Voortgangsrapportage. CO2-prestatieladder. Van de Bijl & Heierman Beheer B.V. Lakemondsestraat 13b 4043 JC Opheusden

Transcriptie

1 Voortgangsrapportage CO2-prestatieladder Van de Bijl & Heierman Beheer B.V. Lakemondsestraat 13b 4043 JC Opheusden +31 (0) (0)

2 Opheusden, 29 augustus 2017 Auteur: M. van der Wal-Bredemeijer Geaccordeerd door: A.H. Heierman Directeur

3 Pagina : 3 van 13 Inhoudsopgave 1. INLEIDING Over dit rapport Betrokkenen DOELSTELLINGEN Doelstellingen voor HUIDIG ENERGIEVERBRUIK CO2-footprint Onzekerheden en uitsluitingen Vergelijking 2016 met 2015 en trends Gerelateerde cijfers GENOMEN EN GEPLANDE MAATREGELEN Genomen maatregelen in Geplande maatregelen voor NIEUWE VERBETERKANSEN EN INDIVIDUELE BIJDRAGEN Nieuwe kansen en mogelijkheden voor individuele bijdragen CONCLUSIES... 13

4 Pagina : 4 van Inleiding 1.1 Over dit rapport Dit rapport bevat de voortgangsrapportage van V.d. Bijl & Heierman Beheer BV over de CO 2-emissiegegevens van 2016 met betrekking tot scope 1, 2 en 3 en beslaat het energiebeleid, de (realisatie, voortgang van implemenatatie van) reductiedoelstellingen, reductiemaatregelen, en het huidige energieverbruik binnen het bedrijf of op projecten. Eveneens worden er nieuwe verbeterkansen besproken. 1.2 Betrokkenen Bij de totstandkoming van dit rapport zijn betrokken: M. van der Wal-Bredemeijer, KAM-coördinator en A.H. Heierman, directeur. 2. Doelstellingen 2.1 Doelstellingen voor 2020 V.d. Bijl & Heierman heeft zich ten doel gesteld om totaal 6,5% te hebben gereduceerd t.o.v (afgezet tegen het aantal fte s): 3,9% in scope 1 (afkomstig van brandstof voor auto s) 2,43% in scope 1 (afkomstig van brandstof voor materieel) 0,2% in scope 2 (afkomstig van elektriciteit voor bedrijfsgebouwen). De organisatie kiest voor een focus op maatregelen op het gebied van zakelijk verkeer en mobiele werktuigen, omdat dit de grootste energieverbruikers zijn (samen 97% van de CO 2-footprint). CO 2-EMISSIE MATERIEEL IN 2015 EN REDUCTIE IN 2020 DOOR GEPLANDE MAATREGELEN Brandstof ton CO 2 en % van totaal-verbruik 2015 Reductie in 2020 Diesel groot materieel 541,13 (47,7%) 5% 514,08 ton CO 2-uitstoot wordt dan Benzine groot materieel 10,68 (0,9%) 5% 10,15 ton (0,89%) Stihl motormix (mengsmering) 15,60 (1,4%) 0% 15,60 ton (1,37%) TOTAAL 567,41 ton (50,02% v.h.totaal) 539,83 ton na besparing. Besparing 27,57 ton/1.137,29 = 47,46% v.h. totaal. 50,02 47,59 = 2,43% reductie. In onderstaande tabel is het brandstofverbruik van zakelijk verkeer opgenomen, met daarnaast de geschatte CO 2-reductie in CO2-EMISSIE WAGENPARK IN 2015 EN REDUCTIE IN 2020 DOOR GEPLANDE MAATREGELEN Brandstof ton CO 2 en % van totaal-verbruik 2015 Reductie in 2020 CO 2-uitstoot wordt dan Diesel bestelwagens 235,02 (20,7%) 5% 223,27 ton Diesel vrachtwagens 269,08 (23,7%) 8% 247,56 ton Diesel auto's van de zaak 7,46 (0,7%) 0% 7,46 ton Diesel privéauto's 5,66 (0,5%) 5% 5,38 ton Benzine wagenpark 14,19 (1,3%) 5% 13,49 ton TOTAAL 531,41 ton (46,9% v.h.totaal) 497,16 ton na besparing. Besparing 34,25 ton/1.134,17 = 43% v.h. totaal. 46,9 43% = 3,9% reductie

