Leerlijn Taal. Begin/medio groep 1

Transcriptie

1 Begin/medio groep 1 Leerlijn Taal Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: Mondelinge taalvaardigheid Woordenschat en woordgebruik Vloeiend en verstaanbaar vertellen Luisteren Gesprekjes voeren Mening uiten en vragen stellen Passieve woordenschat 4000 woorden Actieve woordenschat 2000 woorden Verschil tussen ik/hij/zij kennen Gebruikt verleden tijd (bijvoorbeeld ik ging eten) Gebruikt onbepaalde voornaamwoorden (bijvoorbeeld alles, iedereen) Gebruikt bijvoeglijk naamwoorden (bijvoorbeeld rode laarzen, gele hoed) Gebruikt het woordje er (bijvoorbeeld ER zit een poes in de tuin) Laat onbeklemde lettergrepen niet meer weg (spreekt banaan uit i.p.v. naan) Maakt zinnen met een vervoegd werkwoord (bijvoorbeeld lamp uitgedaan) Maakt eenvoudig samengestelde zinnen (gebruik van woorden: en, toen, dan) Maakt vraagzinnen Beschrijft veel voorkomende handelingen zoals naar bed gaan en eten Passieve woordenschat: Betekenissen toekennen Defenitievaardigheid (aan de hand van een omschrijving op kenmerken, het juiste plaatje kunnen kiezen) Kritisch luisteren: Beschrijvende zin (er wordt beschreven wat er te zien is. Het kind moet het juiste plaatje onderstrepen) Kort verhaal (er wordt een kort verhaaltje vertelt. Het kind zet een streep onder het plaatje wat het verhaaltje uitbeeldt) Kort verhaal met vraag (er wordt een verhaaltje verteld. Dan wordt er een vraag gesteld. Het kind onderstreept het plaatje waar het goede antwoord op te zien is)

2 Ontluikende en beginnende geletterdheid Leesplezier Oriëntatie op boek en verhaal Oriëntatie op geschreven taal Fonemisch bewustzijn en alfabetisch principe Enkelvoudige instructie begrijpen en uitvoeren Luistert naar een ander Luistert naar een op leeftijd afgestemd verhaal Kan een gesprek voeren met leidster en ander kind Vertaalt spontaan over zichzelf Kan een keuze aangeven bij 2 dingen Stelt wie, wat, waar vragen Geeft antwoord op wie, wat, waar vragen Vraagt om hulp Ontdekt samenhang tussen tekst en illustraties Ontdekt structuur in verhalen Kan inhoud van een boek voorspellen op basis van de kaft Kan een verhaal navertellen/naspelen a.d.h.v. plaatjes Ontdekt het verschil tussen lezen en schrijven Speelt of het een boek kan lezen Met hulp van volwassenen een boodschap vastleggen Bewust van klanken in woorden Meedoen met taalspelletjes Ervaring opdoen met rijmen Leerlijn Taal

3 Symbolen herkennen (P van parkeerplaats, AH Albert Heijn e.d.) Taalbeschouwing Volwassenen imiteren in spreken Wordt zich bewust dat je over taal kan praten Leerlijn Taal Eind groep 2 Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: Mondelinge taalvaardigheid Woordenschat en woordgebruik Vloeiend en verstaanbaar vertellen Luisteren Gesprekjes voeren Mening uiten en vragen stellen Passieve woordenschat 7000 woorden Actieve woordenschat 3500 woorden Betekenisgrenzen worden sterker (niet alle gebouwen zijn een huis ) Kent het verschil tussen enkelvouw en meervoudsvormen (1 trein, 2 treinen) Begrijpt een ontkenning (ik wil geen appel) Maakt duidelijker onderscheid tussen klanken in zinnen (niet meer isse fiets maar dit is een fiets ) Begrijpt en gebruikt verschillende werkwoordsvervoegingen (ik loop, hij loopt, wij lopen) Kan het plot van een verhaal vertellen Maakt samengestelde zinnen (omdat, want, daarom) Geeft langere antwoorden (niet alleen Passieve woordenschat Kritisch luisteren Kort verhaal (er wordt een kort verhaaltje vertelt. Het kind zet een streep onder het plaatje wat het verhaaltje uitbeeldt) Kort verhaal met vraag (er wordt een verhaaltje verteld. Dan wordt er een vraag gesteld. Het kind onderstreept het plaatje waar het goede antwoord op te zien is)

4 Leerlijn Taal ja of nee) Kan conclusies trekken (ik denk dat hij pijn heeft) Houdt steeds meer rekening met gevoelens en gedachten van anderen (heeft nog wel moeite met oorzaakgevolg) Meervoudige instructies en mededelingen worden begrepen en uitgevoerd Luistert naar op leeftijd afgestemd verhaal Luistert naar een ander en geeft feedback (bijvoorbeeld knikken, antwoord geven) Kent en handelt naar gesprekregels (bijvoorbeeld op je beurt wachten) Vertelt spontaan over wat het kind bezig houdt Geeft antwoord op verschillende soorten vragen (denkvragen, keuzevragen, reflectieve vragen e.d.) Kan mening geven door ik vind. Stelt vragen om meer te weten te komen Kan op gepaste wijze hulp vragen Ontluikende en beginnende geletterdheid Leeft mee met een personage in een boek Klank en rijm Herkennen beginklank van

