Voorontwerp van Nationaal Actieplan Bedrijven en Mensenrechten

Transcriptie

1 Voorontwerp van Nationaal Actieplan Bedrijven en Mensenrechten 1. Voorwoord Versie 30 september 2015 Onder impuls van de instellingen van de Europese Unie (EU) heeft de Belgische regering beslist om een nationaal actieplan (NAP) te ontwikkelen ter uitvoering van de richtlijnen inzake ondernemingen en mensenrechten (UNGPs, "Guiding Principles on Business and Human Rights"), die op 17 juni 2011 unaniem werden goedgekeurd door de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (VN). Dit plan vormt eveneens de gelegenheid om de Belgische steun aan een aantal in andere fora aangegane verbintenissen te bekrachtigen die dezelfde principes nastreven, zoals de richtlijnen voor multinationale ondernemingen (herzien in 2011) van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) bijvoorbeeld, evenals aan een reeks verbintenissen die werden aangegaan door de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO). De wil van ons land om leiderschap te tonen binnen dit dossier werd eveneens opgenomen in het regeerakkoord van de regering Michel I: "Een eerste Nationaal Actieplan "Bedrijven en Mensenrechten" zal worden uitgewerkt in samenwerking met de bevoegde departementen en entiteiten". Met dit NAP, willen de Belgische overheden concreet gestalte geven aan hun engagement inzake "ondernemingen en mensenrechten", door mensenrechten binnen het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen op te nemen, het maatschappelijk verantwoord ondernemerschap in het algemeen actief te ondersteunen, met aandacht voor/in samenwerking met de Belgische bedrijven die een hoog ambitieniveau op dit vlak handhaven of in hun werking meer belang aan deze problematiek willen hechten. Ook wil dit NAP een platform bieden om de goede praktijken van sectoren en bedrijven in de kijker te zetten en meer overlegopportuniteiten te creëren om beter in te spelen op de complexe uitdagingen die verbonden zijn aan deze kwestie. Dit NAP zal erop toezien dat de administratieve lasten voor bedrijven en organisaties 1 niet verhogen en dat de acties in de lijn van het level playing field op Europees en internationaal niveau liggen. Heel wat acties opgenomen in het NAP bedrijven en mensenrechten beperken zich niet enkel tot de mensenrechten, maar gaan ook in op diverse aspecten van maatschappelijke verantwoordelijkheid. Voor ondernemingen en organisaties is de aandacht voor mensenrechten veelal onderdeel van hun aanpak rond maatschappelijk verantwoord ondernemen. Uit de eerste bevraging van de stakeholders in het kader van de opmaak van dit actieplan is bovendien duidelijk gebleken dat men liever een actieplan maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft, met daarin opgenomen het beleid m.b.t. mensenrechten, dan twee verschillende actieplannen. De Federale overheid heeft er dan ook voor geopteerd om dit actieplan te zien in het kader van de internationale vraag voor opmaak van een actieplan bedrijven en mensenrechten alsook in het kader 1 De term «organisaties», gebruikt in deze NAP, verwijst naar verenigingen (feitelijke of in rechte), ngo s, vzw s, en andere organisaties die activiteiten uitoefenen waardoor ze relevant zijn om in dit NAP opgenomen te worden. 1

2 van de Europese vraag tot opmaak en hernieuwing van actieplannen aangaande maatschappelijk verantwoord ondernemen. Op deze manier wil de federale overheid het voor ondernemingen en andere organisaties duidelijk maken dat het respecteren en bevorderen van de mensenrechten integraal deel uitmaakt van het opnemen van een maatschappelijke verantwoordelijkheid die heel wat vormen kan aannemen. 2. Internationale context aangaande bedrijven en mensenrechten Naleving van de mensenrechten door de ondernemingen is al lange tijd een onderwerp van discussie op nationale en internationale fora. Binnen de Verenigde Naties heeft het lang geduurd voor er tussen de verschillende stakeholders eensgezindheid was over deze kwestie. Het begin van het proces werd gelanceerd in 1973 met de oprichting van de Commissie met betrekking tot de transnationale bedrijven. In 1998 werd een werkgroep over transnationale ondernemingen opgericht door de subcommissie voor de bevordering en bescherming van de mensenrechten. In juli 2000 werd de "UN Global Compact" opgericht. Dat is een platform van leiderschap voor de ontwikkeling, implementatie en verspreiding van normen, beleid en praktijken op het vlak van verantwoord en duurzaam ondernemen. Het is een pact waarmee bedrijven zich inzetten om hun activiteiten en strategieën af te stemmen op tien universeel aanvaarde principes op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en de strijd tegen corruptie. De UN Global Compact bestaat uit deelnemers uit meer dan 145 landen. In 2005 stelde Kofi Annan, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, prof. John Ruggie aan als speciale vertegenwoordiger inzake bedrijven en mensenrechten, wat zorgde voor een doorbraak in dit proces. Professor Ruggie, belast met het voorstellen van maatregelen om het respect voor de mensenrechten in het zakenleven te versterken, vatte een onderzoeks- en overlegprocedure aan die in 2005 leidde tot de opstelling van het referentiekader "beschermen, respecteren en remediëren" (protect, respect, remedy), een conceptueel raamwerk dat de mogelijkheid biedt om de kwestie van de ondernemingen en de mensenrechten op een unieke manier aan te kaarten en dat gebaseerd is op drie pijlers: 1. de verplichting van de staat om mensen te beschermen tegen mensenrechtenschendingen door derden, waaronder bedrijven; 2. de verantwoordelijkheid van bedrijven om de mensenrechten te respecteren; 3.de noodzaak om slachtoffers van mensenrechtenschendingen toegang te verschaffen tot effectieve remediëring. Dit referentiekader werd geoperationaliseerd via de opstelling van 31 richtlijnen inzake bedrijven en mensenrechten (UN Guiding Principles, UNGPs) die op 17 juni 2011 unaniem werden goedgekeurd door de Mensenrechtenraad van de VN, wat een mijlpaal betekende op het vlak van de bescherming van de mensenrechten en in de evolutie van het concept van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). 2

