Officier van Dienst Bevolkingszorg

Transcriptie

1 Officier van Dienst Bevolkingszorg van planarena naar praktijkarena - Joost Keemink -

2 Copyright J.W.P. Keemink, januari 2015, Rotterdam Foto omslag afkomstig van Flashfoto NL Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4)

3 Van planarena naar praktijkarena Masterscriptie Master of Crisis and Public Order Management Nederlandse Politieacademie (NPA) & Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) Leergang MCPM4 Student Begeleider Naam : J.W.P. (Joost) Keemink Dr. A.C.J. (Astrid) Scholtens Adres : Korfoepad 71 Dashorsterweg 1 Postcode & plaats : 3059 XD Rotterdam 3927 CN Renswoude joost.keemink@outlook.com a.scholtens@crisislab.nl Telefoonnummer : Studentnummer : Opgeleverd : 29 januari 2015 Examenopdracht 2 - Proeve van bekwaamheid behorende bij de kernopgaven: : Risicoassessment en voorbereiding binnen gevaar en crisisbeheersing : Functioneren binnen gevaar en crisisbeheersing Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4)

4 Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4)

5 Inhoudsopgave Lijst met afkortingen... 1 Samenvatting Inleiding Aanleiding onderzoek Aanpak Leeswijzer Functie van OvD-Bz volgens beleid en planvorming Ontstaan van de functie van De functie van anno nu Opleiding en toetsing Verschil OvD-Bz met andere officieren van dienst Relevante theorieën Ervaring en routine bij incidenten, rampen en crises Samenwerking of samen werken bij incidenten, rampen en crises Veranderen van een geïnstitutionaliseerde organisatie De praktijk: bevindingen uit enquêtes en interviews Herkenning van probleemstelling door andere OvD s-bz Inzetcriterium voor de OvD-Bz Redenen om de OvD-Bz al dan niet in te zetten Oplossingsmogelijkheden Overige relevante uitkomsten Analyse deelvragen Herkenning van probleemstelling door andere OvD s-bz Inzetcriterium voor de OvD-Bz Redenen om de OvD-Bz al dan niet in te zetten Oplossingsmogelijkheden Conclusie Aanbevelingen Bijlage 1 Literatuur en gebruikte bronnen Bijlage 2 Lijst van geïnterviewde & geraadpleegde personen Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4)

6 Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4)

7 Lijst met afkortingen ACBz AOV ARB CACO CoPI CoRT CTPI CvD-G GBT GHOR GMK GRIP IFV MMOTO MOTO MOV NDM NIBRA OTO OvD-B OvD-Bz OvD-G OvD-P RCP ROT RPD RRCP Algemeen Commandant Bevolkingszorg Ambtenaar Openbare (orde &) Veiligheid Ambtenaar Rampenbestrijding Calamiteitencoördinator Commando Plaats Incident Commando Rampterrein Coördinatieteam Plaats Incident Commandant van Dienst Geneeskundig Gemeentelijk Beleidsteam Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio Gemeenschappelijke Meldkamer Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijdingsprocedure Instituut Fysieke Veiligheid Multidisciplinair Meerjaren Opleidings-, Toetsing, en Oefenbeleidsplan Multidisciplinair Opleiden, Trainen en Oefenen Medewerker Openbare Veiligheid Naturalistic Decision Making Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding Opleiden, Trainen en Oefenen Officier van Dienst Brandweer Officier van Dienst GHOR Officier van Dienst Politie Regionaal Crisisplan Regionaal Operationeel Team Recognition Primed Decision making Referentiekader Regionaal Crisisplan Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 1