5 Leerlijn Taal Leesplezier Oriëntatie op boek en verhaal Oriëntatie op geschreven taal Fonemisch bewustzijn en alfabetisch principe Kan uitleggen hoe een personage zich voelt Geeft eigen mening over een verhaal/gedicht Begrijpt dat illustraties en tekst een verhaal vertellen Weet dat een boek van voren naar achteren, van boven naar beneden en van links naar rechts gelezen wordt een woord Herkennen eindrijm Eerste en laatste woord horen Herkennen eerste woord in een reeks Herkennen laatste woord in een reeks Weet dat een verhaal een opbouw heeft (een begin en een eind) Auditieve synthese Weet dat de voor- en achterkant van een boek informatie geeft over de inhoud Kan een verhaal navertellen/naspelen met of zonder illustraties Weet wat lezen en schrijven is en kan het van elkaar onderscheiden Schriftoriëntatie Herkennen lees- en schrijftekens Kennis van woorden en zinnen Voorspellen inhoud boek Herkent en benoemt letters (16) Schrijft tekens die op letters gebruiken Kan fonemen in woorden onderscheiden Weet dat letters met klanken corresponderen Eerste klank van een woord benoemen Kan woorden in lettergrepen verdelen Kan zinnen in klankgroepen (woorden) verdelen

6 Gebruikt rijmwoorden Is gemotiveerd om te weten wat ergens geschreven staat Eigen naam herkennen Visuele discriminatie (aangeven of woorden hetzelfde zijn of anders zoals boos-doos) Auditieve synthese Taalbeschouwing Grapjes maken Betekenissen van taal vragen Eigen taalgebruik kunnen verbeteren als er een foutje gemaakt is Doet actief mee in een kringgesprek Herkennen en benoemen primaire kleuren Eigen naam schrijven Leerlijn Taal

7 Medio groep 3 Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 Woorden in klankgroepen verdelen Eind- en beginrijm Letters in woorden kunnen onderscheiden Weten dat woorden uit klanken opgebouwd zijn en deze klanken kunnen koppelen aan het bijbehorende teken 45 woorden goed lezen binnen 2 minuten op leeskaart 1 en 2 DMT Letters fonetisch benoemen Korte klanken: a, e, u, i, o Lange klanken: aa, ee, uu, oo Tweetekenklanken: ui, ie, ei, ij, ou, au, oe, eu Medeklinkers: b, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, r, s, t, v, w, z Klankzuivere MKM-woorden (bijvoorbeeld bos) Klankzuivere MMKM- en MKMM-woorden (bijvoorbeeld droom) Woorden met een d achteraan 4 9 Woorden in zinnen onderscheiden Plezier in voorgelezen worden, zelf lezen en zelf voorlezen Belangstelling voor verhalende (waaronder poëzie) en informatieve teksten Gemotiveerd om zelf te kunnen lezen Geschreven taal zien als communicatie- en Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 1A-2A Taalbewustzijn Alfabetisch principe Technisch lezen Zinsniveau: Informatieve boeken, serieboeken, stripboeken, verhalende

8 expressiemiddel waarmee je dagelijks omgaat Lezen en bespreken van jeugdliteratuur boeken om zelf te lezen AVI M3 beheersingsniveau Genres: ook historische verhalen, sprookjes AVI Kinderen begrijpen dat illustraties en tekst samen een verhaal vertellen Weten dat een boek van voor naar achter gelezen wordt, van boven naar beneden en van links naar rechts Begrijpend lezen (medio en eind groep 3 getoetst) Boekoriëntatie Verhaalbegrip Kinderen weten dat een verhaal een opbouw heeft Aan de hand van de omslag van het boek de inhoud kunnen voorspellen Kinderen weten dat er vragen over een boek/verhaal gesteld kunnen worden Conclusies kunnen trekken n.a.v. een voorgelezen verhaal Halverwege een verhaal kunnen voorspellen hoe een verhaal afloopt Kinderen weten dat een verhaal uit personen, tijd, plaats, probleem en oplossing bestaat Een voorgelezen verhaal navertellen/naspelen eventueel met hulp van illustraties Onderscheid tussen vorm en betekenis van woorden (bijvoorbeeld welk woord is het grootst, reus of kabouter?)

9 12 Eigen woordenschat opbouwen In en buiten de klas woorden afleiden Betekenisrelaties zoals tegenstellingen kennen Bestaande woordenschat koppelen aan betekenisvolle nieuwe situaties Eenvoudig figuurlijk taalgebruik begrijpen Verschillende betekenissen van een woord kennen (bijvoorbeeld bank om op te zitten, bank om geld te halen) 11 Mkm-woorden (bijvoorbeeld mat, boom) Mmkm-woorden en mkmm-woorden (bijvoorbeeld drop, fiets) Woordenschat Spelling Een lettergreep woorden Eenvoudige klankzuivere woorden Eind groep 3 Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 71 woorden goed lezen binnen 2 minuten op leeskaart 1 en 2 DMT Klankzuivere woorden MMKMM (bijvoorbeeld krant) Klankzuivere woorden met meer dan 2 medeklinkers achter elkaar (bijvoorbeeld stroop) Woorden lezen met sch, -cht, -ng, -nk, -aai, - ooi, -oei, -eer, -oor, -eur, -eeuw, -ieuw, -uw Woorden met een b achteraan 2-lettergreepwoorden Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 1B-2B-3B

