Spreekbeurtpakket - dieren op de boerderij voor de leerling

Transcriptie

1 Spreekbeurtpakket - dieren op de boerderij voor de leerling

2 Het voorbereiden van je spreekbeurt: 10 tips 1. Start met het verzamelen van materiaal. Heel veel over veeteelt kun je vinden op de site van 2. Er is veel te vertellen over veeteelt. Maak keuzes in wat je wil vertellen. Verdeel je spreekbeurt in stukjes. 3. Kies uit wat je laat zien in de klas. (voorwerpen, plaatjes en als je het digiboard mag gebruiken: stukjes film). Dat maakt je spreekbeurt extra leuk. 4. Een spreekbeurt van 10 minuten is lang genoeg. 5. Schrijf je spreekbeurt uit. Gebruik je eigen woorden. 6. Ga eerst voor jezelf oefenen, voor de spiegel bijvoorbeeld, niet gaan voorlezen. 7. Maak daarna een spiekbriefje met enkele belangrijke woorden. 8. Door de spreekbeurt hardop te oefenen, gaat het straks in de klas veel gemakkelijker. 9. Oefen voor je ouder(s) of vriendjes en vraag wat zij ervan vinden. 10. Probeer tijdens je spreekbeurt rond te kijken in de klas. Je kunt je spreekbeurt samenstellen uit de onderstaande onderdelen. Kijk welke onderwerpen je wilt gebruiken. Bij een aantal onderwerpen zitten foto s, en filmpjes. Die kun je downloaden en op een geheugenstick zetten en meenemen naar school, zodat je ze op het digibord kunt laten zien. Hiermee maak je je spreekbeurt mooier en duidelijker.

3 Wat zijn productiedieren? Onze veeboeren houden hun dieren niet omdat ze mooi, lief of leuk zijn, maar om geld te verdienen om van te kunnen leven. Wij mensen hebben die dieren bijvoorbeeld nodig voor hun melk, vlees, eieren, huid of wol. En omdat dat allemaal verschillende producten zijn noemen we het productiedieren. Je weet natuurlijk al een beetje welke dieren echte productiedieren zijn: de landbouwhuisdieren, zoals koeien, kippen en varkens. Een boer zorgt goed voor zijn dieren. Dan blijven ze gezond, want alleen gezonde dieren worden als productiedieren gebruikt. Hieronder vind je een spreekbeurt over een aantal van deze productiedieren. Wat kun je laten zien? Filmpje 01 - Landbouwhuisdieren.mp4 Welke soorten productiedieren zijn er? De bekendste landbouwhuisdieren zijn natuurlijk koeien, kalveren, varkens, kippen, schapen. Maar ook geiten, struisvogels, patrijzen, eenden, kalkoenen, ganzen en konijnen zijn productiedieren. Een paar koeien, varkens, geiten en kippen kon je vroeger op iedere boerderij tegenkomen, maar die kleine boerderijen met verschillende diersoorten zijn verdwenen. Boeren zijn zich gaan specialiseren. Tegenwoordig heeft een boer meestal één soort: rundvee, kalveren, kippen of varkens. 1. Rundveehouderij Wat voor rundveehouderijen zijn er? Vroeger had een boer ongeveer 15 koeien. Nu zijn het er vaak meer dan 100. Rundveehouderijen kun je verdelen in melkveebedrijven en vleesveebedrijven. Wat kun je laten zien? Foto 01 - grote stal koeien.jpg