5 Pagina : 5 van Huidig energieverbruik 3.1 CO2-footprint 2016 De totale uitstoot in 2016 bedroeg 1.184,07 ton CO 2. Deze is als volgt samengesteld: CO2-footprint V.d. Bijl & Heierman Beheer BV 2016 CO 2 Scope 1 Hoeveelheid Eenheid kg CO2 / eenheid CO2-uitstoot in kg CO2-uitstoot in ton % Personen- en goederenvervoer Diesel bestelwagens ,89 liter 3, ,42 23,8% % Diesel vrachtwagens ,00 liter 3, ,21 22,1% % Diesel auto's van de zaak 2.600,00 liter 3, ,40 0,7% % Diesel privéauto's 1.459,00 liter 3, ,71 0,4% % Benzine wagenpark 1.167,63 liter 2, ,20 0,3% % Machinepark Diesel groot materieel ,09 liter 3, ,00 45,8% % Benzine groot materieel 5.532,70 liter 2, ,16 1,3% % Stihl Motormix/Aspen/Cleanlife klein materieel 6.250,00 liter 2, ,13 1,4% % Gasverbruik Gasverbruik kantoor/werkplaats 6.899,70 m3 1, ,00 1,1% % CO 2 Scope 2 Hoeveelheid Eenheid kg CO2 / eenheid CO2-uitstoot in kg CO2-uitstoot in ton % Elektriciteit Grijs ,57 kwh 0, ,10 2,8% % Elektriciteit Groen ,87 kwh 0, ,28 0,3% % Gebruik privéauto voor de zaak, benzine 1.986,00 km 0, ,44 0,038% % Treinkilometers voor de zaak 841,00 km 0, ,03 0,002% % Totaal ,07 100,00 % kg CO2 ton CO2 Totale uitstoot

6 Pagina : 6 van 13 Verdeling scope 1 en 2 Verdeling binnen scope 1 Verdeling binnen scope 2 Het is niet verrassend dat het grootste deel van onze CO 2-uitstoot wordt veroorzaakt door ons wagen- en machinepark. 3.2 Onzekerheden en uitsluitingen Onze CO 2-footprint is op een aantal vlakken gebaseerd op aannames. De oorzaak hiervan is gelegen in een administratiesysteem dat nog niet is toegespitst op de eisen die CO 2-certificering daaraan stelt. Er wordt veel informatie vastgelegd, maar de foutgevoeligheid is groter doordat deze deels handmatig geschiedt. Wij werken aan een continue verbetering van dit systeem zodat met steeds meer zekerheid gegevens vastgesteld kunnen worden. Voor destilleren van de informatie beschikken we over een aantal vaste en variabele gegevens waarmee de footprint tot stand komt: Dieselafnamelijst (handmatig ingevulde lijst waarop tankbeurten per kenteken/materieel staan genoteerd) Facturen/jaarafrekeningen van leveranciers. Geregistreerde afstanden wagenpark (GPS ritregistratiesysteem Europetrack) versus dieseltanklijsten. Meterstanden (versus eigen inventarisatie stroomverbruikers in bedrijfsgebouwen). Projectadministratiesysteem (projecturen materieel) InfraOffice. Materieel-/autolijst met verbruiksgegevens Mutatielijst materieel administratie Emissiefactoren Hierna volgt een opsomming van de (al dan niet variabele) brongegevens waarmee rekeninggehouden moet worden bij het lezen van onze CO 2-footprint: Dieselregistraties De uitstoot van diesel is grotendeels te herleiden uit dieselregistratielijsten van tankbeurten op de zaak (bulklevering dieseltanks), maar ook uit facturen van leveringen op projecten. Het risico op fouten is echter aanwezig bij een handmatige vastlegging daarvan. Niet iedereen zag het belang in van registreren van tankbeurten en er werd in de afgelopen jaren regelmatig verzuimd om hieraan te voldoen. Ook zijn bepaalde notaties onleesbaar. Dit maakt de lijst deels onbetrouwbaar. Het enige dat met zekerheid gesteld kan worden is dat wat op deze lijst is vastgelegd daadwerkelijk is getankt uit de bulklevering (niet minder). Om te komen tot een verantwoorde toebedeling van dieselafnames, worden de geregistreerde afgenomen liters diesel vergeleken met de verbruiksgegevens en de afgelegde afstanden. In bepaalde gevallen blijkt dat een voertuig (rekeninghoudend met het verbruik en de afgelegde afstanden) meer getankt heeft dan genoteerd op de dieselregistratielijst. Door deze cijfers te vergelijken kan een schatting worden gemaakt van een verantwoorde toebedeling.

