Ecologisch tuinieren koken leven

Transcriptie

1 Seizoenen Ecologisch tuinieren koken leven

2 2 Colofon Colofon Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 37ste jaargang - mei/juni 2009 Coverfoto: Chocoladeplant (Cosmos atrosanguineus) is een soort uit de composietenfamilie (Asteraceae). Het is een kruidachtige, vaste plant die cm hoog wordt. Hij heeft vlezige wortelknollen. De bladeren zijn 7-15 cm lang, samengesteld met deelblaadjes van 2-5 cm lang. De bloemen groeien in een 3-4,5 cm brede, donkerrode tot kastanjebruine bloeiwijze. Cultivatie en gebruik: Omdat de plant niet zelfbestuivend is, worden er geen levensvatbare zaden geproduceerd. Hierdoor kan de plant alleen vermeerderd worden door het afnemen van de wortelknolletjes. De plant groeit in halfschaduw of in de zon. Hij bloeit van het midden tot het einde van de zomer. Omdat de plant vorstgevoelig is, moeten de wortelknolletjes in gematigde klimaten opgegraven worden en vorstvrij overwinteren. Cosmos atrosanguineus. Foto Stefan Jacobs. Bron: Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T F info@velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, bart.coenen@velt.be Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer, reine.depelseneer@velt.be Fotoredactie: Inge Van Der Elst, fotoredactie@velt.be Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Michel Beankens, Maurice Broekaert, Chloë Casman, Annick Cnudde, Johan Dalle, Diane De Laet, kabouter Durf, Emelie Heller, Geert Gommers, Maite Grugeon, Dirk Janssen, Riet Janssens, Evelien Matthijssen, Luk Naets, Frank Pollet, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Luc Vanhoegaerden, Tine Van Landegem, Kobe Van Looveren, Jan Vannoppen, Bjorn Van Staeyen, Kristof Van Stichelen Fotografen & illustratoren: Fabio Arangio, Karel Beta, Diane De Laet, Stefan Dewickere, Wikimedia Commons, Leen De Pelseneer, Evelyne Fiers, _foam, Maite Grugeon, Stefan Jacobs (cover), Andre Lubbe, Matt Palmer, sxc, TouTouke, Tinne Van den Bossche, Kobe Van Looveren Administratie: Karin Holemans, karin.holemans@velt.be Lay-outconcept: Kurt Cornelis, Druk : Druk in de Weer, Verzending: Boes & Co, Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het julinummer in vóór 20 juni via de webkalender van Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar en klik contacteer ons of bel Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid België: stort 25,00 op rekening van Velt. Nederland: stort 25,00 op rekening t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van nieuw lid. Andere landen: stort 30,00 op rekening van Velt. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer van Velt vzw, met de mededeling gift. Giften vanaf 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Download de folder via of vraag hem aan op het Velt-secretariaat. V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts

3 Inhoud Volkstuinier Diane heeft deze lente weer heel wat vragen. Evelien Matthijssen zoekt naarstig naar de antwoorden. p. 8. Wie doet kinderen smullen van bloem kool, spinazie en prei? Pim Pompoen! p. 16. Brood dossier Een actueel dossier rond biobrood. Met originele recepten voor brood en gebak door Emelie Heller. p. 29 Redactioneel zoom Creatief van nature Consument Eco-actief Nieuwe vorming straatgeveltuintjes Een kruiwagen vol tuinwijsheden Speel en smul met Pim Pompoen Groen voor het hele gezin tuin Compostgeheimen en ontluikend groen Compostthee Wat doe je wanneer in de tuin? sorbet Vlaams co-existentiedecreet ggo ontoereikend verbeeld culinair Heerlijk gebak weg & wijzer breedbeeld Brood Reportage Een tuin zonder einde zoekertjes Lezers reageren/column/uitgesproken Uitgelicht ledenvoordelen

4 4 Redactioneel Wie is kabouter Durf? Tekst Bart Coenen De krant De Morgen noemt hem geniaal, mijn dochter van zes pakt ermee uit bij haar vriendjes en zijn beeltenis siert de gevels van honderden huizen in Vlaanderen en Nederland. Maar slechts weinigen weten wie kabouter Durf echt is. Wat weten we over deze gulle en goedlachse kabouter buiten het feit dat hij via zijn website durftuinierenzonder.be gratis tuinbordjes weggeeft? Omdat we hierover steeds meer vragen krijgen, zijn we in dit nummer van Seizoenen naar kabouter Durf op zoek gegaan. En wat blijkt? Durf staat op en eet elke dag een trol tussen zijn bruine boterham. Omdat hij rotsvast gelooft in de kracht van de campagne Durf tuinieren zonder, zet hij zijn kleine, maar kloeke schouders eronder. Bovenal gelooft Durf in zichzelf. Kabouter Durf heeft wel wat van zo n typische man-bijthond-figuur. In dat programma lazen onlangs enkele priesters een bloemlezing voor uit wensen en smeekbedes die mensen hen toevertrouwen. Luie studenten die god vragen om een goed examenresultaat, bijgelovige oude dames die een beschermheilige vragen om hen hun zoekgeraakte leesbril terug te bezorgen, dat soort vragen. God of de kabouters, als je zelf niet aan de slag gaat, gebeurt er niets, zegt kabouter Durf daarop, Zo kun je lang dromen van een groene straat, maar die groene straat begint pas bij degene die de eerste bloembak durft buiten te zetten of die de eerste stoeptegel uithakt om in de vrijgekomen aarde een gevelbeklimmer te planten. Durf beseft dat de geesten van de mensen zélf nu braakliggen. Enkele welgemikte magische kabouterzaadballen (zie p. 15) maken meer dan ooit kans om te schieten. Want waar grond braak ligt, groeien pioniersplanten. Door de economische crisis zijn de ijverige kabouters met hernieuwde creativiteit teruggekeerd. De durvers. Het woord durfkapitalist vindt etymologisch haar oorsprong bij kabouter Durf. De evolutie van de aandelenkoers van durf kapitalisten loopt immers volledig gelijk met de vorm van Durfs muts. In dit verband: de crisis die begon bij de banken mag dan wel blijven duren, alles wijst voorlopig op een positieve balans. De gebeurtenissen na de financiële tsunami openden geesten die vroeger gesloten bleven voor nieuwe of gewoon maar andere ideeën. Mensen die plots hun werk verloren, slaan nieuwe richtingen in of durven eindelijk te doen waar ze voorheen alleen maar van droomden. Niets meer te verliezen hebben, blijkt meer dan eens een positieve drijfveer. Kijk naar Detroit, in de vorige eeuw dé Amerikaanse autostad. Op het toppunt van haar glorie telde ze 2 miljoen inwoners. Dat aantal viel sindsdien terug met de helft, met heel wat verlaten suburbs tot gevolg. Spooksteden en landschappen zoals ze alleen in sf-onheilsromans uit de jaren 1970 werden beschreven. Stedelijke boerderijen en tuinen steken nu de kop op in die uitgestrekte suburbs. Anders dan vruchteloos te wachten tot de kabouters het doen (of niet doen), nemen mensen het heft zelf in handen. Verarmde inwoners telen er met veel plezier tomaten en pompoenen langs de verlaten wegen en verenigingen in Velt-style zoals de Georgia Community Garden staan er in het middelpunt van de belangstelling. Andere Amerikaanse steden zoals Youngstown in Ohio (met de 37-jarige zwarte en onafhankelijke burgemeester Jay Williams) pakken het georganiseerd aan. Ze omarmen groene industrieën en reduceren het residentieel landgebruik (tot een derde minder) om plaats te maken voor tuinen en parken. De geesten zijn rijp, wereldwijd. Een paar duizenden kilometers verderop, in de Koreaanse hoofdstad Seoel, rijden 6000 stadsbussen (bijna 80 procent van het totaalaantal) op aardgas. 100 procent tegen 2010 is er het einddoel. De Koreanen herstellen oude fietsroutes, leggen kriskras nieuwe paden aan en weelderige, groene ruimtes bloeien op doorheen de stad. Ecovriendelijk stedelijk ontwerp met groendaken en hergebruik van regenwater moet naast een hele reeks andere maatregelen zorgen voor een CO 2 -reductie van 25 procent tegen Seoel legt zo de lat hoog voor 39 andere grote wereldsteden die van 18 tot 21 mei de stad bezoeken in het kader van de C40, een verbond tussen 40 grote steden van over de hele wereld die zich tot doel gesteld hebben de klimaatverandering tegen te gaan. Durven is het nieuwe dromen. Aandelenkoers durfkapitaal