3 De richtlijnen die uitdrukkelijk verwijzen naar het handvest van de VN inzake mensenrechten en de verklaring van de IAO inzake fundamentele beginselen en rechten op het werk, zijn niet bedoeld om nieuwe verplichtingen op internationaal vlak op te leggen, maar wel om de gevolgen van de bestaande normen en praktijken voor landen en bedrijven toe te lichten en ze te verankeren in één logisch en samenhangend kader. Deze richtlijnen mogen juridisch dan niet bindend zijn, ze zetten de VN-lidstaten er wel toe aan ze op te nemen in hun wetgeving, hun beleid en hun praktijken, gelet op de eigen nationale realiteit en behoeften. In juni 2011 richtte de Raad voor de Mensenrechten eveneens een werkgroep op inzake mensenrechten en transnationale en andere ondernemingen, om de richtlijnen te promoten en de toepassing ervan te ondersteunen, op te volgen en te beoordelen. Deze werkgroep is eveneens belast met het sturen van de werkzaamheden van het jaarlijkse forum over bedrijven en mensenrechten, dat werd opgericht als internationaal platform over deze thematiek en dat jaarlijks de balans opmaakt van de uitdagingen ter zake en de te volgen weg uitstippelt. Het idee om NAP s te ontwikkelen is binnen deze context ontstaan. De gedachtewisselingen die door de Verenigde Naties in de jaren 1970 op gang werden gebracht, leverden uiteindelijk een aantal concrete resultaten op in andere multilaterale organisaties. In 1977 keurde de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) zodoende de Tripartiete principeverklaring inzake de multinationale ondernemingen en sociaal beleid goed. De belangrijkste doelstelling van deze verklaring die in 2000 werd herzien, is om de multinationale ondernemingen aan te moedigen om een positieve bijdrage te leveren aan de economische en sociale vooruitgang en de problemen die hun diverse activiteiten kunnen teweegbrengen te minimaliseren en op te lossen. In 2010 zagen de ISO richtlijnen het licht. Die richtlijnen met betrekking tot de maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties geven een doorslaggevende plaats aan de mensenrechten. De gedachtewisselingen hebben eveneens een aantal vruchten afgeworpen voor de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), die bij de herziening van haar richtlijnen voor multinationale ondernemingen in 2011 een hoofdstuk over mensenrechten toevoegde. Op Europees niveau werden er in navolging van de door de VN aangereikte antwoorden verschillende initiatieven tot stand gebracht. Ten eerste keurde de Europese Commissie in 2011 een nieuwe mededeling goed inzake de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen (MVO). Vervolgens keurde de Raad van de Europese Unie een strategisch kader voor mensenrechten en democratie goed, samen met een actieplan waarvan één punt (actie 25) specifiek is gewijd aan de implementatie van de VN-richtlijnen en de ontwikkeling van nationale actieplannen voorziet met het oog op de uitvoering van deze richtlijnen. Voorts heeft de goedkeuring in april 2014 van de Europese Richtlijn 2014/95/EU met betrekking tot de bekendmaking van niet-financiële informatie en informatie inzake diversiteit door bepaalde grote ondernemingen en groepen (tot wijziging van Richtlijn 2013/34/EU), die onder meer de bekendmaking van informatie door de betrokken ondernemingen inzake het respect voor de mensenrechten voorziet, de lidstaten eveneens gesterkt om dergelijke actieplannen aan te nemen. 3

4 3. Totstandkoming van het actieplan De acties opgenomen in dit Nationaal actieplan werden verzameld via de werkgroep maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling (ICDO). De acties die zijn opgenomen in dit Nationaal actieplan, werden verzameld via de werkgroep maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling (ICDO). De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de federale administraties. Ook vertegenwoordigers van de regionale besturen maken er deel van uit. Op federaal niveau werd door de werkgroep een eerste poging tot NAP opgesteld eind De werkgroep maatschappelijke verantwoordelijkheid van de ICDO heeft tussen april en september 2014 een eerste stakeholderbevraging georganiseerd. 51 organisaties uit het maatschappelijke middenveld werden bevraagd aan de hand van een vragenlijst. 2 Naast de inbreng van de stakeholders vertrekt het actieplan ook vanuit een basisanalyse of mapping die tot doel heeft in kaart te brengen in welke mate reeds invulling wordt gegeven aan de 31 richtlijnen van de VN aangaande bedrijven en mensenrechten 3. Deze basisanalyse, die ook aan een academisch panel onder voorzitterschap van professor Olivier De Schutter werd voorgelegd, wordt toegevoegd in bijlage aan dit actieplan. Tenslotte werd de federale insteek voor het actieplan ook gebaseerd op andere nationale actieplannen die werden ontwikkeld door andere lidstaten van de EU, zoals Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Denenmarken en Finland. De verwerking van de resultaten van de stakeholdersbevraging alsook de resultaten van de mapping en de inbreng van de leden van de werkgroep maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben geleid tot de actievoorstellen van de federale inbreng voor het Nationaal Actieplan Bedrijven en Mensenrechten. De federale inbreng is vervolgens aangevuld met de bijdragen van Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, wat heeft geresulteerd in een Belgisch nationaal actieplan. Het Vlaams Regeerakkoord bepaalt dat Vlaanderen een actief mensenrechtenbeleid voert met onze waarden als belangrijkste leidraad. De Vlaamse beleidsnota Buitenlands Beleid, Internationaal Ondernemen en Ontwikkelingssamenwerking benadrukt de taak van de Vlaamse Regering op het vlak van het bevorderen van de mensenrechten, goed bestuur, democratie en duurzaam en verantwoord ondernemen. De Vlaamse insteek bij het Nationaal Actieplan werd opgesteld via het Strategisch Overlegorgaan Internationale Aangelegenheden (SOIA) waarin alle beleidsdomeinen zijn vertegenwoordigd. Op politiek niveau werd dit gecoördineerd door de Minister-President. Er werd gefocust op het verderzetten van bestaande goede praktijken, maar ook nieuwe initiatieven werden opgenomen. In een tweede fase (Oktober 2015), zal aan de stakeholders worden gevraagd om, op basis van de tekst van het actieplan, hun opmerkingen, aanvullingen, commentaren, enz. bekend te maken. Op het einde van de maand Oktober zal er met dat doel een seminarie worden georganiseerd waar de tekst in 2 Meer informatie over deze eerste fase, waaronder de vragenlijst en een overzicht van de resultaten van de bevraging: 3 Zie ook hoofdstuk 5: Belgisch kader met betrekking tot bedrijven en mensenrechten 4

