Honden Therapieën ALS ANGST HET LEVEN BEHEERST
Voorwoord Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt. Colofon Hondentherapêën is een uitgave van Dierenhotel Lelystad bv, Geleide- & Hulphonden bv en Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto s Michel Grollé fotostudio 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. 2 Hondentherapieën - Hondentherapieën - 3
ALS ANGST HET LEVEN BEHEERST Angst voor geluiden voorkomen en bijsturen Het is volstrekt normaal als een hond schrikt van een raar of hard geluid of een plotselinge beweging. Het is ook normaal als een hond angstig is voor een onbekend voorwerp. Maar het is niet normaal als hij in die angst blijft hangen zodat de angst zijn leven gaat beheersen. Daarom is er alle reden om zulke abnormale angst te voorkomen of op te lossen. Nare gebeurtenissen horen bij het leven. Hoe zeer we onze hond ook willen beschermen tegen nare dingen, helemaal lukken zal dat nooit. We kunnen onze hond wel voorbereiden op nare dingen door hem bestand te maken tegen de stress die het oplevert. Dat begint al in hun jeugd: Pups zijn vertederend wolbaaltjes die het beste in ons oproepen. Dat is niet zo raar want pups voldoen helemaal aan het zogenaamde babyschema. Met babyschema worden uiterlijke kenmerken bedoeld waar wij mensen en dan vooral vrouwen zeer gevoelig voor zijn en waar we met het geven van zorg op reageren. Het is haast dwangmatig, vrijwel niet te negeren. Alles dat zacht en rond is en grote ogen heeft vertedert ons. Daarom hebben zeer jonge kinderen een rond en in verhouding groot hoofd en grote ogen. Daarmee lokken ze de noodzakelijke verzorging uit. Maar kinderen hebben niet dat zachte, donzige dat puppies hebben. Pups vertederen daarom meer en makkelijker dan andermans baby. Waar veel mannen zonder er een blik aan te verdoen een baby voorbij lopen, reageren ook zij wel op zo n koddig jong hondje. Een pup maakt dus het beste in ons los en daarom hebben we de neiging zijn leventje zo prettig en makkelijk mogelijk te maken. Is er een bal onder een stoel gerold en kan hij er moeilijk bij? We pakken de bal. Wil de pup op een stoel klimmen maar zijn z n pootjes net te kort, we geven hem een kontje. Rolt hij per ongeluk van een heuveltje af, we troosten hem en zorgen dat het niet weer gebeurt. Valt hij in de vijver, we vissen hem eruit en houden hem bij de rand vandaan. Schrikt hij van de vuilcontainer die de buren bij de straat zetten? We pakken hem op nadat hij naar huis gevlucht is zo snel zijn te korte pootjes hem kunnen dragen en troosten hem. Dat is allemaal heel goed bedoeld maar in feite maakt het de pup zeer kwetsbaar omdat hij niet leert zijn eigen probleempjes op te lossen en een goede manier te vinden om om te gaan met dingen die wel bij het leven horen. Zo wordt een pup weerbaar Veel beter dan al die goedbedoelde bemoeienis om probleempjes voor te zijn of op te lossen, is het om een pup juist met opzet in kleine - problemen te brengen. Laat hem bijvoorbeeld lopen over een wiebelend plankje (wipje met halve bal eronder) waar hij vast een paar keer van zal afvallen maar dat maakt niet uit, daar leert hij juist van. Pups zijn bestand tegen dat soort indrukken en volharden, om dezelfde reden blijft een peuter pogingen tot lopen doen, hoe vaak hij ook valt. Maak een soort doolhof (van stoelen, planken, stenen, boomstammetjes) en laat hem zelf de juiste weg vinden naar een speeltje of wat lekkers. Of naar uzelf. Laat de pup ergens op omhoog klauteren en daar wat lekkers vinden. Pups die een opleiding tot blindengeleidehond zullen gaan volgen worden ook zo met opzet geconfronteerd met allemaal kleine probleempjes die ze zelf moeten oplossen. Dat maakt ze inventief en vol zelfvertrouwen. Daarmee zijn ze een stuk beter bestand tegen omstandigheden die stress geeft. Als uw pup van iets schrikt Als een pup schrikt van bijvoorbeeld zo n vuilcontainer is het zaak hem daar weer opnieuw mee in contact te brengen, net zo lang totdat hij zijn angst voor het onbekende heeft overwonnen en er mee kan dealen. Lijn hem aan zodat hij niet kan vluchten vluchten neemt de angst namelijk niet weg, in tegendeel, de