10 Korte klank zien, lange klank uitspreken (bijvoorbeeld ja, oma, zo) Hoofdletters herkennen Verkleinwoorden lezen eindigend op je, -pje, - tje 2-lettergreepwoorden beginnend met be-, ge-, ver- (bijvoorbeeld bezoek, getal) 2-lettergreepwoorden eindigend op ig, -heid en lijk (bijvoorbeeld dierlijk, aardig) Open- en gesloten lettergreep (letterverdubbelaar, letterdief) Plezier in voorgelezen worden, zelf lezen en zelf voorlezen Belangstelling voor verhalende (waaronder poëzie) en informatieve teksten Gemotiveerd om zelf te kunnen lezen Geschreven taal zien als communicatie- en expressiemiddel waarmee je dagelijks omgaat Lezen en bespreken van jeugdliteratuur AVI E3 beheersingsniveau Een vraag die gesteld wordt n.a.v. een (deel van de ) tekst. Husselteksten (4 zinnen). Kies de eerste zin. Invulteksten. Woorden invullen in een kort Technisch lezen Zinsniveau: Informatieve boeken, serieboeken, stripboeken, verhalende boeken om zelf te lezen Genres: ook historische verhalen, sprookjes AVI Begrijpend lezen (medio en eind groep 3 getoetst) Fictieve teksten. Een verbeelde

11 verhaaltje. Woordspin maken CLIB niveau 3 (-11 t/m 7) 12 Eigen woordenschat opbouwen In en buiten de klas woorden afleiden Betekenisrelaties zoals tegenstellingen kennen Bestaande woordenschat koppelen aan betekenisvolle nieuwe situaties Eenvoudig figuurlijk taalgebruik begrijpen Verschillende betekenissen van een woord kennen (bijvoorbeeld bank om op te zitten, bank om geld te halen) 11 Mkm-woorden (bijvoorbeeld mat, boom) Mmkm-woorden en mkmm-woorden (bijvoorbeeld drop, fiets) Mmkmm-woorden (bijvoorbeeld klomp, plant) Woorden met een tussenklank die niet geschreven wordt (bijvoorbeeld park, melk) werkelijkheid wordt beschreven met als doel te vermaken/boeien. Tekstgenre: verhaal, verslag, gedicht en mopje CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. Woordenschat Spelling Een lettergreep woorden Eenvoudige klankzuivere en niet-klankzuivere

12 Woorden met meer dan 2 medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld strik, korst) Woorden met sch-, schr- (bijvoorbeeld schaal, schrik) Woorden met ng, -nk (bijvoorbeeld bang, flink) woorden

13 Medio groep 4 Leerlijn Lezen en spellen Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: woorden goed lezen binnen 3 minuten op leeskaart 1, 2 en 3 DMT Klankzuivere samengestelde woorden (bijvoorbeeld grasmat) Samengestelde woorden waarbij spellingregels van toepassing zijn (bijvoorbeeld prooidier, deurbel) E wordt als U gelezen ( stomme e ) Woorden in meervoudsvorm eindigend op s (bijvoorbeeld bekers) Leesvaardigheden van groep 3 gekoppeld aan 2-lettergreepwoorden 2-lettergreepwoorden eindigend op d (bijvoorbeeld dikkerd, lopend) 2-lettergreepwoorden eindigend op heid en - ing Lange klank aan het einde van het woord wordt kort opgeschreven (bijvoorbeeld piano, oma) Open- en gesloten lettergreep (letterverdubbelaar en letterdief) 4 9 AVI M4 beheersingsniveau Lezen van groepen als geheel Dynamisch en melodisch lezen Tekst lezen zonder spellende uitspraak Plezier in voorgelezen worden, zelf lezen en zelf voorlezen Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 1C-2C-3C Technisch lezen Zinsniveau: Informatieve boeken, serieboeken, stripboeken, Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

14 Belangstelling voor verhalende (waaronder poëzie) en informatieve teksten verhalende boeken om zelf te lezen Gemotiveerd om zelf te kunnen lezen Geschreven taal zien als communicatie- en expressiemiddel waarmee je dagelijks omgaat Genres: ook historische verhalen, sprookjes Lezen en bespreken van jeugdliteratuur AVI Thema van een tekst bepalen Voorkennis van een thema activeren Verwijswoorden begrijpen Moeilijke zinnen lezen Voorspellen van een tekst Informatie uit een tekst afleiden Woordbetekenissen herleiden uit teksten Eenvoudige figuurlijk taalgebruik interpreteren Herlezen van een (deel van de ) tekst indien nodig Een vraag die gesteld wordt n.a.v. een (deel van de ) tekst. Husselteksten (4 zinnen). Kies de eerste zin. Invulteksten. Woorden invullen in een kort verhaaltje. Begrijpend lezen (medio en eind groep 4 getoetst) Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, directief, beschouwend en argumentatief Tekstgenre verhaal, brief gedicht CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Woordspin maken CLIB niveau 4 (0 t/m 9) 12 Eigen woordenschat opbouwen In en buiten de klas woorden afleiden Betekenisrelaties zoals tegenstellingen kennen Bestaande woordenschat koppelen aan betekenisvolle nieuwe situaties Woordenschat

15 Eenvoudig figuurlijk taalgebruik begrijpen Verschillende betekenissen van een woord kennen (bijvoorbeeld bank om op te zitten, bank om geld te halen) 11 Mmkm-woorden en mkmm-woorden (bijvoorbeeld drop, fiets) Mmkmm-woorden (bijvoorbeeld klomp, plant) Woorden met een tussenklank die niet geschreven wordt (bijvoorbeeld park, melk) Woorden met meer dan 2 medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld strik, korst) Woorden met sch-, of schr- (bijvoorbeeld schaal, schrik) Spelling Een- en tweelettergreep woorden Eenvoudige klankzuivere en niet klankzuivere woorden Woorden met ng of nk (bijvoorbeeld bang, flink) Woorden met f/v, s/z (bijvoorbeeld feest, vel, snot, ziek) Verkleinwoorden met je en tje (bijvoorbeeld huisje, stoeltje) Woorden met ge-, be-, ver- of met el, -er, -en (bijvoorbeeld begin, vlieger) Woorden met ei/ij (bijvoorbeeld trein, rijst) Woorden met aai, -ooi, -oei (bijvoorbeeld saai, kooi, foei) Samengestelde woorden met 2 medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld balpen, veotbal) Woorden met eer, -oor, -eur (bijvoorbeeld peer, koor, beurt)

