FAUNA INVENTARISATIE MET DE FOTOVAL IN ENKELE BOS- EN NATUURGEBIEDEN IN MIDDEN EN OOST GRONINGEN IN 2014

Transcriptie

1 FAUNA INVENTARISATIE MET DE FOTOVAL IN ENKELE BOS- EN NATUURGEBIEDEN IN MIDDEN EN OOST GRONINGEN IN 2014 Albert-Erik de Winter Augustus 2016

2 Dankwoord Dank gaat uit naar Staatsbosbeheer voor toestemming om dit onderzoek in hun terreinen te mogen uitvoeren. Leo Stockmann dank ik voor het doorlezen van een eerdere versie van dit verslag. Ivon Benus (Landschapsbeheer Groningen) wordt bedankt voor het maken van de kaart in figuur 1. Colofon Titel : Fauna inventarisatie met de fotoval in enkele bos- en natuurterreinen in noordoost Groningen in Veldwerk : Albert-Erik de Winter Auteur : Albert-Erik de Winter Foto kaft : Haas meetpunt RW2 foto s Albert-Erik de Winter tekst Albert-Erik de Winter, Usquert, Augustus

3 Samenvatting In de periode van februari t/m augustus 2014 heeft bij negentien meetpunten in bos- en natuurterreinen van Staatsbosbeheer in Midden en Oost Groningen voor langere of kortere periode een fotoval (automatische camera met infraroodsensor) geïnstalleerd gestaan. Dit met het doel om na te gaan welke wilde fauna voorkomt in deze bos- en natuurterreinen. Om de dieren voor de lens te lokken is gebruik gemaakt van pindakaas, honing en kattenvoer. Daarnaast zijn incidenteel kadavers voor de camera uitgelegd. Tijdens de inventarisatie zijn in de onderzochte gebieden in totaal 5426 fotobeelden met dieren en/of mensen geregistreerd. Hiervan hadden 4365 beelden betrekking op waarnemingen van wilde fauna, de overige 1061 beelden op waarnemingen van huiskat, hond, rund, schaap en mens. Wilde fauna is waargenomen bij alle meetpunten. De faunawaarnemingen hadden betrekking op de soorten ree (9 locaties), vos (9 locaties), haas (4 locaties), egel (4 locaties), bunzing (1 locatie), steenmarter ( 3 locaties), bruine rat (5 locaties), bosmuis (6 locaties) en 23 verschillende vogelsoorten. Wat betreft het aantal geregistreerde faunasoorten waren meetpunten RW1 (10 soorten), RW2 (8 soorten) en RW 5 (7 soorten) het soortenrijkst. In het oog springend waren in ieder geval de waarnemingen van bunzing (SM), roerdomp (WZ 2) en bruine kiekendief (SCHM 4). Naast wilde fauna zijn tijdens deze inventarisaties waarnemingen gedaan van huiskat (5 locaties en 188 registraties), hond (2 locaties en 9 registraties), rund (5 locaties en 779 registraties), schaap (2 locaties en 67 registraties) en mens (2 locaties en 18 registraties). Meetpunt RW 5 was wat betreft mensen en (landbouw)huisdieren het drukst bezocht. Hier werden hond, rund, schaap en mens aangetroffen. 2

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Materiaal en methode 4 3. Resultaten Bespreking meetpunten Bespreking soorten Ree Vos Haas Egel Bunzing Steenmarter Bruine rat Bosmuis Blauwe reiger Roerdomp Meerkoet, waterhoen, wilde eend en kuifeend Buizerd Bruine kiekendief Houtduif Fazant Zwarte kraai Merel en zanglijster Spreeuw Grote bonte specht Roodborst Roodborsttapuit, blauwborst, rietgors, grasmus en graspieper Fitis/ Tjiftjaf Koolmees Huiskat Hond Rund Schaap Mens 9 4. Aanbevelingen Literatuur 10 Pagina Bijlage 1: Waarnemingen per terrein Bijlage 2: (Bijzondere)