7 Pagina : 7 van 13 Verantwoording nooit 100% waterdicht In theorie zijn niet-geregistreerde (vergeten) registraties van dieselafname (dieseltanklijsten) te destilleren uit geregistreerde ritten (met verbruiksgegevens). Ware het niet dat: - in niet alle (nieuwe) auto s direct bij aanschaf GPS-ritregistratie wordt ingebouwd; - het gemiddelde verbruik is geschat; - het verbruik wisselt omdat een kenteken wisselend wordt ingezet voor korte of lange afstanden (laatste is zuiniger) - het verbruik wisselt omdat het zwaar of licht beladen van het voertuig van grote invloed is. - het verbruik wisselt omdat gebruikers over een verschillend rijgedrag beschikken. Draai-uren machines De operationeel manager boekt in het projectadministratiesysteem (InfraOffice) het aantal uren dat de machine op het project heeft ingezet. Daarvan betreft slechts een (onbekend) deel draai-uren. Van het aantal draai-uren is daarom een schatting gemaakt op grond van kennis en ervaring bij de planners. Bovendien worden machine-uren incidenteel geboekt op één ID-nummer, terwijl er feitelijk meerdere machines onder vallen. Bijvoorbeeld: Een boeking als John Deere kan betrekking hebben op de tractor met ID-nummer 290 of 291. Hierdoor worden tractoren met verschillend (gemiddeld) verbruik samengevoegd, waardoor er met een gemiddeld verbruik gerekend moet worden. Achteraf is niet meer na te gaan welke tractor dan het meeste verbruikt heeft. Om het aantal verbruikte liters te kunnen berekenen zal er gerekend moeten worden met een gemiddeld verbruik. Echter is bij beschouwing van de geadministreerde gegevens niet meer vast te stellen per machine of deze slechts stationair heeft staan draaien of dat hij volop in beweging is geweest, hetgeen grote invloed kan uitoefenen op het verbruik. GPS-ritgegevens en dieseltankregistraties De meeste auto s beschikken over een GPS-ritregistratiesysteem. Tezamen met de verbruiksgegevens geven deze gegevens inzicht in het aantal gereden kilometers en de daarvoor benodigde brandstof (diesel). De geregistreerde kilometers staan vast. Echter als medewerkers een tankbeurt vergeten te noteren, als ritregistratie niet is ingebouwd, als er onzuinig is gereden of als het verbruik te laag is ingeschat, als er elders getankt is, kunnen de dieseltankcijfers niet met zekerheid worden toegeschreven. Er blijft dus een onzekere factor in zitten. Gecorrigeerd verbruik wagenpark 2016 Op 3 juli 2017 is er intern vastgesteld dat er in de footprint 2015 bij een aantal kentekens met een verkeerd (gemiddeld) verbruik is gerekend. Zie Totaaloverzicht kilometers en dieselverbruik Dit maakt een vergelijking tussen 2015 en 2016 minder eenvoudig. Gecorrigeerd aantal treinkilometers In 2015 is per abuis 667 km treinkilometers opgenomen in de footprint 2015, in plaats van 3047 doordat de betreffende medewerker (André H.) de in 2015 gereden kilometers pas in 2016 heeft gedeclareerd. In 2016 is die scheidslijn op de juiste wijze aangebracht. Uitsluitingen Woon-/werkverkeer is uitgesloten omdat het merendeel van de medewerkers binnen een straal van 25 kilometer van het bedrijf woont. Ook zakelijk vliegverkeer is uitgesloten.