16 Woorden eindigend op d (bijvoorbeeld hond, strand) Eind groep 4 Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: woorden goed lezen binnen 3 minuten op leeskaart 1, 2 en 3 DMT Woorden met s (bijvoorbeeld s morgens) 3-lettergreepwoorden (bijvoorbeeld opzoeken, doorbreken) 3-lettergreepwoorden die beginnen met be-, ge-, ver- (bijvoorbeeld gevallen, begrepen) 3-lettergreepwoorden eindigend op d en de (bijvoorbeeld prikkende, voorbereid) Leesvaardigheden van groep 3 gekoppeld aan 3-lettergreepwoorden 4 9 AVI E4 beheersingsniveau Plezier in voorgelezen worden, zelf lezen en zelf voorlezen Belangstelling voor verhalende (waaronder poëzie) en informatieve teksten Gemotiveerd om zelf te kunnen lezen Geschreven taal zien als communicatie- en expressiemiddel waarmee je dagelijks omgaat Lezen en bespreken van jeugdliteratuur Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 1A-2A-3A Technisch lezen Zinsniveau: Informatieve boeken, serieboeken, stripboeken, verhalende boeken om zelf te lezen Genres: ook historische verhalen, sprookjes Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

17 AVI Thema van een tekst bepalen Voorkennis van een thema activeren Verwijswoorden begrijpen Moeilijke zinnen lezen Voorspellen van een tekst Informatie uit een tekst afleiden Verschillende soorten teksten onderscheiden Structuur van een verhalende tekst herkennen Woordbetekenissen herleiden uit teksten Eenvoudige figuurlijk taalgebruik interpreteren Woorden op kunnen zoeken die alfabetisch geordend zijn Herlezen van een (deel van de ) tekst indien nodig Een vraag die gesteld wordt n.a.v. een (deel van de ) tekst. Begrijpend lezen (medio en eind groep 4 getoetst) Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, directief, beschouwend en argumentatief Tekstgenre brief, verhaal, gedicht, bericht CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Husselteksten (4 zinnen). Kies de eerste zin. Invulteksten. Woorden invullen in een kort verhaaltje. Onderstrepen in teksten Woordspin/woordweb maken Tijdbalk maken CLIB niveau 4 (8 t/m 20) 12 Eigen woordenschat opbouwen In en buiten de klas woorden afleiden Betekenisrelaties zoals tegenstellingen kennen Bestaande woordenschat koppelen aan Woordenschat

18 betekenisvolle nieuwe situaties Eenvoudig figuurlijk taalgebruik begrijpen Verschillende betekenissen van een woord kennen (bijvoorbeeld bank om op te zitten, bank om geld te halen) 11 Mmkm-woorden en mkmm-woorden (bijvoorbeeld drop, fiets) Mmkmm-woorden (bijvoorbeeld klomp, plant) Woorden met een tussenklank die niet geschreven wordt (bijvoorbeeld park, melk) Woorden met meer dan 2 medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld strik, korst) Woorden met sch-, of schr- (bijvoorbeeld schaal, schrik) Spelling Een- en tweelettergreep woorden Eenvoudige klankzuivere en niet klankzuivere woorden Woorden met ng of nk (bijvoorbeeld bang, flink) Woorden met f/v, s/z (bijvoorbeeld feest, vel, snot, ziek) Verkleinwoorden met je en tje (bijvoorbeeld huisje, stoeltje) Woorden met ge-, be-, ver- of met el, -er, -en (bijvoorbeeld begin, vlieger) Woorden met ei/ij (bijvoorbeeld trein, rijst) Woorden met aai, -ooi, -oei (bijvoorbeeld saai, kooi, foei) Samengestelde woorden met 2 medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld balpen, veotbal) Woorden met eer, -oor, -eur (bijvoorbeeld

19 peer, koor, beurt) Woorden met lange klank achteraan maar kort geschreven a, -o, -u (bijvoorbeeld vla, zo, hoera) Woorden met au(w), -ou(w) (bijvoorbeeld saus, vrouw) Woorden met ch of cht (bijvoorbeeld pech, gracht) Woorden eindigend op d (bijvoorbeeld hond, strand) Woorden met eeuw, -ieuw, -uw (bijvoorbeeld sneeuw, kieuw) Woorden met open eerste lettergreep (bijvoorbeeld straten) Woorden met gesloten eerste lettergreep (bijvoorbeeld bruggen)

20 Medio groep 5 Leerlijn Lezen en spellen Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 56 woorden goed lezen binnen 1 minuut op leeskaart 3 DMT Woorden uitspreken waarbij c als s of k klinkt (bijvoorbeeld cel,cavia) Woorden met een i worden uitgesproken als ie (bijvoorbeeld piloot) Woorden waarbij de h niet uitgesproken wordt (bijvoorbeeld thermometer) Woorden eindigend op tie, - s, Woorden eindigend op isch Woorden eindigend op iaal, -ueel, -iee, - eaal) AVI M5 beheersingsniveau Ontwikkelen van eigen literaire smaak Thema van een tekst bepalen Voorkennis van een thema activeren Verwijswoorden begrijpen Moeilijke zinnen lezen Voorspellen van een tekst Informatie uit een tekst afleiden Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 3B Technisch lezen Zinsniveau Boeken passend bij deze leeftijd Humoristische verhalen, verhalen over andere culturen AVI Begrijpend lezen (alleen medio groep 5 getoetst) Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, directief, beschouwend en Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