5 rondetafelgesprekken zal worden besproken met de verschillende stakeholders (bedrijven, ngo s, vakbonden en andere organisaties), door middel van drie ronde tafels per stakeholder groep, gevolgd door een plenaire vergadering in aanwezigheid van alle betrokken stakeholders. Het doel is om met de stakeholders een dialoog over het actieplan aan te gaan. Deze tekst zal ook voorgelegd worden aan een aantal adviesraden: de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling, de Nationale Arbeidsraad, de Hoge Raad voor de zelfstandige en de KMO, de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven en de Adviesraad over de samenhang van het beleid voor ontwikkeling evenals de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen. De tekst zal uiteindelijk aan de verschillende regeringen worden voorgelegd met het oog op beleidsharmonisatie en bekrachtiging, zodat in 2016 een nationaal actieplan over bedrijven en mensenrechten kan worden gepubliceerd. 4. Scope van het actieplan Dit actieplan wil ondernemingen (die actief zijn in België en het buitenland) en internationale ondernemingen die actief zijn in België stimuleren om de mensenrechten te respecteren en te bevorderen, zowel binnen de eigen onderneming als binnen hun invloedssfeer. De Belgische overheid evenals gewesten willen hun plicht om de mensenrechten te promoten en te verdedigen ten volle op zich nemen en haar juridisch en beleidskader hierop afstemmen. Dit actieplan gaat specifiek in op de eerste en derde pijler van de VN-richtlijnen inzake bedrijven en mensenrechten, namelijk de verplichting van de staat om mensen te beschermen wanneer derden, waaronder ondernemingen, de mensenrechten schenden en de noodzaak om slachtoffers van mensenrechtenschendingen toegang te verschaffen tot effectieve remediëring. De tweede pijler, die betrekking heeft op de verantwoordelijkheid die bedrijven dragen om de mensenrechten te respecteren, is van fundamenteel belang voor het in praktijk brengen van de richtlijnen. Aangezien deze tweede pijler zich uitsluitend toespitst op de initiatieven van ondernemingen zelf, gaat het nationaal actieplan hier niet op in. Met dit nationaal actieplan wil België bedrijven aanmoedigen en uitnodigen om de uitvoering van de tweede pijler op een coherente en ambitieuze manier in overleg met stakeholders te organiseren. Het respecteren van mensenrechten en het opnemen van een maatschappelijke verantwoordelijkheid is niet alleen de verantwoordelijkheid van bedrijven, maar van alle organisaties. Een aantal acties in dit actieplan richt zich dus niet enkel tot bedrijven, maar ook tot organisaties (waaronder ook overheidsdiensten) in het algemeen. 5. Belgisch kader met betrekking tot bedrijven en mensenrechten België beschikt over een erg ruim beschermend kader inzake mensenrechten. Enerzijds erkent de Belgische Grondwet in zijn titel II "De Belgen en hun rechten" een groot aantal burgerlijke, politieke, economische, maatschappelijke en culturele grondrechten. Anderzijds heeft ons land ook de meeste internationale instrumenten inzake mensenrechten goedgekeurd/geratificeerd, zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het Internationaal Pact inzake burgerlijke en politieke rechten, het Internationaal 5

6 Pact inzake economische, sociale en culturele rechten, talrijke internationale arbeidsovereenkomsten, waaronder de fundamentele conventies van de IAO en de Europese Conventie voor de Rechten van de Mens. Verder onderschreef de Belgische Staat als een van de eersten de richtlijnen voor multinationale ondernemingen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). België bekrachtigde in 2000 ook het Statuut van Rome tot oprichting van het Internationaal Strafhof. België spant zich onophoudelijk in om het respect voor die rechten op een hoog niveau te houden en speelt een actieve rol in de uitwerking van internationale normen tot bescherming van de mensenrechten en in hun promotie. Daarnaast heeft ons land alle individuele klachtenmechanismen erkend die zijn ingesteld door de VN-verdragen dat het heeft geratificeerd. Hoewel de rechten die verbonden zijn aan deze verdragen doorgaans enkel uitvoerbaar zijn tegen de staat, en dus niet horizontaal worden toegepast ten aanzien van niet-staatsgebonden actoren, met inbegrip van bedrijven, zijn die laatste wel onderworpen aan de bepalingen uit het nationaal recht die de verdragen ten uitvoer leggen. Het bestaande kader in België, zowel op wetgevend vlak als wat betreft het beleid, wordt uiteengezet in de basisanalyse/mapping die bij dit nationaal actieplan is gevoegd 4. Om de voornaamste rechten en plichten die België belooft te beschermen en te respecteren beter te herkennen, spitst de basisanalyse zich toe op zeven als prioritair beschouwde domeinen: - recht op gelijkheid en op niet-discriminatie - recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon - rechten van werknemers - recht op een gezond leefmilieu - bescherming van de persoonlijke levenssfeer - bescherming van de consument - strijd tegen corruptie Op te merken valt dat België nog niet beschikt over een nationaal mensenrechtenmechanisme (zoals bv. een nationaal mensenrechteninstituut) conform de principes van Parijs 5. Conform onze internationale engagementen en het federale regeerakkoord van 9 oktober 2014 zullen de bevoegde autoriteiten voortwerken aan de ontwikkeling van zulk een nationaal mensenrechtenmechanisme. 6. Opvolging van het actieplan De uitvoering van het actieplan zal jaarlijks binnen de werkgroep maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO) worden geëvalueerd. Op 4 Zie bijlage 1 5 De principes van Parijs werden door Commissie Mensenrechten van de Verenigde naties aangenomen in 1992 (Resolutie 1992/54) en door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1993 ( Resolutie 48/134). Voor de tekst: 6