4 Melkveebedrijven In ons land gaat het bij de rundveehouderij vooral om de melk. Onze koeien zijn steeds meer melk gaan geven. Een koe geeft gemiddeld bijna 8000 liter melk per jaar. Het melken gebeurt tegenwoordig twee keer per dag met een melkmachine die alles automatisch doet, zonder hulp van mensen. Als een koe voelt dat ze gemolken moet worden, loopt ze zelf naar de robot toe. Wat kun je laten zien? Foto 02 - melkmachine uier.jpg Waarom heeft een rund een oormerk in haar oren? Ieder rund heeft in de oren vanaf de geboorte een oormerk. Dat is het persoonlijk paspoort, waarop alle gegevens van de koe staan (bijvoorbeeld wanneer en waar de koe is geboren). Door het oormerk, weet de melkcomputer van de boer ook precies welke koe al melk heeft gegeven. Als de koe melk heeft gegeven, krijgt ze als beloning wat extra voer; voor wat hoort wat. Wat kun je laten zien? Foto 03 - oormerk.jpg Welke melkproducten zijn er? Van melk wordt in de fabrieken veel gemaakt: volle melk, half-volle melk, magere melk, karnemelk, room, yoghurt, vla, boter, kwark, kaas om maar wat te noemen. Waar komen de dieren van de vleesveebedrijven vandaan? Om melk te kunnen blijven geven moet een koe elk jaar een kalf krijgen, anders stopt haar melkproductie. En omdat er 1,5 miljoen melkkoeien in Nederland zijn, komen er elk jaar 1,5 miljoen kalveren bij. Ongeveer de helft van de kalveren zijn stiertjes en die geven geen melk. Zij gaan naar een vleeskalverenbedrijf. Wat kun je laten zien? Foto 04 - kalfje.jpg

5 Wat gebeurt er met de kalfjes? Een deel van de kalveren wordt op het melkveebedrijf gehouden om melkkoe te worden en een ander deel gaat naar een vleeskalverhouder. Daar worden ze verder verzorgd totdat ze groot genoeg zijn om geslacht te worden. De kalfjes leven in groepjes bij elkaar. Dat vinden ze prettiger. Ze krijgen speciaal voer. De vleeskalverhouder let goed op de gezondheid van zijn dieren. Daarnaast komt de dierenarts de kalveren regelmatig controleren. Hebben de vleeskalfjes ook oormerken? Ook de vleeskalveren hebben oormerken. Daarop staan alle gegevens over het kalf. Zo weet men altijd waar de kalveren vandaan komen, zelfs nadat de kalveren geslacht zijn. Is al het rundvlees afkomstig van vleeskoeien? Rundvlees in Nederland komt van vlees- én melkkoeien van verschillende rassen. Sommige boeren houden runderen van een speciaal vleeskoeienras. Als je vlees koopt in de supermarkt kun je op het etiket zien waar het vlees vandaan komt. Ook de slager kan je precies vertellen waar het vlees dat hij verkoopt vandaan komt. 2. De varkenshouderij Welke varkenshouderijen zijn er? Er zijn in Nederland bijna 6000 varkensbedrijven. De varkenshouderij kan je verdelen in: vermeerderingsbedrijven vleesvarkensbedrijven Wat gebeurt er op een vermeerderingsbedrijf? Op een vermeerderingsbedrijf of varkensfokkerij worden het hele jaar door biggetjes geboren. Een varkensfokker heeft allemaal zeugen, die daarvoor moeten zorgen. Zeugen zijn vrouwtjesvarkens. Als een zeug vruchtbaar is, kan ze gedekt worden. We zeggen dan dat de zeug bronstig is. Hoe wordt een zeug zwanger? Voor het dekken of bevruchten van zeugen gebruikt de boer het zaad of sperma van een varkensbeer. Een beer is een mannetjesvarken. Meestal wordt het sperma geïnsemineerd, dat wil zeggen dat het zaad kunstmatig met een slangetje wordt ingebracht door de zeugenhouder. De boer kan sperma kopen bij gespecialiseerde bedrijven. Hij kan dan zelf bepalen van welk ras hij het zaad wil gebruiken. Wat kun je laten zien? Foto 05 - inseminatie zeug.jpg