5 Zoom 5 Creatief van nature Creative Nature - KVL Creative Nature is een samenwerking tussen professionele fotografen, filmers en schrijvers die creatief zijn van nature. De geëngageerde artiesten delen een liefde voor natuur en alle daarvan afgeleide kunstvormen. De foto is van de hand van Kobe Van Looveren. Hij volgde aanvankelijk dezelfde opleiding als zijn vader, gedreven tuinarchitect Gilbert Van Looveren. Na het behalen van zijn diploma als tuin- en landschapsarchitect studeerde Kobe in 2003 voort voor multimediaproducer. Op de foto zie je de tuin van Gilbert Van Looveren. Deze tuin staat op zondag 31 mei van u open voor het publiek tijdens de Velt-ecotuindagen. Het volledig programma van de ecotuindagen vind je op en als bijlage bij deze Seizoenen.

6 6 Consument Mannen houden niet van bio In het Restaurant van de Toekomst, een onderdeel van de Universiteit van Wageningen, wordt alles wat je eet en alles wat je doet nauwgezet geregistreerd. Met Big Brother aan tafel? Daar lijkt het wel op, maar iedereen die het restaurant betreedt, weet dat alles wordt gemonitord en ondertekent een toestemmingsverklaring. Door alles te registreren krijgen de onderzoekers een hele hoop informatie over het menselijke eetgedrag. Met opmerkelijke nieuwtjes als resultaat. Het Restaurant van de Toekomst leert ons bijvoorbeeld dat mannen niet van bio houden. Als je wilt dat mannen biologisch gaan eten, mag je er vooral niet bij zeggen dat het biologisch is. Een halfjaar lang stond er een melkmachine in het restaurant die, zonder dat het vermeld werd, biologische melk bevatte. Toen er na een poosje een bordje bij de machine kwam met Nieuw! Biologische melk, vers van de boerderij begonnen de mannen te klagen over de smaak. De melk was nochtans net dezelfde Bron: Psychologiemagazine, maart 2009 You ve got the power De aarde warmt in een snel tempo op en de manier waarop wij elektriciteit produceren en verbruiken draagt in grote mate bij tot deze klimaatverandering. De You ve got the power-campagne van Greenpeace heeft tot doel om ons land op het juiste spoor te zetten naar een duurzame energietoekomst, zonder vervuilende steenkool of kerncentrales. Greenpeace heeft haar nieuwe klassement van groenestroomleveranciers gepubliceerd en nodigt iedereen uit om te kiezen voor een echte groenestroomleverancier. Op ontdek je hoe jij kunt bijdragen aan een duurzame toekomst. Greenpeace ijvert o.a. voor de recuperatie van de onrechtmatige winsten (windfall profits) van Electrabel en wil dat die geïnvesteerd worden in energieefficiëntie en hernieuwbare energie. Bron: Leen Laenens nieuwe directeur BioForum Vlaanderen Landbouwingenieur Leen Laenens is de nieuwe directeur van BioForum Vlaanderen, de koepelorganisatie van de biologische landbouw en voeding. Laenens (57) studeerde af als landbouwingenieur in tropische landbouw en menselijke ecologie. Bij BioForum Vlaanderen was Leen Laenens sinds 2004 Coördinator Wetgeving en Beleid. Zij vertegenwoordigt Vlaanderen bij IFOAM-EU, de Europese koepel van biologische landbouw en voeding. Nu pakt zij de directeursfunctie van BioForum Vlaanderen op. Als directeur van BioForum Vlaanderen wil Laenens de uitdaging aangaan om de brede biologische sector in Vlaanderen te laten groeien en aansluiting te laten vinden bij de wereldwijde trend van verduurzaming op het vlak van landbouw, voeding en levensstijl. Jongeren organiseren klimaatactiekamp op de Belgisch-Nederlandse grens Op 30 november 2009 komen regeringen van over de hele wereld in Kopenhagen bijeen voor de vijftiende VN klimaatconferentie. Het wordt de grootste top over klimaatwijziging ooit. Een reeks milieubewegingen, jongerengroepen, lokale organisaties en individuen uit België en Nederland is bezorgd dat in Kopenhagen te kleine stappen gezet zullen worden. Daarom organiseren ze van 3 tot 9 augustus een klimaatactiekamp. In navolging van de Britse en Duitse klimaatkampen zal het staan voor een week van vorming, directe actie, ontmoeting en uitwisseling. Genetische vervuiling breidt uit Een brede korf producten Test-Aankoop (TA) kocht honderd voedingsproducten waarop niet is aangegeven dat ze genetisch gewijzigde grondstoffen bevatten. Dat hoeft ook niet als het gehalte lager ligt dan 0,9 procent. Met de nieuwe wetgeving sinds 1 januari zelfs niet in bioproducten. Dat laatste vindt TA wél haaks staan op het verbod van gebruik van ggo s in de biologische teelt. Bij de resultaten van TA moet men stilaan gaan denken dat de Europese wetgever realistisch is geweest met het bepalen van die drempel: 20 procent van de onderzochte producten bevat intussen sporen van ggo s terwijl er in de EU amper 18 ggo s (soja- en maïsvariëteiten) zijn toegelaten. Onder de besmette producten bevinden zich ook 2 verpakkingen met biologische tofoe. Eén product (Crackers Cribbits van Colruyt) is in overtreding omdat het de drempel overschrijdt. TA vindt het trouwens jammer dat sommige producenten extra benadrukken dat hun producten ggo-vrij zijn terwijl ze dat in de praktijk niet meer kunnen garanderen. Dat neemt niet weg dat TA bezorgd is over de huidige ontwikkelingen: de keuzemogelijkheid van de consument is niet meer gevrijwaard en er moet tevens werk worden gemaakt van een aansprakelijkheidsregeling voor de producenten van de ggo s. Ggo s in honing Recent zijn er in Duitsland twee imkers veroordeeld, omdat hun honing pollen bevatte van genetisch gemodificeerde maïs MON810. In beide gevallen vond de rechter dat de imkers de verontreiniging zelf hadden moeten voorkomen. De Duitse imkersbond heeft al verzet aangetekend. Dat de situatie bij honing uit de hand dreigt te lopen wordt bevestigd door een onderzoek van Öko-Test waarbij in 11 van de 24 honingstalen gentechpollen zijn aangetroffen, vooral bij deze die afkomstig zijn uit Zuid-Amerika. Daarbij gaat het vooral om pollen van gensoja ook al wordt soja niet echt door bijen bezocht om er nectar uit te puren. Zelfs de biohoning van Alnatura bleek besmet, al komt deze uit een natuurgebied waar amper soja wordt geteeld. In een Canadese koolzaad-klaverhoning vond het labo dan weer pollen van gentechraapplanten die daar algemeen worden verbouwd. Bronnen: Öko-Test, Schrot&Korn