7 basis van deze evaluatie zal een vooruitgangsverslag worden opgemaakt en gepubliceerd op de website Maximum 3 jaar na de goedkeuring van het actieplan door de regering wordt er ook een evaluatie met de stakeholders voorzien. Op dit evaluatiemoment kan beslist worden om het actieplan aan te passen of te vernieuwen. Ook de mapping zal op dat moment eventueel bijgewerkt worden. 7

8 7. Actievoorstellen 1. Bevorderen van de bestaande kwalitatieve initiatieven met betrekking tot mensenrechten en sociale verantwoordelijkheid 2. Opmaken van een brochure over de overheidsgebonden remediëringsmechanismen 3. Opmaken van een toolkit voor ondernemingen en organisaties aangaande mensenrechten 4. Verspreiden van de toolkit en remediëringsbrochure bij de Belgische vertegenwoordigers in het buitenland 5. Aanmoedigen van internationale kaderovereenkomsten 6. Versterken van de samenwerking tussen de overheidsdiensten en diverse organisaties die actief zijn op het vlak van mensenrechten en internationaal ondernemerschap 7. België verbindt zich ertoe om criteria van mensenrechten en van maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen (MVO) in de strategie ter ondersteuning van de ontwikkeling van de lokale privésector van de Belgische samenwerking te integreren 8. Ondernemingen sensibiliseren aangaande mensenrechtenkwesties in het kader van economische missies in het buitenland 9. Bevorderen van de samenwerking tussen federale en gewestelijke overheden, aangaande het respect voor mensenrechten en het ondersteuningsbeleid m.b.t. buitenlandse handel en investeringen 10. Nastreven en versterken van het Belgische engagement en van zijn internationale pioniersrol inzake mensenrechten 11. Respecteren van mensenrechten in overheidsopdrachten 12. Opstarten van proefprojecten aangaande de controle op het naleven van de mensenrechten bij overheidsaankopen 13. Evalueren van het Belgische label ter bevordering van een sociaal verantwoorde productie 14. Integreren van due diligence plicht van de managementorganen van de onderneming ook m.b.t. mensenrechten 15. Bevorderen van maatschappelijke verslaggeving, met inbegrip van mensenrechten 16. Pleiten voor een sterkere integratie van duurzame ontwikkeling (met inbegrip van mensenrechten) in vrijhandelsakkoorden 17. Opvolgen van MVO en mensenrechten bij Belgische bedrijven via de mvo-barometer 18. Bevorderen van goede praktijken van KMOs die een verantwoordelijk beheer van hun toeleveringsketen hanteren, o.a. dankzij het CSR Compass 19. Bevorderen van de Maatschappelijk Verantwoorde Overheidsbedrijven 20. Zich inzetten om criteria met betrekking tot mensenrechten en maatschappelijk verantwoord ondernemen in de betrokken overheidssteun op te nemen 21. Zich inzetten om het grote publiek en de betrokken organisaties beter te informeren en zo te sensibiliseren over de Belgische positie en activiteiten inzake mensenrechten in het buitenland 22. Stimuleren van het verantwoord beheer van toeleveringsketens met een sectorale benadering 23. Versterken van het Nationaal Contactpunt (NCP) van de OESO 24. Speciale aandacht besteden aan de kwestie van de rechten van het kind in de sensibilisering van het bedrijfsleven 25. Speciale aandacht besteden aan de ratificatie, ondersteuning en bevordering van een reeks IAOverdragen met betrekking tot de vrouwenrechten 8

9 26. Uitvoering van het Vlaams Actieplan Duurzaam Internationaal Ondernemen Vergemakkelijken van het kennisverkeer met betrekking tot mensenrechten 28. Beter gebruik van de kennis op Europees niveau 29. Nadruk zetten op de goede praktijken van bedrijven 30. Vorming van bedrijven met betrekking tot eerbiediging van mensenrechten 31. In-, uit- en doorvoer van wapens, munitie, militair materiaal, ordehandhavingsmateriaal en producten voor tweeërlei gebruik 32. KMO-ontwikkeling in Zuid-Afrika 33. Geven van opleidingen voor economische attachés en handelsattachés over de eerbiediging van de mensenrechten 9

10 1. Bevorderen van de bestaande kwalitatieve initiatieven met betrekking tot mensenrechten en sociale verantwoordelijkheid Er zijn reeds heel wat initiatieven (zowel nationaal als internationaal) die ondernemingen en andere organisaties aanzetten om de mensenrechten te respecteren en te bevorderen. Voorbeelden van dergelijke initiatieven zijn de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, de tripartite verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie aangaande multinationale ondernemingen en sociaal beleid, het Global Compact, de ISO richtlijnen aangaande maatschappelijke verantwoordelijkheid enz. Door het versterken van deze initiatieven en deze beter kenbaar te maken bij ondernemingen en andere organisaties kan de overheid bestaande kennis en ervaring optimaal benutten teneinde een zo groot mogelijk draagvlak en bereik te bekomen. Dit zal de overheid helpen om haar doelstelling m.b.t. het respecteren en bevorderen van mensenrechten door bedrijven en organisaties op haar grondgebied en Belgische organisaties die internationaal actief zijn, effectief te verwezenlijken. Meer informatie over bestaande kwalitatieve initiatieven/instrumenten: Beschrijving van de actie van de Federale regering: De federale overheid zal in overleg met de verschillende stakeholders de verschillende (Belgische en internationale) initiatieven in kaart brengen die het respect voor en de bevordering van mensenrechten in ondernemingen/organisaties ondersteunen. Gouvernementele en intergouvernementele initiatieven en initiatieven die door meerdere stakeholders werden ontwikkeld, zullen hierbij prominenter in beeld worden gebracht. De methodologie die in het kader van de ISO richtlijnen werd toegepast, zal daarbij als voorbeeld dienen. De verschillende initiatieven zullen online worden gebundeld en worden samen met de toolkit (zie ook actie 2) gepubliceerd. Initiatieven zoals de VN-richtlijnen inzake bedrijven en mensenrechten, de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, de ISO richtlijnen aangaande maatschappelijke verantwoordelijkheid, de tripartite verklaring van de Internationale Arbeidsorganisatie aangaande multinationale ondernemingen en sociaal beleid en de helpdesk voor bedrijven van het Internationaal Arbeidsbureau, alsook het Global Compact zullen als toonaangevende initiatieven gepromoot worden. In het kader van het bevorderen van de toepassing van de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen en de link met mensenrechten, heeft het Belgische OESO-contactpunt, dat van bij de aanvang in 1980 bij de FOD Economie werd ondergebracht, begin 2014 een seminarie georganiseerd dat het accent legde op het naleven en het bevorderen van mensenrechten door ondernemingen. Deze actie zal in de toekomst op regelmatige basis worden herhaald. Beschrijving van de actie van de Waalse regering: De Waalse regering zal bekendheid geven aan de verschillende initiatieven die verband houden met de eerbiediging van de mensenrechten en maatschappelijk verantwoord ondernemen (ISO 26000, de OESOrichtlijnen voor multinationale ondernemingen, de VN-richtlijnen inzake bedrijven en mensenrechten, de UN Global Compact, norm SR10 die IQNet heeft uitgewerkt op basis van norm ISO 26000) met de bedoeling er bedrijven en relevante organisaties mee vertrouwd te maken. 10