5 1. Inleiding Verspreid over midden en oost Groningen liggen diverse bos- en natuurterreinen van Staatsbosbeheer. Deze terreinen variëren in oppervlak van enkele tientallen are s tot vele honderden hectares. Het merendeel van deze terreinen bezit een multifunctionele doelstelling gericht op natuur, landschap en recreatie. In de grotere terreinen die deel uitmaken van het Natuur Netwerk Nederland (voorheen EHS) ligt het accent op ecologie. Om een indruk te krijgen van de wilde fauna die voorkomt in deze bos-en natuurterreinen is hier in de periode van februari t/m september 2014 een inventarisatie uitgevoerd met behulp van een fotoval (automatische camera met infraroodsensor). Dit rapport bevat de resultaten van dit onderzoek. 2. Materiaal en methode Voor deze inventarisatie heeft op negentien locaties in de bos- en natuurgebieden een fotoval gestaan. Deze locaties waren gesitueerd in (loof)bos (9 meetpunten), gras- en oeverlanden (5 meetpunten) en moerasgebied (5 meetpunten). De fotoval is vaak in de nabijheid van (ogenschijnlijk) kansrijke locaties geplaatst waaronder takkenrillen, bosschages, wildpassages, dammen en structuurrijke bosranden. De verwachting was dat de faunatrefkans hier mogelijk hoger zou kunnen zijn dan in monotone delen van de gebieden. Een overzicht van de ligging van de onderzochte locaties en periode waarin deze geïnventariseerd zijn is weergegeven in figuur 1. Figuur 1: Ligging onderzochte bosobjecten en onderzoeksperiode 4

6 Meetpunt Naam gebied Biotoop Onderzoeksperiode SM WZ 1 WZ 1 NSCH 1 NSCH 2 RW 1 RW 2 RW 3 RW 4 HWB 1 HWB 2 SCHM 1 SCHM 2 SCHM 3 SCHM 4 SCHM 5 SDB TB 1 TB 2 Startenhuistermaar Winschoterzijlen Winschoterzijlen Nieuweschans Nieuweschans Roegwold Roegwold Roegwold Roegwold Huisweersterbos Huisweersterbos Schildmeer Schildmeer Schildmeer Schildmeer Schildmeer Steendammerbos Ten Boersterbos Ten Boersterbos Moerasgebied (Moeras)bos (Moeras)bos Bos/ wildpassage Bos/ wildpassage Moerasgebied Bloemrijk grasland Bloemrijk grasland Bloemrijk grasland Loofbos Loofbos Bloemrijk grasland Loofbos Loofbos Moerasgebied Oeverlanden Loofbos Loofbos Loofbos 2 februari t/m 6 februari februari t/m 9 maart februari t/m 9 maart maart t/m 9 april maart t/m 9 april april t/m 3 mei mei t/m 5 juni mei t/m 6 juni juni t/m 27 juni juli t/m 30 juli juli t/m 30 juli augustus t/m 14 augustus augustus t/m 5 september augustus t/m 5 september september t/m 21 september september t/m 21 september augustus t/m 14 augustus augustus t/m 25 augustus augustus t/m 25 augustus 2014 Onderzoek is uitgevoerd met een fotoval (een automatische camera met infrarood sensor) die gedurende meerdere dagen bij de meetpunten geïnstalleerd heeft gestaan. Het hierbij gebruikte merk en type was Acorn wildcam LTL 5210a. Met twee van deze fotovallen zijn tussen 14 februari en 13 juli 2014 alle 19 meetpunten geïnventariseerd. Twee à drie meter voor de fotoval werden telkens lokstoffen aangeboden die in ieder geval bestonden uit pindakaas, honing en kattenvoer. Daarnaast zijn bij een aantal meetpunten kadavers voor de camera aangeboden van wilde eend (SM), ree (RW) en Haas (SCHM 4). Pindakaas is hierbij het lokmiddel waarvan bekend is dat het een grote diversiteit aan wilde diersoorten aantrekt c.q. naar de fotoval toelokt [Van den Akker, 2009]. Van welke afstand wilde dieren de pindakaasgeur kunnen waarnemen is niet bekend. Honing, kattenvoer en kadavers worden aangeboden als voedsel en zorgen ervoor dat dieren langer voor de fotoval verblijven wat trefkans en kwaliteit van de foto s vergroot. De automatische fotoval werkt met infraroodsensor die reageert op bewegingen. Bij elke reactie voor de camera wordt na 20 seconden een foto genomen. De volgende foto(s) worden gemaakt met een interval van 60 seconden wat doorgaat zolang het bewegend object zich voor de lens/ sensor blijft voortbewegen. Overdag levert de fotoval beelden in kleur, s nachts wordt verlichting verzorgd door infrarood-leds en is het beeld zwart-wit. Geregistreerde beelden van de fotoval zijn na iedere verplaatsing/installatie uitgelezen. Geregistreerde waarnemingen van wilde fauna en huiskat zijn ingevoerd in de database van daarnaast worden de fotobeelden digitaal bewaard. 3. Resultaten Tijdens deze inventarisatie zijn in totaal 5426 beelden met dieren en/of mensen geregistreerd, de foto s gemaakt tijdens installatie en demontage van de fotoval niet meegerekend. Hiervan hadden 4365 beelden betrekking op wilde dieren, de overige 1061 beelden op mens en (landbouw)huisdier. Tabel 1 geeft een overzicht van de geregistreerde soorten per meetpunt, hierbij zijn de voor deze inventarisatie interessante soorten lichtgrijs gemarkeerd. 5

