Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen Kinderrechten in en door het onderwijs

Transcriptie

1 Nieuwsbrief Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen Kinderrechten in en door het onderwijs Het is nu ruim twintig jaar geleden dat het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind werd aangenomen door de Verenigde Naties. Deze ondertekening is het resultaat van een heel lang denkproces over de plaats van kinderen in de samenleving. Ondertussen is het verdrag een ware mijlpaal in de wereldgeschiedenis. Regeringen, leerkrachten, jeugdwerkers,... ze kunnen er niet om heen. Voor vele waarnemers heeft het verdrag zowel de bescherming van het kind op het oog als de participatie van het kind aan het maatschappelijk leven. Deze tekst over de rechten van het kind heeft aan relevantie niets ingeboet, denk maar aan de discussie over het oprichten van jeugdgevangenissen. Is het een goede zaak om jongeren tijdelijk af te zonderen van de samenleving om ze daarna terug te integreren in diezelfde samenleving? Graag maken we in deze nieuwsbrief reclame voor de visiedag van 21 april. We willen dan samen met jullie nadenken over de toekomst van FOPEM en zijn scholen. We nemen dan onder andere de E van FOPEM onder de loep. En op dat vlak hebben we een echte krak in ons midden. Bie Kentane, voormalig ouder van Freinetschool De Klaproos in Geraardsbergen, is heel begaan met de Palestijnse zaak en bezocht reeds meerdere malen Palestijnse kampen. Verderop in deze nieuwsbrief roept ze ons op om een brief te schrijven naar Abdallah Abu Rahmah, een Palestijnse onderwijzer gevangen genomen door het Israëlische leger. Doen! Veel leesplezier Kris Denys Kinderrechten komen maar tot hun volle wasdom in de concrete praktijk van elke dag, in het gezin, de jeugdbeweging, op straat en op school. En hier hebben we heel goed nieuws te melden: drie nieuwe FOPEM-scholen zagen het levenslicht op 1 september 2009; V-tex in Kortrijk, De Sterrebloem in Deinze en wondere wereld in Lummen. Deze drie nieuwe scholen zorgen ervoor dat FOPEM voor het eerst de kaap van de 2000 leerlingen overschrijdt. Nieuwe methodescholen kunnen een garantie zijn op het realiseren van kinderrechten, elke dag opnieuw. Aan onze nieuwe spruiten: wees heel welkom in onze groep van onafhankelijke methodescholen. Wat vind je in deze nieuwsbrief? Kinderrechten in en door het onderwijs... 1 Rechten van het kind in en door het onderwijs De nieuwsbrief sprak met Eugeen Verhellen.. 2 Rechten van het kind in en door het onderwijs Een boek om te lezen... 5 Competentiegericht onderwijs: pedagogische mystificatie... 6 Samen denken en werken aan de toekomst van FOPEM: Een visiedag op 21 april in Brussel.. 7 De Levensboom Wevelgem in nieuw gebouw... 8 Freinetschool De Zevensprong bestaat 20 jaar... 9 Emancipatorisch onderwijs: Schrijf Abdallah een brief nummer 1 - zestiende jaargang - februari 2010

2 Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 Rechten van het kind in en door het onderwijs De nieuwsbrief sprak met Eugeen Verhellen Je komt ze wel eens tegen in onze klassen: de tijdslijn van onze westerse geschiedenis. De Franse Revolutie van 1789 staat er met stip genoteerd. Burgers eisten toen hun rechten op en botsten zo met de adel met zijn vele voorrechten. Precies 200 jaar later - én zeg maar een verre uitloper van de Franse Revolutie - werd het Internationaal Verdrag van de Rechten van het Kind ondertekend, kortweg het IVRK. Ook kinderen kregen nu rechten én er werd erkend dat ze een eigen mening hebben. Over de rechten van het kind in en door het onderwijs verscheen een boeiende publicatie. Een bespreking ervan lees je op pagina 6. Eén van de auteurs is Eugeen Verhellen. Als voormalig professor aan de Gentse universiteit was hij één van de gangmakers van het IVRK in Vlaanderen. Bij een knetterend haardvuur tijdens de grauwe eindejaarsdagen van 2009 had de nieuwsbrief een hartverwarmend gesprek met hem. Nieuwsbrief: Op 20 november 2009 vierden we het 20-jarig bestaan van het IVRK. Op 15 januari 1992 trad het effectief in werking in België. Wat is nu precies de betekenis van dit verdrag? Eugeen Verhellen: Het verdrag gaat pas effectief in werking in België als het door de verschillende parlementen geratificeerd wordt. In vergelijking met andere landen is dit in ons land zeer snel gegaan. Maar historisch gezien is het verdrag zelf er relatief laat gekomen. Met het IVRK is er een echte omslag in het kindbeeld gekomen. Simplistisch gezegd werden kinderen vóór het verdrag beschouwd als nog niet -volwassenen. Door het verdrag werden ze erkend als volwaardige dragers van mensenrechten en langer als toekomstige volwassenen. Dit is een wereld van verschil. Maar vergis je niet. Als het schoentje wringt