pup leert steeds sneller te vluchten en moedig hem aan de container te onderzoeken. Dwing hem niet als hij angstig is maar beloon ieder stapje richting container. Raak zelf de container aan, onderzoek hem zogenaamd. Dat maakt pups nieuwsgierig. Is hij echter alleen maar wat aarzelend, dan kunt u de pup er gewoon mee naar toe nemen en er naast neerzetten. Doe ondertussen vrolijk. Het blijkt dat bij lichte angst voor iets nieuws het beter is het min of meer af te dwingen dat de hond er contact mee heeft dan die lichte aarzeling zo serieus te nemen dat het tot ongekende proporties aanzwelt. Zorg dat de pup niet kan vluchten, hou hem aangelijnd of op de arm! Hetzelfde doet u als uw pup schrikt van een brommer of vrachtwagen. Als u de drukte en het lawaai daarna vermijdt om hem niet bang te maken, bereikt u het juist tegenovergestelde van wat u beoogt: de pup wordt steeds wat banger. Dus lijn hem aan of neem hem op uw arm en breng zo uw pup regelmatig in de omstandigheden die hem schrik bezorgen. Het is heel belangrijk dat u niet weggaat zolang de pup nog bang is! U mag gerust wat verder weg blijven als hij daar nog niet te bang is maar dan blijft u daar totdat hij zich kan ontspannen. De volgende keer gaat u een stapje verder. En zo bouwt u aan een situatie die de pup aankan. Daardoor krijgt hij zelfvertrouwen Knallen Koop een CD met allerlei verschillende geluiden erop en zet die thuis gewoon op. Eerst zachtjes zodat de pup er niet van schrikt en langzaam aan in de loop van de dagen steeds wat meer volume. Gedraag u ondertussen volstrekt normaal, alsof al dat lawaai heel normaal is en bij het leven hoort. Vooral rassen die erg gevoelig zijn voor lawaai (Collies) en daar makkelijk een fobie voor ontwikkelen zijn gebaat met zo n langzame opbouw naar gewenning. Het is veel handiger om pups op jonge leeftijd bestand te maken tegen knallen en ze te leren er mee om te gaan als ze schrikken van een onverwachte knal waardoor ze snel herstellen van die schrik dan af te wachten of de pup misschien helemaal niet bang voor knallen (onweer, vuurwerk) wordt. Want heeft u pech dan wordt hij dat wel en dan is het lastiger om die angst weg te trainen. Let op: u kunt nooit voorkomen dat een hond schrikt van een onverwachte knal of gebeurtenis, wij doen dat ook. Het gaat erom dat hij daarvan niet in paniek raakt maar zich even uitschudt en verder gaat tot de orde van de dag. U maakt hem stressbestendig, daar gaat het om. Onweer Het donderen van een onweer is voor menige hond een niet te begrijpen fenomeen. Sommige honden vinden het echt doodeng en springen bij hun eigenaar op schoot om daar hevig bibberend te blijven liggen tot het gevaar geweken is. Er zijn ook honden die onder meubels kruipen en daar met geen stok meer vandaan zijn te krijgen. Ook niet als het onweer al lang voorbij is. De angst voor onweer kan wel weggetraind worden, de schrikreactie na een onverwachte knal is echter nooit te voorkomen. Maar dat geeft niet, het gaat erom dat uw hond snel herstelt van die schrik. Het is bij de meeste honden mogelijk om de paniek bij onweer om te buigen naar acceptatie. Dat gaat het makkelijkste met de eerder genoemde CD waarop ook het lawaai van onweer te horen is. Door de CD eerst op een zeer laag volume af te spelen en onmiddellijk als het geluid te horen is met de hond te gaan spelen of hem lekkers te geven, is het goed mogelijk om het geluid van onweer een andere emotionele waarde te geven. Het lawaai van onweer wordt op die manier namelijk het signaal naar iets leuks. Vooropgesteld dat u dit echt in hele kleine stapjes opbouwt en niet te snel gaat omdat uw hond zo mooi progressie maakt, is dit de manier om honden te helpen hun angst voor onweer te overwinnen. Het is het mooiste om te spelen met uw hond, vooropgesteld dat hij dat leuk vindt. Dus is hij gek op weggegooide of verstopte balletjes, gebruik dan dat. Is hij gek op een trekspelletje met een flos, gebruik dan dat. De reden waarom dit eigenlijk beter werkt dan lekkers is dat het lichaam in een bepaalde staat van opwinding wordt gebracht, net zo als bij de angst over onweer, alleen ligt er nu plezier en