OR op cursus Wim Dolmans, Kenniscentrum SBI training & advies 1. Inleiding Uit diverse trendanalyses blijkt dat een meerderheid van zowel OR en als bestuurders vindt dat de OR veel invloed heeft op de besluitvorming in de organisatie. Om als OR invloed te kunnen hebben moet men deskundig zijn. Vandaar dat regelmatige scholing een belangrijke randvoorwaarde is. Maar op wat voor een terreinen moet een OR zich dan scholen? Het ervaringsniveau van de OR is op dat punt bepalend. In een trendanalyse van het GBIO maakt men onderscheid in: een startende OR die zich doorgaans richt op het vergaren van kennis omtrent de wet (taken en bevoegdheden), het bepalen van zijn werkwijze en positie; OR'en die zich vervolgens richten op het ontwikkelen van hun vaardigheden en op de relatie met hun omgeving; de ervaren OR'en die zich meer verdiepen in inhoudelijke onderwerpen. Wij beschrijven in de onderstaande paragrafen een programma voor een nieuwe OR die uit relatief veel nieuwe leden bestaat, en een werkwijze voor een meer ervaren OR die zijn scholingsbehoefte wil vaststellen en vertalen naar een scholingsplan. 2. Mogelijke thema's voor een nieuwe OR Een OR die na de verkiezingen verder gaat in een geheel of grotendeels vernieuwde samenstelling, wil vaak als groep een stevige basis leggen voor het OR-werk. Een goede start hiervoor is een training op maat. Zo'n eerste training duurt twee à drie dagen. U kunt ook kiezen voor een tweedaagse training plus een terugkomdag. Hieronder vindt u een aantal onderwerpen die in zo'n eerste training een plaats kunnen krijgen. De keuze en de aanpak van deze onderwerpen komen voort uit de ervaring van het SBI in het begeleiden van vele OR'en in alle soorten organisaties. Mogelijke thema's voor een nieuwe OR Thema 1: Wat kan en mag de OR? Het is belangrijk dat u weet wat de formele taken en bevoegdheden zijn van de OR. Deze zijn te vinden in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Thema 2: Wat voor OR willen we zijn? Er zijn allerlei soorten OR'en. Sommige OR'en stellen zich bijvoorbeeld op als strijdbare belangenbehartigers. Andere kiezen voor een rol als meedenker en adviseur van het management. Verder zijn er OR'en die zich actief bezig houden met de toekomst van de organisatie. Andere beperken zich tot praktische zaken die het personeel direct aangaan. Thema 3: Hoe profileren we ons naar de achterban? U vertegenwoordigt het personeel. Maar hoe zorgt u ervoor dat het personeel weet waar de OR mee bezig is en dat u voldoende input krijgt? Thema 4: Hoe werken we samen met de bestuurder? Om resultaat te kunnen boeken is het belangrijk dat u een goede samenwerkingsrelatie opbouwt met uw bestuurder. 1
Thema 5: Wat worden onze speerpunten? Met welke concrete onderwerpen gaat u aan de slag? Als er veel gebeurt in de organisatie, is het verstandig om prioriteiten te stellen. U kiest dan een aantal speerpunten waarop u zich te komende tijd gaat concentreren. Thema 6: Hoe werken we samen als team? In de OR moet u samen de klus klaren. U moet daarom goed weten wat u aan elkaar hebt. Thema 7: Hoe verdelen we de taken? Veel OR'en verdelen de taken door het werken in commissies of werkgroepen. Dat betekent dat OR-leden zich specialiseren, bijvoorbeeld in arbo, sociaal beleid of financiën. Andere taken zijn die van voorzitter en secretaris. Dit zijn zeven thema's die trainers van SBI vaak behandelen in een training voor een nieuwe OR. Houdt u er rekening mee dat in een driedaagse training ongeveer zes of zeven thema's behandeld kunnen worden. In een tweedaagse training passen er zo'n vier of vijf. 3. Het vaststellen van de scholingsbehoeften en scholingsplan van OR'en met enige ervaring Het vaststellen van scholingsbehoeften en scholingsplan van een OR met enige ervaring begint met het in kaart brengen van de beginsituatie: tegen welke knelpunten loopt de organisatie aan? welke competenties moet de OR in huis hebben om aan de oplossing hiervan te kunnen bijdragen? Hoe ziet de bestuurder de samenwerking met en de bijdrage van de OR? Als u zicht heeft op deze vragen, kunt u vervolgens beginnen met het opstellen van het scholingsplan. A. De beginsituatie in kaart brengen 1. Wat speelt er in de organisatie? Welke onderwerpen, knelpunten spelen er en vragen in de komende periode om een oplossing? De beantwoording van deze vraag kan plaats vinden door een analyse te maken van het functioneren van de organisatie. 2. Welke bijdrage wil de OR hieraan leveren? Wil de OR actief aan de slag met een aantal van de geconstateerde knelpunten of wil de OR een passievere rol door de oplossing die de directie kiest, te toetsen aan uitgangspunten van de OR? 3. Welke competenties moet de OR in huis hebben om de rol te kunnen vervullen waarvoor hij kiest? Met behulp van de competentiemeter 'De wereld van de succesvolle OR' kunnen de gewenste competenties worden benoemd. Competenties in de zin van houding, visie, vaardigheden en kennis die nodig zijn om aan de slag te gaan met de actuele thema's en knelpunten. 2