7 Tabel 1: Geregistreerde soorten per bosgebied/ natuurterrein SM WZ 1 WZ 2 NSCH 1 NSCH 2 RW 1 RW 2 RW 3 Ree Vos Haas Egel Bunzing Steenmarter Bruine rat Bosmuis Blauwe reiger Roerdomp Meerkoet Waterhoen Wilde eend Kuifeend Buizerd Bruine kiekendief Houtduif Fazant Zwarte kraai Merel Zanglijster Spreeuw Grote bonte specht Roodborst Roodborsttapuit Blauwborst Rietgors Grasmus Fitis/ Tjiftjaf Graspieper Koolmees Huiskat Hond Rund Schaap Mens Aantal soorten RW 4 RW 5 HWB 1 HWB 2 SCHM 1 SCHM 2 SCHM 3 SCHM 4 SCHM 5 SDB TB 1 TB 2 Een overzicht van het maximum aantal waargenomen exemplaren en totaal aantal is weergegeven in tabel 2. Tabel 2: Maximum aantal exemplaren en totaal aantal Soort Max. aantal Aantal Totaal aantal exemplaren meetpunten Ree Vos Haas Egel Bunzing Steenmarter Bruine rat Bosmuis Blauwe reiger Roerdomp Meerkoet Waterhoen Wilde eend Kuifeend Buizerd Bruine kiekendief Houtduif Fazant Zwarte kraai

