Bouwhistorische survey Oude Sluisstraat 4 Beveren-Kieldrecht. Kadastergegevens: 6 de afd., sectie A 0453 C

Transcriptie

1 Bouwhistorische survey Oude Sluisstraat 4 Beveren-Kieldrecht Kadastergegevens: 6 de afd., sectie A 0453 C Uitvoerder/Bouwhistoricus: Steven Van den Borne Antwerpen 6 februari 2012

2 Steven Van den Borne 2012 Alle rechten op deze rapporten zijn de auteur voorbehouden. Niets eruit mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Foto s Steven Van den Borne

3 1. Situering googlemaps De onderzoeksite bevindt zich in het noordelijk gelegen poldergebied van Kieldrecht. Het hoevecomplex ligt aan de Oude Sluisstraat, een verbindingsweg tussen de Nieuw Arenbergstraat en de Polderdijk/ Muggenhoek.

4 2. Voorgeschiedenis Kaart van Ferraris ( ) Primitief Kadasterplan (ca. 1817) Gent, Archief van het Kadaster Kaarte van de dykagien van Kieldregt en Aremberg (1784) Engels en Verbeeck 1982, p.35 Uitsnit Primitief Kadasterplan (ca. 1817)

5 De kern van het hoevecomplex klimt op tot omstreeks 1817 of eerder. Er is namelijk reeds bebouwing weergegeven op het primitief kadasterplan. In de oorspronkelijke aanwijzende tabel werd het perceel vermeld als maison. 1 De toenmalige eigenaars waren Prosper le Duc en Pierre et Paul Princes, zonen van Lodewijk Engelbert van Arenberg, die vanaf 1783 de Nieuw Arenbergpolder liet ontginnen. 2 De oprichtingsdatum van het oorspronkelijke complex dient waarschijnlijk gesitueerd te worden na 1785 toen de Nieuw Arenbergpolder gelegen tussen de Arenberghse zee-dijk (huidige Pillendijk/Hogendijk)en de nieuwen zee-dijk (huidige Muggendijk/ Polderdijk) verkaveld werd. 3 Prosper Louis, 7 de hertog van Arenberg ( ) Het Land van Beveren 1993, p. 110 Het hoevecomplex bestond oorspronkelijk uit twee rechthoekige bouwvolumes haaks op de straatzijde gelegen, vermoedelijk een woonhuis aan zuidelijke zijde en een schuur aan noordelijke zijde. Afgezien van een perceelsvergroting die voor 1920 plaatshad 4, bleef deze situatie waarschijnlijk grotendeels ongewijzigd tot omstreeks Het perceel bestond op dat moment uit een woonhuis, boomgaard en landgebouw. 5 Het woonhuis werd in opdracht van Frans Josef Pauwels-Heyn, landbouwer te Kieldrecht, herbouwd en uitgebreid met annexen met onregelmatig grondplan. 6 Volgens de kadastrale gegevens lijkt het bouwvolume van de schuur ongewijzigd gebleven. 1 Gent, Archief van het Kadaster, Primitief kadasterplan (ca. 1817) 2 Hertog van Arenberg in Arenberg in de Lage Landen. Een hoogadellijk huis in Vlaanderen & Nederland, p D. Verest in Arenberg in de Lage Landen. Een hoogadellijk huis in Vlaanderen & Nederland, p Gent, Archief van het Kadaster, mutatieschets coëfficient a 1920/3. 5 Ibidem. Mutatieschets coëfficient b c 1929/2. 6 Ibidem. Aanwijzende legger 3272.

6 Uitsnit primitief kadasterplan (ca. 1817) Gent, Archief van het Kadaster Situatie 1929 Gent, Archief van het Kadaster Uitzicht van de hoeve van toenmalige eigenaar Gerard Pauwels omstreeks 1982 Engels en Verbeeck 1982, p. 100

7 3. Bestand googlemaps De site: Het hoevecomplex bestaat uit een L-vormig woonhuis opgebouwd uit een voorbouw, parallel met de straatzijde gelegen, en een achterbouw. Daarachter bevinden zich functionele bijgebouwen die in een meer recente periode werden opgericht. Aan de noordelijke grens bevindt zich een vrijstaande dwarsschuur. Het woonhuis:

8 De voorgevel van het woonhuis uit omstreeks 1929 heeft een eenvoudige maar elegante uitstraling mede door de gevelafwerking met opliggende knipvoegen, het gebruik van decoratieve gele baksteenbanden, grote steekboogvormige vensters en een opvallende toegangsdeur met verzorgd schrijnwerk (o.a. florale motieven; gekleurd byzantijnse beglazing en bovenlicht; decoratief smeedwerk).

9 Zuidelijke zijgevel is bekleed met eternit(?) kunstleien. De vensters lijken in meer recente tijden aangepast. De noordelijke zijgevel bleef in oorspronkelijke staat bewaard. Lichte verzakking, wellicht rechtsonder, of scheur in het voegwerk links van het rechter bovenraam De venster van de achtergevel van de voorbouw is later ingezet. De onhandige aansluiting tussen de daken doet vermoeden dat de achterbouw later is aangebouwd en ook voorzien werd van een bedaking met eternitleien. Enkele ramen zijn gebroken.

10 Het interieur heeft een verzorgde vormgeving die onder meer tot uiting komt in de centrale hal met decoratieve consoles in late art nouveau en elegante geometrische tegelvloer. Het binnenschrijnwerk bleef integraal bewaard. Er werd een (gestabiliseerde?) verzakking vastgesteld in richting van de voorgevel.