bij de toepassing van het verdrag, dan heeft dit veelal te maken met het feit dat vele beleidsmensen kinderen nog steeds zien als nog niet -volwassenen. Een omgekeerde redenering merk je bij de wijze waarop velen kijken naar bejaarden. Bejaarden zijn dan niet meer - volwassen. Tussen deze kindertijd en de derde leeftijd ligt dan de periode van volwassenen. In het IVRK staat dat kinderen het recht hebben om een eigen mening te hebben. Dit is op zijn minst revolutionair te noemen; kinderen kunnen nu ten volle hun mening uitdrukken. Eén van verre voorlopers van deze opvatting is Janusz Korczak 1 die stelde dat kinderen recht hebben op een hier en nu. Als we nu kijken naar de inhoud van het verdrag dan zien we dat kinderen erkend worden als dragers van mensenrechten, zowel de burgerlijke-politieke rechten als de sociaal en economische rechten. In de Internationale Verklaring van de Rechten van de Mens van 1948 was dit ook zo. Echter deze twee soorten rechten werden later in 1966 uitgewerkt in twee aparte verdragen. Het IVRK is baanbrekend geweest omdat het deze twee soorten rechten samenbrengt in één verdrag. We noemen dit verdrag dan ook comprehensief. Dit kon alleen maar gebeuren omdat de tijdsgeest vanaf de jaren 1950 aan het veranderen was. Het vooruitgangsdenken van de Verlichting werd grondig in twijfel getrokken. Tot aan de Tweede Wereldoorlog waren kinderen een soort vehikel om de wereld te verbeteren. Dit was het overheersende kindbeeld van die tijd. Maar daarna kwamen er barsten in dit optimistisch vooruitgangsgeloof. Ook het kindbeeld wijzigde grondig. Kinderen werden nu beschouwd als volwaardige mensen met rechten. Maar de inhoud van het verdrag kan je ook groeperen rond de drie P s: protection (bescherming), provision (voorziening) en participation (participatie). Bij de bescherming gaat het om beschermingsrechten die voortspruiten uit de specifieke behoeften van kinderen. Zo worden kinderen beschermd tegen mishandeling en verwaarlozing, kinderarbeid, seksuele uitbuiting,... Bij de voorzieningen gaat het om het recht op onderwijs, het recht op gezondheidszorg en de toegang tot passende informatie. Maar het meest vernieuwende van het verdrag ligt in de erkenning dat kinderen een mening hebben; ze zijn volwaardige zinverleners. Dit wil zeggen dat ze betekenis geven aan die dingen die voor hen belangrijk zijn. Naast het feit dat het verdrag comprehensief is, is het ook bindend. Het is dus geen vrijblijvende overeenkomst tussen nationale staten. De landen die het verdrag hebben geratificeerd engageren zich er toe om het ook effectief te realiseren. Tenslotte voorziet het IVRK in een aantal systemen van toezicht om er op toe te zien dat het verdrag wordt uitgevoerd. Zo moet elk land om de vijf jaar een rapport opmaken voor een 1 Janusz Korczak was een Poolse kinderarts, pedagoog en schrijver van kinderboeken. Hij stichtte in Warschau een weeshuis voor joodse kinderen. Samen met kinderen van zijn weeshuis werd hij in 1942 om het leven gebracht in het vernietigingskamp van Treblinka. 2

3 internationaal comité. Daarnaast kunnen ook niet-gouvernementele organisaties en ombudsdiensten rapporten opmaken voor dit comité. De overheid moet er voor zorgen dat deze rapporten beschikbaar zijn voor het publiek. Zweden heeft zelfs die rapporten omgezet in een kindvriendelijke taal. En als ik een hint mag geven voor jullie scholen, je kan als leerkracht deze rapporten zeker gebruiken als didactisch materiaal in de klas. Het is het proberen waard! 2 Nieuwsbrief: Toch wel opmerkelijk dat de Verenigde Staten van Amerika het verdrag nog niet hebben geratificeerd. Dit betekent dus dat het verdrag er nog niet van kracht is. Is dit nog steeds het geval, of is er schot in de zaak? Eugeen Verhellen: Neen, het verdrag is nog steeds niet geratificeerd in de Verenigde Staten. Voor ons is dit wellicht moeilijk te begrijpen maar vergeet niet dat de doodstraf voor minderjarigen pas anderhalf jaar geleden werd afgeschaft in een aantal Amerikaanse staten. Voor vele Amerikanen staat de Amerikaanse grondwet nog steeds boven om het even welk internationaal verdrag. En ik vermoed dat er op dat vlak nog een lange weg is af te leggen. Nieuwsbrief: Wat is nu de impact van het verdrag voor het onderwijs, zowel hier in Vlaanderen als wereldwijd? Eugeen Verhellen: Heel belangrijk in het verdrag is de erkenning van het recht op onderwijs. In artikel 28 vind je voorbeelden van dit recht zoals de kosteloze toegang tot het onderwijs, de invoering van verplicht lager onderwijs en het non-discriminatie-principe. Het inschrijvingsrecht zoals we dit terugvinden in het gelijke onderwijskansendecreet is daar een toepassing van. In het volgende artikel gaat het verdrag over het soort onderwijs waar kinderen