Gaagweg 13, 2636 AK Schipluiden

Transcriptie

1 De redengevende beschrijving is geschreven op basis van observatie vanaf de straatzijde en archiefmateriaal. Gaagweg 13, 2636 AK Schipluiden De bescherming betreft de in oorsprong achttiende eeuwse boerderij aan de Gaagweg 13, inclusief het interieur met de tegeltableaus. De vrijstaande bijgebouwen op het erf vallen niet onder de bescherming. De boerderij aan de Gaagweg 13 staat in de Duifpolder, oostelijk van de Oostgaag (voormalige gemeente Maasland) en de Gaagweg (voormalige gemeente Schipluiden). Aan de polderstructuur met doorlopende kavelsloten door afzonderlijke polders is de vroegere opzet zichtbaar. De polder was laag gelegen, waardoor bewoning alleen mogelijk was langs de hoger gelegen kaden van omliggende wateren. Het gebied behoorde tot de ambachtsheerlijkheid Dorp, wat inhield dat de boeren een deel van hun opbrengst moesten afstaan aan de eigenaar, de heer ten Dorp. Langs de Gaag ontstonden twee nederzettingen, Oost- en Westgaag genoemd. Op de kaart van Kruikius uit 1712 is te zien dat er in de Duifpolder aan de Oostgaag en de Gaagweg weinig gebouwd werd. Aan de overzijde, in de Dorppolder, was wel sprake van een duidelijke lintbebouwing. In deze periode was er sprake van een ensemble van drie boerderijen, waarvan Gaagweg 13 deel van uitmaakte. Beschrijving pand Exterieur De krukhuisboerderij behoort tot de boerderijen van het Delflandse type. Dit type behoort weer tot de zogenoemde hallenhuisgroep, waarbij wonen, werken en veestalling onder één dak plaatsvinden. Het voorhuis wordt door middel van een brandmuur van het achterhuis gescheiden. De boerderij is in de loop van de jaren meerdere keren naar achteren uitgebreid. Daarnaast is de boerderij uitgebreid met een varkensschuur, die haaks op de boerderij is aangebouwd. Kenmerkend voor de Delflandse boerderijen is een uitgebouwde melkkelder met opkamer. Zo ook bij deze boerderij waarbij links in de voorgevel de kelder te herkennen is aan de kelderluiken onder de opkamerramen. Het metselwerk van deze voorgevel bestaat uit gele IJsselsteen opgetrokken in kruisverband. De voegen bestaan uit een kalkvoeg. Op de hoeken is het metselwerk voorzien van klezoren. De achterliggende balken worden door middel van eenvoudige muurankers met smidsteken aan de metselwerkgevel bevestigd. De goot boven deze gevel is recentelijk aangebracht. Het dak van het voorhuis is gedekt met rode, oude holle pannen, ook wel Oud Hollandse dakpan genoemd. In het midden van de voorgevel bevindt zich de houten voordeur met bovenlicht met glas in lood uit de jaren twintig of dertig en voorzien van een anderhalfsteense hoge strek in rode steen. Rechts van de voordeur zijn twee H-schuifvensters met in de bovenramen eveneens glas in lood en een anderhalfsteens hoge strek in rode baksteen. Tussen de vensters bevindt zich een vierkant, hardstenen gevelsteen met het bouwjaar 1779 en een verwijzing naar de stichters, de familie De Bloois. De gevelsteen heeft aan de bovenzijde een steens hoge strek in rode steen. De opkamer in de kruk links van de voordeur heeft eveneens twee H-schuifvensters met glas in lood in de bovenramen. Aan de bovenzijde van de vensters een eenvoudige rollaag. Onder het linker venster van de opkamer bevindt zich een keldervenster met een houten luik, het rechter keldervenster is dichtgezet. Op die plaats bevond zich vroeger het aangebouwde melkhuis.