De competentiemeter is het resultaat van jarenlange praktijkervaring van SBI-trainers in het begeleiden van ondernemingsraden. Het bundelt de competenties waarvan wij zien dat succesvolle ondernemingsraden ze in huis hebben. Het profiel bevat zestien competenties, verdeeld over vier gebieden. Zie bijlage. 4. Welke competenties heeft de OR op dit moment in huis? Stel met behulp van de competentiemeter de huidige competenties van de OR vast. Ga daarvoor naar www.sbi. Op de homepage ziet u, als u een stukje naar beneden scrolt, het logo van de OR competentiemeter staan. U kunt de test invullen als persoon of namens de gehele OR. Als u de test ingevuld hebt, krijgt u een eerste overzicht van de competenties die u als persoon of de OR in huis heeft. 5. Wat is het netwerk aan deskundigheden waarop de OR een beroep kan doen? Een OR hoeft niet perse alle kennis in huis te hebben. De OR kan ook een beroep doen op deskundigen binnen de organisatie (bijvoorbeeld van de afdelingen P&O en financiën) en deskundigen van buiten de organisatie (een trainer, juridisch adviseur, OR-collega's van andere organisaties). 6. In gesprek met de bestuurder over bijdrage OR aan de organisatie Evalueer samen met de bestuurder/hrm uw onderlinge samenwerking en de rol en bijdrage van de OR over de afgelopen periode binnen de organisatie. Kijk vervolgens samen vooruit: wat zou de rol en bijdrage van de OR voor de organisatie in de komende periode moeten zijn? Welke thema s spelen in de organisatie en zou deze OR kunnen/willen oppakken? Wat kan er verbeteren aan de de samenwerking/werkwijze? Bespreek in deze fase ook wat bestuurder/hrm belangrijk vinden bij deskundigheidsbevordering. Welke criteria hanteren zij bij de beoordeling van een scholingsplan? Zijn dat de kosten, het rendement, de verletdagen of de ontwikkeling van medewerkers of andere criteria? 3
B. Opstellen van het scholingsplan Op basis van: a. de gewenste competenties (vraag 3), b. de inventarisatie van de competenties waarover de OR op dit moment beschikt (vraag 4) en c. de inventarisatie van het netwerk van deskundigen waarop de OR een beroep kan doen (vraag 5), d. de wensen van directie HRM (vraag 6) kan de OR het scholingsplan concreet gaan invullen. Hierbij kunnen verschillende manieren van leren ingezet worden, o.a.: zelfstudie op basis van informatie op internet of op basis van literatuur; het inschakelen van een collega die veel over dit onderwerp weet; het volgen een maatwerkcursus door de OR als geheel; het individueel volgen van een open inschrijvingscursus; een externe adviseur of deskundige in te schakelen; een blended learning traject op te zetten: een leertraject waarbij elementen van training gecombineerd worden met online leren (lesbrieven, opdrachten, vaardigheden, coaching). Scholingsplan OR.. Leerwens op het gebied van: Prioriteit Voor wie?: hele OR, individueel OR-lid Middels: zelfstudie, interne deskundige, maatwerk training, open training, externe deskundige, als onderdeel van een blended learning traject (BLT) Houding / visie:...... Vaardigheden:...... Kennis / thema's:...... Meer informatie? Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Neem dan contact op met uw trainer of met Wim Dolmans, tel. 0343-473415 of wim.dolmans@sbi.nl. 4
Bijlage Overzicht competenties en competentiegebieden van het OR-competentiemodel De wereld van de succesvolle OR Visie Ontwikkelen 1. Prioriteiten stellen 2. Informatie verwerven en verwerken 3. Mening vormen 4. Personeel vertegenwoordigen Invloed uitoefenen 5. Strategisch optreden 6. Overtuigen 7. Onderhandelen Managen OR 8. Teamwork 9. Effectief vergaderen 10. Plannen en organiseren Voorwaarden 11. Gedrevenheid 12. Communicatief vermogen 13. Assertiviteit 14. Conflicthantering 15. Helikopterview 16. Leervermogen 5