8 Soort Max. aantal exemplaren Aantal meetpunten Totaal aantal Merel Zanglijster Spreeuw Grote bonte specht Roodborst Roodborsttapuit Blauwborst Rietgors Grasmus Fitis/ Tjiftjaf Graspieper Koolmees Huiskat Hond Rund Schaap Mens Bespreking meetpunten Het aantal wilde faunasoorten dat bij de meetpunten is aangetroffen varieerde van minimaal twee soorten bij de meetpunt WZ1, NSCH2 en SCHM5 tot maximaal 10 soorten bij meetpunt RW2. Ree (9x), Vos (9x), Bosmuis (6x) en Zwarte kraai (6x) zijn het vaakst aangetroffen bij de meetpunten. Van alle aangetroffen wilde faunasoorten was het voorkomen min of meer bekend in deze gebieden. Noemenswaardig aan deze inventarisatie zijn in ieder geval de waarnemingen van bunzing bij meetpunt SM, roerdomp bij meetpunt WZ 2 en bruine kiekendief bij meetpunt SCHM Bespreking soorten Ree Ree is tijdens deze inventarisatie waargenomen bij negen meetpunten. Bij meetpunten WZ1, RW1, RW3, HWB2, SCHM1, SDB en TB1 is één exemplaar geregistreerd, bij de meetpunten RW2 en HWB1 twee exemplaren. Als voedselbron heeft ree weinig binding met pindakaas, honing en kattenvoer/ kadavers. Dit in ogenschouw nemend is het best wel opvallend dat ree zo vaak is geregistreerd Vos Ook vos is tijdens deze inventarisatie waargenomen bij negen meetpunten. In alle gevallen werd telkens 1 exemplaar geregistreerd Haas Aangezien pindakaas, honing en kattenvoer/ kadavers geen deel uitmaken van het voedsel van de haas is het best logisch dat deze soort niet vaker is geregistreerd. Geregistreerde waarnemingen betreft vaak passerende exemplaren. Haas is tijdens deze inventarisatie aangetroffen bij RW1, RW2, RW3 en Schm1. In totaal zijn 11 geregistreerd Egel Waarnemingen van egel zijn geregistreerd bij de meetpunten RW 2, HWB2, SDB en TB1. Bij ieder meetpunt werd telkens 1 exemplaar gezien, in totaal zijn van de soort 103 foto s geregistreerd Bunzing Leuke soort die in Groningen helaas niet vaak voor de fotoval wordt waargenomen. Enige waarneming tijdens deze inventarisatie is gedaan op 6 februari 2014 bij meetpunt SM. Hier is één fotowaarneming geregistreerd. 7

9 3.2.6 Steenmarter Steenmarter is waargenomen bij drie van de negentien meetpunten. De waarnemingen zijn gedaan bij NSCH1, SCHM3 en SDB. Bij alle meetpunten is telkens maximaal 1 exemplaar gefotografeerd. In totaal is steenmarter op 5 fotobeelden geregistreerd Bruine rat Waargenomen bij een meetpunt bij het natuurgebied Startenhuistermaar (228 registraties) en bij vier meetpunten rond het Schildmeer (1311 registraties). Het aantal ratten dat gelijktijdig voor de camera werd gezien varieerde van minimaal 1 tot maximaal 4 exemplaren Bosmuis Bosmuis is waargenomen bij de meetpunten HWB1, HWB2, SCHM2,SDB, TB1 en TB2. In totaal zijn hierbij 318 foto s geregistreerd. Het aantal waargenomen bosmuizen varieerde van 1 (TB1 en TB2) tot maximaal 3 exemplaren (HWB1,HWB2 en SCH2) per meetpunt Blauwe reiger Waargenomen met één exemplaar bij meetpunt Schm1.In totaal zijn van deze soort 3 fotobeelden geregistreerd Roerdomp Bijzondere leuke soort waarvan tussen 19 februari en 9 maart twee zijn geregistreerd bij meetpunt WZ Meerkoet, waterhoen, wilde eend en kuifeend Allemaal watervogels die evenals roerdomp zijn geregistreerd bij meetpunt WZ1. Vooral meerkoet werd veelvuldig voor de camera gezien (162 registraties). Fotowaarnemingen van wilde eend (2 registraties), waterhoen (1 registratie) en kuifeend (1 registratie) waren minder talrijk Buizerd Waargenomen bij de meetpunten WZ1, RW1 en SCHM3. In totaal zijn 42 geregistreerd Bruine kiekendief Bijzonder leuke soort die voorafgaand aan deze inventarisatie ook zeker niet was verwacht. Bruine kiekendief werd waargenomen bij meetpunt SCHM4 op een hazenkadaver die hier voor de camera was uitgelegd. In totaal zijn van deze soort 37 fotobeelden geregistreerd Houtduif Met een exemplaar waargenomen bij meetpunt RW 5. In totaal zijn hier 3 geregistreerd Fazant Waargenomen bij de meetpunten RW2,RW3 en SCHM5. In alle gevallen betrof het telkens 1 exemplaar. In totaal zijn 24 geregistreerd Zwarte kraai Met 1978 fotoregistraties de soort die tijdens deze inventarisatie het vaakst is geregistreerd. De soort is waargenomen bij de meetpunten RW1, RW2, RW3, RW4, RW5 en SCHM1. Het aantal waargenomen vogels varieerde per meetpunt van 1 tot 3 exemplaren. 8

