Dijkshoornseweg 47-51, Den Hoorn

Transcriptie

1 Dijkshoornseweg 47-51, 265 EK Den Hoorn De bescherming betreft de voormalige boerderij aan de Dijkshoornseweg uit 1852, genaamd 'De Taswoning'. De vrijstaande schuur aan de achterzijde van de boerderij valt niet onder de bescherming. De boerderij ligt ten westen van de Dijkshoornseweg, in de voormalige Voordijkshoornsepolder. Aan de westzijde van de boerderij ligt het water het Look, waarachter de Harnaschpolder is gelegen. De Dijkshoornseweg was in de twaalfde eeuw aangelegd als waterkering om het gebied ten oosten van de dijk te beschermen. Vanaf de tweede helft van de veertiende eeuw werden aan de Dijkshoornseweg boerderijen gebouwd, de meeste in het buitendijkse land aan de westzijde van de dijk. De boeren leefden van de productie van kaas en boter, die in Delft werden verkocht. Vanaf de achttiende eeuw kwamen op de strook land tussen de Dijkshoorn en de Lookwatering steeds meer moestuinen en boomgaarden, voorlopers van de latere tuinbouw. Het meeste land bleef echter tot het einde van de negentiende eeuw in gebruik van boeren. De boerderij aan de Dijkshoornseweg werd in 1852 gebouwd aan een watering die uitkwam op de Lookwatering. Op de boerderij werden koeien gehouden en er werd boter geproduceerd. Het water uit de watering werd gebruikt als koelwater voor de melk voor de boterproductie en later met name als vaargeul voor de naastgelegen tuinderwoningen. Het perceel van de boerderij liep van de Dijkshoornseweg tot aan het Look. Op het erf stonden de koeienstal en een hooischuur, deze zijn inmiddels verdwenen. De Taswoning werd bewoond door Leen Arkesteijn. Zijn drie zonen gingen in de twintigste eeuw over op de tuinbouw (waarbij één zoon ging wonen in de naastgelegen tuinderswoning, die in opdracht van Arkesteijn was gebouwd), waarna de kavel van de boerderij opgesplitst werd in drie tuinen. Deze opzet is inmiddels door woningbouw verdwenen. Beschrijving pand Exterieur De Taswoning heeft een rechthoekige plattegrond en staat met de nok haaks op de weg. De boerderij wijkt af van het type boerderij dat in de negentiende eeuw in deze streek werd gebouwd: de boerderij is erg smal en niet driebeukig van opzet. De huidige voorste twee woningen van de boerderij zijn gebouwd als woongedeelte, terwijl in de achterste woning de karnmolen was gesitueerd. De koeien werden in een vrijstaande stal op het erf gehouden en niet in de boerderij zelf. De boerderij bestaat uit één bouwlaag met een kapverdieping onder een zadeldak. Het dak is gedekt met grijze opnieuw verbeterde Hollandse pannen. Voorheen was het dak met riet gedekt. De gevels van de boerderij zijn opgetrokken in een vormbaksteen in kruisverband met een kalkvoeg. Aan de onderzijde van de gevels bevindt zich een gecementeerde plint. Doordat de woning is opgesplitst in drie afzonderlijke woningen is de oorspronkelijke gevelindeling met vensters aangepast. In de voorgevel bevinden zich op de begane grond en op de verdieping een rechthoekig venster met aan weerszijden draairamen. Het venster op de begane grond heeft boven de draairamen twee klepraampjes. Boven beide vensters bevindt zich een strekse rollaag. De lekdorpel is van baksteen. Het venster op de verdieping is kleiner. Onder aan de gevel bevinden zich twee kelderramen met houten luiken en ijzeren gehengen en diefijzers voor de ramen. De kelderramen behoren tot de oorspronkelijke opzet van de voorgevel, de twee grote vensters niet. In de voorgevel zijn muurankers zichtbaar. De linker zijgevel heeft van voor naar achter een kelderraam, twee rechthoekige vensters, een entree en nog een rechthoekig venster. Het kelderraam is origineel, de overige ven-

