Sectorfoto basisonderwijs

Transcriptie

1 Sectorfoto basisonderwijs LOKALE ANALYSE VAN DE ARBEIDSMARKT VOOR HET KLEUTER- EN LAGER ONDERWIJS STAD ANTWERPEN

2 COLOFON Redactie en coördinatie Maja Debacker, studiedienst stadsobservatie Kristel Rombaut, werk en economie Ellen Schryvers, studiedienst stadsobservatie Pieter Vissers, afdeling algemeen onderwijsbeleid Voor meer informatie: Stad Antwerpen Afdeling algemeen onderwijsbeleid Grote Markt Antwerpen Tel: 03 / onderwijsbeleid@stad.antwerpen.be Er is een digitale versie van deze publicatie beschikbaar op Verantwoordelijke uitgever: Karl Van Borm, Grote Markt 1, 2000 Antwerpen Wettelijk depotnummer: D/2011/0306/337

3 Sectorfoto basisonderwijs Lokale analyse van de arbeidsmarkt voor het kleuter- en lager onderwijs stad Antwerpen Met medewerking van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Agentschap voor Onderwijsdiensten

4 [ 2 ] [ Deel 1 ] Profiel van de leerkracht kleuter- en basisonderwijs 1 Algemeen Aantal scholen en schoolgrootte Aantal leerkrachten in het basisonderwijs in Antwerpen Beschikbare data Aantal leerkrachten 8 2 Persoonskenmerken Geslacht en leeftijd Woonplaats van leerkrachten tewerkgesteld in Antwerpen Uitstroom van leerkrachten met woonplaats in Antwerpen 15 3 Tewerkstellingsprofiel van de leerkrachten Aantal werkplekken Arbeidsregime Ambt Kwalificatie 20 4 Besluit 21 [ Deel 2 ] Vraagzijde 1 Demografische indicatoren Evolutie van het aantal inwoners en het aantal geboorten Bevolkingsprognoses 23 2 Prognose van de vraag naar de leraren kleuter- en lager onderwijs Effect van de demografische ontwikkeling op de vraag De uitstroom van oudere personeelsleden 26 3 Besluit 28 [ Deel 3 ] Aanbodzijde 1 Lerarenopleiding Aantal geïntegreerde lerarenopleidingen PBA in Antwerpen Kenmerken van het opleidingsaanbod in Antwerpen Evolutie van de inschrijvingen en diploma s Profiel populatie geïntegreerde lerarenopleidingen kleuter- en lager onderwijs Binnen of buiten Antwerpen studeren Studenten buiten Antwerpen Studenten binnen Antwerpen Profiel van de generatiestudenten Geslacht Leeftijd Domicilie Nationaliteit Vooropleiding in het secundair onderwijs 38

5 [ 3 ] Profiel van de afgestudeerden Geslacht Leeftijd Domicilie Nationaliteit Vooropleiding in het secundair onderwijs Studieloopbaan Studieloopbaan van studenten in Studieloopbaan van generatiestudenten na drie jaar Besluit 48 2 Potentieel aanbod Evolutie van de inschrijvingen Doorstroming van lerarenopleiding naar onderwijssector in Antwerpen Alle afgestudeerden Afgestudeerden uit Antwerpen Uitstroom van jonge leerkrachten in Antwerpen Prognose van het aanbod Verwacht tekort aan leerkrachten op basis van prognoses Besluit 58 3 Bijkomend potentieel aanbod Zij-instromers Stille reserve Kinderverzorger Kleuteronderwijs Lager onderwijs Anders gekwalificeerde leerkrachten Herindiensttreding Kleuteronderwijs Lager onderwijs Besluit 65 [ Deel 4 ] Arbeidsmarkt 1 Vacatures Ontvangen vacatures Gevraagde ervaring in de ontvangen vacatures Openstaande vacatures Gevraagde ervaring in de openstaande vacatures 72 2 Profiel van de werkzoekenden op zoek naar een job in het onderwijs Werkzoekende leerkrachten Werkzoekenden met als voorkeurberoep leerkracht basisonderwijs Evolutie van het aantal niet-werkende werkzoekenden met als voorkeurberoep leerkracht basisonderwijs Profiel van de niet-werkende werkzoekenden met als voorkeurberoep leerkracht basisonderwijs 88 3 Besluit 95 [ Deel 5 ] Globale conclusies arbeidsmarkt Antwerpen basisonderwijs 2020

6 [ 4 ] Voorwoord Beste De stad verjongt. Dat is positief: jonge mensen doen een stad immers bruisen. Om van de demografische aanwas ook een echt succesverhaal te maken, moeten we het stedelijk weefsel op tal van vlakken versterken. We moeten alles inzetten op bijkomende voorzieningen voor de groeiende groep jonge Antwerpenaars. Bijkomende scholen en kinderopvang, extra ruimte voor jongeren om zich ook in hun vrije tijd te ontplooien, om te sporten, cultuur te maken en te beleven,. In de voorbije jaren slaagden we er samen met de Antwerpse onderwijspartners in om de bevolkingscijfers bij te houden. Om de duurzame groei van onze stad te realiseren moet onze ambitie echter verder reiken. De uitdaging van vandaag is niet om de realiteit achterna te hollen, maar om de verjonging voor te blijven. Onderwijs moet de wereld inhalen, kwantitatief én kwalitatief gezien. De groep jongeren is niet alleen groter, maar we kunnen ook steeds minder de heterogeniteit van die groep ontkennen. We zien de capaciteitsuitbreiding als een kans om te kiezen voor een andere onderwijsaanpak die het onderwijs terug een centrale plaats geeft als motor van sociale vooruitgang. Met digital natives in de klas is het duidelijk dat digitalisering daarin een belangrijke rol zal spelen. Alleen zo zullen we de pedagogische differentiatie mogelijk maken die nodig is om elk talent de ontwikkelingskansen te geven die het verdient. Schoolarchitectuur van de toekomst sluit daarbij aan. De scholen van de toekomst laten niet alleen de kinderen van de hele wereld binnen dat gebeurt nu reeds maar ook de hele wereld van die kinderen binnen. Jarenlang werd er systematisch te weinig geïnvesteerd in uitbreiding en verbetering van schoolgebouwen. Iemand beargumenteerde dat ooit met het feit dat stenen niet betogen. Maar laat ons nu ook niet de omgekeerde fout maken. Deze capaciteitsuitbreiding waar de jonge Antwerpenaren van vandaag op moeten kunnen rekenen gaat intrinsiek over veel meer dan gebouwen. Daarvoor hebben we niet alleen gebouwen, maar ook meer leerkrachten nodig. Leerkrachten die bovendien de andere onderwijsaanpak kunnen hard maken. Meer onderwijspersoneel dus, maar gedeeltelijk ook met een ander profiel. Die ontwikkeling gaat gepaard met een aantal complexe vragen. Kwantitatieve vragen over nood en aanbod op de (lokale) onderwijsarbeidsmarkt. Deze sectorfoto brengt een aantal opmerkelijke numerieke vaststellingen en prognoses samen. Zelfs zonder de verwachte aanpassingen van het omkaderingssysteem in het basisonderwijs, moeten er omwille van verjonging van bevolking en pensionering binnen het lerarenkorps, in het komende decennium bijkomende leerkrachten in het basisonderwijs gevonden worden. Helaas volstaat de toelevering van onze lerarenopleidingen niet.