8 Pagina : 8 van Vergelijking 2016 met 2015 en trends Dit hoofdstuk geeft een vergelijking van zowel de absolute uitstootcijfers als de uitstoot gerelateerd aan indicatoren. CO2-footprint V.d. Bijl & Heierman Beheer BV 2015 CO 2 Scope 1 Hoeveelheid Eenheid kg CO2 / eenheid CO2-uitstoot in kg CO2-uitstoot in ton % Personen- en goederenvervoer Diesel bestelwagens ,91 liter 3, ,02 20,7% % Diesel vrachtwagens ,00 liter 3, ,08 23,7% % Diesel auto's van de zaak 2.311,00 liter 3, ,46 0,7% % Diesel privéauto's 1.752,00 liter 3, ,66 0,5% % Benzine wagenpark 5.177,53 liter 2, ,19 1,3% % Machinepark Diesel groot materieel ,00 liter 3, ,13 47,7% % Benzine groot materieel 3.897,00 liter 2, ,68 0,9% % Stihl Motormix/Aspen/Cleanlife klein materieel 5.690,00 liter 2, ,60 1,4% % Gasverbruik Gasverbruik kantoor/werkplaats 2.787,00 m3 1, ,25 0,5% % CO 2 Scope 2 Hoeveelheid Eenheid kg CO2 / eenheid CO2-uitstoot in kg CO2-uitstoot in ton % Elektriciteit Grijs ,32 kwh 0, ,95 2,4% % Elektriciteit Groen ,80 kwh 0, ,02 0,3% % Gebruik privéauto voor de zaak, benzine 541,00 km 0, ,12 0,011% % Treinkilometers voor de zaak 667,00 km 0, ,02 0,002% % Totaal ,17 100,00 % kg CO2 ton CO2 CO2-footprint V.d. Bijl & Heierman Beheer BV 2016 CO 2 Scope 1 Hoeveelheid Eenheid kg CO2 / eenheid CO2-uitstoot in kg CO2-uitstoot in ton % Personen- en goederenvervoer Diesel bestelwagens ,89 liter 3, ,42 23,8% % Diesel vrachtwagens ,00 liter 3, ,21 22,1% % Diesel auto's van de zaak 2.600,00 liter 3, ,40 0,7% % Diesel privéauto's 1.459,00 liter 3, ,71 0,4% % Benzine wagenpark 1.167,63 liter 2, ,20 0,3% % Machinepark Diesel groot materieel ,09 liter 3, ,00 45,8% % Benzine groot materieel 5.532,70 liter 2, ,16 1,3% % Stihl Motormix/Aspen/Cleanlife klein materieel 6.250,00 liter 2, ,13 1,4% % Gasverbruik Gasverbruik kantoor/werkplaats 6.899,70 m3 1, ,00 1,1% % CO 2 Scope 2 Hoeveelheid Eenheid kg CO2 / eenheid CO2-uitstoot in kg CO2-uitstoot in ton % Elektriciteit Grijs ,57 kwh 0, ,10 2,8% % Elektriciteit Groen ,87 kwh 0, ,28 0,3% % Gebruik privéauto voor de zaak, benzine 1.986,00 km 0, ,44 0,038% % Treinkilometers voor de zaak 841,00 km 0, ,03 0,002% % Totaal ,07 100,00 % kg CO2 ton CO2 Conclusies: Uit de grafieken blijkt dat de CO 2-uitstoot in 2016 is gestegen met 49,90 ton ten opzichte van Dit is te wijten aan de toegenomen activiteiten van het bedrijf (en daarvoor inzetbaarheid van een groter wagenen materieelpark). Afgezet tegen het leidende kengetal voor vergelijking (aantal fte s) zijn de cijfers als volgt: Jaar uitstoot aantal fte s uitstoot per medewerker 2015: 1.134,17 ton CO 2 73 fte s 15,53 ton CO 2/fte 2016: 1.184,07 ton CO fte s 14,98 ton CO 2/fte