2 steropeningen dateren uit de twintigste eeuw. Het kelderraam heeft een houten luik en diefijzers. De drie rechthoekige vensters zijn gelijk aan het venster op de begane grond van de voorgevel. Boven de vensters bevindt zich een strekse rollaag. De twee voorste vensters hebben een lekdorpel bestaande uit vormbakstenen, het achterste venster van lekdorpelstenen. De entree in de zijgevel behoort tot huisnummer 49 en bestaat uit een teakhouten deur met een spreekvenster met glas in lood en een bovenlicht bestaande uit glas in lood. De geprofileerde kozijnstijlen zijn met een biljoen afgewerkt en staan op natuurstenen neuten. De deur heeft tevens een natuurstenen dorpel. Aan de bovenzijde heeft de deur een gemetselde strek. De gevel is voorzien van muurankers. Vooraan de gevel is een kleine gevelsteen aanwezig met daarop de tekst "N.P De rechter zijgevel heeft van voor naar achteren een deur, twee vensters, een tweede deur en een erker. Alleen de tweede deur is uit de bouwtijd. De recente entreedeur geeft toegang tot huisnummer 51. Het voorste venster heeft net als de vensters in de voor- en linker zijgevel een breed, rechthoekig raam in het midden en heeft aan weerszijden een smal draaiend raam met daarboven een klapraam. Tussen het draaiende raam en het klapraam bevindt zich echter geen tussendorpel zoals bij de overige gevels. Het tweede venster is gelijk aan het eerste, maar heeft geen klapramen. De deur en de vensters zijn afgewerkt met een strekse rollaag. De tweede deur is een houten opgeklampte deur met bovenlicht uit de bouwtijd. Daarnaast een recentelijk aangebrachte erker. De gevel is voorzien van muurankers met smidstekens. De achtergevel is opnieuw opgemetseld met de oude steen in halfsteens verband. De recente entree geeft toegang tot huisnummer 47. Op de begane grond en de verdieping zijn twee grote, moderne vensters. De entree en de vensters hebben aan de bovenzijde een gemetselde strek, de vensters hebben lekdorpels van lekdorpelstenen. Het rechthoekige raam op de verdieping is zeer waarschijnlijk oorspronkelijk een dubbel schuifvenster geweest. Aan de linkerzijde van de achtergevel zijn sporen van een dichtgezette opening met daarboven een recente afdak. Op beide dakvlakken bevinden zich een recente dakkapel en een schoorsteen van na de bouwtijd. Interieur De oorspronkelijke indeling van de boerderij is veranderd door de splitsing van de boerderij in drie woningen. De originele opzet bestond uit een woon- (nr. 49 en 51) en een werkgedeelte (nr. 47). De voorste woning in de voormalige boerderij heeft huisnummer 51. Deze woning bestaat uit een kelder met opkamer en een verdieping. Een huidige trap bij de entree geeft toegang tot de kelder en opkamer. De originele trap bevond zich op een andere plek, de huidige trap is van recente datum. De estrikken vloer in de hal is vermoedelijk herlegd. De paneeldeur voor het toilet is mogelijk uit de bouwtijd. De kelder heeft troggewelven bestaande uit houten balken met daartussen gemetselde bogen. De vloer bestaat uit estrikken. Op de vloer is nog de aftekening te zien van de inmiddels verdwenen koelbakken. De kelderdeur heeft een eiken opgeklampte deur met gesmede gehengen. De bovenzijde van de deur heeft een spiegelboog, deze vorm komt terug in de bovendorpel. In de hoek van de kelder bevindt zich een spiltrap. De opkamer boven de kelder heeft een balkenplafond waarvan de afmetingen vermoedelijk overeen komen met de balken in de kelder. In de hoek van de kamer bevindt zich een haard met potkachel, vermoedelijk uit de jaren 5. Op de vliering bevindt zich een ruimte met twee paneeldeuren. Het plafond heeft regels met board uit de jaren 5.