10 Merel en zanglijster Merel is waargenomen bij de meetpunten RW4, HWB1 en SDB. In totaal is de soort 13 keer op beeld geregistreerd. Zanglijster is alleen waargenomen bij meetpunt NSCH1 met één fotoregistratie Spreeuw Spreeuw is alleen waargenomen bij RW4. In totaal zijn hier 3 exemplaren voor de camera waargenomen en 6 foto s geregistreerd Grote bonte specht Waargenomen bij meetpunt TB2. Hier zijn twee fotoregistraties van de soort gedaan Roodborst Waargenomen bij de meetpunten SM, NSCH1 en TB2. In alle gevallen betrof het 1 exemplaar. In totaal zijn 6 geregistreerd Roodborsttapuit, blauwborst, rietgors, grasmus en graspieper Allemaal soorten waarvan fotovalregistraties zijn gemaakt in het natuurgebied Roegwold. Roodborsttapuit (2 registraties), blauwborst (1 registratie) en grasmus (2 registraties) zijn waargenomen bij meetpunt RW2. Grasmus (2 registraties) bij meetpunt RW2 en graspieper (2 registraties) bij meetpunt RW Fitis/ Tjiftjaf Waargenomen bij meetpunt NSCH2. In totaal zijn hier 4 geregistreerd. Op basis van de foto s is niet te zien of het hier één fitis of tjiftjaf betreft Koolmees Waargenomen bij meetpunt NSCH1 en RW4. In totaal zijn van deze soort 2 foto s geregistreerd Huiskat Huiskat is waargenomen bij de meetpunten HWB1, SCHM3, SDB, TB1 en TB2. In totaal zijn 188 geregistreerd. Bij meetpunt TB2 is een huiskat waargenomen, bij de overige meetpunten twee exemplaren Hond Waargenomen bij de meetpunten RW5 en SDB. In totaal zijn hier 9 fotovalwaarnemingen geregistreerd Rund Met maximaal 5 exemplaren en 779 geregistreerde waarnemingen waargenomen bij de meetpunten RW2, RW3, RW4, RW5 en SCHM4. Waarnemingen zijn in alle gevallen gedaan in gebieden waar seizoensbeweiding met runderen plaatsvindt Schaap Alleen waargenomen bij meetpunt RW3 en RW 5. In totaal zijn hier maximaal 3 schapen op fotobeelden vastgelegd. In totaal zijn 67 geregistreerd Mens Geregistreerd bij 2 meetpunten. In totaal zijn hier 8 personen waargenomen en 18 geregistreerd. Bij RW2 is één persoon geregistreerd, bij RW5 zeven personen. 9

11 4. Aanbevelingen De uitgevoerde inventarisatie geeft waarschijnlijk een redelijk goede indruk van het voorkomen van wilde fauna in de verschillende bos- en natuurterreinen. Meer inventarisaties in andere bos- en natuurterreinen zal wellicht nog meer waarnemingen en soorten opleveren. 5. Literatuur Akker, R, van den, Mogelijkheden en beperkingen van technische hulpmiddelen bij inventarisaties. Marterpassen V:

12 Bijlage 1: Waarnemingen per terrein Startenhuistermaar (SM) Periode: 2 februari t/m 6 februari 2014 Aantal foto s: 363 Lokvoer: Pindakaas, honing, kattenvoer en wilde eend Soort Max. aantal Aantal dagen Totaal aantal Vos Bunzing Bruine rat Roodborst Opmerking: op wildcamera staat 2-2 t/m dit moet 2014 zijn! Winschoterzijlen 1 (WZ1) Periode: 15 februari t/m 9 maart 2014 Aantal foto s: 35 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Ree Buizerd Totaal aantal Winschoterzijlen (WZ 2) Periode: 19 februari t/m 9 maart 2014 Aantal foto s: 273 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Roerdomp Meerkoet Waterhoen Wilde eend Kuifeend Nieuweschans 1 (NSCH1) Totaal aantal Periode: 15 maart 9 april 2014 Aantal foto s:124 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Totaal aantal Steenmarter Vos Koolmees Zanglijster Roodborst

