaite van het gebouw verbetert, kunt u in aanmerking komen voor Groenfinanciering. Kijk voor meer informatie op: www.agentschapnl.nl/ groenbeleggen.nl BTW Vanaf 1 oktober 2010 geldt het lage btw-tarief van 6% op arbeidskosten van renovatie en herstel aan woningen. Ook verpleeg- en verzorginstellingen waarin wordt gewoond, komen voor deze regeling in aanmerking. Aannemers, klusbedrijven en andere ondernemers die renovatie- /herstelwerkzaamheden uitvoeren, mogen tussen 1 oktober 2010 en 1 juli 2011 dit verlaagde tarief aan u factureren. Kijk voor meer informatie op: www.minfin.nl/actueel/besluiten. congreskrant zorg 07
Divisie NL Energie en Klimaat voert in opdracht van het ministerie van VROM het programma Energie & Gebouwde Omgeving uit. Wij bieden professionele marktpartijen en overheden ondersteuning bij energiebesparing, duurzame energie en CO-reductie van de gebouwde omgeving. Dit is een publicatie in opdracht van: Agentschap NL NL Energie en Klimaat Croeselaan 15 Postbus 8242 3503 RE Utrecht T +31 (0) 88 602 92 00 www.slimme-energie.nl Agentschap NL oktober 2010 Publicatie-nr. 2EGOU1009 Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Agentschap NL is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken. Agentschap NL voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal. Agentschap NL is hét aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie en advies, financiering, netwerken en wet- en regelgeving. De divisie NL Energie en Klimaat versterkt de samenleving door te werken aan de energie- en klimaatoplossingen van de toekomst.