6 Wanneer worden de biggen geboren? De dracht duurt 3 maanden, 3 weken en 3 dagen. Eén week voordat de biggetjes worden geboren, gaat de zeug naar een soort kraamafdeling voor de geboorte van de biggetjes. Wanneer er bij varkens biggetjes worden geboren, heet dat werpen. Wat gebeurt er na de geboorte van de biggen? Bij elke worp krijgt een zeug ongeveer 13 biggetjes. Voor de zeug is er voldoende ruimte om te liggen. En voor de biggen is er een speciaal hoekje met stro of zaagsel en een warme lamp. Daar kunnen de biggen liggen wanneer de zeug even wil rusten. Om de plek waar de zeug haar biggen voedt, is een stevig hekwerk waar de biggen onderdoor kunnen. De biggen kunnen rondlopen en het hek zorgt dat de biggen niet doodgedrukt worden onder het zware lijf van de zeug als die wil gaan liggen. Wat kun je laten zien? Filmpje 02 - de geboorte van biggetjes.mp4 Vleesvarkensbedrijven Wanneer de biggen 10 weken oud zijn gaan ze naar de vleesvarkensbedrijven. Ze zijn dan gemiddeld 25 kilo. Dat kan zijn op het zelfde bedrijf (zo n bedrijf heet dan gesloten bedrijf) of op een andere boerderij. Op de vleesvarkensbedrijven worden de varkens verder gehouden totdat ze zwaar genoeg zijn om geslacht te worden. Ze zijn dan zo n 110 kilo. Wat kun je laten zien? Foto 06 - varken.jpg Oormerken Ook varkens hebben oormerken, dat is hun persoonlijk paspoort. Alle gegevens van het varken staan erop: wanneer ze geboren zijn, waar ze vandaan komen, welk voer ze gegeten hebben enzovoorts Mocht het varken doorverkocht worden naar het buitenland of de slachterij, dan weet men altijd alles van het varken. Heel belangrijk als er onverwachts een besmettelijke ziekte uitbreekt, want zo kan worden uitgezocht wat de bron is. Hoe leven de varkens? Van jongs af aan leven de varkens in groepen bij elkaar. Soms op stro, soms op harde vloeren. In de stallen is ook speelgoed, waarmee ze kunnen spelen. In de stal zijn roosters, waarop de varkens poepen en plassen. Varkens zijn schone dieren, die laten hun mest, maar op één plek vallen. Niet in het eet- of slaapgedeelte van de stal.

7 3. De pluimveehouderij Wat is pluimvee? Er zijn boeren die alleen pluimvee hebben. Het woord pluim is een oud-hollands woord, het betekent veer. Deze pluimveehouders houden dus vogels. Maar de meeste pluimveebedrijven houden kippen. Er zijn pluimveebedrijven met kalkoenen, eenden, ganzen en parelhoenders, die vooral worden gehouden voor hun vlees. Haan, hen en kuiken De jonge kippetjes, die uit het ei zijn gekropen, noemen we kuikens. Vrouwelijke kippen noemen we hennen. Vijf maanden nadat een henkuiken uit haar ei is gekropen, kan ze zelf al eieren leggen. Elke dag één. De mannetjes noemen we haan. Een haan heeft vaak meer kleuren dan een hen en is groter. Kippen zijn geen zoogdieren, maar vogels, loopvogels. Ze kunnen dus eigenlijk niet vliegen. Ze drinken dus ook geen melk bij de moeder, maar beginnen na hun geboorte meteen met voedsel pikken. Wat kun je laten zien? Foto 07a - hen.jpg, Foto 07b - haan.jpg, Foto 07c - hen.jpg, Foto 07d - kuiken.jpg De pluimveehouder Vroeger (tot ongeveer 1950) had een boer ongeveer 20 kippen en soms nog een paar koeien of varkens, maar die kleine bedrijven zijn verdwenen. Nu hebben moderne pluimveebedrijven duizenden, soms tienduizenden kippen voor de eieren of het kippenvlees. Als een kippenboer veel kippen houdt, wordt dit intensieve (efficiënte) veehouderij genoemd. In Nederland worden bijna 40 miljoen kippen gehouden voor de eieren. En ongeveer 40 miljoen vleeskuikens voor het pluimveevlees. Vaak is dit kipfilet. Wat kun je laten zien? Filmpje 03 - kippen.mp4