7 Eco-actief 7 Nieuwe vorming straatgeveltuintjes En ander eco-actief nieuws De werkende leden van Velt Meer dan 100 enthousiaste vrijwilligers spoorden op 8 maart 2009 naar Mechelen voor de Algemene Vergadering van Velt. Oude bekenden maar ook nieuwe gezichten, waarvan velen in een nieuwe rol van Werkend Lid, wat betekent dat ze stemrecht hebben in de Algemene Vergadering. Dankzij de nieuwe statuten kan elke afdeling één of meerdere stemgerechtigden sturen. Hij/zij bepaalt mee het beleid van onze vereniging. Dank je wel aan alle aanwezigen! Het werd een sterke Algemene Vergadering, met een gesmaakte massabrainstorming over de vraag Als ik de Velt-plannen zie voor 2009, waar zie ik dan muziek in en welke rol zie ik mezelf en/of mijn afdeling spelen in dat muziekstuk? Er hing enthousiasme in de lucht, er kwamen ideeën waar Velt-personeel en -vrijwilligers mee aan de slag kunnen. Een tweede hoogtepunt was de verkiezing van de nieuwe Raad van Bestuur en voorzitter Guy Augustijns. Hartelijk welkom allemaal. We namen ook afscheid van Piet Anrijs als voorzitter. Piet, bedankt, het ga je goed! Sommige afdelingen vonden nog geen kandidaat-werkend lid. Voel je het kriebelen, neem dat contact op met je afdeling. Wie weet ben je er dan bij op de Algemene Vergadering van 25 oktober Vorming straatgeveltuintjes Wil je je gevel graag opfleuren? En groen in je straat brengen? Velt helpt je op weg! In de vorming Straatgeveltuintjes worden de vooroordelen rond gevelgroen onder de loep genomen. We maken je wegwijs in de reglementering rond straattuintjes: wat mag en wat niet? Van bloembakken met doorlevende planten of vaste planten tot heesters en klimplanten allerlei mogelijkheden worden besproken. Je doet in deze vorming heel wat inspiratie op en je krijgt advies over hoe je een goede plantenkeuze maakt. Na de vorming kun je meteen aan de slag. Praktisch De vorming duurt ca. 2 uur. Organisaties of particuliere groepjes die een cursus willen organiseren, contacteren Velt op het nr of via info@velt.be. Particulieren die willen aansluiten bij een cursus, kijken het best in de Velt-activiteitenkalender op of via Groen op school Vergroening van de schoolomgeving is een lessenpakket met een technische handleiding en twee werkboeken, één voor het basisonderwijs en één voor het secundair onderwijs. Het werkboek voor het basisonderwijs is uitgeput, maar kan gratis worden gedownload via De technische handleiding koop je dan voor 5,00. De handleiding en het werkboek voor het secundair onderwijs worden nog steeds samen verkocht voor 10,00. Facebook, Twitter, Youtube,... Dirk Janssen, bestuurslid bij Velt Leuven, creëerde een Velt-groep op Facebook. Zit jij ook op Facebook? Sluit je aan bij de groep Velt vzw. Surf ook naar ons kanaal op de videosite Youtube, want daar vind je een reeks nieuwe tuintips van Frans De Smedt. De bezigheden van de Seizoenenredactie tenslotte kun je sinds kort rechtsreeks volgen via Twitter. Tot daar! (zoek bij groups naar Velt vzw) Foto Evelyne Fiers

8 8 Tuin Compostgeheimen en ontluikend groen Prille lente in de volkstuin van Diane Tekst en foto s Diane De Laet Antwoorden Evelien Matthijssen Het eerste bijna-lente-weekend dient zich aan bij de overgang naar maart. Voor het eerst duiken we met zijn tweeën in onze volkstuin om de compostplaats uit te breiden. Dat is het dringendste werk, want mijn compostvat thuis is overvol, en zo kunnen we de verse compost alvast overhevelen. De basis moet een hoop van 1,50 m breed kunnen vatten om afval werkelijk te kunnen composteren. Een tweede compostplaats is handig om de compost te keren zodat ook de buitenkant naar binnen gaat. We sprokkelen niet-behandeld afvalhout van bomen bijeen dat naast de tuin voor het grijpen ligt. Het resultaat is een ietwat bizarre gerecycleerde compositie die veel bekijks heeft. Maar we amuseren ons, dat is het voornaamste. Thuis doen we het schuifje open van de ton die al meer dan vijf jaar de tijd kreeg om te composteren; wat zou de stand van zaken zijn? De oogst bevat: naar het bos ruikende zwarte grond gemengd met niet vergane eierschalen, takjes, onbestemde brokjes en voorts kippenbeentjes, flessendopjes, plastic, elastiek tot zelfs een mes en lepel van mijn bestek, gelukkig (nog) niet gecomposteerd. Hoe kan dit nu?! Ik denk aan de steeds wisselende huisruilers uit het buitenland die jaarlijks in mijn huis vertoeven. Blijkbaar zien ze de ton als een soort restafvalbak. Ik zal hen het Antwerpse recyclagesysteem in het vervolg grondiger moeten uitleggen Compostgeheimen Voor alle zekerheid gaan we op een avond met zijn vieren naar een doorwinterde compostmeester van Velt luisteren in het districtshuis. Er gaat letterlijk een wereld voor me open. Dat er in een doorsnee weiland op en in de grond tonnen (ja tonnen!) vol leven aan het werk zijn, van mollen tot wormen en van insecten tot bacte- riën, relativeert het eigen mens-zijn. Wij mensen denken weleens alles in de hand te hebben Dat een compostregenworm een andere is dan degene die gewoon in de grond zit, wist ik niet. Fruitvliegjes in een vat kunnen beheerst worden door er krantenpapier op te leggen. Twee keer per week moet je een stok in de ton een kwartslag draaien. (Hm, dat deed ik eens in de twee maanden, zonder kwartslag ) Het deurtje dient om te kijken, niet om de voorraad eruit te halen, want daarvoor hef je de ton gewoon op. Een compostton mag niet stinken, want dan zit het mis. Dat klopt gelukkig: mijn ton stinkt helemaal niet, en de composthoop in de volkstuin evenmin. Moet ik ook in de composthoop luchtgaten steken of werkt dat anders? Antwoorden leveren telkens nieuwe vragen op. Enkele dagen later meldt Herman, mijn medetuinier, dat hij graag een compostvat wil kopen en onze compostbakcreatie wil elimineren. Hé, dat gaat zomaar niet, het oog wil ook wel wat! Maar vooral: ik dacht dat een vat te klein zou zijn voor een moestuin van 10 op 15 m. Hoe zit dat? Slakkenmuur Elke nieuwe stap is een nieuwe ervaring. Boeiend! De onderdelen van de Arion slakkenmuur blinken op een goede dag in de zon. Gelukkig is er een gebruiksaanwijzing bij: een fluitje van een cent, zo schijnt het. Met z n tweetjes knutselen we de muur ineen rond een van de bedjes. Inderdaad, niet echt moeilijk, op een uur is de klus geklaard. Het resultaat mag gezien worden: een professionele omheining waar een beetje slak niet aan begint. De Arion-slakkenmuur