11 Beschrijving van de Vlaamse actie: Het digitaal kenniscentrum (DKC) MVO Vlaanderen ( biedt een ruim aanbod aan instrumenten en informatie om bedrijven en organisaties te helpen om MVO in de praktijk om te zetten. MVO Vlaanderen inspireert en informeert over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dit laagdrempelig informatiekanaal voor ondernemers moet de drempels verlagen voor ondernemingen om aan de slag te gaan met hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. We opteren er dan ook voor om internationaal gevalideerde standaarden zoals GRI en ISO26000 op de kaart te blijven zetten op en de workshops onder de vlag van MVO Vlaanderen. Een meer doorgedreven en sectorale benadering van MVO werkt sterk drempelverlagend. Bedrijven die in een zelfde sector actief zijn, worden immers met gelijkaardige uitdagingen geconfronteerd. In overleg met de sectororganisaties wil de Vlaamse overheid gerichte MVO-ondersteuning bieden aan deze organisaties en hun leden om hun waardeketen en hun bedrijfsvoering te verduurzamen. 11

12 2. Opmaken van een brochure over de overheidsgebonden remediëringsmechanismen Overheden hebben de plicht te garanderen dat personen die slachtoffer worden van mensenrechtenschendingen toegang hebben tot effectieve remediëring. Dit via gerechtelijke, administratieve, wetgevende of andere gepaste middelen. Aan toegang tot effectieve remediëring zijn zowel procedurele als inhoudelijke aspecten. Remediëring kan op verschillende manieren worden ingevuld, gaande van verontschuldigingen over schadeloosstelling, rehabilitatie, financiële of niet-financiële compensaties tot strafsancties (strafrechtelijke of administratieve),alsook uit het preventief voorkomen van schendingen via bijvoorbeeld dwangbevelen of garanties inzake niet-herhaling. De remedieprocedures moeten neutraal zijn, beschermd tegen corruptie en vrij zijn van politieke of andere pogingen om het resultaat ervan te beïnvloeden. In België bestaan er verschillende staatsgebonden procedures, zowel justitiële als niet-justitiële, en klachtenmechanismes die de basis vormen van een remediesysteem. Zo is er bijvoorbeeld de mediatieprocedure via het OESO-contactpunt, zijn er verschillende bepalingen opgenomen in de strafwet die via de Belgische rechtbanken kunnen worden afgedwongen, e.a. Vele van die staatsgebonden klachtenmechanismes zijn echter onvoldoende gekend. Beschrijving van de actie van de Federale regering: De federale overheid zal een onderzoeksopdracht uitschrijven met tot doel een oplijsting te maken van alle verschillende mogelijke staatsgebonden (zowel justitiële als niet-justitiële) klachtenmechanismes die kunnen gebruikt worden in het geval van mensenrechtenschendingen door ondernemingen of organisaties (zowel Belgische als buitenlandse). Zowel de procedurele als de inhoudelijke aspecten van deze klachtenmechanismes zullen worden besproken. De resultaten van het onderzoek zullen ook verwerkt worden in een leesbare en overzichtelijke brochure die zowel online als (in beperkte mate) in gedrukte vorm ter beschikking zal worden gesteld van de stakeholders. De belangrijkste doelgroep voor de brochure zijn de bedrijven/organisaties en de slachtoffers van mensenrechtenschendingen. De brochure zal zowel in het Nederlands, Frans als Engels beschikbaar zijn. De brochure zal eveneens worden toegevoegd aan de toolkit (zie actie 3). 12

13 3. Opmaken van een toolkit voor ondernemingen en organisaties aangaande mensenrechten Ondernemingen en andere organisaties willen vaak wel de mensenrechten respecteren en bevorderen via hun invloedssfeer, maar weten niet altijd wat dit precies inhoudt en hoe ze dit kunnen verwezenlijken vanuit hun specifieke organisatiecontext. Deze actie heeft de bedoeling om hen te steunen. Beschrijving van de actie van de Federale regering: De federale overheid zal, in samenwerking met experts en haar belangrijkste stakeholders inzake mensenrechten en organisaties, een pakket uitwerken dat organisaties helpt om mensenrechtenschendingen te voorkomen en zelfs om via hun activiteiten de mensenrechten te bevorderen. Dit pakket kan bestaan uit verschillende onderdelen: Wat zijn de mensenrechten? Op welke manier komen ondernemingen/organisaties in aanraking met mensenrechten en wat zijn hun verantwoordelijkheden hieromtrent? Hoe kunnen ondernemingen/organisaties het principe van due diligence toepassen m.b.t. mensenrechten? Welke acties kunnen ondernemingen/organisaties ondernemen om de schending van mensenrechten binnen hun organisatie en hun invloedssfeer te voorkomen en welke positieve acties ter bevordering van de mensenrechten kunnen zij ondernemen? Hoe kunnen ondernemingen/organisaties hun bevoorradingsketens beheren? Welke systemen kunnen ondernemingen/organisaties gebruiken om het respect en de bevordering van mensenrechten in hun organisatie te verankeren? Hoe kunnen ondernemingen/organisaties klachtenprocedures opzetten (zie ook actie 1)? Bij welke (Belgische en internationale) initiatieven kunnen ondernemingen en organisaties terecht voor informatie, voor ondersteuning, om zich te engageren enz. (zie ook actie 4)? Sectorale benaderingen Een checklist Voor de opmaak van deze toolkit zal ook inspiratie worden gehaald uit de verschillende initiatieven die recent werden ontwikkeld en uitgebracht. Dit pakket zal online ter beschikking worden gesteld zodat elke onderneming, organisatie of overheidsdienst die hiermee aan de slag wil hiervan kosteloos gebruik kan maken. Beschrijving van de actie van de Waalse regering: De Waalse regering zal deelnemen aan de werkzaamheden die de federale overheid heeft aangevat in het kader van de werkgroep maatschappelijk verantwoord ondernemen van de ICDO, met betrekking tot de toolkit voor ondernemingen en organisaties aangaande mensenrechten. Beschrijving van de actie van de Vlaamse regering: De Vlaamse regering verbindt zich ertoe deel te nemen aan de werkzaamheden omtrent de toolkit voor ondernemingen en organisaties met het oog op het respecteren van mensenrechten opgestart door de federale regering in het kader van de ICDO-werkroep maatschappelijk verantwoord ondernemen. 13