21 Verschillende soorten teksten onderscheiden Structuur van een verhalende tekst herkennen Schema s gebruiken voor o.a. oorzaakgevolg relaties Woordbetekenissen herleiden uit teksten Eenvoudige figuurlijk taalgebruik interpreteren Woorden op kunnen zoeken die alfabetisch geordend zijn Gebruik kunnen maken van verschillende informatiebronnen zoals woordenboek, telefoonboek, encyclopedie, tijdschrift, krant Trefwoordenlijst kunnen gebruiken van een computer en bibliotheek Herlezen van een (deel van de ) tekst indien nodig CLIB niveau 5 (15 t/m 23) 12 Figuurlijk en letterlijk taalgebruik interpreteren Vervoegingen en verbuigingen van woorden begrijpen Woorden uit een context af kunnen leiden Woordparen als tegenstellingen en synoniemen kennen Woorden in een woordenboek op kunnen argumentatief CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. Woordenschat

22 11 zoeken Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden Woorden met sch- of schr- (bijvoorbeeld schoolbus) Woorden met ng of nk (bijvoorbeeld lengte, anker) Woorden met f/v, s/z (bijvoorbeeld afzender) Woorden met ge-, be-, ver- of met el, -er, - en (bijvoorbeeld verzinsel) Woorden met ei/ij (bijvoorbeeld paleis, vijver) Woorden met aai, -ooi- oei (bijvoorbeeld lawaai, geloei) Samengestelde woorden met meer dan twee medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld fietstocht, valstrik) Woorden met eer, -oor, -eur (bijvoorbeeld onweer, geurstof) Woorden met lange klanken die kort geschreven worden a, -o, -u (bijvoorbeeld opera, hobo) Woorden met ch, -cht (bijvoorbeeld opdracht) Woorden met eind d (bijvoorbeeld brandweer) Woorden met eeuw, -ieuw, -uw Leerlijn Lezen en spellen Spelling Complexere niet klankzuivere woorden van twee of meer lettergrepen

23 (bijvoorbeeld leeuwin, zwaluw) Twee- of meer lettergreep woorden met open lettergreep (bijvoorbeeld soldaten) Twee- of meer lettergreep woorden met gesloten lettergreep (bijvoorbeeld oppasser) Woorden eindigend op lijk, -ig (bijvoorbeeld eerlijk, stevig) Eind groep 5 Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 61 woorden goed lezen binnen 1 minuut op leeskaart 3 DMT Verkleinwoorden waarbij het basiswoord verandert (bijvoorbeeld puddingpuddinkje) Woorden uitspreken waarbij ch als sje klinkt (bijvoorbeeld China, chirurg) Woorden uitspreken waarbij x als ks klinkt (bijvoorbeeld box, wax) 4 9 AVI E5 beheersingsniveau Ontwikkelen van eigen literaire smaak Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 3C Technisch lezen Zinsniveau: Boeken passend bij deze leeftijd Humoristische verhalen, verhalen over andere culturen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

24 Thema van een tekst bepalen Voorkennis van een thema activeren Verwijswoorden begrijpen Moeilijke zinnen lezen Voorspellen van een tekst Schema s gebruiken voor o.a. oorzaakgevolg relaties Informatie uit een tekst afleiden Verschillende soorten teksten onderscheiden Structuur van een verhalende tekst herkennen Woordbetekenissen herleiden uit teksten Eenvoudige figuurlijk taalgebruik interpreteren Woorden op kunnen zoeken die alfabetisch geordend zijn Gebruik kunnen maken van verschillende informatiebronnen zoals woordenboek, telefoonboek, encyclopedie, tijdschrift, krant Trefwoordenlijst kunnen gebruiken van een computer en bibliotheek Herlezen van een (deel van de ) tekst indien nodig CLIB niveau 5 (21 t/m 35) Leerlijn Lezen en spellen AVI Begrijpend lezen Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, directief, beschouwend en argumentatief CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. 12 Figuurlijk en letterlijk taalgebruik Woordenschat Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

25 interpreteren Vervoegingen en verbuigingen van woorden begrijpen Woorden uit een context af kunnen leiden Woordparen als tegenstellingen en synoniemen kennen Woorden in een woordenboek op kunnen zoeken Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden 11 Woorden met sch- of schr- (bijvoorbeeld schoolbus) Woorden met ng of nk (bijvoorbeeld lengte, anker) Verkleinwoorden met je, -pje, -etje (bijvoorbeeld vriendje, rolletje) Spelling Complexere niet klankzuivere woorden van twee of meer lettergrepen Samengestelde woorden met meer dan twee medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld fietstocht, valstrik) Woorden met au(w), -ou(w) (bijvoorbeeld kabouter) Woorden met ch, -cht (bijvoorbeeld opdracht) Woorden met eind d (bijvoorbeeld brandweer) Woorden met eeuw, -ieuw, -uw (bijvoorbeeld leeuwin, zwaluw) Twee- of meer lettergreep woorden met

26 open lettergreep (bijvoorbeeld soldaten) Twee- of meer lettergreep woorden met gesloten lettergreep (bijvoorbeeld oppasser) Woorden met veranderingen in f/v en s/z (bijvoorbeeld brave, muizen, verven) Woorden met em, -elen, -enen, -eren (bijvoorbeeld stiekem, kinderen) Woorden eindigend op lijk, -ig (bijvoorbeeld eerlijk, stevig)