9 Foto: Jo bij de geïmproviseerde composthoop Maar dan komt het: we zouden tien centimeter van de grond in dit bedje moeten wegscheppen, want daar zitten slakkeneitjes in. Waar blijven we daar dan mee? Verplaatsen we zo het probleem niet? Uiteindelijk beslissen we om het milieuvriendelijke product Escar-Go eenmalig te strooien om de prille naaktslakken de lust tot leven te benemen in het Arionfort. Het slabedje is gered, denken we Yvonne schrok van onze slakkenmuur en waarschuwt: Die randen zijn heel scherp. Als je met blote benen komt tuinieren moet je uitkijken of je geraakt gewond! Hopelijk vinden de slakken dat ook. Mollenbollen Pol de mol en zijn familie zijn erg actief in de volkstuin. Ze houden geen rekening met de aangelegde bedjes en met de plantui die er van vorige herfst staat. Wat als er prille plantjes zullen staan? De laatste Seizoenen met een brochure van Ecostyle biedt de oplossing : bepaalde milieuvriendelijke bolletjes worden diep in de grond gestopt. De mens ruikt ze niet, maar een mol haalt er haar neus voor op en verdwijnt met de noorderzon. Proberen maar! De eerste week stop ik twee bolletjes in de grond langs de kant van de tuinburen. De volgende weken komen de andere zijden van de tuin aan bod: zo wordt de mollenfamilie langzaam en respectvol verdreven naar andere oorden. Ik hoop dat het waar is Aan de slag Half maart haal ik een volle doos biozaden op die met de post is aangekomen. Mijn handen kriebelen om eraan te beginnen. Alleen: hoe en wanneer? En moet alles in de grond in april-mei? De fenologische kalender brengt raad: nu kan het al voor plantui en look, maar met de rest mag ik niet te vroeg beginnen. De kiemzaden leg ik thuis in kiembakjes. Een week later geniet ik van Japanse radijsscheuten. Oef, da s toch al iets. De bioplantui gaat broederlijk in de grond naast de gewone buurman-ui. Plant ik de lookbol in één keer of in teentjes? Opzoeken dus. Intuïtief mikkend, zonder idee van afstand, duw ik de teentjes in hetzelfde bed als dat van de wortelgewassen. Het gaat om Rose Lautrec uit Frankrijk, een zalige look. Moet de bodembedekking er al af als men nog nachtvorst voorspelt? Een zandleemgrond schijnt snel op te warmen, maar ook snel af te koelen. Ik laat een deel liggen, een ander deel gaat eraf. We zien wel. Ontluikend groen Half maart staan de sneeuwklokjes eindelijk in bloei, en hier en daar komt een krokusje piepen: wat gaat het traag dit jaar. Maar zie: de bessenstruiken beginnen te groeien en ook de aardbeiplantjes schieten tevoorschijn. Zo schattig! Wat ik er verder mee aan moet: geen idee. Wel weet ik dat dennennaalden er goed voor zijn, en die liggen thuis in de kelder sinds Kerstmis. Onze tuinburen bouwen ijverig serres en zetten plastic bakken, maar daar doen we dit jaar niet aan mee. Het is zo al moeilijk genoeg. We moeten enkel nog een klein stukje ontginnen, en het vijvertje elimineren, zodat de kruiden daar een plekje kunnen krijgen. Ongeduld Herman is bereid om te wachten tot we meer duidelijkheid hebben over de keuze tussen compostvat of -bak. Jo verzorgt teder de kiemzaden door ze elke dag met water te spoelen (en ik eet ze op). Zelf begin ik alvast mijn eigen stadstuintje te fatsoeneren en de bodembedekking weg te halen. De forsythia en de paasbloemen brengen kleur en lentesfeer. De bakstenen muur italian style lijkt plots meer op een slordige hoop stenen van allerlei aard. Een fris geverfde muur lijkt na 20 jaar een beter idee. Het blijft koud en de regen valt met bakken uit de lucht. Ons enthousiasme mindert er echter niet door, en het ongeduld stijgt. Wanneer kunnen we er nu écht aan beginnen? De buren zijn al volop bezig: ze strooien rare korrels, halen stalmest en knutselen. Dat doen wij allemaal niet. En aan een serre beginnen we toch nog niet Tot Jo plots en trots aankondigt dat ze een serre heeft gekocht voor in de volkstuin! Een ongezien goedkope kans in een supermarkt. Dat kon ze toch niet aan haar neus voorbij laten gaan?! En meteen heeft ze er voor haar dakterras nog een kleine serre bij gekocht. Ook de bessenstruiken bleken spotgoedkoop: nog geen 5,00 voor aalbessen. Zoiets kun je toch niet laten liggen?! We hebben nu dus twee struiken extra. Zes in totaal Gezien hun afkomst zullen we ze zelf ecologisch moeten vertroetelen. Hop, met wat turf de grond in! Tafelserre Jo is niet meer te stoppen. Omdat de nachtelijke vrieskou aanhoudt, zaait ze tuinkers, chinese bieslook, pluksla en kropsla, radijsjes Cherry Belle en radijsjes French Breakfast 2 in bakjes met aarde die ze op haar eettafel onder de koepel zet, bedekt met folie: een geïmproviseerde serre in afwachting van de installatie van de echte. En dat begint allemaal onmiddellijk te groeien! Wanneer moeten we alles nu in de volle grond zetten? Jo vindt ook boomschors van dennen, een natuurlijke bodembedekker voor de paden. Ik lach met de zes zware zakken van 60 liter: veel te veel! Ik hark de schors op de onkruidvrij gemaakte paadjes. We zullen nog minstens zes zakken moeten bijkopen om alles te bedekken! De donkere ruwe schors is wel een lust voor het oog. Zou er een handiger alternatief zijn?

10 10 Tuin Antwoorden op Dianes vragen Moet ik in de composthoop luchtgaten steken? Een composthoop is minstens 1 m breed, 1 m hoog en 1 m lang. Normale afmetingen zijn: 1,5 m breed onderaan, 1 m breed bovenaan, 1,5 m hoog en 2,5 m lang. Dit geeft een volume van bijna 5 m 3. Als hij veel groter wordt, kan hij binnenin zuurstofgebrek krijgen. Bij de normale afmetingen is dit niet het geval en is het steken van luchtgaten wel nuttig, maar niet absoluut nodig. Diane doet zoveel mogelijk aan recyclage. De draad van een afgedankt gordijntje wordt gebruikt om bedjes af te bakenen. Een andere aanpak Steeds duidelijker verschilt onze volkstuin van de moestuinen van andere buren: ze bedekken hun grond met plastic en leggen weinig bedjes aan. In de plaats daarvan planten ze ui of iets anders op grote vlakken, die soms de volledige omvang van de tuin beslaan. Paadjes leggen sommigen al helemaal niet aan. Ze zijn heel bedreven in het creëren van watervoorraden. De Turkse families werken veel samen op elkaars gronden en gebruiken eensgezind dezelfde strategieën. Ik vraag me af wat ze van onze aanpak denken. De Turkse tekst over ecologisch tuinieren ligt klaar voor het geval ze ons, nieuwsgierig en ongetwijfeld sceptisch, goede raad komen geven. Moestuinleven Ik oogst begin april voor het eerst wat bieslook die zich dapper verwarmt aan het tuinhuisje. Mm, lekkerder dan in de winkel! Ook de brandnetels komen op. Binnenkort eten we er soep van, tenminste als iemand zo moedig is om ze te plukken. Het weer slaat begin april om in zonnige lente, maar er is nog steeds vrieskou s nachts. De krokussen wringen zich met moeite naar de oppervlakte. Herman blijkt een doorzetter te zijn. Al vanop een afstand ziet Jo een compostton in onze tuin staan. Ze staat maagdelijk proper tegenover de compostbakcreatie. Een ton is toch gemakkelijk en groot genoeg, stelt Yvonne. En zo hebben we dus twee composthopen Yvonne duwt al wat erwtjes in de grond en zaait ui. Zelf wacht ik nog tot half april, tot de vorst het land uit is. Dan storten we ons in het moestuinleven met zaaien, planten, harken, de bodem bemesten en om de twee dagen gaan we kijken of er al iets uitkomt en wie er al eens iets opeet. Nog nooit was het weerbericht zo belangrijk in mijn leven. Werken als de zon schijnt wordt een kwelling, regen in mijn vrije tijd maakt het nog erger. Tijd voor de tuin We hebben deze lente één probleem: Jo en ik werken allebei voltijds; kunnen we dit wel blijven combineren? Tijd brengt raad, zegt men. Hoeveel tijd vraagt het onderhoud van een volkstuin eigenlijk? Werken, reizen en tuinieren, in welke mate gaan die dingen samen? Vraagt tuinieren een andere levenswijze? Wil ik te veel? Heb ik kans op een groene burn-out? Ik zal het allicht weten als de zomer voorbij is Werken mollenbollen? Velt deed in een mollenbollentest. Drieëntwintig leden namen deel aan deze test. Dit waren de resultaten: 9 resultaten waren ronduit positief. Mollen werden effectief uitgedreven of percelen bleven gevrijwaard van een nieuwe mollen plaag. 2 tuiniers stuurden initieel een positief resultaat in, maar daarna doken opnieuw mollen in hun tuin op. 9 resultaten waren ongenuanceerd negatief. Er werd geen afwerend of verdrijvend effect van de aanplanting op de mollen vastgesteld. 3 leden meldden problemen met de opkomst van de bloembolletjes. Voorzichtige conclusie: Er is 50 procent kans dat de mollenbollen werken. Moet de bodembedekking er al af als men nog nachtvorst voorspelt? Voor het zaaien moet de grond voldoende opgedroogd zijn. Als hij nog te nat is, bevat hij weinig lucht waardoor de grond te koud is voor een vlotte kieming. Alleen de zon kan de grond opwarmen. Daarom neem je in maart de bodembedekking weg, want die isolerende laag zorgt er anders voor dat de grond niet kan opwarmen. De grond kan dan s nachts nog wel sterk afkoelen, maar houdt toch een deel van de warmte vast die hij overdag heeft opgeslagen. Overdag wordt zo het bodemleven al gestimuleerd. Het best kan de grond 2 tot 3 weken voor het zaaien al bloot liggen.