recht op hebben, zeg maar over de onderwijsdoelstellingen. Zo hebben kinderen hebben onder meer recht op onderwijs dat gericht is op een optimale persoonlijkheidsontwikkeling en een verantwoordelijke participatie aan het maatschappelijk leven. Ik besef dat dit laatste wellicht in vele scholen nog niet gerealiseerd is, maar ik ga er van uit dat Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 methodescholen daar een voortrekkersrol in spelen. Nieuwsbrief: Naast dit recht op onderwijs, spreekt het verdrag zich ook uit over rechten in het onderwijs. Eugeen Verhellen: Inderdaad, in het verleden hebben we reeds meegemaakt dat deze rechten van groot belang zijn om bijvoorbeeld lijfstraffen op een Britse privaatschool te verbieden. Maar als kinderen ten volle gebruik willen maken van deze rechten in het onderwijs zouden we hier in Vlaanderen werk moeten maken van een leerlingenstatuut. Er is weliswaar een decreet rechtspositie met rechten en plichten voor het onderwijzend personeel, maar op dat vlak blijven leerlingen in de kou staan. Hét argument om geen apart leerlingenstatuut te voorzien is het spook van de juridisering. Tegenstanders van dit statuut vinden dat je niet alle rechten en plichten in een wetgeving moet gieten. Maar ik denk dat dit een alibi is, omdat vele beleidsmakers nog steeds vasthangen aan het kindbeeld van nog niet-volwassen. Jammer, want het is een gemiste kans om van leerlingenrechten effectief werk te maken. Naast deze rechten op en in het onderwijs mogen we de rechten door het onderwijs niet vergeten. Ik denk hierbij aan de vormingsmappen voor leerkrachten om in de klas en de school te werken rond mensen- en kinderrechten. Toch moet ik vaststellen dat er van een systematische kinderrechteneducatie nog geen sprake is. Nieuwsbrief: Hoe weerspiegelt het IVRK zich in de Vlaamse onderwijswetgeving? Eugeen Verhellen: De impact van het verdrag op de wetgeving merk je meteen in het gelijke onderwijskansendecreet en in het decreet op de participatie. Maar een goede start is gebeurd in de jeugdhulpverlening met het decreet op de integrale jeugdhulp en vooral het hieraan gekoppelde decreet omtrent de rechtspositie van minderjarigen. Hierbij is ook de vorming voor hulpverleners in opgenomen. Toch wil ik nog een opmerking maken bij de opstart van het expertisecentrum voor participatie. Ten eerste betreur ik dat dit centrum er niet meer is maar daarnaast mogen we participatie niet alleen beschouwen als een instrument om leerlingen bijvoorbeeld te leren vergaderen. Participatie is gewoon een recht dat toekomt aan kinderen, zonder dat dit een middel is om leerdoelen te bereiken. Nieuwsbrief: In de schoot van het verdrag werd in Vlaanderen het kinderrechtencommissariaat opgericht. Wat is de functie van het commissariaat? Eugeen Verhellen: Het commissariaat heeft vele functies maar ik som er twee op. Ten eerste formuleert het kinderrechtencommissariaat adviezen voor het Vlaams Parlement. Daarnaast is het een soort ombudsdienst om klachten van kinderen te behandelen en informatie te geven. De medewerkers van het commissariaat beluisteren de noden en klachten van kinderen, moedigen hen aan om zelf actief mee te zoeken naar oplossingen. Let wel, de medewerkers van het commissariaat zullen nooit in de plaats treden van bijvoorbeeld ouders of leerkrachten. Individuele klachten dienen ook om structurele tekorten op te sporen en te signaleren. De vele beleidsadviezen zijn trouwens hierop gebaseerd 3. Nieuwsbrief: Tot slot een opmerkelijke vraag. Daarnet sprak je over de rechten van kinderen in het onderwijs. Maar als het om het opmaken van de eindtermen en ontwikkelingsdoelen gaat, is van inspraak van leerlingen van het basisonderwijs geen sprake. Is het voor u wenselijk dat kinderen hier inspraak krijgen? Eugeen Verhellen: Uiteraard, eindtermen en ontwikkelingsdoelen gaan over kinderen. Kinderen zijn experten als het over hun eigen leven gaat, net zoals dit bij volwassenen het geval is. Kinderen staan niet buiten de maatschappij maar er middenin. Men zou de moed moeten opbrengen om ook de letter van het verdrag in deze te respecteren: het gaat hier om het samen lezen van artikel 12 en artikel 29 van het IVRK. De expertise van kinderen zou op die manier een waardevolle bijdrage kunnen betekenen aan de invulling van de optimale ontplooiing van de persoonlijkheid, talenten en vermogens. Maar op dat vlak is er nog 2 Je vindt deze rapporten op de website van het Vlaamse kinderrechtencommissariaat ( 3 Deze adviezen vind je via de website van het kinderrechtencommissariaat ( 3