27 Medio groep 6 Leerlijn Lezen en spellen Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 67 woorden goed lezen binnen 1 minuut op leeskaart 3 DMT Woorden uitspreken waarbij g als zje klinkt (bijvoorbeeld horloge) Woorden uitspreken waarbij y als ie klinkt (bijvoorbeeld systeem, symfonie) Woorden uitspreken waarbij y als i klinkt (bijvoorbeeld gymschoen, symfonie) AVI M6 beheersingsniveau Ontwikkelen van eigen literaire smaak Informatie uit verschillende bronnen zoeken, selecteren en verwerken Relaties tussen zinnen en alinea s herkennen Schema s gebruiken voor o.a. oorzaak-gevolg relaties Onsamenhangendheid herkennen in een tekst Jezelf vragen stellen tijdens het lezen Hoofdgedachte bepalen Samenvatten Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 3A Technisch lezen Zinsniveau: Boeken passend bij deze leeftijd Humoristische verhalen, verhalen over andere culturen AVI Begrijpend lezen (alleen medio groep 6 getoetst) Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, directief, beschouwend en argumentatief Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

28 Structuur van verschillende soorten teksten herkennen Eigen leesgedrag plannen, sturen en controleren Teksten beoordelen op hun waarde Informatie opzoeken in verschillende informatiebronnen Informatie opkunnen zoeken m.b.v. de computer Schema, uittreksel, samenvatting maken CLIB niveau 6 (25 t/m 36) 12 Figuurlijk en letterlijk taalgebruik interpreteren Vervoegingen en verbuigingen van woorden begrijpen Woorden uit een context af kunnen leiden Woordparen als tegenstellingen en synoniemen kennen Woorden in een woordenboek op kunnen zoeken Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden 11 Woorden met ng of nk (bijvoorbeeld lengte, anker) Verkleinwoorden met je, -pje- etje (bijvoorbeeld vriendje, rolletje) Woorden met ei/ij (bijvoorbeeld paleis, vijver) Samengestelde woorden met meer dan twee medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld fietstocht, valstrik) CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. Woordenschat Spelling: Complexere niet klankzuivere woorden van twee of meer lettergrepen

29 Woorden met au(w), -ou(w) (bijvoorbeeld kabouter) Woorden eindigend op ch, -cht (bijvoorbeeld opdracht) Woorden met d (bijvoorbeeld brandweer) Woorden met open lettergreep (bijvoorbeeld soldaten) Woorden met gesloten lettergreep (bijvoorbeeld oppasser) Woorden met verandering f/v en s/z (bijvoorbeeld brave, muizen, verven) Woorden met em, -elen, -enen, -eren (bijvoorbeeld stiekem, kinderen) Woorden met lijk, -ig (bijvoorbeeld eerlijk, stevig) Woorden waarin ie geschreven wordt als i (bijvoorbeeld titel, olifant) Woorden waarin s geschreven wordt als c (bijvoorbeeld cel, precies) Woorden waarin k geschreven wordt als c (bijvoorbeeld tact, contact) Leerlijn Lezen en spellen Eind groep 6 Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 71 woorden goed lezen binnen 1 minuut op leeskaart 3 DMT Afkortingen (bijvoorbeeld, cd, tv) Woorden uitspreken waarbij q als k klinkt Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 3B Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

30 (bijvoorbeeld quiz, quilt) 4 9 AVI E6 beheersingsniveau Ontwikkelen van eigen literaire smaak Technisch lezen Zinsniveau: Boeken passend bij deze leeftijd Humoristische verhalen, verhalen over andere culturen AVI Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Informatie uit verschillende bronnen zoeken, selecteren en verwerken Relaties tussen zinnen en alinea s herkennen Onsamenhangendheid herkennen in een tekst Jezelf vragen stellen tijdens het lezen Hoofdgedachte bepalen Samenvatten Structuur van verschillende soorten teksten herkennen Schema s gebruiken voor o.a. oorzaak-gevolg relaties Eigen leesgedrag plannen, sturen en controleren Teksten beoordelen op hun waarde Informatie opzoeken in verschillende informatiebronnen Begrijpend lezen: Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, directief, beschouwend en argumentatief CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Informatie opkunnen zoeken m.b.v. de computer

31 Schema, uittreksel, samenvatting maken CLIB niveau 6 (36 t/m 48) 12 Figuurlijk en letterlijk taalgebruik interpreteren Vervoegingen en verbuigingen van woorden begrijpen Woorden uit een context af kunnen leiden Woordparen als tegenstellingen en synoniemen kennen Woorden in een woordenboek op kunnen zoeken Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden 11 Woorden met ei/ij (bijvoorbeeld paleis, vijver) Samengestelde woorden met meer dan twee medeklinkers na elkaar (bijvoorbeeld fietstocht, valstrik) Woorden met au(w), -ou(w) (bijvoorbeeld kabouter) Woorden met open lettergreep (bijvoorbeeld soldaten) Woorden met gesloten lettergreep (bijvoorbeeld oppasser) Woorden waarin ie geschreven wordt als i (bijvoorbeeld titel, olifant) Woorden waarin s geschreven wordt als c (bijvoorbeeld cel, precies) Woorden waarin k geschreven wordt als c (bijvoorbeeld tact, contact) Woorden waarin sju geschreven wordt als ge Woordenschat Spelling: Complexere niet klankzuivere woorden van twee of meer lettergrepen

32 (bijvoorbeeld garage, gelei) Woorden met s aan begin of eind ( s middags, Leo s) Woorden met tie (bijvoorbeeld actie, notitie) Woorden met teit, -heid (bijvoorbeeld kwaliteit, eenheid)