11 Compostthee Tekst Evelien Matthijssen Als er geen nachtvorst meer is en de aarde is voldoende opgedroogd, dan bewerk je de grond met een spitvork of een grelinette. Daarna kun je compost over de percelen verdelen en kan het zaaien beginnen. Wanneer moeten we voorgezaaide groenten in de volle grond zetten? Het tijdstip van uitplanten verschilt voor iedere groente. Bij het planten is water van het grootste belang. Daarom giet je de plantjes vooraf goed nat. Ook de vochtigheidsgraad van de aarde is belangrijk. Eerst de plantgaten maken en die volgieten voor de groente erin komt, is het eenvoudigste. Tuinkers hoeft niet in de volle grond gezet te worden, hij kan prima in een pot blijven. Daardoor is tuinkers ook ideaal voor mensen die geen tuin hebben. De slaplantjes worden uitgeplant als ze ongeveer 5 cm groot zijn. De juiste diepte om te planten is zo dat de kiemblaadjes net boven de grond zitten. Radijsjes kunnen al vanaf begin maart meteen in de volle grond worden gezaaid. Vooraf binnen zaaien hoeft dus niet. Welke natuurlijke bodembedekker kan ik gebruiken voor de paden? Op de paadjes in de moestuin hoeft niets gelegd te worden, want door het vaak betreden van de paadjes wordt de grond aangedrukt en zo heeft onkruid minder kans. Als je wel iets op de paadjes wilt leggen, zorg dan dat er een scheiding tussen de bedjes en de paadjes is, zodat het materiaal niet gemakkelijk in de bedjes terechtkomt. Een pad van houtsnippers of gemalen boomschors moet geregeld worden aangevuld. In Seizoenen van februari 2006 bespraken we al eens compostthee. Nu er vaten om compostthee te maken op de markt zijn, is het tijd voor meer. Compostthee is een aftreksel van compost waar voeding en zuurstof aan worden toegevoegd. Compostthee wordt zowel op het blad als op de bodem toegepast. Het werkt voedend en ziektewerend. Aan compostthee worden suiker, gesteentemelen en heermoes toegevoegd om de organismen in leven te houden en te vermeerderen. Volgens recent onderzoek kunnen ook huminezuur, zeewier, vismeel, lavameel en kruiden als voeding dienen. Kant-en-klare mengsels worden in de handel aangeboden. Om schuimvorming tijdens de beluchting te voorkomen, voegt men ook een klein beetje zonnebloemolie toe. Voor- en nadelen Voordelen: Levert voedingsstoffen voor planten en micro-organismen. Stimuleert nuttige organismen in de bodem en op het blad. Versnelt de afbraak van organisch materiaal en gifstoffen. Versterkt groeiprocessen en stimuleert kieming, wortelontwikkeling en rijping. Verhoogt de natuurlijke ziektewering door het activeren van afweermechanismen. Nadelen: Achtergebleven micro-organismen groeien verder in de spuitleidingen en kunnen die verstoppen. Goed reinigen na gebruik is nodig. Bij een een regenbui verdwijnt de compostfilm op het blad snel. Als de thee ook vertrekt van gecomposteerde mest, kan het gebeuren dat mens- en dierpathogenen niet helemaal zijn afgestorven. Dit kan leiden tot infecties. Recept compostthee (Sz 2006) De extracten worden bereid bij Celsius door de compost minimaal 1 week, maximaal 2 weken in water te laten weken. Hiervoor neem je een verhouding van 2 l (of ongeveer 1,4 kg) compost op 10 l water, een mengsel dat je dagelijks eens goed door elkaar roert. Na deze periode zeef je de oplossing door een linnen doek om de grove resten uit de oplossing te halen. Deze vloeistof, het extract, kun je onverdund over de gewassen sproei en, in een dosis van 1-1,5 l per 10 m 2. Recept compostthee 2009 Compostthee maak je door in een vat gevuld met regenwater compost en voeding te doen en dat 24 uur te beluchten. Na 24 uur moet de extractie worden gefilterd en binnen de 2 uur dient de compostthee gebruikt te worden. Je moet minimaal 50 ml per 10 m 2 toedienen. Er zijn kant-en-klare composttheeapparaten op de markt, maar je kunt het ook zelf maken door in een tobbe een beluchtingspomp van een vijver te leggen. Het verschil tussen het oude en het nieuwe recept is de wijze van beluchting. In het eerste recept trekt de thee 1 à 2 weken en wordt er dagelijks geroerd. In het nieuwe recept moet de thee slechts 24 uur trekken maar wel continu worden belucht. Recent onderzoek toont aan dat dit nodig is om te voorkomen dat ziektekiemen zich ontwikkelen en voor een optimale menging van compost, voedingsstoffen en water. Ook de dosis verschilt sterk. In 2006 werd nog 1-1,5 l per 10 m 2 aanbevolen. Nu is dit nog slechts 50 ml per 10 m 2. We zijn beniewd naar jouw ervaringen met de drie volgende werkwijzen: 1 à 2 weken dagelijks roeren. 24 u beluchting met een vijverpomp in een tobbe. 24 u beluchting met een commercieel composttheevat. Geef je bevindingen door aan Evelien Matthijssen, of evelien.matthijssen@velt.be.

12 12 Tuin Wat doe je wanneer in de tuin? De zaaikalender en de fenologische kalender Tekst Evelien Matthijssen & Maurice Broekaert Fenologische referentie Vlier bloeit (Sambucus nigra). Bernagie bloeit (Borago officinalis). Hondsroos bloeit (Rosa canina). Populier verliest zaad (Populus sp.). Sint-Janskruid bloeit (Hypericum perforatum). Valeriaan bloeit (Valeriana officinalis). Zomerlinde bloeit (Tilia platyphyllos). Voorzomer (begin juni tot einde juni) Hoogzomer (begin juli tot einde juli) In de groentetuin Zaai: groenlof, venkel, zomerpostelein, broccoli, koolrabi, radijs, raap, rammenas, kropsla, bonen, rode biet, winterwortelen, kervel. Plant: herfstprei, winterkolen, selder, pompoen, sla, andijvie, koolrabi. Laatste oogst: asperges en rabarber. Aalbessen worden rijp. De eerste kersen zijn rijp. Boerenwormkruid bloeit (Tanacetum vulgare). Jakobskruiskruid bloeit (Senecio jacobea). De tarwe wordt geoogst. Plant: andijvie, sla, winterprei. Oogst: vroege aardappelen, plantui. Volgens de fenologen begint de Voorzomer wanneer de vlier begint te bloeien en eindigt hij met de bloei van de linde. De werkzaamheden in de groentetuin worden in de kolom ernaast beschreven. Hierin lees je dat winterwortelen het best gezaaid worden wanneer de wortelvlieg minder actief is (tussen haar eerste en tweede vlucht, wat samenvalt met het begin van de bloei van de linde), om zo de schade van de wortelvlieg te beperken. Wanneer de aalbessen rijp zijn, treedt de Hoogzomer in en die eindigt wanneer de tarweoogst begint. Een gewone zaaikalender geeft de aanbevolen data wanneer je groenten het best zaait, poot of uitplant. Bij een fenologische tuinkalender zijn de werkzaamheden in de tuin niet strikt gebonden aan een kalenderdatum; ze verwijzen naar een specifiek natuurverschijnsel. De fenologie verdeelt het jaar in tien seizoenen. Aan elk van deze seizoenen worden tuinwerkzaamheden verbonden. De fenologische kalender helpt de tuinier in het beheer van zijn groente-, sier- en fruittuin door zijn activiteiten te koppelen aan de waarneming van de natuurverschijnselen in zijn eigen omgeving. Bekijk de uitgebreide fenologische kalender van Maurice Broekaert op: Kool Blad Vrucht Wortel Aardapp. Peul Witte kool Rode kool Radijs Saxa Radijs Cherry B. Chinese kool Snijsla Pluksla Tuinkers Warmoes Snijselder Kropsla zomer Kropsla herfst Knolselder Winterpostelein Courgette Pompoen klein Plantui Rode biet Egypt. Rode biet Kogel Knolvenkel Flor. Knolvenkel Zefa Pastinaak norm. Pastinaak laat Vroege aardappel Halfvroege Doperwt Sluimerwt Prinsessenboon Snijboon Juni 1 p p o o o z o z z p p p p z z o z z 2 p p o z o z z p p p p z z o o z z 3 p p o z o z z p p p o z z o o z z 4 p p o z o z z p p o z z z o o o z z Juli 1 z o z o z z p o z z z o o o 2 z o z o z o p o o o z z o o o 3 z z o o z o z o o o o o o o 4 z z o o z o z o o o o o o o Legende z: buiten zaaien b: binnen zaaien p: planten of uitplanten o: oogsten v: verspenen