4 Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 veel werk aan de winkel. Er is reeds ontzettend veel onderzoek gebeurd over de leefwereld van kinderen, maar zelden door kinderen zelf. Hoog tijd dus om daar verandering in te brengen. Nieuwsbrief: Dit brengt ons op ideeën. Dank je voor dit hartelijk gesprek. Interview afgenomen door Kris Denys Overgenomen uit het Levensblad van De Levensboom 4

5 In vier bijdragen gaan de auteurs van dit boek na welke de gevolgen zijn van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (kortweg het IVRK) voor het onderwijs. Leidt dit verdrag tot een ommezwaai in ons denken over kinderen in het onderwijs of is het de bevestiging van maatschappelijke evoluties? We selecteren twee auteurs met een bijzondere kijk op de plaats van kinderrechten in het onderwijs. Jan Van Gils doet de verrassende uitspraak dat het verdrag niet gebaseerd is op een eensluidende pedagogische visie. Het is een politiek compromis dat het resultaat is van jaren lang nadenken en discussiëren over de belangen van kinderen. Het verdrag werd ondertekend in 1989 maar de eerste besprekingen vonden reeds in 1924 plaats. Eén van de belangrijkste redenen voor deze lange besprekingen is het feit dat het verdrag goedgekeurd werd door vele landen met heel diverse achtergronden. Toch is het IVRK een samenhangend geheel en geen checklist met een opéénvolging van punten op basis waarvan landen zichzelf kunnen scoren, gelukkig maar! Alle artikelen moeten in één geheel gevat worden. Jan Van Gils licht dit treffend toe aan de hand van een voorbeeld: wat baat het opgevangen te worden binnen een onderwijssysteem dat aan alle vereisten voldoet, als je mishandeld wordt? Het verdrag heeft het totale kind op het oog, niet een opsomming van deelaspecten. Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 Een boek om te lezen Rechten van het kind in en door het onderwijs Volgens Jan Van Gils 4 situeert het kindbeeld waarop het IVRK zich baseert tussen enerzijds de bescherming van het kind en de participatie van het kind aan het maatschappelijk leven. Hij is ervan overtuigd dat tijdens de afgelopen eeuw kinderen in toenemende mate beschermd werden maar dat hun maatschappelijke participatie achteruit gaat. Voorbeelden daarvan zijn de afschaffing van de kinderarbeid en de leerplicht. Kinderen werden apart behandeld en werden hierbij beschouwd als nog niet volwassen, nog niet volgroeid, nog niet verantwoordelijk, Maar in de periode die voorafging aan dit kindbeeld als nog niet volwassen, namen kinderen veel meer deel aan het gewone maatschappelijke leven. Kinderen werkten mee met de volwassenen, ze aten en dronken met hen, ze droegen dezelfde kleren. Van een aparte kindwereld was toen nog geen sprake. Toch ziet Jan Van Gils sinds het einde van de twintigste eeuw een toenemende aandacht voor het participatiedenken. Dit blijkt duidelijk in de manier waarop gezinnen functioneren. Kinderen gaan mee beslissen over de aankoop van kleren, over de vrijetijdsbesteding, over het tv kijken,... Jan Van Gils besluit zijn artikel met de vaststelling dat kinderen recht hebben op waardigheid en dus op een educatief systeem waarbij en waarbinnen zij onderwerp zijn. Volgens hem is dit proces niet meer om te keren. Hans Annoot 6 buigt zich over de kinderrechten en het onderwijs. In het IVRK zijn er twee artikelen die specifiek over onderwijs gaan. Artikel 28 is heel formeel en gaat over het voorzien van voorzieningen voor onderwijs, zeg maar scholen voor basis-, secundair en hoger onderwijs. Artikel 29 is van een heel andere orde en richt zich op de opdrachten van dat onderwijs. Het onderwijs moet volgens dit artikel gericht zijn op de zo volledig mogelijke ontplooiing van de persoonlijkheid, talenten en geestelijke en lichamelijke vermogens van het kind. De hamvraag voor Hans Annoot is dan ook wat die volledig mogelijke ontplooiing van de persoonlijkheid inhoudt. Op dat vlak is hij het niet eens met Eugeen Verhellen die er van uitgaat dat het IVRK gedragen wordt door één kindbeeld waarin kinderen dragers zijn van fundamentele rechten. Maar volgens Hans Annoot is het verdrag helemaal niet de veruitwendiging van één kindbeeld. Hij is er van overtuigd dat het IVRK een verscheidenheid aan mensvisies en dus van kindbeelden inhoudt. Dit is voor hem de beste garantie op het waarborgen van mensenrechten, en dus ook van kinderrechten. Bij wijlen vergt het van de lezer een discipline om zich door de artikelen van het boek te worstelen. Sommige passages zijn nogal breedvoerig. Toch is het een aanrader voor al wie bekommerd is met kinderrechten in en door het onderwijs. 4 Jan Van Gils is directeur van het onderzoekscentrum Kind en Samenleving 5 Ook Eugeen Verhellen wijst in het interview op dit beeld van het kind als nog niet volwassen. 6 Hans Annoot is directeur van een Antwerpse Steinerschool 5