blijdschap aan ten grondslag. Maar als uw hond niet van dat soort spelletjes houdt gebruikt u lekkers. Maar dan wel gevarieerd lekkers en lekkers waar uw hond echt voor gaat. De variatie is noodzakelijk om hem steeds opnieuw te kunnen verrassen, daardoor verloopt het leerproces sneller dan wanneer hij gaat weten wat er komt. Dat hij het echt lekker moet vinden spreekt voor zich, u moet immers concurreren met een prikkel die hem normaal gesproken angstig maakt. En natuurlijk doet u dat allemaal wel heel rustig en in kleine stapjes maar toch een alledaags hondenbrokje doet hem niet uit zijn dak gaan. En dat is wel wat u nodig heeft om de prikkelwaarde van het donderen van onweer te veranderen van iets engs naar iets leuks. Let op: U blijft met uw hond bezig zolang u de CD heeft aanstaan. Oefen maar kort en vooral vaak. Een minuut of twee is genoeg, een keer of vijf per dag prima. Vaker mag ook, maar niet langer! Dus de volle twee minuten blijft u met hem spelen of lekkers geven. Check! U kunt checken of een hond echt bang is of waar sprake is van aangeleerde angst. Veel gedrag ontstaat immers omdat het aandacht krijgt. Dus als u uw hond troost, steeds naar hem kijkt en tegen hem praat als hij angstig gedrag vertoont, dan kàn dat de reden zijn voor zijn angstige gedoe. U kunt er van uitgaan dat zolang een hond lekkers aanneemt hij in ieder geval niet heel erg bang is. Net zo als u geen trek heeft in een heerlijk gebakje als de zenuwen door uw keel vliegen. Hoe dan ook, of er nu sprake is van echte angst of aangeleerde angst, de training heeft dezelfde aanpak en opbouw. Het is heel belangrijk uw lekkers onmiddellijk na het eerste geluid te geven en te blijven geven zolang het geluid te horen is. En het is essentieel om het volume van de knallen heel langzaam op te voeren zodat u echt onder het niveau dat angst uitlokt blijft! 4 Hondentherapieën - Hondentherapieën - 5
Oud en Nieuw is een waar geworden nachtmerrie Oud en nieuw is voor veel honden absoluut geen feest. Al die onverwachte knallen, de vuurflitsen langs de hemel en de geur van vuurwerk, de meeste honden haten het. Ze vinden het doodeng, hebben niet geleerd hoe er mee om te gaan omdat het maar eens per jaar is en veel honden vluchten dan ook wanhopig onder meubels en verstoppen zich om van dat leuke feest maar zo min mogelijk mee te maken. Net als bij onweer komt vuurwerk onverwacht, u kunt niet een paar dagen lang een paar keer per dag onweer of vuurwerk bestellen. Daarom zult u ook voor het wegtrainen van angst voor vuurwerk gebruik moeten maken van een CD. De opbouw van de training is dezelfde als angst voor onweer. CD of DVD Sommige honden zijn alleen bang voor de harde knallen maar er zijn ook honden die bang zijn voor de lichtflitsen. De meeste honden zijn bang voor beide omdat ze geleerd hebben dat na de bliksem de donder komt. Afhankelijk van waar uw hond gevoelig voor is kiest u voor een CD, dus alleen voor de geluiden, of voor een DVD met natuurgeweld erop zodat de bliksemflitsen of vuurwerk uw huiskamer verlichten. Soms blijken zowel CD en DVD geen enkele indruk op de hond te maken. In zo n geval koppelt de hond zijn angst vooral aan de specifieke geur van onweer of vuurwerk. Omdat niet valt te imiteren, kunt u de angst ook niet wegtrainen. U zou kunnen kiezen voor speelgoedbommetjes (touwtjes waar je met een snelle beweging aan moet trekken en die dan knallen, zij hebben wel een vuurwerkgeur) maar in de praktijk werkt dit niet omdat u geen invloed heeft op de sterkte van de geur. U kunt dus niet onder het niveau waar de angst begint blijven. U moet wel de tijd hebben dus moet u nu beginnen! Omdat de training in kleine stapjes wordt opgebouwd en u vooral onder het niveau waar de angst begint moet blijven (dat niveau verandert dus wel tijdens de training, u geeft immers steeds wat meer volume omdat uw hond steeds wat meer aankan) kunt u niet wachten met trainen totdat het haast Oud en Nieuw is. U zult nu moeten beginnen. Dan heeft u alle kans dat uw hond vuurwerkbestendig is tegen de tijd dat het grote feest der jaarwisseling begint. Er zijn altijd wel mensen die gewoon niet kunnen wachten met