2 De rechter zijgevel van de boerderij bestaat uit meerdere bouwdelen. Het voorste deel van deze gevel is de zijgevel van het voorhuis en heeft een afgewolfde topgevel. Op de verdieping bevindt zich een H-schuifvenster. De top heeft vlechtingen die worden afgedekt met een metselwerk rollaag. In het midden van de gevel bevindt zich een betonnen Christuskruis. Ook hier worden de achterliggende balken aan het metselwerk bevestigd met eenvoudige muurankers. In het lagere gedeelte van de rechter gevel van het voorhuis bevindt zich een groot venster met een te openen raam en klapraam. Daarnaast bevindt zich een deur met bovenlicht. In de rechter zijgevel van het achterhuis bevinden zich direct achter de brandmuur drie deuren met bovenlicht waarvan één, maar mogelijk twee deuren bestaan uit een dubbele deur. De gevel van dit deel en het achterliggende gedeelte van het achterhuis bestaat uit rood metselwerk. In dit achterliggende gedeelte bevinden zich betonnen stalvensters. Het dak van dit achterhuis is gedekt met gesmoorde kruispannen. Op het dak bevinden zich twee dakkapellen met hooiluiken met dubbel deuren. Dit type hooiluik is kenmerkend voor deze streek en dit type boerderij. Geheel aan de achterzijde van de boerderij bevindt zich een bouwdeel dat beduidend lager is dan de voorgaande delen. De rechter gevel en de achtergevel van dit deel was vanaf de straat niet zichtbaar. De linker zijgevel bestaat eveneens uit meerdere bouwdelen. Het voorste deel is de zijgevel van het voorhuis, waarin zich drie keldervensters met luiken bevinden. Op de verdieping bevindt zich een venster met een drieruits bovenlicht. De top heeft alleen aan de achterkant en de top wordt afgedekt met een metselwerk rollaag. De linker zijgevel van het lage deel van het voorhuis was zeer beperkt waarneembaar. Zichtbaar was een schuifvenster en een klein venster met een raam met een vierdeling. Het achterhuis bestaat uit metselwerk met daarin gietijzeren stalramen met een getoogde bovenzijde. Het achterste bouwdeel, met het golfplaten dak, heeft betonnen stalvensters met een getoogde bovenzijde. Interieur Het interieur was tijdens de opname niet toegankelijk. In het interieur zijn diverse achttiende eeuwse tegelwanden en tegeltableaus aanwezig. In de gang is een tegelwand aanwezig bestaande uit blauwe tegels met hierop diverse gebouwen afgebeeld (molens, kerkjes, boerderijen etc.). In de keuken is een tegeltableau aanwezig met een arcadisch tafereel, een wand van witte tegels met daarin twee rijen bijbeltegels in mangaan, en twee tableaus met huisdieren. Bijgebouwen Tegen de linkerzijgevel is een haakse uitbouw gerealiseerd die als varkensschuur dienst deed. Deze uitbouw is min of meer rechthoekig van vorm en wordt gedekt met een pannendak met oude holle pannen, zoals bij het voorhuis. Het dak heeft een dakschild aan de linkerzijde. In de voorgevel een staldeur met bovenlicht. In de kopgevel van deze uitbouw bevinden zich een gietijzeren stalvenster en een deur. Een varkensschuur op deze plaats is kenmerkend voor de boerderijen van Midden-Delfland. Op de kadastrale kaart uit is deze varkensschuur al te zien. Erf Het grootste deel van de originele slotenstructuur is behouden gebleven. De meeste beeldbepalende beplanting is verdwenen. Op het erf staan enkele grote populieren.

3 Motivatie Het boerderijcomplex aan de Gaagweg 13 is vanuit stedenbouwkundig, architectonisch en cultuurhistorisch oogpunt van lokaal belang - vanwege de karakteristieke en beeldbepalende ligging aan de Gaag; - als onderdeel van het ensemble van drie boerderijen langs het water van de Oostgaag; - vanwege de bouwhistorische waarde van de zeventiende of achttiende eeuwse gevels van de boerderij, zowel de materiaalkeuze en de materiaalverwerking als het gevelbeeld; - vanwege de karakteristieke kenmerken van een typische Delflandse boerderij met uitgebouwde melkkelder en opkamer; - vanwege de tegels en tegeltableaus in het interieur; - als herinnering en als onderdeel van de geschiedenis van de agrarische bedrijfsvoering en met name de zuivelbereiding van het gebied Midden-Delfland. Bronnen E. Bult, H. Groenendaal, J. Moerman, P. van Oord en F. van Ooststroom, Historie en landschap van de Dijkpolder, de Commandeurspolder en de Duifpolder (Midden-Delfland, 2011) Midden-Delfland is Mensenwerk. Jos van de Lindeloof, Bomen inventarisatie (25 maart 2016). T. Werner-Berkhout, 'Tegels en tegeltableaus in het interieur van een boerderij', in: Historische Vereniging Maasland (2003), pp Score score max. score min. score weegfactor 1. cultuurhistorische aspecten a. lokaal belang Architectonische aspecten a. bouwstijl b. uniciteit c. verminkingen/verstoringen situering a. ligging b. verminkingen/verstoringen totaal 18

4 De kaart van Kruikius uit 1712 met de boerderij (of een voorloper daarvan) aan de Gaagweg 13. Bron: Detail van de kadastrale minuut uit met daarop de boerderij. Bron:

5 Luchtfoto Bron: Gemeente Midden-Delfland De GBKN-kaart met daarop de Gaagweg 13. Bron: Gemeente Midden-Delfland

6 Overzicht boerderijcomplex. Foto: Bureau Helsdingen De voorgevel van de boerderij. Foto: Conserf

7 Een gedeelte van de rechter zijgevel van de boerderij. Foto: Conserf De keldervensters in de linker zijgevel van het voorhuis. Foto: Conserf

8 Het voorste deel van de linker zijgevel. Foto: Conserf Het achterste deel van de linker zijgevel. Foto: Conserf