11 De polderschuur: De oorspronkelijke bedaking van de bakstenen constructie werd in de loop van de 20 ste eeuw vervangen door eternit golfplaten. Opvallende bewaarde elementen zijn de houten toegangspoort en een decoratief muuranker ter hoogte van de voorgevel en een nis boven een deur van de zijgevel. Het bouwvolume werd in één geheel in sobere baksteenpolychromie opgetrokken, behalve de noordgevel die ongedecoreerd bleef. De schieters verankeren de gordingen, die in deze constructie zeer belangrijk zijn. De dakconstructie is waarschijnlijk in een latere periode verlaagd, waarvan getuige de onregelmatige afwerking van de topgevel aan de achterzijde en de mogelijk aangepaste juffers van de draagstructuur. Voorgevel schuur met toegangspoort en decoratief muuranker Zijgevel met nis boven toegangsdeur, baksteenpolychromie

12 Achtergevel en zuidelijke zijgevel met baksteenpolychromie. De gevelopening met houten ontlastingsbalk en hieraan gerelateerde afschuiving in het metselwerk daarboven is van latere datum. De onregelmatige verankering van de gordingen in de achtergevel wijzen mogelijk op een verlaging van de dakstructuur. Noordelijke zijgevel met muurankers, geen baksteenpolychromie

13 De schuur bestaat uit 4(?) traveeën met centrale doorgang. Boven de toegangspoorten in voor- en achtergevel bevinden zich ronde oculi. De draagstructuur heeft een onverwacht monumentaal karakter. Het gebruik van machinaal gezaagde balken doet vermoeden dat de constructie 20 ste -eeuws is. De stijlen ten noorden van de doorgang werden afgezaagd, waarschijnlijk om meer ruimte te creëren. De travee ten zuiden van de doorgang is ingedeeld in stallen op begane grond en stapelplaats voor stro(?) op verdieping. Het stalgedeelte is afgescheiden van de centrale doorgang d.m.v. recent aangebrachte beplanking. Interieur schuur: zicht op voorgevel met toegangspoort en daarboven een oculus.

14 Zicht op de draagstructuur van de schuur in richting van de achtergevel.

15 Zicht op twee traveeën ten noorden van de doorgang. Een aantal oorspronkelijke stijlen werden onderaan afgezaagd, waardoor de draagstructuur waarschijnlijk moest aangepast worden. Zicht op travee ten zuiden van de doorgang in de richting van het binnenerf met recente beplanking ter hoogte van de stallen.

16 Zicht op de zuidelijke travee. Tegen de juffers van de balklagen van de verdieping hangen zwaluwnesten.

17 4. Samenvatting Fase 1: Het oorspronkelijk hoevecomplex werd opgericht tussen 1785 en 1813, vermoedelijk in opdracht van Hertog Lodewijk Engelbert van Arenberg. Fase 2: ca Volgens kadastergegevens werd het woonhuis voor 1929 integraal herbouwd. Toch lijkt de achterbouw in een latere fase dan het voorhuis te zijn toegevoegd. Waarschijnlijk werd voor 1929 ook de schuur heropgericht met grosso modo hetzelfde bouwvolume als haar voorganger. Na 1980 werden de landbouwactiviteiten stopgezet. De hoeve is vandaag onbewoond. 5. Conclusie De kern van het hoevecomplex gaat terug tot toen er op de locatie reeds een hoeve werd gebouwd. Er is dus wellicht een continuïteit van bewoning gedurende 200 jaar. Het huidige woonhuis en schuur lijken 20 ste -eeuwse constructies te zijn. De vormgeving van het woonhuis veruitwendigt geen specifieke stijl maar heeft een sobere, vrij gaaf bewaarde uitstraling. Het betreft een boerenwoning met dorpsallures, waarvan getuige de inkomdeur met achterliggende elegante hal met late art nouveau consoles en het nog aanwezige verzorgde binnenschrijnwerk. De schuur bezit een monumentale, weliswaar verbouwde draagstructuur en is in gezonde staat. Het is een treffend voorbeeld van een uitloper van de 18 de - en 19 de -eeuwse rurale bouwtraditie, herinnerend aan houtbouw en verplaatsbare schuren. Het geheel van woonhuis, binnenerf en schuur biedt, mits de nodige instandhoudingswerken zonder meer herbruikbaar voor toekomstige herbestemming, geïntegreerd in het omringende polderlandschap.

18 Bibliografie V. De Bonne et al., Onderzoek naar de erfgoedwaarde van de hoevesites Oud Arenberg nr. 71 en nr. 73 te Kieldrecht (Beveren), onuitgegeven rapport, Brussel 2009 M. Derez, M. Nelissen, J. Roegiers, et al., Arenberg in de Lage Landen, een hoogadelijk huis in Vlaanderen en Nederland, Leuven E. Engels en P. Verbeeck, Kieldrecht, polders gewonnen op de zee, Beveren J.-P. Tytgat, Werknemers in dienst van het doorluchtige huis van Arenberg in de polders van het Land van Beveren ( ) in Het Land van Beveren 1993 (36)3. Archiefbronnen Gent, Archief van het Kadaster. Oost-Vlaanderen. 6 de afdeling Beveren/ Kieldrecht, sectie A. Primitief kadasterplan (ca. 1817). La reproduction du parcellaire primitif sur le plan supplémentaire et le collationnement avec le tableau n 209 été effectués par le géomètre soussigné, Gand le 12 mars 1886, Alf Winnens(?) Gent, Archief van het Kadaster. Oost-Vlaanderen. 6 de afdeling Beveren/ Kieldrecht, Sectie A. Mutatieschetsen 1920/3 en 1929/2.