6 Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 Voor u gelezen Competentiegericht onderwijs: pedagogische mystificatie Competentiegericht onderwijs, kortweg CGO, is niet meer weg te denken in de literatuur over onderwijs. Maar wat is nu de oorsprong van deze nieuwe invloedrijke tendens, en wat houdt het nu precies in? Het tijdschrift van Oproep voor een democratische school wijdde er in september een volledig nummer aan 7. Nico Hirtt, de auteur van dit dossier, ging diep graven in de literatuur over competenties. Hij doet een aantal verrassende uitspraken: 1. CGO wordt haast uitsluitend gestuurd vanuit economische doel-stellingen, verbonden met de evolutie van de arbeidsmarkt 2. Inhoudelijke kennis komt in het CGO nauwelijks aan de bak 3. CGO kan zich niet beroepen op de theorievorming van het constructivisme, alhoewel dit op het eerste zicht wel zo lijkt 4. CGO sluit het leren op in een routinematige bureaucratie 5. CGO leidt tot toenemende sociale ongelijkheid We gaan hier dieper in op de economische doelstellingen van CGO en op de missing link tussen het constructivisme en CGO. moeten beschikken over competenties om deel te nemen aan de bestendige economische groei... Deze competenties vereisen aanpassingsvermogen, flexibiliteit en wendbaarheid. Naast deze vraag naar meer flexibele werknemers is de arbeidsmarkt ook sterk gepolariseerd. Dit betekent dat er een opdeling is van werknemers die over de basiscompetenties beschikken en werknemers die beroep kunnen doen op een arsenaal van nog eens bijkomende competenties. Deze basiscompetenties zijn dan de vaardigheid om in zijn moedertaal te communiceren, de vaardigheid om te communiceren in één of meerdere vreemde talen, beschikken over een wetenschappelijke en technologische cultuur, kunnen omgaan met een computer, voldoende flexibel zijn en zich kunnen aanpassen en tenslotte over voldoende ondernemingsgeest beschikken. Dit zijn de basiscompetenties voor alle werknemers. Daarnaast heeft de arbeidsmarkt nood aan hoger gekwalificeerden. Zo krijgen we een strikte opdeling van MacJobs en McJobs, een verwijzing naar de Macintosh-computer (voor hoger geschoolden) en naar de fastfoodketen (voor lager geschoolden). Nico Hirtt stelt de pertinente vraag of ook het constructivisme medeplichtig is aan het succes van het CGO. Het constructivisme gaat er van uit dat de kennis maar kan beklijven als de leerling voor een groot deel zijn eigen kennis construeert, en dit op basis van vroeger opgedane kennis. De leraar is dan niet langer diegene die kennis overdraagt op de leerlingen, nee hij begeleidt de leerlingen in hun leerproces om nieuwe kennis op te doen. Nico Hirtt doet de opmerkelijke uitspraak dat dit constructivisme op het eerste zicht aansluit bij de praktijk van het CGO. Maar schijn bedriegt, zo is zijn stelling. In het CGO is de kennis niet meer dan een werktuig, een bijkomstigheid, waarvan men eventueel gebruik kan maken in het uitvoeren van een taak. Als de taak maar goed uitgevoerd wordt. In een goed uitgewerkte constructivistische opzet daarentegen vormt de kennis het doel zelf van het leerproces. Nico Hirtt maakt in dit nummer een zeer grondige en kritische studie van het competentiegericht onderwijs. Achteraan vind je een uitgebreide bibliografie. Een aanrader voor wie mee wil nadenken over onderwijs en samenleving. Nico Hirtt is van mening dat CGO een onderwijsconcept is dat ten dienste staat van de economische rentabiliteit. Dit blijkt duidelijk uit vele documenten in binnen- en buitenland. Zo is er in een document van de Vlaamse Onderwijsraad te lezen dat leerlingen Overgenomen uit het Levensblad van De Levensboom 7 Wil je het volledige nummer lezen, geef een seintje aan het FOPEM-secretariaat via fopem@skynet.be 6

7 Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 Samen denken en werken aan de toekomst van FOPEM Een visiedag op 21 april in Brussel Noteer alvast met stip woensdagnamiddag 21 april in je agenda. In de Markten te Brussel steken we de koppen bij elkaar. Op deze namiddag willen we een beeld krijgen over waar we met FOPEM naar toe willen tijdens de komende tien (10!) jaar. Op deze visiedag verwelkomen we graag zo veel mogelijk leerkrachten, ouders, bestuurders en coördinatoren van FOPEMscholen. Op het einde van de visiedag willen we besluiten met concrete voorstellen die we zullen voorleggen aan de Raad van Beheer van FOPEM. Hoe gaan we te werk? Samen met de leden van de raad van bestuur en de coördinatoren van de scholen is reeds veel denkwerk gedaan. Met de inbreng van betrokken buitenstaanders gaan we na wat nu voor ons de betekenis is van het letterwoord FOPEM. Met andere woorden, wat betekent voor ons onafhankelijk, pluralistisch, emancipatorisch en methodescholen? De discussie daarrond willen we inspireren met soms uitdagende stellingen. In de loop van de komende weken ontvangt elke school flyers en een uitnodiging voor deze visiedag. Niet te missen! Overgenomen uit de schoolkrant van De Waterval 7