14 4. Verspreiden van de toolkit en remediëringsbrochure bij de Belgische vertegenwoordigers in het buitenland De Belgische vertegenwoordigingen vormen een eerste nuttig aanspreekpunt voor de Belgische bedrijven die hun activiteiten willen uitbreiden naar het buitenland. Momenteel beschikken deze vertegenwoordigingen echter niet altijd over voldoende hulpmiddelen of kennis inzake "bedrijven en mensenrechten" in het bijzonder, om de desbetreffende bedrijven te informeren en te begeleiden zodat hun extraterritoriale activiteiten rekening houden met hun impact op de mensenrechten. Het gevolg van dit gebrek aan informatie is dat de kans bestaat dat ondernemingen activiteiten opstarten die schade kunnen toebrengen aan het genieten van de fundamentele rechten door toekomstige werknemers of personen die rechtstreeks getroffen worden door hun activiteiten, zonder dat de bestuurders van dit bedrijf er zich bewust van zijn. Naast het evidente risico in termen van mensenrechten vormt dit eveneens een risico voor de economische activiteiten van de onderneming in kwestie, aangezien dergelijke schendingen een impact hebben op deze activiteiten, of het nu op het niveau van de productie zelf is of op het vlak van de reputatie van de onderneming en de gevolgen die het met zich meebrengt voor de aantrekkelijkheid van het bedrijf voor de klanten of investeerders. Beschrijving van de actie van de Federale regering: Het doel van deze actie is om er enerzijds voor te zorgen dat het volledige Belgische diplomatieke netwerk wordt gesensibiliseerd over de problematiek van de schending van de mensenrechten door ondernemingen in het buitenland, en anderzijds dat het beschikt over een praktische toolkit (zie actie 3) om bedrijven die contact met hen opnemen om hun activiteiten uit te breiden naar het buitenland beter te kunnen informeren. Omdat deze toolkit ook elementen met betrekking tot de remediëringsmechanismen zal bevatten (zie ook actie 2), zal het Belgische diplomatieke netwerk de betrokken personen en ondernemingen beter over die mechanismen kunnen informeren. Beschrijving van de actie van de Waalse regering: De Waalse regering zal de toolkit verspreiden onder de Waalse ondernemingen via l Agence wallonne à l Exportation et aux Investissements étrangers AWEX (zowel in België als in het buitenland), evenals via l Agence pour l Entreprise et l Innovation AEI en andere relevante Waalse instellingen. Beschrijving van de actie van de Vlaamse regering: De Vlaamse regering verbindt zich ertoe deze toolkit voor ondernemingen te verspreiden via het Vlaams agentschap FIT (Flanders Investment & Trade). Beschrijving van de actie van de regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: De Brusselse regering zal bekendheid geven aan de toolkit en deze verspreiden onder de Belgische ondernemingen die op buitenlandse markten actief zijn en wel via de economische attachés en de handelsattachés van Brussels Invest & Export in Brussel die dagelijks contact hebben met exportondernemingen. 14

15 5. Aanmoedigen van internationale kaderovereenkomsten Ook al is België vooral een land van micro, kleine, en middelgrote ondernemingen, toch telt het eveneens een aantal grote bedrijven en multinationals die steeds meer actief zijn op internationale schaal, wat zodoende een steeds grotere impact heeft op het sociale overleg dat op nationaal/regionaal niveau wordt georganiseerd. De internationale kaderovereenkomsten die een aanzet tot sociale dialoog op gang willen brengen, vormen dan ook een hulpmiddel dat past binnen dit kader. Via internationale kaderovereenkomsten kunnen afspraken over bepaalde principes en sociale verbintenissen worden aangegaan tussen het hoofdbestuur van de onderneming en internationale vakbondsfederaties inzake respect en promotie van de mensenrechten. Het gaat dus om een gezamenlijk engagement dat als richtlijn kan dienen om sociale conflicten te voorkomen en op te lossen Deze overeenkomsten bieden bovendien het voordeel dat de verbintenissen en afspraken niet in één land van toepassing zijn, maar wel in alle landen waar het desbetreffende bedrijf actief is. Internationale overeenkomsten zijn voornamelijk gebaseerd op de verklaring van de IAO inzake de fundamentele beginselen en rechten op het werk. Een groot aantal overeenkomsten zijn eveneens bestemd voor de leveranciers en onderaannemers. Sommige kaderovereenkomsten eisen eveneens dat de onderneming zich ertoe verbindt om de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens na te leven, evenals de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen en het UN Global Compact. De meeste overeenkomsten voorzien in opvolgingsmechanismen in samenwerking met de vakbonden. In september 2007 sloten de Internationale Metaalbond, de Internationale Chemiebond en Umicore een internationale kaderovereenkomst waarin het respect voor mensenrechten, arbeidsrechten en het respect voor het leefmilieu zijn opgenomen. Dit was een primeur voor een Belgische internationale onderneming. De uitvoering van dit akkoord en de daarin aangegane verbintenissen worden jaarlijks opgevolgd. Umicore sloot zich hiermee aan bij een groeiend fenomeen van vooral Europese multinationals die de stap zetten tot het afsluiten van dergelijke internationale kaderovereenkomsten. Ook Solvay sloot in december 2013 zulk een internationaal kaderakkoord af. Beschrijving van de actie van de Federale regering: In het verlengde van de conclusies van de ASEM-conferentie "sociale vooruitgang via de sociale dialoog in een snel veranderende ondernemingswereld" die in maart 2014 door de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg en haar Indonesische ambtgenoot werd georganiseerd, zal de haalbaarheid van een initiatief in de vorm van een seminarie of een ontmoeting op hoog niveau worden bestudeerd, om een nieuwe dynamiek te geven aan de opstelling van internationale kaderovereenkomsten die op maat worden gemaakt op basis van de specifieke kenmerken van bijzondere onderaannemingsketens. 15