9 Pagina : 9 van : in dienst uit dienst saldo Buitendienst Binnendienst Gezien het feit dat er vooral binnendienstmedewerkers zijn bijgekomen, is het te verklaren dat de uitstoot per aantal fte s lager is. Diesel bestelwagens: De bestelwagens hebben in ,98 liter diesel meer dan in 2015 verbruikt (46,4 ton CO 2 meer) dan in Oorzaak: in 2015 is ,77 liter niet-geregistreerde diesel ten onrechte toegeschreven aan materieel. Voor 2016 is dit, zoals het behoorde, toegeschreven aan bestelwagens (op basis van verbruik en gereden kilometers). Diesel vrachtwagens: De vrachtwagens hebben in liter minder diesel verbruikt dan in Oorzaken hiervoor kunnen zijn: - Zuiniger gereden door chauffeurs (n.a.v. cursus Het Nieuwe Rijden ). - Zuiniger gereden door relatief langere afstanden/ritten. - Minder of efficiëntere inzet van vrachtwagens voor projecten. - Inzet van schonere vrachtwagens (Euro 6 motor i.p.v. Euro 3). Diesel auto s van de zaak De verbruikte diesel voor auto s van de zaak is ongeveer gelijk gebleven (evenals het aantal auto s van de zaak). Diesel privéauto s De verbruikte diesel voor inzet van privéauto s is ongeveer gelijk gebleven (evenals het aantal privéauto s dat is ingezet voor de zaak). Benzine wagenpark Het wagenpark heeft in ,9 liter benzine minder verbruikt dan in In 2015 is de benzine die is afgenomen van leverancier Dijkhuizen ten onrechte toebedeeld aan het wagenpark. Er is daarbij vanuitgegaan dat de tankpassen van deze leverancier uitsluitend voor het wagenpark werden gebruikt. Bij nadere beschouwing in 2017 concludeerde men dat de tankpassen echter ook voor materieel werden gebruikt. Diesel groot materieel Er zijn meer machines bijgekomen (circa 5 knikmopsen en 4 trilplaten), maar in 2016 is het aantal liters diesel nagenoeg gelijk aan dat van Het verschil bedraagt slechts 271,09 liter. De reden hiervoor is dat in 2015 de niet-geregistreerde diesel in 2015 ten onrechte is toegeschreven aan materieel, terwijl het aan bestelwagens toegeschreven had moeten worden. Benzine groot materieel In 2016 is 1.635,70 liter benzine meer verbruikt voor materieel ten opzichte van De oorzaak zit in een verkeerde interpretatie van de eenheden. In 2015 ging men er ten onrechte vanuit dat de tankpassen voor het wagenpark werden gebruikt. Gebleken is dat deze echter ook worden gebruikt voor materieel. Stihl Motormix/Aspen In 2016 is 560 liter meer Stihl Motormix/Aspen verbruikt ten opzichte van Een mogelijke oorzaak hiervoor kan zijn: meer onderhoudswerkzaamheden in 2016 (gebruik bosmaaier, bladblazer, heggenschaar). Gasverbruik kantoor/werkplaats Het gasverbruik is in ,70 m 3 hoger dan in Dit is toe te schrijven aan de uitbreiding van het aantal bedrijfspanden. Sinds 2016 beschikt het bedrijf over een tweede kantoorlocatie erbij (Lakemondsestraat 11 Opheusden). Dit tweede pand heeft in m 3 gas verbruikt. Dat betekent dat het andere bedrijfspand (Lakemondsestraat 13b Opheusden) in ,7 m 3 meer gas heeft verbruikt dan in De oorzaak van deze toename is waarschijnlijk te wijten aan een lagere gemiddelde temperatuur in 2016 ten opzichte van 2015 (bron: In 2015 was de gemiddelde temperatuur 10,9 graden C. In 2016 was dit gemiddelde 10,7 graden.