7 [ 5 ] Nog niet, want tegelijk zien we heel wat groeimarge. Bijvoorbeeld als we kijken naar het succes van alternatieve opleidingstrajecten. Of naar de vooralsnog te geringe uitstroom uit de Antwerpse lerarenopleidingen naar de Antwerpse scholen. Deze kwantitatieve gegevens leiden ons opnieuw tot fundamentele vragen over het profiel van zowel de Antwerpse leerkracht, als dat van de Antwerpse onderwijsjob. Dit wordt gedeeltelijk in beeld gebracht in de voorliggende studie, maar het wordt een uitdaging voor het sectoraal netwerk onderwijs om hierop antwoorden te zoeken. Binnen dit netwerk wordt de werking ondertussen georganiseerd in drie parallel opererende werkgoepen, waar sociale partners, opleidingen en expertisecentra zoals de UA samenzitten. Een eerste werkgroep, Cijfers en rekrutering, werkt aan de hand van deze cijfermatige vaststellingen verder aan de campagne om meer mensen die een rol kunnen opnemen in het Antwerps onderwijs, effectief de stap te doen zetten naar de Antwerpse scholen. Een tweede werkgroep werkt maatregelen uit die de zijinstroom in het onderwijsvak bevorderen en opleidingstrajecten die toeleiden naar de klas toegankelijker maken. Samen met VDAB en hogescholen bekwamen we via deze werkgroep alvast een uitbreiding van de toegang tot het opleidingstraject voor werklozen. Ook bekijken we hier inspirerende voorbeelden van succesvolle verkorte opleidingen en opleidingen via afstandsonderwijs. In een derde werkgroep denken de partners samen na over de arbeidsvoorwaarden van onderwijspersoneel. Onder deze noemer wordt samen met werkgevers, werknemers en opleiders nagedacht over jobprofielen en de specificiteit van het werken in de Antwerpse onderwijscontext. De concrete grote vragen die we in deze werkgroep trachten te beantwoorden zijn Waarom wil iemand in het onderwijs aan de slag. en Waarom dan in Antwerpen? Vanuit deze vraagstelling willen we een insteek leveren voor de Antwerpse werkgevers en de eigen rekruteringscampagnes, maar ook voor het broodnodige loopbaandebat op het Vlaamse niveau. Het sectoraal netwerk onderwijs is een sectoraal netwerk met een enorme uitdagingen. De cijfers en andere vaststellingen uit de voorliggende sectorfoto roepen op pregnante wijze op tot actie. Op het Vlaamse (subsidiërende) niveau, maar het is mijn stellige overtuiging dat op het lokale niveau de belangrijkste matches moeten worden gemaakt: tussen sollicitanten en vacatures in eerste instantie, maar evenzeer tussen lerenden en leraars, tussen uitdagingen van de samenleving en onderwijsaanpak. Net zoals we deze problemen niet uit de klas of de school kunnen uitdrijven, kunnen we deze uitdagingen niet overlaten aan instanties buiten de stad. In die zin is deze studie niet zozeer een status quaestiones, maar vooral het vertrekpunt voor een intensieve samenwerking binnen het brede Antwerps onderwijsveld: scholen, lerarenopleiders en Elant, universiteit en beleid. Robert Voorhamme Schepen voor onderwijs

8 [ 6 ] [ Deel 1 ] Profiel van de leerkracht kleuter- en basisonderwijs Studiedienst Stadsobservatie Ellen Schryvers

9 [ 7 ] 1 Algemeen 1.1 Aantal scholen en schoolgrootte Voor het schooljaar telde Antwerpen 185 basisscholen, met in totaal 243 vestigingsplaatsen. Het gewoon basisonderwijs heeft 224 vestigingsplaatsen, waarvan in 122 zowel kleuter- als lager onderwijs wordt aangeboden. 57 vestigingsplaatsen zijn autonome kleuterscholen, 45 zijn autonome lagere scholen. Het buitengewoon onderwijs in Antwerpen telt 19 vestigingsplaatsen. Zeven vestigingsplaatsen voorzien zowel kleuter- als lager onderwijs. Het aantal gewone basisscholen is de laatste jaren gestegen. Sinds 2005 zijn er maar liefst 6 nieuwe scholen gewoon basisonderwijs meer in de stad. Het aantal vestigingsplaatsen in het buitengewoon onderwijs is met twee gedaald in de voorbije 6 jaar. Eén school sloot twee van zijn drie vestigingsplaatsen. Tabel 1.1 Vestigingsplaatsen basisonderwijs in Antwerpen schooljaar schooljaar gewoon onderwijs enkel kleuteronderwijs enkel lager onderwijs kleuter en lager onderwijs buitengewoon onderwijs enkel kleuteronderwijs 0 0 enkel lager onderwijs kleuter en lager onderwijs 8 7 totaal vestigingsplaatsen Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs schooljaar en schooljaar Bewerkingen door Studiedienst Stadsobservatie Een kleuterschool in Antwerpen telt gemiddeld 127 kleuters. Hierbij zijn ook de scholen gerekend die zowel een kleuter- als een lagere schoolafdeling hebben. De gemiddelde schoolgrootte kan echter vertekend worden door hele grote of kleine scholen. Om die reden geeft de mediaan een beter beeld van de grootte van een school in Antwerpen. De mediaan voor de kleuterscholen is 114 kleuters, voor de lagere scholen is dit 152 leerlingen. Tabel 1.2 schoolgrootte in het gewoon onderwijs gewoon kleuteronderwijs gewoon lager onderwijs gemiddelde mediaan Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs - schooljaar Bewerkingen door Studiedienst Stadsobservatie