16 6. Versterken van de samenwerking tussen de overheidsdiensten en diverse organisaties die actief zijn op het vlak van mensenrechten en internationaal ondernemerschap Ondernemingen (en andere organisaties) die in het buitenland werkzaam zijn, beschikken niet altijd over voldoende informatie in verband met de situatie inzake mensenrechten in het land of de streek waar ze actief zijn of daar plannen voor hebben en weten niet altijd hoe ze moeten omgaan met speciale situaties. In sommige gevallen kunnen ze daardoor zelfs indirect betrokken raken bij schendingen van de mensenrechten, zonder zich hiervan bewust te zijn. De eerste voorwaarde om dit probleem te verhelpen is beschikken over voldoende terreinkennis en lessen trekken uit de praktijkervaring die door andere organisaties en ondernemingen is opgedaan. Daardoor is het in bepaalde gevallen voor een onderneming toch mogelijk om in moeilijke omstandigheden initiatieven te nemen om niet rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken te raken bij schendingen van de mensenrechten of om (zelfs bescheiden) bij te dragen aan het verbeteren van de mensenrechten in de streek waar ze actief zijn. Verscheidene overheidsdiensten, in het bijzonder de FOD Buitenlandse Zaken, beschikken over vrij veel informatie over de stand van zaken qua mensenrechten in verscheidene landen. Dit omwille van het feit dat er ter plaatse een Belgische vertegenwoordiging is, er contacten zijn met het lokale maatschappelijke middenveld, met andere lokale externe partners die gevoelig zijn voor mensenrechtenkwesties (zoals de delegaties van de EU en haar lidstaten, de lokale bureaus van de VN en haar gespecialiseerde organen, de Raad van Europa, e.a.) of nog met de vertegenwoordiging van like-minded landen. Organisaties die het internationale ondernemerschap ondersteunen (zoals Delcredere, Finexpo, de Belgische Investeringsmaatschappij, de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (BIO), maar ook organisaties als de Kamers van Koophandel en andere) kunnen eveneens via hun leden vrij veel informatie op het terrein krijgen en ook getuigenissen verzamelen op het gebied van de manier waarop ondernemingen omgaan met de mensenrechtenproblematiek wereldwijd. Er bestaat dus een massa informatie maar die is niet altijd gekend, toegankelijk en/of beschikbaar voor Belgische ondernemingen/organisaties die internationaal actief zijn of dat willen gaan doen. Beschrijving van de actie van de Federale regering en van de Waalse en de Vlaamse regeringen: Het doel van deze actie is om de informatie met betrekking tot mensenrechten van verschillende actoren bijeen te brengen, en om regelmatig te bespreken hoe kan worden vermeden dat een Belgische onderneming de mensenrechten in het desbetreffende land, rechtstreeks of onrechtstreeks, al dan niet met opzet, schendt. Deze informatie kan worden bijgewerkt door middel van regelmatig overleg, zowel op intern Belgisch niveau als op het niveau van de EU-vertegenwoordigingen ter plaatse. De desbetreffende informatie kan lokaal (via de ambassade) of in Brussel (via de dienst voor mensenrechten) worden overgemaakt aan de betrokken Belgische ondernemingen. 16

17 Beschrijving van de actie van de regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: De Brusselse regering zal de economische attachés en de handelsattachés in het buitenland de opdracht geven om de informatie van de federale regering over de situatie van de mensenrechten in het betreffende land, te verspreiden onder de ondernemingen die een beroep doen op hun diensten. Deze informatie kan ook worden verstrekt aan de ondernemingen die zich tot het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wenden voor financiële steun voor een exportproject. Verder zal Brussels Invest & Export de informatie ook verschaffen aan bedrijven die meegaan op de economische missies die in het actieplan zijn opgenomen. Tot slot zal in de newsletter van Brussels Invest & Export specifieke informatie te vinden zijn over mensenrechten en internationaal ondernemerschap. 17