10 Pagina : 10 van 13 Elektriciteit grijs Het aantal kwh van grijze stroom is beduidend meer in 2016 t.o.v Verschil ,25 kwh. Dit is te verklaren doordat er in 2016 een bedrijfspand is bijgekomen (vanaf 1 april 2016), aan de Lakemondsestraat 11. Het verbruik door dit pand was in kwh. Dat betekent dat aan de Lakemondsestraat 13b kwh meer stroom is verbruikt t.o.v Dat is eveneens te verklaren doordat er meer desktops ingebruik zijn genomen (door aanname van nieuwe kantoormedewerkers). Elektriciteit groen In 2016 is er 1.382,07 kwh meer groene stroom afgenomen. Een deel is gelegen in het feit dat er 1% meer groene stroom is verkregen door leverancier (zie stroometiket, waaruit blijkt dat vorig jaar 24% van de stroom groen was en in %). Een andere verklaring voor deze toename is gelegen in het feit dat er meer stroomverbruikers waren in 2016 (5 nieuwe kantoormedewerkers met elk een computer). Treinkilometers voor de zaak In 2015 was het aantal treinkilometers 3047 (in footprint staat per abuis 667 km vermeld omdat de treinkaartjes pas in in 2016 waren uitbetaald). In 2016 bedroeg het aantal treinkilometers 841. Aangezien het aantal treinkilometers slechts 0,002% van de footprint uitmaakt, wordt hier verder niet diepgaand op ingegaan. Bovendien is het aantal treinkilometers afhankelijk van de woonplaats van BBLleerlingen en de plaats van hun opleiding en ook weinig beïnvloedbaar. 3.4 Gerelateerde cijfers De gerelateerde uitstoot over 2015 en 2016 is in onderstaande tabel weergegeven. In de eerste kolom staan de energiestromen waaraan de indicator ton CO 2 is gekoppeld. In de tabel staat achtereenvolgens weergegeven: - Uitstoot CO 2 (in ton) 2015 en Ton CO 2 uitstoot per fte (in ton) 2015 en Het absolute verschil tussen de CO 2-uitstoot 2015 / 2016 (in ton). - Het procentuele verschil tussen de CO 2-uitstoot 2015 / 2016 (in %). - Het verschil in CO 2-uitstoot, afgezet tegen het aantal fte s. De laatste kolom beschrijft het procentuele verschil per energiestroom, afgezet tegen het aantal fte s. Een reductie is weergegeven in groen. Een stabilisering is weergegeven in geel. Een stijging is weergegeven in rood. Door afrondingen van de getallen waarvan de brongegevens in een Excelbestand zijn verwerkt, kunnen de getallen t.o.v. berekeningen met calculator afwijken.

11 Pagina : 11 van 13 Vergelijking CO2-uitstoot De totale hoeveelheid CO 2-uitstoot is (met een toename van de bedrijfsactiviteiten en het aantal personeelsleden logischerwijs) toegenomen. Afgezet tegen het aantal fte s is de CO 2-uitstoot van het wagen-/machinepark (de grootste veroorzaker) echter afgenomen. Het aantal personeelsleden op kantoor is toegenomen. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de afname van de CO 2-uitstoot in wagen-/machinepark (in relatie tot het aantal fte s) en een toename van de CO 2- uitstoot door elektriciteit en gas (in relatie tot het aantal fte s). Feit blijft dat we met 8% meer medewerkers slechts 4,99% meer CO 2-uitstoot hebben gehad in 2016 ten opzichte van Toename/afname 73 fte s 79 fte s 8% 1134,17 ton CO ,07 ton CO 2 4,99% 15,53 ton CO 2 per fte 14,98 ton CO 2 per fte -0,55 ton CO 2 per fte = 3,54% afname CO 2/fte 4. Genomen en geplande maatregelen 4.1 Genomen maatregelen in 2016 Onze maatregelen hebben zich in 2016 met name toegespitst op het verkrijgen van inzicht in de eigen CO 2- emissies en het verhogen van het CO 2-bewustzijn bij medewerkers. De volgende maatregelen zijn in 2016 genomen: Bewustwording bij medewerkers over zuinig rijden (tips in voorlichting en voor enkele chauffeurs cursus Het nieuwe rijden ). Informatie aan medewerkers over de geplande maatregelen voor CO 2 -reductie en brandstofbesparing, en de (eigen) rol die ieder hierin heeft. Installeren ledverlichting in werkplaats (november 2016). De conventionele TL-verlichting in de werkplaats is vervangen door ledverlichting. Bewegingsmelders verlichting plaatsen in nevenkantoor