13 Verbeeld 13 Tekst Tine Van Landegem Beeld Tinne Van den Bossche Slakken zijn als olifanten, ze lopen onverstoorbaar rechtdoor en vernielen alles op hun baan. Met die woorden werd mij afgeraden om op rij te zaaien. Visioenen van kuddes die luid toeterend mijn frisgroene plantjes kwamen verpletteren teisterden mijn dromen. Dus ging ik aan het werk. Het moet gezegd: georganiseerde chaos creëren vergt geduld, orde en netheid, perfecte en eeuwig leesbare labels en een geweldig goed uitgekiend zaaiplan. Helaas ontbrak het mij aan al het genoemde, maar niet aan enthousiasme. Halverwege de lente bevond mijn zaaiplan zich ergens onder de centimeters moddervlekken en waren plots mijn labels op, maar dat kon mijn ijver niet stuiten. Cirkels, zigzaggende lijnen, her en der verspreid en zelfs een eenzaam hartje alle vormen, maar geen enkele saaie rij. Geslaagd in mijn opzet riep ik vaarwel aan de kruipende ondingen en liet ik alles lustig kiemen en groeien. Wanneer dan eindelijk de kiemfase op gang kwam, werd het nog leuker. Met mijn geheugen als leidraad sloeg ik aan het wieden. Nietsvermoedend trok ik de worteltjes uit en liet de boterbloemen staan, wiedde gezwind de rucola vanonder de nieuwe grassprietjes weg en ruimde baan voor de opkomende zuring. In geen tijd stonden mijn bedden vol! De verbijsterende ontnuchtering overleefd, redde ik wat er te redden viel. Eén vormpje werd door de ravage gespaard; er prijkt nu een wuivend hartje van prei in mijn tuin. Zou mijn moestuin mij, ondanks alles, dan toch graag zien?

14 14 Eco-actief Kabouter Durf een kruiwagen vol tuinwijsheden Tekst Bart Coenen Foto _foam Het is het openingsevenement van de Week van de Aarde aan de Kalkense Meersen. Wegens zijn kleine gestalte is het even zoeken in de massa, maar uiteindelijk vind ik bij een slootje dan toch kabouter Durf. We zoeken een rustig plekje op in het vochtige grasland. Beeld Velt-archief Zijn exacte leeftijd wil hij me niet vertellen, maar dat hij het oudste Velt-lid is, staat buiten kijf. Ik toon Durf de cover van Louter Kabouter, een boek over de kabouterbeweging van einde jaren begin jaren Wat was ik toen nog jong en wat had ik veel haar, lacht Durf. Wist je dat we toen al streden voor onbespoten eten in de winkels? We wilden meer volkstuinen, meer bomen in de stad, groene gevels en daken, kindertuinen. Alles bij elkaar niet minder dan een groene revolutie. Mij frappeerde vooral de gelijkenis tussen jullie ideeën en die van de huidige transitiebeweging. Veel van jullie ideeën vonden ingang en jij hebt intussen al heel wat andere watertjes doorzwommen. Vandaag verdringt jouw foto die van kabouter Plop boven talloze kinderbedjes. Ga je bewust de concurrentie aan? Normaal zijn wij bondgenoten van de mens en de natuur, zijn we altijd geweest. Kijk maar naar Paulus (de boskabouter, nvdr.), dat is een echte bloemenkenner. Of David, die had zelfs zijn eigen televisieprogramma in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds. Maar in wat Plop doet, vind je daarvan niets meer terug. Het enige wat Plop kan, is infantiele dansjes uitvinden en koeken bakken. En die zijn dan niet eens bio. Het is één grote commerce. Ook jouw entourage is niet onbesproken. Kabouter Jefke De Lathouwer kennen we louter van wat schunnige uitspraken in het Leugenpaleis en kabouter Buttplug werd onlangs zelfs geweigerd op een tentoonstelling. En van mijn vriend Pinnenmuts zegt men dat hij dronken op zijn rode paddenstoel zat. Ik stel vast dat men kabouters regelmatig in een kwaad daglicht probeert te stellen. Als de mensen het weer eens verknoeien, hebben de kabouters het altijd gedaan. Maar al die kabouterbashing doet me weinig. Kabouters zijn de projectie van de mens in de plantenwereld, maar nu projecteren ze zelfs hun taboes op ons. Filosoof Jean Jacques Rousseau zei me ooit: De natuur bedriegt ons nooit. Wij bedriegen altijd onszelf. En dat was een mens hé. Sceptici ontkennen jullie bestaan en zien jullie hoogstens als een symbool. (Springt op) Ik zit hier nu toch en ik praat met jou! Als dat geen bewijs is. Trouwens, de mensen geloven zowat alles wat men hen wijsmaakt, dus waarom zouden ze niet in mij geloven? Durf zucht en wijst met zijn kleine knoestige wijsvinger naar enkele sierlijke grutto s in de verte. Dertig gruttokoppels brengen hier jaarlijks hun jongen groot. Ik ken ze allemaal bij naam. In de hooilanden hier vind je dotterbloemen, pinksterbloemen, grote en kleine ratelaar, echte koekoeksbloem, moerasspirea en wilde bertram. Wanneer die bloeien, prachtig... Je treedt pas nu echt uit de voetsporen van andere ecokabouters als David en Paulus. Waarom heeft het zo lang geduurd? Durf klimt voorzichtig op een steen en kijkt melancholisch uit over de vlakte. Ik heb veel te lang ondergronds gezeten. Dat mag je redelijk letterlijk nemen, want wij verplaatsten ons vaak via een internationaal ondergronds netwerk van mollengangen. Ik praatte te weinig met de mensen en verloor het contact met de wereld. Het was heel gezellig om met een clubje oude kabouters onder het genot van een pijp en een trappist straffe verhalen over onze pionierstijd op te halen, maar daarmee veranderden we de wereld niet. Ik begon me stilaan eenzaam te voelen in een steeds kleiner wordend kringetje. Even hoor ik alleen het ruisende riet en het lied van de rietzanger uit de verte, maar dan vervolgt Durf beslist: Daarom heb ik, toen ik een van jullie tuinbordjes zag hangen, meteen contact opgenomen en mij ter beschikking gesteld. Daar waren we bij Velt heel blij mee. Je werd gebombardeerd tot het gezicht van onze campagne. Vond je het niet vreemd om naakt te poseren?