8 Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 De Levensboom Wevelgem in nieuw een gebouw Op zondag 10 januari was het de officiële opening van de nieuwe locatie van de Wevelgemse tak van De Levensboom. Met alles erop en eraan: fanfare, burgemeester, linten doorknippen, feest! Tien jaar geleden startte de Wevelgemse vestiging van de Kortrijkse Freinetschool De Levensboom in een kazernestijl oude gemeenteschool. Algauw te klein voor de voortvarende school, die nu aan haar maximum van 90 kinderen zit. Daarom kochten zij een drietal jaar geleden het industrieel complex van alomgekend autobusreisburo Herman & Van-damme. De busloodsen en bijhorende bureaus zijn in twee jaar tijd omgebouwd tot erg mooie klassen met praktische en vooral ruime gemeenschappelijke lokalen en speelruimtes. Daarop mocht al eens een bubbeltje geschonken worden. Bitter koud, op die 10de januari, maar dat kon de pret niet bederven: een vers aangeplante linde vol linten staat met z'n sociale karakter symbool, en daaronder werden ook de korte maar gevatte toespraakjes gehouden door burgemeester Seynaeve, ambassadeur van FOPEM Kris Denys, coördinatoren Yf Tanghe en Klaas Vandommele. Rode draad: ook midden in een koude winter zit er nog veel leven en kleur in de Wevelgemse boom. Met de nieuwe Vtex-vestiging in Kortrijk en deze geslaagde verpopping in Wevelgem heeft De Levensboom duidelijk z'n plek in het Kortrijkse schoollandschap veroverd. Simon De Clercq 8

9 Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 Freinetschool De Zevensprong bestaat 20 jaar Dit moet gevierd worden! Het gonst van feestelijke activiteiten in De Zevensprong. Terecht, de school heeft 20 k a a r s e n u i t g e b l a z e n. O p 20/01/2010 (let op de datum!) kwam een schare van deskundigen bijeen om zich te buigen over de plaats van de Freinetschool in het onderwijs, eindtermen en leerplannen en nog zo veel meer. De inspirerende titel van het debat was is wolken meten een eindterm? Een impressie.. Terwijl de panelleden en de moderator in de leraarskamer het verloop van de avond nog eens doornamen, druppelde het publiek langzaam binnen. Tientallen kaarsjes leidden de bezoekers, langheen de speelplaats, naar de place to be, de speelzaal. In de traphal, omgetoverd tot een tijdelijke bar, schonk het feestcomité een lekker drankje. De zaal, omgebouwd tot een gezellige debatzaal, was prachtig ingekleed en op het podium was een knusse zithoek gemaakt. De micro's waren ingeplugd, de spots gingen aan en iets over achten schreed het panel de sjokvolle zaal binnen, waar om en bij de 170 aanwezigen hun plekje al hadden ingenomen. En toen het licht werd gedimd en de warme stem van moderator Kris Verhaegen de gasten welkom heette, werd wolken meten even voelbaar. Het panel nam ons mee doorheen een avond over onderwijs en opvoeding en wat er toe doet als je met kinderen en jongeren werkt, en filosofeerde over meesterschap en bezieling, kinderen echt graag zien en keuzes maken. Er werd een boom opgezet over zorg dragen zo veel als mogelijk en ook je grenzen stellen als leerkracht, als school. Eindtermen bieden een sterk kader waarbinnen elke school aan de slag kan, klonk het redelijk unaniem. Over leerlijnen waarvan de doelen nagestreefd, dan wel bereikt moeten worden, waren de sprekers het niet eens. We onthouden eveneens dat die van 't Freinet, in het secundair best hun mannetje staan en een ander item dat de revue passeerde betrof het partnerschap tussen school en ouders en hoe deze samen kunnen zoeken en op weg gaan om zorg te dragen voor de kinderen, in alle facetten. Het komt er op aan puzzelstukjes bijeen te leggen, want zowel de leerkracht, de ouders als het kind zelf hebben puzzelstukjes in handen, je hebt elkaar nodig, kortom. Een ijzersterk statement, een mooi beeld, even simpel als fundamenteel. 9 De debatavond was geslaagd, de reacties over het algemeen positief, de organisatie stond op punt. Sommigen misten diepgang bij bepaalde punten, anderen waren blij dat verschillende items werden aangeraakt en je aan het denken zetten. De avond bood alleszins voldoende stof tot nadenken en dat was het opzet. En is wolken meten een eindterm? Wie zal het zeggen... Christophe Vansteeland coördinator van De Zevensprong