33 Medio groep 7 Leerlijn Lezen en spellen Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 73 woorden goed lezen binnen 1 minuut op leeskaart 3 DMT Engelse (werk)woorden (bijvoorbeeld computer, skaten) Franse woorden (bijvoorbeeld café, notoir) Woorden met een trema (ideeën, ruïne) AVI M7 beheersingsniveau Ontwikkelen van eigen literaire smaak Informatie uit verschillende bronnen zoeken, selecteren en verwerken Relaties tussen zinnen en alinea s herkennen Schema s en tabellen gebruiken Onsamenhangendheid herkennen in een tekst Jezelf vragen stellen tijdens het lezen Hoofdgedachte bepalen Samenvatten Structuur van verschillende soorten teksten herkennen Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 3C Technisch lezen Zinsniveau: Boeken passend bij leeftijd Science fiction AVI Begrijpend lezen (alleen medio groep 7 getoetst) Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, directief, beschouwend en argumentatief CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

34 Eigen leesgedrag plannen, sturen en controleren Teksten beoordelen op hun waarde CLIB niveau 7 (36 t/m 46) 12 Zelf betekenisrelaties tussen woorden kunnen leggen Betekenis van woorden zonder context kunnen begrijpen Zelf toepassen van figuurlijk taalgebruik Zonder begeleiding woordbetekenissen uit een context afleiden en onthouden Leren hoe woorden te leren zijn 11 Woorden met ei/ij (bijvoorbeeld opleiding, tijdelijk) Woorden met au(w), -ou(w) (bijvoorbeeld applaus, regenwoud) Woorden met lijk, -ig (bijvoorbeeld dagelijks, geheimzinnig) Woorden waarin ie geschreven wordt als i (bijvoorbeeld dirigent, visite) Woorden waarin s geschreven wordt als c (bijvoorbeeld narcis, ceremonie) Woorden waarin k geschreven wordt als c (bijvoorbeeld criminele, directeur) Woorden waarin zje geschreven wordt als ge (bijvoorbeeld etalage, college) Woorden eindigend op s (bijvoorbeeld leesvaardigheid van de leerling. Woordenschat Spelling: Complexere niet klankzuivere woorden van twee of meer lettergrepen

35 agenda s, Carlo s) Woorden met teit, -heid (bijvoorbeeld majesteit, overheid) Woorden met b (bijvoorbeeld krab, voetbalclub) Woorden met een hoofdletter (bijvoorbeeld Beethoven, Rijn) Woorden waarin t geschreven wordt als th (bijvoorbeeld apotheek, thema) Gebruik van woordenboek en spellingcontrole op computer 11 Weten wat een werkwoord is Weten dat de persoonsvorm een werkwoord is Ik-vorm van een werkwoord vinden Ik-vorm van een werkwoord gebruiken als je, jij achter de persoonsvorm staat Weten wat de hij-vorm is (stam+t) Als de stam eindigt op een d dan krijgt het bij de hij-vorm een t erachter waardoor dt geschreven staat De wij-vorm van een werkwoord is het hele werkwoord Zwakke werkwoorden (ook wel regelmatige werkwoorden genoemd) krijgen in de verleden tijd uitgang te(n) of de(n) Zwakke werkwoorden veranderen niet Werkwoordspelling Tegenwoordige tijd Verleden tijd Zwakke werkwoorden Sterke werkwoorden Ezelsbruggetje: t sexy fokschaap: De letters uit 't sexy fokschaap geven aan of een zwak werkwoord een 't' of een 'd' krijgt bij het vervoegen. Neem het hele werkwoord (bijvoorbeeld werken) neem de stam (werk), dit eindigt op een 'k'. De 'k' zit in het fokschaap, dus een 't' in de verleden tijd: 'hij werkte'. Door de nieuwe spelling hoort de X er nu ook bij.

36 van klank in de verleden tijd Sterke werkwoorden (ook wel onregelmatige werkwoorden genoemd) krijgen in de verleden tijd een klankverandering Het meervoud van sterke werkwoorden in de verleden tijd is meestal de meervoudsvorm van de ik-hij-vorm. Hiervoor gelden dezelfde regels als de open en gesloten lettergreep (bijvoorbeeld hij goot, wij goten) Eind groep 7 Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 77 woorden goed lezen binnen 1 minuut op leeskaart 3 DMT AVI E7 beheersingsniveau Ontwikkelen van eigen literaire smaak Informatie uit verschillende bronnen zoeken, selecteren en verwerken Relaties tussen zinnen en alinea s herkennen Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 3A Technisch lezen Zinsniveau: Boeken passend bij leeftijd Science fiction AVI Begrijpend lezen: Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

37 Onsamenhangendheid herkennen in een tekst Jezelf vragen stellen tijdens het lezen Hoofdgedachte bepalen Samenvatten Schema s en tabellen gebruiken Structuur van verschillende soorten teksten herkennen Eigen leesgedrag plannen, sturen en controleren Teksten beoordelen op hun waarde CLIB niveau 7 (49 t/m 61) 12 Zelf betekenisrelaties tussen woorden kunnen leggen Betekenis van woorden zonder context kunnen begrijpen Zelf toepassen van figuurlijk taalgebruik Zonder begeleiding woordbetekenissen uit een context afleiden en onthouden Leren hoe woorden te leren zijn 11 Woorden met ei/ij (bijvoorbeeld opleiding, tijdelijk) Woorden met ch, -cht (bijvoorbeeld goochelaar, nachtegaal) Woorden waarin ie geschreven wordt als i (bijvoorbeeld dirigent, visite) Woorden waarin s geschreven wordt als c (bijvoorbeeld narcis, ceremonie) directief, beschouwend en argumentatief CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. Woordenschat Spelling: Complexere niet klankzuivere woorden van twee of meer lettergrepen