15 Dat was mijn idee. In de jaren 1960 en 1970 droeg ik naast mijn rode muts die ik altijd ophoud ook een knalrode tuniek, in die kringen toen de mode. Maar het viel te veel op in het bos. Ik liep het risico gespot te worden door uilen en snoeshanen van de veiligheidsdienst. Bovendien kan ik me veel sneller door de bossen bewegen zonder kleren die anders toch maar achter de doornen van bessenstruiken blijven haken. Tuinier je ook zonder? Natuurlijk. Wel oppassen bij het snoeien! (bulderlach) Kabouter Durf beantwoordt al je tuinvragen: Bio Een groot deel van Durfs lange leven is in sluiers gehuld. Volgens de legende is kabouter Durf ergens halfweg de jaren 1960 toevallig bij ons terechtgekomen door een bezweringsformule van de Amsterdamse magiër en provo Robert- Jasper Grootveld. Durf valt meteen op door zijn wijsheid, visie en durf. Zijn ideeën inspireren enkele ex-provo s rechtstreeks tot de oprichting van de kabouterbeweging ( ). Zelf verblijft hij in die tijd in de buurt van het Antwerpse Noordkasteel waar hij Dolle Mina Kwebbel leert kennen. Tussen 1975 en 1978 sticht hij samen met Kwebbel in de Belgisch-Nederlandse grensstreek een twintigtal autonome kabouterdorpen met permacultuur en agroforestry als centrale thema s. Durf figureert in de tweede helft van de jaren 1980 nog in enkele afleveringen van David de kabouter, maar daarna wordt het stil rond zijn figuur. In 1995 maakt hij een eerste, maar weinig opgemerkte passage als model voor de affiche van de Velt-opentuindag. Rond de eeuwwisseling maakt Durf deel uit van de Nederlandse tak van het Kabouterbevrijdingsfront. De laatste jaren keerde hij terug naar zijn roots en legde zich opnieuw toe op zijn eerste passie: biologisch tuinieren. Zeer recent sloot hij zich aan bij de nieuwe stedelijke ecologische bewegingen zoals de transitiebeweging en steunde hij enkele guerillagardeningacties. Voor dat doel ontwikkelde hij speciale kabouterzaadballen (zie kader). Durfs magische kabouterzaadballen Durfs magische kabouterzaadballen zijn kleine bommetjes vol leven om verwaarloosde plekjes te vergroenen. Kabouterzaadballen maak je van een mengeling zaden, compost, water en klei. Ze groeien overal waar een beetje aarde ligt en de balletjes zon en regen krijgen. Kabouterzaadballen zijn gemakkelijk te maken en je hoeft ze niet in de grond te stoppen of water te geven. De zaden kiemen wanneer het regent en de compost en klei uiteenvallen. Gooi ze op een stukje braakliggende grond of doe er ongebruikte stukjes stad mee herleven. Zelfs een spleet in de stoep kan dienst doen. Durf verspreidde in het voorjaar in Gent samen met zijn vrienden honderden magische kabouterzaadballen met daarin een mengeling van Sint-Janskruid, witte klaver, komkommerkruid, goudsbloem, wilde marjolein, kamille, korenbloem, lavatera, papaver, bronskleurige venkel en Oost-Indische kers. Ingrediënten 1 deel zaad (gebruik voor de zadenmengeling altijd inheemse zaden om het ecosysteem niet te schaden) 3 delen compost 2 delen water 5 delen klei (gebruik rode of bruine poederklei) Bereiding 1. Meng twee delen gemengde zaden met drie delen compost. 2. Roer daaronder 5 delen rode of bruine poederklei. 3. Giet er water bij en meng tot de mengeling vochtig genoeg is om er balletjes van te rollen (ongeveer 2 delen). 4. Rol balletjes van ongeveer 2,5 cm tussen de palmen van je handen. 5. Leg de magische kabouterzaadballen op een krant en laat ze 1 à 2 dagen drogen op een koele, droge plaats tot ze klaar zijn om te zaaien. Bronnen Keri Smith, The Guerilla Art KitPAPress, Weetje Durfs magische zaadballen waren een inspiratiebron voor Masanobu Fukuoka, grondlegger van de natuurlijke landbouw. Fukuoka vermengde naar het voorbeeld van kabouter Durf het zaad van verschillende soorten groenten met het zaad van een groenbemester. Door maar een gedeelte van de uitgegroeide groenten te oogsten, kunnen de soorten zich elk jaar opnieuw uitzaaien.

16 16 Eco-actief Speel en smul met Pim Pompoen een groentekwartet voor kinderen Tekst Reine De Pelseneer Illustraties Leen De Pelseneer Hoe laat je kinderen met smaak smullen van bloemkool, prei en pompoen? Hoe leg je uit dat de groenten uit de supermarkt ooit groeiden uit een piepklein zaadje? En hoe maak je kinderen enthousiast om mee aan de slag te gaan in de keuken? Pim Pompoens Kwartet helpt je graag op weg. 9 groenten, 9 recepten Voor elke groente uit het kwartetspel (wortel, pompoen, prei, tomaat, koolrabi, rode biet, spinazie, erwt en bloemkool) krijg je een lekker recept voor broodbeleg. Op de boterham hoeven immers niet telkens vlees of kaas terecht te komen. Met groenten kun je oneindig veel verrassende kanten op. Laat je kinderen helpen bij het bereiden van deze gerechten en ze smikkelen hun boterham met plezier op! Elke ouder maakt zich weleens zorgen over het eetpatroon van zijn of haar kind. Je wilt immers dat je kinderen een gevarieerde en gezonde voeding binnenkrijgen. De tips in het boekje kunnen je wellicht helpen om kinderen te leren proeven. Speels groeiproces Samen met Pim Pompoen ontdekken kinderen op een speelse manier hoe groenten groeien uit een zaadje en hoe die groenten lekker verwerkt kunnen worden. Het kwartetspel brengt negen groenten in beeld en toont de weg die ze afleggen: van zaadje, naar plant, tot groente en gerecht. Het recept dat bij elke groente hoort en een woordje uitleg lees je in een apart boekje dat bij het spel zit. Voorts vind je daarin de spelregels van het kwartet, speltips om kinderen een leuke en leerrijke ervaring te bezorgen en een hoop ideeën om je kinderen zin te doen krijgen in lekkere en gezonde groenten. Bij elk spel zit bovendien een groentekalender. Technische gegevens Het kwartetspel, het boekje en de groentekalender zitten samen verpakt in een mooi opbergdoosje. Pim Pompoen bij jou in huis! Wil jij graag een exemplaar van dit leuke spel? Het spel kost 9,00 (+ 2,50 verzendkosten). Zie bestelinfo p. 47. Velt mag 500 exemplaren weggeven voor educatieve doeleinden. Ben je leerkracht lager onderwijs of denk je op een andere manier in aanmerking te komen voor deze actie stuur dan een naar redactie@velt.be of bel

17 Groen voor het hele gezin Je eigen kleine groentetuin Tekst Reine De Pelseneer Foto Stefan Jacobs Wil je graag tuinieren en genieten van groen uit eigen tuin, maar heb je slechts een klein lapje grond? Velt toont je hoe je toch verse groenten kunt oogsten. We werken onder de titel Mijn eigen kleine groentetuin aan een tuinstarterskit die beginnende tuiniers wegwijs maakt in de wereld van bodem, compost, tuinmateriaal en enkele eenvoudige teelten. Je hoeft helemaal geen ervaring te hebben om met deze kit aan de slag te gaan. Kinderen kunnen perfect een handje toesteken. Zo wordt tuinieren een ontspannende bezigheid voor het hele gezin. Wie weet smullen jullie binnenkort van radijsjes, koriander, veldsla, kervel, spinazie en tal van andere groenten, recht uit de tuin! Als alles volgens plan verloopt, is de tuinstarterskit klaar voor verkoop tegen de Velt-ecotuindagen van 30 mei tot 1 juni. Houd zeker ook de volgende Seizoenen in de gaten voor meer info en bestelgegevens.