10 Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 Emancipatorisch onderwijs Schrijf Abdallah een brief Emancipatorisch onderwijs... meer dan werken aan betrokkenheid en welbevinden van onze kinderen? Droom jij ook van een vredevolle wereld voor onze kinderen? De Palestijnse onderwijzer en vader Abdallah Abu Rahmah ook. Hij werd omwille van diezelfde droom en z'n vreedzaam verzet tegen de onmenselijke muur opgepakt. Om precies dezelfde reden werd hij een jaar eerder bekroond met een prijs van de internationale liga van de mensenrechten? Laat je raken door zijn situatie, door zijn eigen woorden! En lees w a t w i j s a m e n k u n n e n betekenen voor hem! De muur van de schande, de muur van onrecht in Palestina is 670 km lang, 8 meter hoog en op sommige plaatsten 104 m diep. De muur kerft in Palestijns grondgebied en neemt bronnen en vruchtbare grond mee in het Israëlisch deel van Palestina, het blokkeert de toegang voor boeren die hun land willen bewerken, kinderen die naar school gaan, zieken op weg naar het ziekenhuis, families langs beide zijden van de muur, elke dag opnieuw. Bil In is een klein Palestijns dorp, omringd door lichte heuvels en valleien, gelegen tussen Yaffa en Jeruzalem. Israël houdt dit dorp in een wurggreep door 60% van zijn grond in te nemen. Het maakt van dit dorp en zijn inwoners een open gevangenis. Elke vrijdag, na het avondgebed, demonstreren de inwoners, gesteund door Israëlische (!) en internationale activisten, tegen dit onrecht. Elke week antwoordt het Israëlisch leger met lijfelijk en psychologisch geweld. Momenteel tracht het Israëlisch leger het vreedzaam verzet te fnuiken door het systematisch arresteren van actieve leden die de vreedzame protesten organiseren. De laatste zes maanden werden 31 mensen uit Bil In gearresteerd, in het naburig dorp Nil In 91 mensen. 8 Zo werd op 10 december 2009 Abdallah Abu Rahmah s nachts gearresteerd. Hij wordt nog steeds vastgehouden. Abdallah is onderwijzer, vader, activist, dromer van vrede voor zijn kinderen en het Palestijnse volk. Vanuit zijn cel schreef hij op oudjaar volgende brief: Aan al onze vrienden, Terwijl ik opgesloten zit in een militair strafkamp maak ik het begin van het nieuwe decennium mee. Toch ga ik, vanuit de cel van de bezetter, het nieuwe jaar met vastberadenheid en hoop tegemoet. Of we nu gevangen zijn in de openluchtgevangenis waarin Gaza veranderd is, in militaire gevangenissen op de Westbank of in onze eigen dorpen omgeven door de apartheidsmuur, arrestaties en vervolging zal ons niet verzwakken. Ze versterken enkel onze vastberadenheid om van 2010 een jaar te maken van bevrijding door ongewapend verzet tegen de bezetting. De prijs die ik en vele anderen betalen voor de vrijheid houdt ons niet tegen. Ik zou willen dat mijn twee jonge dochters en zoon deze prijs niet samen met mij moeten betalen. Voor mijn zoon en dochters, voor hun toekomst, moeten we onze strijd voor vrijheid verder zetten In tegenstelling tot Israël, hebben we geen nucleaire wapens of leger, maar we hebben ze niet nodig. Door de rechtvaardigheid van onze zaak verdienen we jullie steun. Geen leger, geen gevangenis en geen muur kan ons stoppen Abdallah Abu Rahmah 7 januari 2010 Vanuit het Ofer militair strafkamp Zijn vrouw Majida Abu Rahmah geeft extra uitleg: Op de internationale dag van de rechten van de mens in 2008, ontving mijn echtgenoot Abdallah Abu Rahmah een medaille van de World Association for Human Rights. Vorig jaar op dezelfde dag, 10 december, werd Abdallah meegenomen door Israëlische soldaten die om 2 uur s nachts binnenvielen in ons huis op de Westbank. Abdallah werd gearresteerd om dezelfde reden waarvoor hij de prijs had ontvangen: zijn geweldloze strijd voor gerechtigheid, gelijkheid en vrede in Palestina en Israël Onze geliefde vriend Bassem Abu Rahmah werd vermoord door Israëlische soldaten toen hij met hen probeerde te praten, terwijl hij deelnam aan een betoging. 77 anderen werden gearresteerd tijdens gewelddadige nachtelijke invallen Onder de gearresteerden bevindt zich Abdallah s neef Adeeb Abu Rahmah, die net als Abdallah nooit een betoging miste en nooit gewelddadig was. Adeeb, vader van negen kinderen, zit al vijf maanden vast zonder hoop op vrijlating Sinds de eerste keer dat ons huis werd binnengevallen, wordt onze zeven jaar oude dochter Luma vaak schreeuwend wakker en de vijf jaar oude Layan plast in haar bed. Alleen onze negen maand oude zoon Laith lacht en giechelt nog, maar ik moet wenen als hij om z'n vader roept Abdallah schreef mij: Mijn moeder stierf in een ziekenhuis in bezet Oost-Jeruzalem, onze historische hoofdstad, in augustus. Maar de Israëlische bezetter weigerde me toe te staan bij haar te zijn. Een Israëlische vriend hield een mobiele telefoon bij mijn moeders oor zodat ik afscheid kon nemen en haar kon bedanken voor al de liefde die ze me gegeven heeft. In de duisternis van deze moeilijkheden die ons opgelegd worden door de bezetting, krijgen we kracht door de solidariteit van de mensen