10 [ 8 ] 1.2 Aantal leerkrachten in het basisonderwijs in Antwerpen Beschikbare data In wat volgt wordt het profiel van het onderwijzend personeel in de Antwerpse basisscholen belicht. Het administratief personeel verbonden aan de basisscholen, wordt buiten beschouwing gelaten. Dit profiel is gebaseerd op de gegevens die ons ter beschikking werden gesteld door het Agentschap voor Onderwijsdiensten (AgODi). In tabel 1.3 wordt een overzicht gegeven van de variabelen waarover we konden beschikken. Deze data hebben we voor de situatie op 1 februari 2005 en op 1 februari 2011, zodat we een vergelijking over de tijd konden maken. Het databestand van AgODi omvat alle leerkrachten verbonden aan het basisonderwijs in Antwerpen. Leerkrachten kunnen op drie verschillende manieren tewerkgesteld zijn: Vastbenoemd Tijdelijk in een vacante betrekking Tijdelijk in een niet-vacante betrekking (interim of vervanging) Leerkrachten in een tijdelijke niet-vacante betrekking zijn een andere groep dan leerkrachten die vastbenoemd of tijdelijk in een vacante betrekking tewerkgesteld zijn. Omdat het profiel van de twee types leerkrachten sterk van elkaar zou kunnen verschillen, vroegen we aan AgODi om steeds de opdeling te maken volgens statuut. Omwille van privacyredenen konden we echter enkel beschikken over geaggregeerde tabellen en niet over individuele gegevens. Omdat leerkrachten soms in twee (of drie) verschillende statuten tewerkgesteld zijn, werden ze in deze tabellen dubbel (of drie keer) geteld. Om deze dubbeltellingen te vermijden, werd besloten om met FTE (voltijds equivalenten) te werken. Tabel 1.3 Beschikbare gegevens van de leerkrachten in het Antwerpse basisonderwijs type variabele beschikbare gegevens Persoonskenmerken Leeftijd Geslacht Nationaliteit Woonplaats Tewerkstellingskenmerken Aantal werkplekken Onderwijsniveau Soort onderwijs Tewerkstellingsstatuut: vast - vacant - niet-vacant Arbeidsregime Ambt Aantal leerkrachten Op 1 februari 2005 waren leerkrachten verbonden aan een Antwerpse basisschool. In 2011 is dit aantal gestegen tot Het betreft hier de unieke leerkrachten, dus zowel de actieve en niet-actieve leerkrachten als de vervangers. Uitgedrukt in FTE (Full Time Equivalents) is dit respectievelijk 4.434,7 en 5.046,6. Dit betekent dat zowel het aantal unieke leerkrachten als het aantal voltijds equivalenten sterk gestegen is op zes jaar tijd. Door de tewerkstelling uit de drukken in FTE, kan een opdeling gemaakt worden tussen enerzijds de vastbenoemde leerkrachten en leerkrachten tijdelijk tewerkgesteld in een vacante betrekking (verder het leerkrachtenkorps genoemd) en anderzijds de leerkrachten tijdelijk tewerkgesteld in een niet-vacante betrekking (verder de vervangers genoemd). Grafiek 1.1 geeft de evolutie volgens tewerkstellingsstatuut weer. Zowel het aantal vastbenoemde leerkrachten en leerkrachten tijdelijk tewerkgesteld in een vacante opdracht als het aantal vervangers is de laatste zes jaar sterk toegenomen.

11 [ 9 ] Grafiek 1.1 Evolutie van het aantal FTE, opgedeeld naar tewerkstellingsstatuut ,8 828,9 3998,9 1047, Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie lerarenkorps vervangers Opgedeeld naar onderwijsniveau en soort onderwijs, stellen we vast dat het aantal leerkrachten zowel in het kleuterals in het lager onderwijs gestegen is. Deze stijging is vooral toe te schrijven aan een toename van het onderwijzend personeel in het gewoon onderwijs (tabel 1.4). De opdeling in leerkrachtenkorps en vervangers toont zowel een toename bij het leerkrachtenkorps als bij de vervangers, maar de procentuele groei van het aantal FTE voor vervangers is groter dan de groei in het aantal FTE voor het lerarenkorps. Uit grafiek 1.2 blijkt dat het aandeel FTE voor vervangers ten opzichte van het totaal aantal FTE in 2011 met 2 procentpunten gestegen is. Het aandeel leerkrachten in een vervangstatuut is dus groter geworden ten aanzien van 6 jaar geleden. Enkel op basis van de cijfers kunnen we hiervoor geen verklaring geven. Het is mogelijk dat deze stijging een structurele verklaring heeft (vervrouwelijking, verjonging) maar het is evenzeer mogelijk dat het kan toegeschreven worden aan vervangingen door een ziekte (bv griepepidemie onder het leerkrachtenkorps). Het aandeel vervangers is hoger in het kleuteronderwijs dan in het lager onderwijs (respectievelijk 23% en 20% in 2011). Tussen het gewoon onderwijs en het buitengewoon onderwijs is er geen verschil naar aandeel vervangers. Tabel 1.4 Evolutie van het aantal FTE voor het onderwijzend personeel, opgedeeld naar onderwijsniveau en soort onderwijs procentuele groei* lerarenkorps vervangers lerarenkorps vervangers lerarenkorps vervangers totaal kleuteronderwijs 1127,2 294,2 1359,4 398,4 +20,6% +35,4% gewoon kleuteronderwijs 1096,4 284,4 1331,5 388,0 +21,4% +36,4% buitengewoon kleuteronderwijs 30,8 9,9 27,9 10,4-9,3% +5,3% totaal lager onderwijs 2478,6 534,7 2639,5 649,3 +6,5% +21,4% gewoon lager onderwijs 2069,3 445,4 2178,6 541,8 +5,3% +21,6% buitengewoon lager onderwijs 409,3 89,3 460,8 107,5 +12,6% +20,4% * 1 februari 2005 is referentiecijfer Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie

12 [ 10 ] Grafiek 1.2 Aandeel FTE door vervangers en lerarenkorps op het totaal aantal FTE, opgedeeld naar onderwijsniveau 100% 80% 20,7% 17,7% 18,7% 22,7% 19,7% 20,8% vervangers lerarenkorps 60% 40% 79,3% 82,9% 81,3% 77,3% 80,3% 79,2% 20% 0% kleuter lager totaal kleuter lager totaal Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie Grafiek 1.3 Aandeel FTE door vervangers en lerarenkorps op het totaal aantal FTE, opgedeeld naar soort onderwijs 100% 80% 18,7% 18,4% 18,7% 20,9% 19,4% 20,8% vervangers lerarenkorps 60% 40% 81,3% 81,6% 81,3% 79,1% 80,6% 79,2% 20% 0% gewoon buitengewoon totaal gewoon buitengewoon totaal Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie 2 Persoonskenmerken 2.1 Geslacht en leeftijd In deze paragraaf wordt het profiel van de leerkrachten geschetst naar enkele persoonskenmerken. Opnieuw maken we een opdeling tussen het leerkrachtenkorps (vastbenoemde leerkrachten en leerkrachten in vacante functies) en vervangers. Om dubbeltellingen te vermijden, wordt het profiel opnieuw uitgedrukt in FTE.