3 De middelste woning in de voormalige boerderij heeft huisnummer 49. De vloer van de hal is voorzien van oude estrikken van elders afkomstig. Het toilet in de hal heeft een granito vloer en een paneeldeur uit de jaren van de twintigste eeuw. Dit type deur is in de gehele woning toegepast. De woonkamer heeft een balkenplafond, vermoedelijk uit de bouwtijd. In het midden van de ruimte bevindt zich een kanaal van het waterfornuis. Hiernaast is een glas in lood raam met een tuinbouwtafereel, herinnerend aan de tuinbouwgeschiedenis van de streek. Beide aangrenzende ruimtes hebben plafonds met regels met boardplaat, vermoedelijk uit de jaren 5. Het voormalige werkgedeelte van de boerderij (nr. 47) bestond uit een karnruimte met koeienstal. De woning heeft een halfronde uitbouw waar de paardekarn aanwezig was. Het interieur heeft enkele oude deuren, allen van elders afkomstig. In deze ruimte zijn diverse interieurelementen aangebracht als reconstructie of van elders afkomstig (schouw, tegelplinten). De zolder heeft een indeling met deuren uit de jaren 7. De vliering is in zijn geheel origineel. De grenen schaarspanten hebben halfhoutse verbindingen en genagelde windschoren. Plaatselijk zijn de spanten aangepast. Het dakbeschot bestaat uit kraaldelen. Erf/ groenaanleg Links van de woning staan voor het voorhuis twee lindebomen. Deze staan aan de zuidzijde van het erf en werden traditioneel bij boerenwoningen geplant om 's zomers de felle zon uit het voorhuis te weren. Voor de voorgevel staan drie perenleibomen. Tegen de linker zijgevel groeit een zeer oude druivenstruik. Aan de voorzijde van het pand bevindt zich voor de voorgevel een authentiek smeedijzeren hekwerk met witgeschilderde sierpunten. Op het erf bevinden zich tal van originele elementen uit de oorspronkelijke boerderij die secundair zijn verwerkt zoals: de hardhouten steen voor de karnton (herkenbaar aan de ronde groef voor de ton) als stoep voor nr. 51, plavuizen, ijsselklinkertjes en knieboomstenen in de tuinbestrating. Aan de rechterzijde van het erf bevindt zich een sloot die functioneerde als vaargeul voor de naastgelegen tuinderwoningen. Elementen zonder monumentale waarde zijn cursief aangegeven. Deze blijven buiten de monumentale bescherming. Motivatie Het complex aan de Dijkshoornseweg is vanuit stedenbouwkundig en cultuurhistorisch oogpunt van lokaal belang - als herinnering aan de agrarische geschiedenis van Den Hoorn: vanaf de veertiende eeuw werden aan de Dijkshoornseweg boerderijen gebouwd, nr is een van de weinige historische boerderij aan deze weg die bewaard is gebleven; - vanwege de sterke ensemblewaarde met de naastgelegen tuinderswoning (Dijkshoornseweg 45) die gebouwd is door de bewoner van de boerderij. De boerderij en tuinderswoning geven gezamenlijk de overgang in Den Hoorn weer van agrarische productie naar tuinderij; - vanwege enkele bewaarde interieurelementen: de kelder met troggewelven en estrikken vloer, de spiltrap in de kelder, de historische deuren in het pand, de balkenplafonds, houten gebintconstructie, en de elementen die herinneren aan de agrarische geschiedenis zoals het kanaal van het waterfornuis; - vanwege de historische elementen op het erf; - als herinnering aan en als onderdeel van de geschiedenis van de agrarische bedrijfsvoering en met name de zuivelbereiding van het gebied Midden-Delfland.

4 Bronnen Henk Groenendaal, 'Tuindersdorp Den Hoorn', in: Historisch Jaarboek Schipluiden 21, pp Jacques Moerman, 'Agrarische ontwikkeling van Den Hoorn' (24), op de website Midden Delfland is Mensenwerk ( Score score max. score min. score weegfactor 1. cultuurhistorische aspecten a. lokaal belang Architectonische aspecten a. bouwstijl b. uniciteit c. verminkingen/verstoringen situering a. ligging b. verminkingen/verstoringen totaal 9 Topografische kaart uit 194. De locatie van de Dijkshoornseweg is aangegeven met een blauwe cirkel. Achter de boerderij (links op de kaart) zijn enkele voormalige bijgebouwen te zien. Ten noorden van de boerderij bevindt zich de sloot tussen de Dijkshoornseweg en het Look. Bron:

5 Luchtfoto met daarop de voormalige boerderij aan de Dijkshoornseweg Het pand ten zuiden van de boerderij is de voormalige tuinderswoning. Bron: Gemeente Midden-Delfland GBKN-kaart met daarop de Dijkshoornseweg Bron: Gemeente Midden-Delfland

6 Pentekening uit 194 met daarop de boerderij en een verdwenen schuur en hooiberg op het erf. De boerderij heeft een opvallend kort achterhuis vanwege het ontbreken van een stal. Foto: Conserf De voorgevel en linker zijgevel. Foto: Conserf

7 De voorgevel en rechter zijgevel. Foto: Conserf De achtergevel en linker zijgevel. Foto: Conserf

8 De kelder met troggewelven. Foto: Conserf De kelderdeur met spiegelboog. Foto: Conserf

9 Het glas-in-lood raam in nr. 49 herinnerend aan de tuinbouw. Foto: Conserf Opgeklampte deur in nr. 49. Foto: Conserf Schaargebint in nr. 47. Foto: Conserf

10 Detail van het spant, nr. 47. Foto: Conserf