13 Nieuweschans 2 (NSCH2) Periode: 15 maart 9 april 2014 Aantal foto s: 174 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Totaal aantal Vos Fitis/ Tjiftaf Roegwold (RW 1) Periode: 18 april t/m 3 mei 2014 Aantal foto s: 1431 Lokvoer: Pindakaas, honing, kattenvoer, kadaver ree Soort Max. aantal Aantal dagen Haas Ree Vos Zwarte kraai Buizerd Totaal aantal Roegwold (RW 2) Periode: 21 mei t/m 5 juni 2015 Aantal foto s: 585 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Ree Haas Egel Zwarte kraai Fazant Roodborsttapuit Grasmus Blauwborst Rund Mens Totaal aantal Roegwold (RW 3) Periode: 22 mei t/m 6 juni 2015 Aantal foto s: 462 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Ree Haas Vos Zwarte kraai Fazant Graspieper Rund Schaap (Texelaar) Totaal aantal 12

14 Roegwold (RW 4) Periode: 13 juni t/m 27 juni Aantal foto s: 641 Lokvoer: Pindakaas, honing, kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Zwarte kraai Spreeuw Houtduif Rund Schaap Hond (Bordercolie) Mens Totaal aantal Roegwold (RW 5) Periode: 13 juni t/m 26 juni Aantal foto s: 1417 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Zwarte kraai Koolmees Rietgors Merel Rund Huisweersterbos 1 (HWB 1) Totaal aantal Periode: 4 juli t/m 30 juli 2014 Aantal foto s:416 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Totaal aantal Ree Bosmuis Merel Huiskat (wit-bruin) Huiskat (zwart) Huisweersterbos 2 (HWB 2) Periode: 5 juli t/m 30 juli 2014 Aantal foto s:90 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Totaal aantal Ree Vos Egel Bosmuis

15 Schildmeer 1 (SCHM 1) Periode: 2 augustus t/m 14 augustus Aantal foto s: 398 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Haas Ree Bruine rat Zwarte kraai Blauwe reiger Totaal aantal Schildmeer 2 (SCHM 2) Periode: 29 augustus t/m 5 september 2014 Aantal foto s: 909 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Totaal aantal Bosmuis Bruine rat Vos Huiskat (zwart/grijs) Huiskat (rood) Schildmeer (SCHM 3) Periode: 29 augustus t/m 5 september 2015 Aantal foto s: 863 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Vos Steenmarter Bruine rat Buizerd Totaal aantal Schildmeer (SCHM 4) Periode: 8 september t/m 21 september Aantal foto s: 1932 Lokvoer: Pindakaas, kattenvoer, honing en kadaver haas Soort Max. aantal Aantal dagen Vos Bruine kiekendief Koe Totaal aantal Schildmeer (SCHM 5) Periode: 8 september t/m 21 september Aantal foto s: 453 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Bruine rat Fazant Totaal aantal 14

16 Steendammerbos (SDB) Periode: 2 augustus t/m 14 augustus Aantal foto s: 136 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Steenmarter Ree Egel Bosmuis Merel Labrador (zwart) Duitste staande ruwhaar Huiskat (geel) Huiskat (zwart/wit) Totaal aantal Ten Boersterbos 1 (TB1) Periode: 15 augustus t/m 25 augustus Aantal foto s: 435 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Ree Egel Bosmuis Huiskat (rood) Huiskat (zwart) Totaal aantal Ten Boersterbos 2 (TB2) Periode: 15 augustus t/m 25 augustus Aantal foto s: 100 Lokvoer: Pindakaas, honing en kattenvoer Soort Max. aantal Aantal dagen Bosmuis Grote bonte specht Roodborst Huiskat (zwart) Totaal aantal 15