13 [ 11 ] In tabel 1.5 wordt het huidig onderwijzend personeel van het Antwerpse basisonderwijs opgedeeld volgens leeftijd en geslacht. Hieruit blijkt dat het onderwijs een beroep voor vooral vrouwen is en blijft. Maar liefst 87% van de leerkrachten zijn vrouwen. Bij de vervangers ligt het aandeel zelfs nog iets hoger (90%). Het onderwijzend personeel in het Antwerpse onderwijs is ook relatief jong. De helft van de leerkrachten is jonger dan 35 jaar. Bij de vervangers is dit aandeel nog veel hoger. Maar liefst 90% van de leerkrachten in een niet-vacante functie is jonger dan 35 jaar, één op drie is zelfs jonger dan 25 jaar. Omgekeerd zijn er erg weinig jonge leerkrachten met een vaste benoeming. Slechts 32% van de vaste benoemingen in het basisonderwijs werd toegewezen aan een leerkracht jonger dan 35 jaar. 1,4 FTE worden op basis van een vaste benoeming ingevuld door leerkrachten jonger dan 25 jaar. De grafieken 1.4 en 1.5a/b tonen aan dat het profiel van de leerkrachten zoals hierboven beschreven, de laatste jaren niet gewijzigd is. Zes jaar geleden waren ook meer dan 80% van de leerkrachten vrouwen, hoewel het aandeel mannen toen nog iets groter was (16% tegenover 14% van het totale lerarenkorps). Ook naar leeftijdsstructuur merken we weinig verandering ten aanzien van zes jaar geleden. Het blijft een beroep met een jong leeftijdsprofiel. Dit is in 2011 zelfs nog meer uitgesproken dan in Het aantal leerkrachten in de leeftijdscategorie jaar is sterk gestegen tegenover zes jaar geleden. Dit geldt zowel voor het leerkrachtenkorps als voor de vervangers. De grafiek toont eveneens aan dat leerkrachten op relatief jonge leeftijd uitstromen. Het leeftijdsprofiel van de leerkrachten laat een sterke daling van het aantal leerkrachten zien in de leeftijdscategorie jaar. Het aantal leerkrachten blijft dalen naarmate de leeftijd stijgt. Tabel 1.5 geslacht Profiel van de leerkrachten op 1 februari 2011 uitgedrukt in FTE Vastbenoemd Tijdelijk in vacante betrekking Tijdelijk in niet-vacante betrekking Eindtotaal aantal % aantal % aantal % aantal % Mannen 486,5 13,7 71,6 15,7 109,2 10,4 667,2 13,2 Vrouwen 3055,6 86,3 385,3 84,3 938,5 89,6 4379,3 86,8 leeftijd 20j - 24j 1,4 0 96,2 21,1 348,5 33,3 446,1 8,8 25j - 34j 1137,5 32,1 281,2 61,6 592,9 56,6 2011,6 39,9 35j - 44j 1118,7 31,6 39,6 8,7 67,8 6,5 1226,1 24,3 45j - 54j 1021,1 28,8 33,9 7,4 31, ,9 21,5 55j - 59j 237,3 6,7 3,6 0,8 4,8 0,5 245,7 4,9 60j - > j 26,1 0,7 2,2 0,5 1,9 0,2 30,3 0,6 Totaal , , ,6 100 Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie

14 [ 12 ] Grafiek 1.4 E volutie van het leerkrachtenprofiel naar geslacht uitgedrukt in FTE 100% 80% 60% 83,4% 86,0% 88,2% 89,6% vrouwen mannen 40% 20% 16,6% 14,0% 11,8% 10,4% 0% lerarenkorps vervangers Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie Grafiek 1.5a Leeftijdsprofiel van het leerkrachtenkorps in 2005 en 2011 uitgedrukt in FTE j - 24j 25j - 34j 35j - 44j 45j - 54j 55j - 59j 60j - > j Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie Grafiek 1.5b Leeftijdsprofiel van de vervangers in 2005 en 2011 uitgedrukt in FTE j - 24j 25j - 34j 35j - 44j 45j - 54j 55j - 59j 60j - > j Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie

15 [ 13 ] 2.2 Woonplaats van leerkrachten tewerkgesteld in Antwerpen Meer dan de helft van de leerkrachten die werken in het Antwerpse basisonderwijs, woont buiten de stad. Dit is op zich niet verwonderlijk gezien het grote aantal leerkrachten tewerkgesteld in Antwerpen. Grafiek 1.6 toont aan dat er vrijwel geen verschil is naar instroom tussen het lerarenkorps en de vervangers. Ook over de jaren is er weinig veranderd. Om die reden wordt in wat volgt enkel de kaarten op basis van de gegevens van 1 februari 2011 weergegeven en wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen lerarenkorps en vervangers. Grafiek 1.6 toont aan dat leerkrachten met woonplaats buiten Antwerpen vooral uit het arrondissement Antwerpen komen. Eén op drie leerkrachten in het Antwerpse basisonderwijs woont in het arrondissement. Dit wordt ook grafisch weergegeven in kaart 1.2. Het aantal leerkrachten dat lesgeeft in Antwerpen daalt naarmate de afstand tussen de woonplaats en de stad groter wordt. De instroom van de leerkrachten van buiten Antwerpen concentreert zich niet in de randdistricten. Dit wordt aangetoond in kaart 1.1. De scholen in Antwerpen-Noord, Berchem en Ekeren hebben de grootste instroom van leerkrachten van buiten de stad. Grafiek 1.6 Evolutie van instroom van leerkrachten 100% 18,8% 25,2% 18,9% 19,9% 80% buiten arrondissement Antwerpen arrondissement Antwerpen zonder stad 60% 39,1% 37,5% 39,3% 37,5% Stad Antwerpen 40% 20% 42,1% 37,3% 41,8% 42,6% 0% lerarenkorps vervangers lerarenkorps vervangers Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie

16 [ 14 ] Kaart 1.1 Instroom van leerkrachten met woonplaats buiten de stad Kaart 1.2 Woonplaats van de leerkrachten in het Antwerpse basisonderwijs

17 [ 15 ] 2.3 Uitstroom van leerkrachten met woonplaats in Antwerpen Omgekeerd stellen we vast dat één op vijf leerkrachten met woonplaats in Antwerpen, buiten de stad les geeft. Bij de vervangers ligt dit aandeel iets hoger. Eén op vier vervangers met woonplaats in Antwerpen geeft les in een school buiten de stad. De voorbije zes jaar is dit aandeel niet veranderd. De meeste leerkrachten die uitstromen, kiezen voor een school binnen het arrondissement. In kaart 1.3 wordt geografisch weergegeven naar welke gemeenten de leerkrachten met woonplaats in Antwerpen uitstromen. Grafiek % 80% Locatie van tewerkstelling van leerkrachten met woonplaats in Antwerpen in 2005 en ,0% 6,1% 4,6% 6,3% 17,0% 20,5% 16,4% 18,4% buiten arrondissement Antwerpen arrondissement Antwerpen zonder stad 60% Stad Antwerpen 40% 78,0% 73,4% 79,0% 75,3% 20% 0% lerarenkorps vervangers lerarenkorps vervangers Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie

18 [ 16 ] Kaart 1.3 Uitstroom van leerkrachten met woonplaats in Antwerpen 3 Tewerkstellingsprofiel van de leerkrachten In deze paragraaf staan de tewerkstellingsgegevens centraal. In hoeveel verschillende scholen zijn leerkrachten tewerkgesteld? Onder welk arbeidsregime werken ze? Worden bepaalde functies meer door mannen/vrouwen uitgevoerd? 3.1 Aantal werkplekken In grafiek 1.8 wordt het aantal verschillende werkplekken per leerkacht weergegeven (uitgedrukt in FTE). Het betreft hier het aantal verschillende scholen, niet vestigingsplaatsen. Dit betekent dat een leerkracht die deeltijds tewerkgesteld is op twee vestigingsplaatsen van eenzelfde school, geregistreerd wordt als tewerkgesteld op één werkplek. Meer dan 90% van het onderwijzend personeel in het Antwerpse basisonderwijs werkt op één school. 5% is tewerkgesteld in twee verschillende scholen. Dit was zes jaar geleden ook al zo.

19 [ 17 ] Grafiek 1.8 Evolutie van het aantal werkplekken per leerkracht uitgedrukt in FTE lerarenkorps ,4% 93,2% 5,7% 5,3% 0,7% 0,2% 0,0% 1,0% 0,3% 0,1% vervangers ,8% 94,7% 2,8% 5,0% 0,4% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% >4 werkplekken 4 werkplekken 3 werkplekken 2 werkplekken 1 werkplek Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie 3.2 Arbeidsregime Maar liefst 87% van alle leerkrachten staat als voltijds tewerkgesteld geregistreerd in het databestand van AgODi. Uit de data kunnen we echter niet afleiden of ze ook voltijds werken. Het is mogelijk dat een deel van de leerkrachten een voltijdse arbeidsovereenkomst heeft, maar op basis van bepaalde regelingen (deeltijds) arbeidsonderbreking nemen (o.a. ouderschapsverlof, loopbaanonderbreking, ). Het aandeel voltijds werkende leerkrachten is de laatste zes jaar niet gewijzigd. Ook bij de vervangers ligt het aandeel voltijds tewerkgestelden erg hoog. Meer dan 2 op 3 vervangers is voltijds tewerkgesteld in een vervangopdracht. Grafiek % 80% Evolutie van het aandeel voltijds/deeltijds tewerkgestelde leerkrachten uitgedrukt in FTE 11,7% 13,0% 28,9% 30,5% deeltijds voltijds 60% 40% 20% 88,3% 87,0% 71,1% 69,5% 0% lerarenkorps vervangers Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie

20 [ 18 ] Opgedeeld naar persoonskenmerken blijken geen significant verschillen tussen mannen en vrouwen in de keuze om vol- of deeltijds te werken. Dit is mogelijk te verklaren doordat de arbeidsuren van leerkrachten overeenstemmen met de schooluren van de kinderen. Hierdoor hoeven vrouwen niet zo vaak te kiezen voor deeltijds werken om de kinderopvang te garanderen; een overweging die in andere sectoren toch vaker door vrouwen dan door mannen wordt gemaakt. In het vervangersstatuut werken zelfs meer mannen deeltijds dan vrouwen. Mogelijk combineren leerkrachten een deeltijds vervangstatuut met een andere functie (in het onderwijs). Grafiek % 90% 80% 70% Arbeidsregime naar geslacht 14,5% 12,8% 13,0% 40,0% 29,3% 30,5% 60% 50% deeltijds voltijds 40% 85,5% 87,2% 87,0% 60,0% 70,7% 69,5% 30% 20% 10% 0% mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal lerarenkorps vervangers Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie Een opdeling naar leeftijd levert een markante vaststelling op. De helft van de jongste leerkrachten uit het lerarenkorps werkt deeltijds. Mogelijk combineren deze leerkrachten een deeltijdse functie als vastbenoemde leerkracht of tijdelijke functie in een vacante betrekking met een vervangopdracht, maar dit kan niet afgeleid worden uit de beschikbare data. Want het lijkt onwaarschijnlijk dat het voor al deze jonge onderwijzers een bewuste keuze is om deeltijds te werken. Het aandeel voltijds tewerkgestelde leerkrachten stijgt ook met de leeftijd tot 54 jaar. Zoals eerder gezegd kunnen we niet nagaan of deze leerkrachten ook allemaal effectief voltijds werken. Bij de vervangers stellen we net de omgekeerde tendens vast. Drie op vier jonge leerkrachten (20-24 jaar) werkt voltijds in een vervangopdracht. Naarmate de leeftijd stijgt, daalt het aantal vervangers in een voltijds arbeidsregime. Mogelijk wordt op latere leeftijd een vervangopdracht gecombineerd met een vaste benoeming of tewerkstelling in een vacante functie.

21 [ 19 ] Grafiek 1.11 Arbeidsregime naar leeftijd 100% 54,9% 16,8% 7,7% 8,6% 17,4% 18,8% 13,0% 24,2% 31,4% 40,9% 52,9% 58,3% 47,8% 30,5% 90% 80% 70% 60% 50% deeltijds voltijds 40% 30% 45,1% 83,2% 92,3% 91,4% 82,6% 81,2% 87,0% 75,8% 68,8% 59,1% 47,1% 41,7% 52,2% 69,5% 20% 10% 0% 20j - 24j 25j - 34j 35j - 44j 45j - 54j 55j - 59j 60j - > j totaal 20j - 24j 25j - 34j 35j - 44j 45j - 54j 55j - 59j 60j - > j totaal lerarenkorps Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie vervangers 3.3 Ambt Mannen en vrouwen vervullen andere functies binnen het basisonderwijs. Uit grafiek 1.12 blijkt dat slechts de helft van de mannen als gewoon onderwijzer tewerkgesteld is. In het kleuteronderwijs is dit zelfs nog iets minder dan de helft (48%). Relatief gezien werken mannen vaker als leraar LO of in een directiefunctie in het basisonderwijs. Van alle mannen die in het kleuteronderwijs werken, is zelfs één op drie leraar LO. Bij de vrouwen is dit slechts 1%. Grafiek % 2,8% 90% 80% 32,3% 70% 6,1% 60% 10,7% 50% 40% 30% Mannen en vrouwen in het basisonderwijs, opgedeeld naar functie 5,6% 1,8% 1,3% 12,4% 2,1% 6,3% 9,4% 13,4% 7,0% 9,2% 6,3% 2,9% 3,9% 8,1% 15,7% andere Leermeester lichamelijke opvoeding Directeur Onderwijzer - GOK Onderwijzer ASV 20% 48,1% 76,8% 54,7% 63,2% Onderwijzer 10% 0% mannen kleuter vrouwen mannen lager vrouwen Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie

22 [ 20 ] 3.4 Kwalificatie Binnen het lerarenkorps heeft 90% een lerarenopleiding gevolgd. Zij hebben dus het vereiste diploma voor hun functie. Dit aandeel is zelfs nog met 2 procentpunten gestegen ten aanzien van Geen enkele leerkracht werkt in het basisonderwijs met een diploma dat niet voldoende is voor de functie. Bij de vervangers zien we een omgekeerde evolutie. In 2005 had nog 92% van alle vervangers een lerarenopleiding gevolgd, nu is dit gedaald tot 87%. Daarnaast heeft 9% een voldoende kwalificatie en is bijna 4% tewerkgesteld zonder diploma van een lerarenopleiding. Grafiek % Evolutie van de kwalificatie van de leerkrachten in het basisonderwijs 1,0% 0,8% 0,5% 3,6% 10,8% 8,6% 7,3% 9,3% 80% andere 60% voldoende vereist 40% 88,2% 90,6% 92,2% 87,1% 20% 0% lerarenkorps vervangers Bron: Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming, AgODi, databank leerkrachten 1 februari 2005 en 1 februari 2011 Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie

23 [ 21 ] 4 Besluit Op 1 februari 2011 werkten leerkrachten in een vaste, vacante of niet-vacante functie in het Antwerpse basisonderwijs. Uitgedrukt in FTE gaat het om 5.046,6 voltijds equivalenten. Ten aanzien van 6 jaar geleden is het aantal leerkrachten alsook het aantal FTE sterk gestegen. Deze stijging werd zowel in het kleuter- als in het lager onderwijs opgetekend. Het aandeel vervangers ten opzichte van het totaal aantal FTE is de laatste 6 jaar met 2 procentpunten gestegen. Op 1 februari 2011 werkte 1 op 5 leerkrachten in een vervangstatuut. In dit hoofdstuk werd ook het profiel van de leerkrachten geschetst volgens een aantal persoonskenmerken. Maar liefst 87% van het onderwijzend personeel in het Antwerpse basisonderwijs zijn vrouwen. De helft van de leerkrachten is jonger dan 35 jaar. Bij de vervangers loopt dit aandeel zelfs op tot 90%, 33% vervangers is zelfs jonger dan 25 jaar. Bij de vaste benoemingen liggen de verhoudingen omgekeerd. Slechts één op drie vaste functies werd toegewezen aan een leerkracht jonger dan 35 jaar. In het Antwerpse onderwijs stelden we verder een verjonging van het personeel vast. Vooral het aantal leerkrachten in de leeftijdscategorie jaar is sterk gestegen tegenover 6 jaar geleden. Meer dan de helft van de leerkrachten tewerkgesteld in Antwerpen, woont buiten de stad. De instroom van leerkrachten concentreert zich echter niet in de randdistricten, maar verspreidt zich over de ganse stad. De hoogste concentratie aan leerkrachten met woonplaats buiten de stad vinden we in de scholen in Antwerpen Noord, Berchem en Ekeren. Omgekeerd heeft één op vijf leerkrachten met woonplaats in Antwerpen een vaste of vacante functie in een school buiten de stad. Bij de vervangers is dit één op vier. Tot slot werd ook het tewerkstellingsprofiel van de Antwerpse leerkrachten toegelicht. Negen op tien leerkrachten werken op één werkplek. Opvallend was het hoge aandeel voltijds werkende leerkrachten. Maar liefst 87% is voltijds tewerkgesteld. Of ze ook effectief voltijds werken kon niet worden afgeleid uit het bestand. Ook bij de vervangers ligt het aandeel voltijds tewerkgestelden heel hoog (70%). Een opdeling naar leeftijd toonde echter aan dat het vooral de jonge leerkrachten in het lerarenkorps zijn die in deeltijdse functies werken. De helft van de leerkrachten tussen jaar werkt deeltijds. Het lijkt ons weinig waarschijnlijk dat dit voor elk van hen een vrijwillige keuze is. Het aandeel voltijds tewerkgestelden stijgt met de leeftijd tot 54 jaar. Bij de vervangers werd net het omgekeerde vastgesteld. Tussen mannen en vrouwen is er geen verschil in arbeidsregime. Er is wel een verschil tussen mannen en vrouwen in de soort functies dat ze vervullen. Slechts de helft van de mannen in het basisonderwijs is tewerkgesteld als onderwijzer. Mannen komen vaker terecht in een directiefunctie of als leerkracht LO.

24 [ 22 ] [ Deel 2 ] Vraagzijde Studiedienst Stadsobservatie Ellen Schryvers

25 [ 23 ] 1 Demografische indicatoren De demografische ontwikkelingen hebben een rechtstreekse impact op het onderwijs en bij uitbreiding dus ook op de evolutie van het onderwijzend personeel. Het is daarom relevant eerst te kijken hoe de Antwerpse bevolking zal evolueren. 1.1 Evolutie van het aantal inwoners en het aantal geboorten Tabel 2.1 toont de evolutie van het aantal inwoners en het aantal geboorten in de stad Antwerpen voor de periode In deze periode komen er meer dan inwoners bij, dit is een stijging van 6%. Het meest recente beschikbare geboortecijfer is dat van In 2009 werden 10% (626) meer kinderen geboren dan in Dit betekent dus dat de relatieve stijging van het aantal geboorten in de periode groter is dan de relatieve stijging van het aantal inwoners. Tabel 2.1 Evolutie van het aantal inwoners en geboorten in de stad Antwerpen jaar Aantal inwoners Aantal geboorten Bron: Stad Antwerpen, Districts -en Loketwerking Bewerkingen door Studiedienst Stadsobservatie 1.2 Bevolkingsprognoses Om de vraag naar leerkrachten te kunnen schatten, is het belangrijk te weten hoe de bevolking in de toekomst zal evolueren. Hiervoor moeten we een beroep doen op bevolkingsprognoses. Op basis van waarnemingen betreffende migraties, vruchtbaarheid en levensverwachting werden door de studiedienst Stadsobservatie een viertal scenario s uitgewerkt over de mogelijke evolutie van de bevolking in Antwerpen. Scenario 1: positief migratiesaldo met toegenomen TVC 1 Scenario 2: positief migratiesaldo met gelijk gebleven TVC Scenario 3: migratiesaldo gaat naar 0 met gelijk gebleven TVC Scenario 4: migratiesaldo gaat naar 0 met afgenomen TVC 1 Totaal Vruchtbaarheidscijfer