8 Het houden van kippen Bij kippen zijn een schone leefomgeving bij de juiste temperatuur, het juiste voer en voldoende water noodzakelijk voor een goede gezondheid. De pluimveestal waar de dieren in leven moet dus goed schoon worden gehouden en de samenstelling van het voer is ook belangrijk. Kippen leven graag in een groep, daar voelen ze zich veiliger. En onder elkaar bepalen ze wie de baas is. Dat noemen we de pikorde. Kippen worden gehouden voor het leggen van eieren of voor het vlees. Wat kun je laten zien? 1. Filmpje 04 - eieren.mp4 2. Foto 08 - vrije uitloop kippen.jpg Lees het etiket in de winkel Kippen worden op veel verschillende manieren gehouden. Maar hoe weet je hoe ze worden gehouden? Als je kippenvlees koopt, kun je op het etiket zien, hoe ze geleefd hebben. Bijvoorbeeld op een gangbaar bedrijf, een scharrel of biologisch bedrijf. Je kan ook letten op keurmerken. Een voorbeeld is het Beter Leven -kenmerk van de dierenbescherming, dat kijkt naar het welzijn van productiedieren. Je hebt het Beter Leven kenmerk met 1, 2 of 3 sterren. Ook als je eieren koopt, kun je op de doos zien, welke eieren erin zitten. Zo zijn er biologische eieren, vrije uitloopeieren scharreleieren en eieren van kippen in koloniehuisvesting (kooi). Soms kun je op de doos ook zien welk voer een kip gehad heeft, zoals maisei of viergranenei Zelfs op de eieren staat een stempel waaraan je kunt zien hoe de kippen hebben geleefd en het nummer van de pluimveehouder waar de eieren zijn gelegd, plus het land van herkomst (vaak NL=Nederland). 0= biologisch ei 1= vrij-uitloop ei 2= scharrelei 3= kooi-ei Wat kun je laten zien? 1. Neem een ei en een eierdoosje mee. Laat zien wat je verteld hebt. 2. Foto 09 - scharrelkuikens.jpg

9 Kip op je bord! Kippenvlees is op de hele wereld al meer dan 5000 jaar een belangrijke voedselbron. Lang geleden was er geen koelkast of diepvries om vlees langer te bewaren. Dus werd een kip s morgens geslacht en dezelfde dag al opgegeten. Vooral kipfilet is mager vlees en bevat niet veel calorieën. In kippenvlees zitten veel voedingsstoffen: eiwitten en ook vitamines B, zink en ijzer. Maar je moet het wel verstandig bewaren en klaarmaken. Op kip kunnen namelijk bacteriën zitten. Je moet altijd vooraf je handen wassen en verder schone messen en een apart snijplankje gebruiken. Kip moet altijd door en door gaar zijn. Als je kip frituurt in frituurvet, zoals kipnuggets, ja, dan zitten er wel veel meer calorieën in natuurlijk. Tik een eitje! Eieren bevatten goede voedingsstoffen, zoals vitamines, mineralen en eiwitten. Je kunt gerust regelmatig een eitje eten. Een ei hoort erbij. Wat kun je laten zien? Foto 10 - eieren met stempel.jpg

10 4. Schapen en geiten Wat leveren schapen en geiten? Schapen vond je vroeger vooral op arme zandgronden. Daar werden alle schapen van een dorp verzorgd door een schaapherder die samen met zijn honden plekjes zocht waar voor de dieren nog wat te eten was. Heel af en toe zie je nog een kudde met een herder op de hei, maar tegenwoordig lopen de meeste schapen in een wei bij een schapenhouder. Schapen leveren melk, wol en vlees. Van de melk wordt ook kaas gemaakt. Geiten worden vooral gehouden voor de melk. Ze moet hiervoor eerst lammetjes krijgen. Een geit geeft zo n 800 liter melk per jaar. Van die melk wordt bijvoorbeeld geitenkaas gemaakt. Wat kun je laten zien? 1. Foto 11 - ooi en 2 lammeren.jpg 2. Foto 12 - geiten.jpg