18 7. België verbindt zich ertoe om criteria van mensenrechten en van maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen (MVO) in de strategie ter ondersteuning van de ontwikkeling van de lokale privésector van de Belgische samenwerking te integreren De nieuwe wet van maart 2013 geeft de Belgische ontwikkelingssamenwerking een grotere rol ten aanzien van de private sector in ontwikkelingslanden. De strategienota De Belgische ontwikkelingssamenwerking en de lokale private sector: ondersteuning van een duurzame, menselijke ontwikkeling, werd opgesteld in april Voortaan, en dat voornamelijk in de sectoren landbouw, basisvoorzieningen en infrastructuur die rechtstreeks relevant is voor de ontwikkeling van ondernemingen en projecten die aan de strijd tegen klimaatverandering kunnen bijdragen, zal de Belgische ontwikkelingssamenwerking zich inzetten om: - De capaciteit te verbeteren van openbare instellingen in de ontwikkelingslanden die een gunstig klimaat creëren voor de ontwikkeling van de particuliere sector; - De toegang tot financiering voor micro-, kleine en middelgrote ondernemingen (MSMEs) te verbeteren;de capaciteit van MSME ondernemers te versterken; - Eerlijke en duurzame handel te promoten, sociale economie te ondersteunen en maatschappelijk verantwoord ondernemen te bevorderen. De voormelde strategie is van toepassing op ondernemingsacties in de 14 partnerlanden van de gouvernementele samenwerking, alsook in de 52 partnerlanden van de niet-gouvernementele actoren en de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (BIO) en legt de nadruk op de ontwikkeling van coördinatie en synergie, op de samenhang van het beleid en op een strikte opvolging van de ondersteunde acties. De Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden BIO - en het Trade for Development Center TDC - zijn de belangrijkste instanties om de lokale privésector te ondersteunen. De maatschappelijke doelstelling van BIO is om rechtstreeks of onrechtstreeks te investeren in de ontwikkeling van micro-, kleine en middelgrote ondernemingen (MSME s) en van bedrijven van de sociale economie in ontwikkelingslanden. Er wordt gefocust op sociale en economische vooruitgang in die landen, zonder een voldoende rendement uit het oog te verliezen. Verder investeert BIO in ontwikkelingslanden in energieprojecten en projecten die bijdragen tot de strijd tegen de klimaatverandering, en in bedrijven die basisdiensten verstrekken aan de bevolking van die landen. Bovendien kan BIO via haar Steunfonds voor micro-, kleine en middelgrote ondernemingen (MSME Support Fund), subsidies verlenen om steunprogramma's te cofinancieren. Het TDC beoogt de markttoegang voor producenten en ondernemers uit het Zuiden te verbeteren, via directe steun aan lokale producentenorganisaties, lokale bedrijven en lokale professionele organisaties, of via het ontwikkelen van expertise over steun aan handel, duurzame handel en eerlijke handel. Beschrijving van de actie van de Federale regering: De beheerscontracten van BIO (voor 5 jaar in werking getreden in april 2014) en het Trade for Development Center ( Conventie van en ondergebracht bij BTC), voorzien dat alle interventies rondom de ontwikkeling van de lokale privésector een aantal principes moeten volgen. Naast de klassieke ontwikkelingscriteria, gaat het onder andere om de naleving van sociale aspecten, milieuaspecten en goed bestuur. Die twee instrumenten voorzien overigens een rapporteringsplicht om zo de principes te kunnen 18

19 monitoren en evalueren. De jaarlijkse rapportering van BIO zal voortaan systematisch het voorwerp uitmaken van een specifieke vergadering van het Overlegcomité DGD/BIO voor 30 juni; het beheerscontract verbindt de toekenning van bijkomende financiële middelen door de Belgische Staat namelijk aan de naleving door BIO van met name de rapporteringsplicht. Het Overlegcomité DGD / BIO komt driemaandelijks samen en zal voornamelijk zorgen voor de succesvolle implementatie van het beheerscontract. Het TDC zal jaarlijks een narratief en financieel verslag overmaken, dat in de opvolgingscommissie (BTC- TDC-DGD) besproken zal worden. Dit verslag moet bevestigen dat de acties in overeenstemming zijn met de interventieprincipes, zoals voorzien door de Conventie. De opvolgingscommissie zal elke zes maanden bijeenkomen, in de eerste plaats om de monitoring van het TDC-programma te overlopen. 19

20 8. Ondernemingen sensibiliseren aangaande mensenrechtenkwesties in het kader van economische missies in het buitenland Tijdens de economische missies in het buitenland zijn talrijke aanwezige ondernemingen KMO's die zich niet noodzakelijk bewust zijn van of die regelmatig blootgesteld worden aan de risico s die hun activiteiten inzake mensenrechten kunnen inhouden. Basisinformatie over dit type van risico's en gidsen voor goede praktijken zijn echter beschikbaar bij organismen, zoals UN Global Compact of de aanverwante netwerken, zoals UN Global Compact Network Belgium. Ze worden eveneens ter beschikking gesteld door organisaties, waaronder de IAO of de OESO, evenals door organisaties uit het maatschappelijke middenveld waaronder The Shift (fusie KAURI en Business & Society Belgium). UN Global Compact (UNGC) verzamelt voor zijn leden relevante, nuttige informatie voor ondernemingen die mensenrechten willen respecteren en bevorderen via hun economische activiteiten. Internationale organisaties, zoals de IAO of de OESO, hebben eveneens een reeks hulpmiddelen ontwikkeld om bedrijven te ondersteunen die een positieve actie inzake mensenrechten willen opzetten via hun activiteiten. Het IAB heeft bijvoorbeeld een helpdesk opgericht, een gratis en vertrouwelijke bijstandsdienst, voor ondernemingen die hun handelsactiviteiten willen afstemmen op de internationale arbeidsnormen en de ontwikkeling van positieve industriële relaties binnen de onderneming willen bevorderen. Het UN Global Compact Network Belgium brengt de Belgische bedrijven samen die aan UNGC deelnemen. Er bestaan gelijkaardige netwerken in meer dan honderd landen ter wereld. Contacten met die Global Compactnetwerken kunnen van groot belang zijn voor de Belgische ondernemingen die hun activiteiten in het buitenland wensen uit te breiden en in dat verband worden geconfronteerd met de problematiek van duurzame ontwikkeling in het algemeen en de mensenrechten in het bijzonder. De lokale netwerken van UNGC zijn eveneens interessante gesprekspartners voor de vertegenwoordigers van België in het buitenland (ambassades, consulaten-generaal), zelfs buiten de context van de economische missies. Beschrijving van de actie van de Federale regering: Deze actie is bedoeld om ervoor te zorgen dat de economische missies die door België worden georganiseerd in het buitenland, in overleg en samenwerking met de regionale overheden, voorziet in een sensibilisering over de kwestie van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen in het algemeen en hun respect voor de mensenrechten in het bijzonder. Dit kan eveneens de gelegenheid zijn om aan de ondernemingen die deelnemen aan de economische missies, informatie te geven over UN Global Compact, evenals over de initiatieven van andere internationale organisaties (zoals de IAO of de OESO) of van organisaties van het Belgische of lokale middenveld die actief zijn op het vlak van de naleving van de mensenrechten door de ondernemingen. Daarnaast bieden deze acties de mogelijkheid om de Belgische bedrijven in contact te brengen met het netwerk van het UN Global Compact Network Belgium, en in voorkomend geval, met dat van het UNCG Network van het bezochte land. Positieve initiatieven en acties van Belgische bedrijven kunnen hierbij ook in het licht worden geplaatst en gepromoot. 20