18 18 Sorbet Weinig houvast voor hobbyteler en consument Vlaams co-existentiedecreet ggo is ontoereikend Tekst Geert Gommers Het Vlaams parlement keurde op 25 maart 2009 het co-existentiedecreet goed dat het naast elkaar bestaan van biologische, conventionele en genetisch gemanipuleerde landbouw wil garanderen. Dit decreet is echter allesbehalve sluitend. Het laat de ecotuinier in de kou staan en biedt de consument geen vrije keuze aan het winkelrek. Het decreet focust op het voorkomen van economische schade bij de landbouwer, m.a.w. men gaat in op hoe besmetting van een niet-ggo-landbouwer kan worden voorkomen en hoe bij eventuele besmetting de schade kan worden vergoed. De wijze waarop men dit regelt, is werk voor latere uitvoeringsbesluiten. Op de dag van de stemming in het Vlaams parlement stelde Velt samen met ander organisaties een persbericht op om de gebreken van dit decreet toe te lichten. Je kunt dit persbericht nalezen op Louter economisch belang Het vraagstuk van co-existentie gaat niet alleen over het economische luik van landbouw. De benadering van de hele keten van de voedingsindustrie en het samengaan met natuur en ecosystemen zijn ook van belang in dit debat. Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) onderstreept dit. In hun advies voegen ze daar extra aspecten zoals lokaal bodemgebruik en economische ontwikkeling aan toe, en stellen ze dat instellingen voor de bescherming van natuur en landbouw en organisaties die het opnemen voor de consument betrokken partij zijn. In het huidig decreet komt die bredere kijk niet aan bod. Een gemiste kans. Louter landbouwers Dit decreet focust enkel op landbouwers. Kort komen ook loonwerkers en leveranciers aan landbouwers aan bod. Hobbytelers blijven echter volledig in de kou staan. Is er enige bescherming voor de ecotuinier die groenten teelt naast een landbouwer die een ggo-gewas zaait? Neen is het simpele antwoord. Hobbytelers zijn immers geen landbouwers, en hebben dus geen economisch belang Het vraagstuk van co-existentie gaat niet alleen over het economische luik van landbouw. De benadering van de hele keten van de voedingsindustrie en het samengaan met natuur en ecosystemen zijn ook van belang. Tijdens de voorbereidende besprekingen bleek dat voor hobbytelers geen plaats is in dit decreet. Nochtans zijn er heel wat hobbytelers in Vlaanderen en het aantal stijgt. Hobbytelers opnemen in dit decreet zou volgens de Vlaamse overheid en de Boerenbond het decreet veel te complex en mogelijk onuitvoerbaar maken. Omgekeerde wereld Het decreet vermeldt: De hobbyteler kan zelf geen economische schade lijden, maar kan wel economische schade berokkenen aan omliggende percelen. Concreet betekent dit dat de hobbyteler die ggo s teelt (je koopt bijv. nietsvermoedend een zakje ggo-zaad in een tuincentrum) aan specifieke voorwaarden moet voldoen. Welke en hoe, dat is (nog) niet duidelijk. Op zich is dit positief; het beperkt de teelt van ggo s door hobbytuiniers. Maar het illustreert duidelijk de aanpak van dit decreet waarbij de hobbyteler vooral als eventuele veroorzaker van ggo-besmetting wordt beschouwd, terwijl hij in eerste instantie slachtoffer kan zijn. In het winkelrek Producten die meer dan 0,9 procent ggo s bevatten en waarbij werd aangetoond dat deze besmetting technisch onvermijdelijk was, moeten geëtiketteerd worden, bijv. met bevat ggo s of met ggo-maïs. Dierlijke producten zoals vleeswaren en zuivel van dieren die werden gevoederd met ggo-voeder moeten zo n etikettering niet dragen. Als consument blijf je in het ongewisse. Dit decreet verandert niets aan deze lacune. In het winkelrek is bio dus de beste keuze voor een ggo-vrije voeding. Conclusie Velt beoordeelt dit decreet als ontoereikend. Het biedt weinig houvast aan (bio)landbouwers die bewust ggo-vrij willen telen. Voor hobbytelers heeft men helemaal geen oog. En voor de consument biedt dit decreet geen enkele meerwaarde. Velt zal samen met enkele andere organisaties dit decreet en de op til staande uitvoeringsbesluiten van dichtbij opvolgen en de gevolgen van deze gebrekkige wetgeving aan de kaak stellen.

19 Reportage 19 We wilden graag een tuin zonder einde Over de gezinstuin van Bjorn Van Staeyen Tekst en foto s Maite Grugeon Op een vroege aprildag beland ik voor het huis van Bjorn Van Staeyen en zijn gezin in Wilsele. Tegen de gevel prijken Velt-tuinbordjes en enkele prijzenbordjes voor laagenergiewoning. Vrolijke lentebloeiers groeien bij de voordeur. Tijdens de Velt-ecotuindagen van 30 mei tot 1 juni stelt Bjorn zijn tuin open, het is al de derde keer dat hij dat doet. Dat er in de tuin heel wat te zien valt, mag ik meteen ontdekken, want mijn gastheer stelt voor om een rondwandeling te maken. Arnout, de jongste van de vier kinderen, loopt met ons mee. Hij wil me graag zijn kamp laten zien.

20 20 Reportage Afwas in ruil voor een plan De tuin is 10 jaar geleden aangelegd. De eerste planten werden gezet, nog voor de verkoopsovereenkomst was getekend, vertelt Bjorn. Het eerste stuk van de tuin, dicht bij het huis, is het siertuingedeelte. Het bestaat uit enkele vaste plantenborders en een bollengraslandje. Ik vraag Bjorn of hij en zijn vrouw de inrichting van de tuin zelf hebben bepaald. Niet helemaal. We hadden een uitgebreid wensenlijstje. We wilden bijvoorbeeld graag een geboorteboom voor elk van de kinderen, een poel en een boomgaard met hooiland. Dat lijstje hebben we tijdens een etentje aan vier bevriende tuinarchitecten voorgelegd. Terwijl mijn vrouw en ik de afwas deden, hebben die vrienden een structuur voor de tuin bedacht. En dat plan hebben we uitgevoerd. Bjorn voegt daar even later aan toe: We wilden ook graag een tuin zonder einde, niet zo n tuin die gewoon stopt en waarbij je dan moet terugkeren. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt. Gezoem en gefladder Het is gezellig in de tuin. Een lentezonnetje tovert wat warmte, en bloeiende sleutelbloemen, hyacinten, narcissen en bosanemonen creëren de juiste sfeer. Bjorn schenkt een glaasje zelfgemaakt druivensap voor me in en vertelt enthousiast. Op verschillende plaatsen in de tuin staan zitbanken. Ik zit er graag met een boek en een glaasje te genieten van het gezoem en gefladder in de tuin. Dat de tuin veel variatie en ruimte voor genot biedt, is duidelijk. We hebben een moestuin die mijn schoonvader bewerkt, een hooilandje, een boomgaard, een hakhoutbosje en houtwallen. Vanuit de tuin voeren we niets af naar het containerpark. Alles wordt verwerkt. Dieren krijgen hier heel wat aandacht. We hebben kippen en konijnen, en een poel met een insectenen amfibieënhotel, gemaakt van oude draineerbuizen. Voor de vogels hangen we nestkastjes op. Fantasie Voor de kinderen is zo n tuin ongetwijfeld een paradijs. Wat doen ze er allemaal? Kampen bouwen doen we het liefst! lacht zoon Arnout meteen. Zijn papa vertelt dat er nog wel meer gebeurt: De kinderen geven de kippen eten, ze smullen van de bessen, ze helpen bij het zagen van takken of het scheppen in de poel. Onze oudste zoon heeft een klein moestuintje. Hij heeft er sla en prei in een tunneltje gezaaid. Spelen blijft echter het belangrijkste. Er is een houten speelconstructie, met o.a. een klimmuur, een schommel en een glijbaan, die verbonden is met een boomhut. De fantasie van de kinderen is essentieel. De ene dag is de speelconstructie een circus, de volgende dag een ruimtetuig of een boot. Alles kan. We maakten ook een basketbalring aan het tuinhuis vast en er is een verhard gedeelte voorzien om te dribbelen. Wat maakt een tuin kindvriendelijk? vraag ik me hardop af. Een tuin kindvriendelijk maken, wil zeggen dat je een situatie schept waarin kinderen eventueel kunnen gaan spelen. Meer niet. Je plant bijvoorbeeld een bosje aan. Heeft mijn gastheer ook minder geslaagde speeltoestellen gecreëerd? Ja hoor, ooit maakte ik een wilgendraak, waar de kinderen in konden lopen. Maar die draak was te klein en dat maakte het onderhoud niet gemakkelijk. Ook aangekocht speelgoed, een voetbalgoal bijvoorbeeld, houdt het hier niet altijd even lang uit.