38 Woorden waarin k geschreven wordt als c (bijvoorbeeld criminele, directeur) Woorden eindigend op s (bijvoorbeeld agenda s, Carlo s) Woorden met tie (bijvoorbeeld auditie, manifestatie) Woorden met teit, -heid (bijvoorbeeld majesteit, overheid) Woorden met b (bijvoorbeeld krab, voetbalclub) Woorden met een trema (bijvoorbeeld drieëntwintig, ruïne) Franse leenwoorden (bijvoorbeeld bureau, trottoir) Engelse leenwoorden (bijvoorbeeld manager, clinic) Woorden waarin t geschreven wordt als th (bijvoorbeeld apotheek, thema) Gebruik van woordenboek en spellingcontrole op computer 11 Een voltooid deelwoord begint met ge-, be-, ver-, ont- Bij het voltooid deelwoord staat altijd een hulpwerkwoord. Het hulpwerkwoord is een vervoeging van zijn, hebben of worden Een voltooid deelwoord van een zwak Werkwoordspelling Tegenwoordige tijd Verleden tijd Zwakke werkwoorden Sterke werkwoorden Ezelsbruggetje: t sexy fokschaap: De letters uit 't sexy fokschaap geven aan of een zwak werkwoord een 't' of een 'd' krijgt bij het vervoegen. Neem het hele werkwoord (bijvoorbeeld werken) neem de stam (werk), dit eindigt op een 'k'. De 'k' zit in het fokschaap, dus een 't' in de verleden tijd: 'hij werkte'. Door de

39 werkwoord eindigt op d of t (bijvoorbeeld getekend, gewerkt) Voltooid deelwoord nieuwe spelling hoort de X er nu ook bij. Een voltooid deelwoord van een sterk werkwoord eindigt op en (bijvoorbeeld geschreven) Gebiedende wijs Gebiedende wijs wordt als ik-vorm geschreven (Ga naar huis!) behalve als er u gebruikt wordt (Loopt u verder!) Gebiedende wijs gebruik je bij een bevel of gebod

40 Begin/Medio groep 8 Leerlijn Lezen en spellen Kerndoelen: Vaardigheden: Cito onderdeel: Methode/thema aanbod: 4 80 woorden goed lezen binnen 1 minuut op leeskaart 3 DMT AVI plus beheersingsniveau Ontwikkelen van eigen literaire smaak Informatie uit verschillende bronnen zoeken, selecteren en verwerken Relaties tussen zinnen en alinea s herkennen Onsamenhangendheid herkennen in een tekst Jezelf vragen stellen tijdens het lezen Hoofdgedachte bepalen Samenvatten Schema s en tabellen gebruiken Structuur van verschillende soorten teksten herkennen Eigen leesgedrag plannen, sturen en controleren Technisch lezen Woordniveau: DMT kaart 3B Technisch lezen Zinsniveau Boeken passend bij leeftijd Science fiction AVI Begrijpend lezen: Eenvoudige teksten: verhalend, informatief, directief, beschouwend en argumentatief CLIB score (Cito LeesIndex voor het Basisonderwijs). Meet begrijpend leesvaardigheid van de leerling. Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen Compensatie en dispensatie voor dyslectische leerlingen

41 Teksten beoordelen op hun waarde CLIB niveau 8 (62 t/m 74) gemiddeld niveau CLIB niveau plus (75 of hoger) boven gemiddelde technische leesvaardigheid 12 Zelf betekenisrelaties tussen woorden kunnen leggen Betekenis van woorden zonder context kunnen begrijpen Zelf toepassen van figuurlijk taalgebruik Zonder begeleiding woordbetekenissen uit een context afleiden en onthouden Leren hoe woorden te leren zijn 11 Woorden waarin s geschreven wordt als c (bijvoorbeeld narcis, ceremonie) Woorden waarin k geschreven wordt als c (bijvoorbeeld criminele, directeur) Woordenschat Spelling: Complexere niet klankzuivere woorden van twee of meer lettergrepen

42 Woorden eindigend op s (bijvoorbeeld s winters, s avonds) Woorden eindigend op s (bijvoorbeeld agenda s, Carlo s) Woorden met tie (bijvoorbeeld auditie, manifestatie) Woorden met y (bijvoorbeeld yoghurt, pony, gymnastiek) Tussenletters n en s in samenstellingen (bijvoorbeeld pannenkoek, dorpsschool) Koppelteken in samenstellingen (bijvoorbeeld zonne-energie, ) Woorden met een trema (bijvoorbeeld drieëntwintig, ruïne) Woorden met uitzonderingen op de letterverdubbeling (bijvoorbeeld perziken, monniken) Franse leenwoorden Leerlijn Lezen en spellen

43 (bijvoorbeeld bureau, trottoir) Engelse leenwoorden (bijvoorbeeld manager, clinic) Woorden waarin t geschreven wordt als th (bijvoorbeeld apotheek, thema) Gebruik van woordenboek en spellingcontrole op computer 11 Persoonsvorm en voltooid deelwoord vormen het werkwoordelijk gezegde Bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord is een bijvoeglijk naamwoord wat iets zegt over het zelfstandig naamwoord Het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord staat vaak direct voor het zelfstandig naamwoord Een bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord van een zwak werkwoord wordt zo kort mogelijk geschreven (bijvoorbeeld de Werkwoordspelling Tegenwoordige tijd Verleden tijd Zwakke werkwoorden Sterke werkwoorden Voltooid deelwoord Bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord Gebiedende wijs Onvoltooid deelwoord

44 beantwoorde vraag). Alleen dubbele letters als een woord anders fout gelezen wordt (bijvoorbeeld het gewitte plafond) Een bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord van een sterk werkwoord heeft dezelfde schrijfwijze als een voltooid deelwoord (bijvoorbeeld het gegeven antwoord) Een onvoltooid deelwoord wordt geschreven als hele werkwoord met een d erachter (bijvoorbeeld Piet ging hoestend naar huis)