11 zoals jullie, over heel de wereld, die zoeken naar gerechtigheid Leven in een Israëlische gevangenis Een gedetailleerde beschrijving geven van de toestand in de gevangenis zou ons hier te ver leiden, maar we staan even stil bij de omstandigheden waarin Abdallah zich nu bevindt. Abu Abdallah is niet alleen, meer dan 20% van de Palestijnse bevolking is reeds gevangen genomen. Vermits het grootste deel daarvan van het mannelijk geslacht is, betekent dit dat 40% (!) van deze groep geruime tijd gevangen zat. Een standaardcel in Israël (voor Palestijnse gevangenen) is 5 meter op 4 meter en huisvest 20 gevangenen, inclusief een open toilet. 9 Men slaapt vaak nog in tenten, op houten planken met amper dekens. Er is weinig of geen elektriciteit voorzien. Vaak wordt eten aangebracht door de advocaten (hun toegang is zeer willekeurig) vermits de familie de goederen zeer moeilijk door de checkpoints krijgt. Gevangenen dragen de kledij waarmee ze werden gevangen genomen, zij het pyjama, zij het met bloed bevuilde kleren van verwondingen tijdens de arrestatie. Zij dragen deze kledij gedurende maanden. Er is geen warm water en zeep is zwaar gerantsoeneerd, voor een sectie van 120 gevangen wordt bijvoorveeld één stuk zeep gegeven. Bezoek van familie wordt niet toegestaan. Aanvragen hiertoe worden systematisch geweigerd. Gevangen worden volledig van de buitenwereld geïsoleerd, brieven worden gecontroleerd, geen TV of boeken. 85% van de gevangen wordt gemarteld 10. Marteling is in Israël bij wet toegelaten. Onder marteling wordt verstaan: slaapdeprivatie, uren geboeid in bepaalde lastige positie staan, slaan, schoppen, fysische en psychologische bedreigingen. Extreme posities gecombineerd met een zak over het hoofd, dreigende verstikking, blootstelling aan extreme temperaturen, eenzame opsluiting, traangas en water spuiten in de cellen De laatste tijd worden heel Nieuwsbrief FOPEM - Februari 2010 veel mensen gemarteld tot ze zich overgeven om mee te collaboreren 11. Dit alles gebeurt in een klimaat van complete straffeloosheid voor de soldaten. Wat kan jij doen? Uit solidariteit met onze Palestijnse collega-onderwijzer kan je reageren: - Je kan een persoonlijke brief schrijven naar Abdallah, het zal zijn moraal versterken in de gevangenis. Deze brieven zullen aan zijn advocaat worden bezorgd, ook als bewijs dat de internationale gemeenschap meekijkt. Je kan ook onderstaand voorbeeld gebruiken 12 : Ondertekenen met je naam, je paspoortnummer en nationaliteit. De mensen van Bi'lin sturen hem dan door naar de betrokken rechter. Doen! To whom it may concern, We, the undersigned, would like to state that the Bil'in Popular Committee Against the Wall and Settlements organizes peaceful demonstrations to protest the construction of the Wall on their land. Further more, Abdallah Abu Rahmah, had specifically prevented and discouraged youth from throwing stones in an attempt to keep the demonstrations peaceful. We, the undersigned are willing to give a sworn testimony supporting the above statement, and ask of the court to release Abdallah Abu Rahmah from detention. Signed, Op te sturen naar : of bilinlegal@gmail.com en graag in kopie naar bie.kentane@gmail.com Bie Kentane en Wim D'Hulster Met dank aan Lotte voor het vertaalwerk Bronnen Addameer: Prisoners Support and Human Rights Association Bil In: Palestijns dorp Electronic Intifada electronicintifada.net/new.shtml 9 Vergelijk: in Europa heeft een gevangene recht op 10 m2 per persoon. 10 Israeli Human Rights Organization B'Tselem. 11 Vooral bij kinderen en jongeren onder de 18 jaar 12 Voor wie twijfelt, Bie kentane heeft samen met Abdullah persoonlijk deelgenomen aan deze vreedzame betogingen en kan daarvan ook getuigen. 11

12 FOPEM staat voor Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen en overkoepelt de volgende 19 basisscholen die vernieuwend onderwijs (Freinet-, ervaringsgerichte en projectscholen) aanbieden: Deze nieuwsbrief is het uitwisselingsblad van FOPEM en richt zich naar leerkrachten en ouders. Iedere auteur is verantwoordelijk voor zijn/haar ingezonden stukken. Redactie: Catherine Devos Kris Denys Patricia Otte Simon De Clercq Wim D Hulster Evert Horn Redactie-adres: Kartuizerlaan 20 te 9000 Gent Tel: 09/ Fax: 09/ redactie@fopem.be Website: - Buurtschool V-tex - Kortrijk - De Klaproos - Geraardsbergen - De Levensboom - Marke - De Levensboom - Wevelgem - De Muze - Haacht - De Sterrebloem - Deinze - De Torteltuin - Poperinge - De Tuimelaar - Schoten - De Waterval - Ekeren - De Weide - Erpe-Mere - De Witte Merel - Ekeren - De Zevensprong - Leuven - Freinetschool De Vier Tuinen - Oudenaarde - Klimop - Oostkamp - Methodeschool De Buurt - Gent - t Schommelbootje - Alken - t Speelscholeke - Deurne - wondere wereld - Lummen - Zeppelin - Mortsel Wil je de nieuwsbrief nog eens herlezen en snuisteren in nieuwsbrieven uit een ver verleden? Ga naar 12