26 [ 24 ] In elk van de scenario s mogen we een stijging van het aantal jonge kinderen verwachten. In onderstaande grafieken wordt voor de vier scenario s het te verwachten aantal kinderen in het kleuteronderwijs en het lager onderwijs weergegeven voor de komende 10 jaar (tot 2020). In scenario 1 mogen we ons verwachten aan een toename van meer dan kleuters tegen In het minimumscenario (scenario 4) wordt een toename van kleuters verwacht. In het lager onderwijs wordt voor dezelfde periode een toename van tot leerlingen verwacht. Deze enorme toename van het aantal schoolplichtige kinderen op het Antwerpse grondgebied dwingt de stad tot een uitbreiding van de capaciteit van het onderwijs. Maar voor elke bijkomende klas/school, moet ook voorzien worden in bijkomend onderwijzend personeel. Deze evolutie zal de vraag naar leerkrachten de komende jaren dus sterk doen stijgen. Grafiek 2.1 Prognose van de evolutie van het aantal 2-5 jarigen in Antwerpen tot Scenario 4 Scenario 3 Scenario 2 Scenario Bron: Stad Antwerpen, Districts -en Loketwerking Bewerkingen door Studiedienst Stadsobservatie Grafiek 2.2 Prognose van de evolutie van het aantal 6-11 jarigen in Antwerpen tot Scenario 4 Scenario 3 Scenario 2 Scenario Bron: Stad Antwerpen, Districts -en Loketwerking Bewerkingen door Studiedienst Stadsobservatie

27 [ 25 ] 2 Prognose van de vraag naar de leraren kleuter- en lager onderwijs 2.1 Effect van de demografische ontwikkeling op de vraag Om na te gaan welk effect de demografische evolutie zal hebben op het aantal te verwachten voltijds equivalenten (FTE) werd naar analogie met de prognoses voor heel Vlaanderen - uitgegaan van volgende hypotheses: de leerlingenprognoses voor het basisonderwijs berekend op de bevolkingsprognoses voor leeftijdscohorte 2-11 jarigen er wordt geen rekening gehouden met het nieuwe beleid er wordt geen rekening gehouden met de maatregelen capaciteit elasticiteit 2 berekend op basis van de procentuele verandering van het aantal leerlingen en het aantal FTE in het Antwerpse basisonderwijs tussen 2005 en 2011 (zie tabel 2.2) In tegenstelling tot de berekeningen voor heel Vlaanderen, werd geen onderscheid gemaakt tussen gewoon en buitengewoon onderwijs. Voor de berekening van de elasticiteit werd het aantal voltijds equivalenten gebruikt in plaats van het aantal betaalde voltijds equivalenten (BFT). De leerlingenprognoses werden als volgt berekend. Op 1 januari 2011 telde Antwerpen inwoners tussen 2 en 11 jaar. Op 1 februari 2011 waren leerlingen ingeschreven in het Antwerpse basisonderwijs. Dit is 94% van de leeftijdscohorte van 2-11 jarigen in Antwerpen. Dit aandeel werd aangehouden om de bevolkingsprognose voor de leeftijdscohorte 2-11 jarigen om te zetten in een leerlingenprognose. Uiteraard spelen er heel wat meer factoren, maar dit aandeel kan als een indicator genomen worden om een reële schatting te maken van de te verwachten leerlingenevolutie in het basisonderwijs. Tabel 2.2 Berekening van elasticiteit in het Antwerpse basisonderwijs schooljaar aantal leerlingen aantal FTE elasticiteit , ,6 % verandering 8,9 13,8 1,55 Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement onderwijs schooljaar Vlaamse Gemeenschap, AgODi Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie Op basis van de bevolkingsprognoses en de elasticiteit van vraag en aanbod in het basisonderwijs, werd berekend dat het Antwerpse basisonderwijs tegen 2020 nood heeft aan extra voltijds equivalenten. In deze berekening is echter nog geen rekening gehouden met de uitstroom van de leerkrachten. Dit wordt in de volgende paragraaf bekeken. 2 Elasticiteit: de mate waarin de grootheid van de afhankelijke variabele (in dit geval het aantal FTE) verandert door de verandering in de grootheid van één of meerdere onafhankelijke variabelen (in dit geval het aantal leerlingen). Strikt genomen moet bij de berekening van de elasticieit elke andere mogelijke invloed op de afhankelijke variabele constant gehouden worden (zoals extra omkadering, beleidsmaatregelen). Dit bleek voor deze berekening niet haalbaar.

28 [ 26 ] Tabel 2.3 Berekening van te verwachten toename aan FTE Schooljaar prognose 2-11 jarigen prognose leerlingen basisonderwijs -95% procentuele groei aantal leerlingen Elasticiteit (1,55) verandering FTE ,6 (ref) ,9 4,5 227, ,3 9,8 493, ,1 15,7 791, ,8 1096, ,7 27,5 1386, ,1 32, , , ,5 42,7 2154, ,5 47,4 2389,4 Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement onderwijs Vlaamse Gemeenschap, AgODi Bevolkingsprognoses SSO Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie Grafiek Te verwachten toename van het aantal FTE door bevolkingsevolutie ,8 1386,6 1653,0 1919,4 2154,4 2389,4 verandering , ,0 227,2 493, Bron: Vlaamse Gemeenschap, Departement onderwijs Vlaamse Gemeenschap, AgODi Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie De uitstroom van oudere personeelsleden In onderstaande figuur wordt de leeftijdsstructuur getoond van de personeelsleden in het basisonderwijs in 2000 en In deze grafieken werden de personeelsleden in een TBS-regeling voorafgaand aan het rustpensioen, niet opgenomen. Uit de grafiek blijkt dat het totaal aantal personeelsleden in het basisonderwijs in quasi alle leeftijdscategorieën duidelijk is gestegen. Vooral de verjonging van het personeelsbestand springt in het oog.