Lakemondsestraat 11 Aannamebeleid nieuwe medewerkers (regio!) Schone(re) en zuinige(re) wagens en mobiele werktuigen bij vervanging/uitbreiding 4.2 Geplande maatregelen voor de komende jaren Vanuit het energiemanagementplan en het plan van aanpak zijn de volgende maatregelen ingepland voor de 2017 (en verder): Led-/sensorverlichting in kantoren (2017) Mogelijkheden blijven onderzoeken of van leverancier moet worden gewisseld indien leverancier geen toename van het percentage groene stroom kan garanderen. Streven naar hoger percentage af te nemen groene stroom (dan 24%) Schone(re) en zuinige(re) wagens en mobiele werktuigen bij vervanging of uitbreiding Cursus energiezuinig rijden en draaien (eerst chauffeurs, later meer medewerkers) Motorgedragen apparatuur vervangen door accugedreven apparatuur Onderzoeken mogelijkheden zonnepanelen Bewust gebruik verwarming en airco kantoor (informatievoorziening!) Energiezuinig inkopen Haalbaarheidsonderzoek zonnepanelen (tevens mogelijkheden voor opladen heggenscharen met door zon opgewekte energie. Informatievoorziening kantoormedewerkers omtrent de volgende maatregelen: Zet energiebeheer aan op je computer. Geschatte CO 2-reductie 5% Verwijder (bewegende) screensavers. Geschatte CO 2-reductie 1% Kopieerapparaat helemaal uit zetten, in plaats van stand-by. Bij aankoop van nieuwe apparatuur laten we de keuze afhangen van onder andere het energieverbruik (energielabel). Overwegen om pneumatische apparatuur te vervangen door elektrische. CO2- uitstoot 2015 in ton CO2-uitstoot per CO2-uitstoot fte 2016 in ton CO2-uitstoot verschil CO2-uitstoot per fte in ton 2015 > 2016 verschil CO2- uitstoot in % verschil CO2- uitstoot per fte's in % Energiestroom Personen- en goederenvervoer 531,41 7,3 559,93 7,09 28,52 5,4-0,192 Machinepark 567,4 7,8 574,29 7,27 6,89 1,2-0,503 Gasverbruik 5,25 0,1 13,00 0,16 7,75 147,6 0,093 Elektriciteit grijs 26,95 0,4 33,10 0,42 6,15 22,8 0,050 Elektriciteit groen 3,02 0,0 3,28 0,04 0,26 8,7 0,000 Zakelijk personenvervoer (privéauto, trein) 0,14 0,0 0,47 0,01 0,33 236,4 0,004 Aantal fte's 73 79,00 6,00

12 Pagina : 12 van 13 Navigatieapparatuur beschikbaar stellen. Creëren draagvlak mogelijkheden gebruik mobiele telefoonopladers op zonne-energie voor alle werkplekken. Onderzoeken in hoeverre ons bedrijf alternatieve brandstoffen en technieken kan toepassen in onze huidige of nog aan te schaffen materieel, zoals: toevoeging Nano-techniek aan brandstof, elektrische motoren, hybride voertuigen, bijmengen biodiesel, aardgas of LPG, of waterstof. Om dit te kunnen bepalen, brengen we de huidige technieken in kaart, overleggen we met leveranciers en houden we de ontwikkelingen op dit gebied in de gaten. Cursus efficiënt gebruik van mobiele werktuigen. Verwachte CO 2-reductie 5%. Te onderzoeken: Ecotuning van voertuigen: Software van voertuigen en mobiele werktuigen laten herprogrammeren met als doel een lager brandstofverbruik. Stimulering tot passend materieel. Niet groter materieel meenemen dan noodzakelijk (bijv. kettingzaag). Bij vervanging/aanschaf keuze voor zuinige en milieuvriendelijke mobiele werktuigen/materieel. Inkoop personenauto s met een laag brandstofverbruik; reductie 10%. Inkoop schone en zuinige bestelauto s; reductie 10%. Vervanging door schone en zuinige personenauto s en bestelauto s: Bij inruil van de wagens laten we de keuze bepalen door brandstofverbruik, milieubelasting, benodigd vermogen, grootte en gewicht van de auto en CO 2-emissie. We kiezen een personenauto met label A of B en een bestelauto Euro 5 of (bij voorkeur) hoger. Qua type brandstof nemen we in de overweging mee: benzine, diesel, elektrisch, hybride, gas en biobrandstof. We doen dit in overleg met de dealer(s) waar de auto s worden gekocht/geleast Verwachte CO 2-reductie: 10 tot 20%. Inkoop van elektrische (hybride) auto (t.b.v. kantoorpersoneel). Verwachte CO 2-reductie: 5%. Elektrische auto s hebben een kleine