feestvieren en hun vreugdevuur voortijdig afsteken. Als uw hond nog midden in zijn training zit, doorkruist dat alles wat u tot dan bereikt heeft. Dus start de training nu, u heeft nog genoeg weken om uw inspanningen bekroond te zien! Ga maar in je bench Sommige honden vinden het prettig om zich te verstoppen, zich schuil te houden als ze bang zijn. Vaak wordt de bench daar voor gebruikt. Bij de eerste knal vlucht de hond met de staart tussen de benen zijn bench in en wacht daar tot de rust is weergekeerd. Dit is een manier om te voorkomen dat de hond in paniek door het huis rent en het lijkt of hij de situatie beter aankan. Maar in feite leert hij niet om te gaan met onweer, maar heeft hij een manier gevonden om met zijn angst om te gaan. Dat is iets essentieels anders. Het is natuurlijk prettiger voor een hond als hij van zijn angst af is. Dat vraagt dan dus wel training. Gezamenlijk op les is geen goede keuze! Sommige hondenscholen geven vuurwerktraining in groepsverband. Dat is geen goede manier omdat iedere hond zijn eigen niveau waar de angst wordt aangewakkerd heeft en zijn eigen tempo heeft waarin de angst overwonnen wordt. Door de grootst gemene deler te nemen zullen de honden met een zeer lage angstdrempel of die een rustiger opbouw van de training nodig hebben juist nog banger worden. De individuele hulp van een gedragstherapeut kan u ondersteunen als u niet helemaal zeker van uzelf bent. Pilletje tegen vuurwerkangst Misschien heeft u geen tijd om zo met uw hond te oefenen of u gelooft er gewoon niet in. Dan kan medicatie uw hond helpen om het Oud en Nieuw feest te overleven. Het is dan wel zaak het juiste middel te gebruiken. Een veel gebruikt medicijn is Vetranquil dat als werkzame stof acepromazine bevat. Ook Calmivet en Sedaline bevatten die stof. De meeste honden lijken er rustiger van te worden omdat ze gaan liggen en minder piepen en hijgen. Wel verliezen ze de controle over hun lichaam, ze lijken dronken als ze (nog) lopen. Daarom is het noodzakelijk ze bij scherpe objecten en trappen weg te houden, soms lastig maar meestal wel te realiseren. Verschillende gedragsonderzoekers zijn er echter van overtuigd dat door deze medicatie de geluidsgevoeligheid bij honden groter wordt. Geen prettige bijwerking voor een hond die bang voor knallen is. Diazepam (Valium) is ook een medicijn dat helpt bij acute angst. Ook dit middel versuft maar het heeft die bijwerking van Vetranquil niet. Bovendien blijven de meeste honden ook gewoon wakker. De dosering varieert per hond. Sommige honden worden er juist opgewonden van, daarom moet dit middel bij honden met agressieproblemen extra voorzichtig gegeven worden. Een vrij nieuw middel op de markt is Telizen, een middel dat voor dat de feestvreugde losbarst al gegeven wordt. Telizen is geen versuffend middel, dus uw hond (of kat) gaat er niet van slapen. Bij niet te controleren fobische angst kan Telizen worden gecombineerd met sedativa. Telizen geeft de hersenen het signaal ontspannen waardoor een rustgevend effect wordt verkregen. De inwerking van de angstaanjagende knallen wordt hierdoor verminderd. Als uw hond erg angstig is, is het aan te raden het door uw dierenarts aanbevolen middel van te voren uit te proberen zodat u met Oud en Nieuw niet voor verrassingen staat! Resumerend: Schrik voor plotselinge harde geluiden en onverwachte dingen kan men niet voorkomen maar men kan een hond wel leren zichzelf te beheersen en om te gaan met zijn schrik. Het gaat erom dat schrik geen angst wordt die het leven gaat beheersen. Dat begint men een hond al te leren als hij pup is door hem helpen zelfvertrouwen op te bouwen. Dat doet men niet door zijn leven heel makkelijk te maken maar door hem juist zelf te laten uitzoeken wat werkt. Voor angst voor harde geluiden bestaan specifieke trainingen waarbij CD en DVD een onmisbare hulp zijn. 6 Hondentherapieën - Hondentherapieën - 7
Hondenscholen Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Hondenscholen zijn professionele hondenscholen die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60 Trainings- & Adviescentrum Trainings- & Adviescentrum www.martingaus.nl