29 [ 27 ] Grafiek Leeftijdsstructuur van het onderwijzend personeel in het Antwerpse basisonderwijs in 2000 en Bron: Vlaamse Gemeenschap, AgODi Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie In grafiek 2.5 wordt de groep personeelsleden van 2000 geprojecteerd naar jaar. Deze grafiek toont aan de rechterkant de uitstroom van personeelsleden tussen 2000 en 2010 (blauwe pijlen). In totaal hebben tijdens het afgelopen decennium 881 oudere personeelsleden het basisonderwijs verlaten. De ruimte tussen de rode lijn en de groene stippellijn links geeft de instroom aan (oranje pijl). De instroom was nodig om de uitstroom op te vangen, maar ook om tegemoet te komen aan de demografische evolutie en belangrijke beleidsinvesteringen (extra personeel) van de afgelopen jaren ten gunste van het basisonderwijs. In totaal stroomden 813 extra personeelsleden in. Grafiek Vergelijking tussen leeftijdstructuur leerkrachten in 2010 en simulatie op basis van leeftijdsstructuur Bron: Vlaamse Gemeenschap, AgODi Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie Om de uitstroom voor het volgende decennium te ramen, wordt dezelfde methode toegepast: de situatie van 2010 wordt geprojecteerd naar jaar. Dit leidt tot grafiek Personeelsleden in TBS-regeling voorafgaand aan het rustpensioen werden niet mee opgenomen in de grafiek

30 [ 28 ] Grafiek 2.6 Raming van de uitstroom van leerkrachten in het volgende decennium ( ) Bron: Vlaamse Gemeenschap, AgODi Bewerking: Studiedienst Stadsobservatie Voor de groep personeelsleden die zich in 2010 bevindt in de leeftijdscategorieën jaar en jaar kan met zekerheid worden aangenomen dat zij in 2020 niet langer in het onderwijs actief zullen zijn (volle pijlen). Het gaat om 408 leerkrachten. De zwarte pijlen met stippellijn geven het aantal leerkrachten weer dat volgens een extrapolatie van de huidige situatie zal uitgestroomd zijn op basis van TBS-regeling of andere uitstroomregelingen. Het gaat om bijna 700 leerkrachten. Dit betekent dat we tegen 2020 een uitstroom van leerkrachten in Antwerpen kunnen verwachten. Dit is een stijging van 25% ten aanzien van de periode Besluit Er werd berekend dat door de te verwachten demografische evolutie het basisonderwijs in Antwerpen tegen 2020 nood heeft aan extra voltijds equivalenten. Door extrapolatie van de huidige situatie werd daarnaast aangetoond dat tegen 2020 ongeveer leerkrachten het onderwijs zullen verlaten. Ook voor deze leerkrachten moet vervanging gezocht worden. Dit betekent dat het Antwerpse basisonderwijs tussen 2010 en vacatures opgevuld zal moeten opvullen. Voor de berekening van dit cijfer is nog geen rekening gehouden met nieuwe beleidsbeslissingen rond klasgrootte. Deze nieuwe maatregelen zullen de vraag naar bijkomende leerkrachten nog doen stijgen.

31 [ 29 ] [ Deel 3 ] Aanbodzijde Studiedienst Stadsobservatie Maja Debacker

32 [ 30 ] 1 Lerarenopleiding 1.1 Aantal geïntegreerde lerarenopleidingen PBA in Antwerpen In de stad Antwerpen worden de geïntegreerde lerarenopleidingen kleuteronderwijs en lager onderwijs aangeboden door de Artesis Hogeschool Antwerpen en door de Karel De Grote Hogeschool. De lerarenopleidingen aan de Karel De Grote Hogeschool tellen de meeste studenten. Bij de geïntegreerde lerarenopleiding kleuteronderwijs studeert twee op drie studenten aan de Karel De Grote Hogeschool, bij de geïntegreerde lerarenopleiding lager onderwijs gaat het zelfs om driekwart van de studenten. 1.2 Kenmerken van het opleidingsaanbod in Antwerpen De overgrote meerderheid van de studenten (97 tot 99%) heeft zich voor de lerarenopleiding ingeschreven met een diplomacontract. Een kleine minderheid heeft zich voor de lerarenopleiding ingeschreven met een examencontract. Werkstudenten worden pas vanaf als aparte categorie geregistreerd en dan enkel voor specifieke opleidingen die een speciaal traject hebben voor werkstudenten. Om als werkstudent geregistreerd te worden, zijn er decretaal drie criteria omschreven: De student moet in het bezit zijn van een bewijs van tewerkstelling in een dienstverband met een omvang van ten minste 80 uren per maand OF in het bezit zijn van een bewijs van uitkeringsgerechtigde werkzoekende en de opleiding kadert binnen het door een gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling voorgestelde traject naar werk. De student is nog niet in het bezit van een tweede cyclusdiploma of masterdiploma. Het betreft een inschrijving in een studietraject met specifieke onderwijs- en leervormen en met specifieke modaliteiten van begeleiding en aanbod dat als zodanig geregistreerd is in het Hoger Onderwijsregister. Bij de Artesis Hogeschool Antwerpen zijn er wel studenten die voldoen aan de eerste twee criteria maar is de derde voorwaarde niet van toepassing. KDG biedt een verkort traject voor studenten Lager Onderwijs aan en heeft vanaf de toelating om binnen dit traject werkstudenten te registreren. Tot nu toe is er nog geen registratie van werkstudenten in dit verkort traject. Tabel 3.1 Aantal studenten kleuteronderwijs naar type inschrijving in Antwerpen Diplomacontract Examencontract Werkstudenten Totaal nvt nvt nb nb nb Bron: Databank Tertiair Onderwijs/Databank Hoger Onderwijs, Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, Departement Onderwijs en Vorming

33 [ 31 ] Tabel 3.2 Aantal studenten lager onderwijs naar type inschrijving in Antwerpen Diplomacontract Examencontract Werkstudenten nvt nvt nb nb nb Totaal Bron: Databank Tertiair Onderwijs/Databank Hoger Onderwijs, Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, Departement Onderwijs en Vorming 1.3 Evolutie van de inschrijvingen en diploma s Grafiek 3.1. geeft de evolutie van het aantal studenten weer in de geïntegreerde lerarenopleidingen kleuter- en lager onderwijs vanaf het academiejaar Het gaat zowel om studenten die in de stad Antwerpen studeren als om studenten die in Antwerpen wonen, maar buiten de stad studeren. Uit de grafiek blijkt dat het aantal studenten tussen en daalt. Vanaf gaat het aantal studenten in de lerarenopleidingen opnieuw in stijgende lijn. Tijdens het academiejaar waren er in totaal 583 studenten ingeschreven in de geïntegreerde lerarenopleiding kleuteronderwijs en 771 studenten in de opleiding lager onderwijs. Grafiek 3.1 E volutie van het aantal studenten in geïntegreerde lerarenopleidingen Kleuter- en lageronderwijs Lager Onderwijs Kleuteronderwijs academiejaar Bron: Databank Tertiair Onderwijs/Databank Hoger Onderwijs, Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, Departement Onderwijs en Vorming De evolutie van het totaal aantal studenten wordt ook weerspiegeld in een stijgende instroom van het aantal generatiestudenten vanaf (zie grafiek 3.2). Voor het kleuteronderwijs geldt dat de stijging van het aantal studenten vanaf ook zichtbaar wordt in een stijgend aantal diploma s. Voor de lerarenopleiding lager onderwijs ligt dit anders: na een stijging in , daalt het aantal uitgereikte diploma s in opnieuw van 155 tot 132. Daartegenover staat wel een sterke stijging van de instroom aan generatiestudenten in (zie grafiek 3.3.).