actieradius, waardoor deze voertuigen alleen op kortere afstanden kunnen worden ingezet. De ontwikkelingen gaan echter snel, er zijn inmiddels al bestelauto s beschikbaar met een actieradius tot 160 kilometer. Indien de bestelauto wordt opgeladen met groene stroom, dan rijdt de auto klimaatneutraal. In de toolboxen en projectoverleggen wordt energiebesparing en zuinig omgaan met brandstof een vast thema. Medewerkers worden aangemoedigd met eigen ideeën en voorstellen te komen. Aannamebeleid handhaven van nieuwe medewerkers gericht op korte woon-werk-afstand. Verwachte CO 2- reductie 2%. In het voortraject van een project denken we mee met de opdrachtgever over zuinig gebruik van brandstof. Stimulering van CO 2-neutrale oplossingen (zoals groene daken en recyclebare en duurzame materialen). Verwachte CO 2-reductie 5%. Bezoeken van projectleiders/werkvoorbereiders zo veel mogelijk combineren. Geschatte reductie: 0,5%. Cursus energiezuinig rijden (Het Nieuwe Rijden) voor meer medewerkers zodat ze tips en oefening krijgen voor een zuinige rijstijl. We geven hier opvolging aan door monitoring van het verbruik per kilometer en terugkoppeling en beloning van goede resultaten (bijv. waardebon). Verwachte CO 2-reductie 5 tot 10%. Onderzoeken mogelijkheden voor monitoring van brandstofverbruik per voertuig. Stimuleren beleid: banden op de juiste spanning houden: Iedere maand worden de banden van alle auto s gecontroleerd en zo nodig bijgepompt. We nemen hierbij de geadviseerde bandenspanning uit het handboek van de machines als richtlijn. CO 2-reductie 5%. Brandstofbesparende apparatuur, (deels) in huidige en in nieuwe auto's en bestelbussen: verbruiksmeter, boordcomputer, cruise control en start-stop- systeem. Verwachte CO 2-reductie 5%. Wagenpark vergroenen en voertuigonderhoud: bij het onderhoud aan onze wagens kiezen we (in overleg met de garage) voor zuinige en stille banden, Air-twisters, LED-verlichting, watergedragen lakken, biologische oliën en smeermiddelen en uitwasbare luchtfilters. Verwachte CO 2-reductie 10%. Deelname aan het Lean and Green programma van de overheid ter stimulering van doorgroei naar hoger duurzaamheidsniveau. 5. Nieuwe verbeterkansen en individuele bijdragen 5.1 Nieuwe kansen en mogelijkheden voor individuele bijdragen De organisatie verwacht dat het bewustzijn voor CO 2-beleid is vergroot. Het besef dat het beter is voor mens en milieu als men zuinig(er) met energie en brandstoffen omgaat, moet in de praktijk worden gebracht. Daarnaast wordt er verwacht dat de medewerkers in kleine stapjes steeds meer bezuinigen, zodat het niet iets is om tegenop te zien. Aan chauffeurs en medewerkers zal informatie worden verstrekt m.b.t.: Niet warmdraaien Niet op te hoog toerental rijden Banden op spanning Tractoren uitzetten op bedrijfsterrein Verwarming keten s nachts op lage stand Ook staan er cursussen met betrekking tot zuinig rijden op de planning voor 2017/2018. Daarmee verwachten we aantoonbaar meer te reduceren. Door communicatie over de mogelijke eigen bijdragen hierin is de verwachting dat de uitstoot van CO 2 zal reduceren. Deze informatievoorziening zal plaatsvinden door voorlichting in toolboxmeetings, bij start- /werkoverleg, in KAM-nieuwsbrieven of via cursus, maar ook door toezicht te houden op een CO 2-vriendelijke werkwijze.

13 Pagina : 13 van Conclusies Wat betreft de uitstoot van CO 2 in 2016 ten opzichte van het referentiejaar 2015 kan geconcludeerd worden dat de totale CO 2-uitstoot in absolute getallen gestegen is. In procentueel opzicht is de CO 2-uitstoot in 2016 ten opzichte van 2015 met 4,39 % gestegen. Gerelateerd aan het aantal fte s (dat is gestegen met 8%) is de CO 2-uitstoot met 3,5% gedaald. Hiermee is de verwachting voor het behalen van de doelstelling (6,5% reductie in relatie tot het aantal fte s) positief. Wij durven hieruit te concluderen dat onze doelstellingen hiermee haalbaar en realistisch zijn.