8 Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 2

9 Samenvatting De incidentbestrijding in Nederland vindt plaats door professionele hulpverleningsorganisaties als politie, brandweer en GHOR 1 en de gemeentelijke organisatie. De gemeente richt zich daarbij vooral op de bevolkingszorgprocessen en is om die reden, als niet parate hulpdienst, de afgelopen jaren steeds verdergaand geprofessionaliseerd. Dit onderzoek richt zich specifiek op de functie van (OvD-Bz) die, binnen de gemeentelijke crisisorganisatie, belast is met het opstarten en coördineren van de bevolkingszorgprocessen op de plaats van het incident. Door de professionalisering van de functie van OvD-Bz wordt deze bij GRIP 2 incidenten sinds een paar jaar standaard gealarmeerd door een Gemeenschappelijke Meldkamer (GMK). Een OvD-Bz neemt dan deel aan het Commando Plaats Incident (CoPI) 3 om de uitvoering van de bevolkingszorgtaken af te stemmen met de officieren van dienst van politie, brandweer en GHOR. Bij niet-grip incidenten wordt de OvD-Bz niet standaard mee-gealarmeerd, ook niet als er sprake is van bevolkingszorgtaken. In die gevallen is de OvD-Bz dus afhankelijk van de andere diensten voor een inzetverzoek. Dit kan bijvoorbeeld doordat een OvD-Brandweer (OvD-B) een OvD-Bz ter plaatse vraagt of de OvD-Bz informeert over het incident waarna deze zelf kan besluiten in actie te komen. Uit eigen ervaring (als OvD-Bz) binnen de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond blijkt dat een dergelijk inzetverzoek bij niet-grip incidenten niet altijd gedaan wordt. Ook niet als de incidenten qua omvang en impact (vrijwel) gelijkwaardig zijn aan GRIP incidenten, maar waarbij niet is opgeschaald. In de praktijk worden bevolkingszorgtaken in die bepaalde situaties door andere dan de gemeentelijke organisatie uitgevoerd of blijven bevolkingszorgtaken, zo vind ik, onnodig liggen. Dit onderzoek richtte zich op de vraag of het vergeten worden nu alleen door mij zo wordt ervaren of dat dit breder speelt. De hoofdvraag in dit onderzoek, iets breder geformuleerd dan voor alleen niet-grip-incidenten, is dan ook: Klopt het dat ondanks de steeds verdergaande professionalisering van de functie, de door andere partijen beperkt wordt ingezet (en dus benut)? En zo ja, hoe komt dat dan?. Volgens het beleid en de planvorming zijn er in ieder geval flinke slagen gemaakt, die tot een betere inzet van OvD s-bz in de praktijk zou moeten leiden. In dit onderzoek wordt gekeken of dit voor het onderdeel inzetten/benutten bij (niet)grip-incidenten ook zo is. Om de vraag te kunnen beantwoorden, is allereerst een landelijke online enquête uitgezet onder OvD s-bz. Uit de enquête bleek verrassend dat het probleem buiten de regio Rotterdam-Rijnmond niet of nauwelijks werd herkend. Enkel binnen de regio s Rotterdam-Rijnmond, Zuid-Holland Zuid en Haaglanden 4 gaven de meeste respondenten aan het probleem te herkennen. Deze respondenten illustreerden dit aan de hand van voorbeelden, waarbij zij tijdens een incident zelf niet (of pas laat) werden ingezet terwijl zij - in hun ogen - wel (eerder) ingezet hadden moeten worden. De 1 GHOR staat voor: Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio. 2 GRIP staat voor: Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure. 3 Volgens de landelijke richtlijnen is het CoPI belast met de uitvoering van de operationele leiding op de plaats van het incident en staat het onder leiding van de leider CoPI. De leider CoPI wordt bijgestaan door een operationele staf ter plaatse die bestaat uit functionarissen van de diverse organisaties betrokken bij de rampenbestrijding. Het CoPI wordt operationeel als het incident (minimaal) lokaal van aard is, maar de aanpak multidisciplinaire afstemming tussen de diensten vergt om tot een goede inzet te kunnen komen. 4 Opgemerkt wordt dat het aantal respondenten in Zuid-Holland Zuid en Haaglanden wel erg klein was, zie ook grafiek 1 in paragraaf 4.1. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 3

10 voorbeelden die gegeven werden waren gericht op niet-grip incidenten, waarbij de OvD-Bz het verschil had kunnen maken door bijvoorbeeld de hulpdiensten te ontlasten of waarbij de inzet van meerdere bevolkingszorgprocessen ook daadwerkelijk gecoördineerd moesten worden. De respondenten die aangaven het probleem niet te herkennen, gaven voorbeelden waarom zij - in hun ogen - wel tijdig ingezet werden door andere diensten. Het lijkt erop dat wat men tijdens de koude fase organiseert, zoals trainingen en bijeenkomsten, ertoe leidt dat men in de praktijk ook vaker ingezet wordt. Verder werd gewezen op het feit dat een OvD-Bz niet overal ingezet hoeft te worden. Het feit dat andere diensten bevolkingszorgtaken oppakken of rechtstreeks afstemmen met de uitvoerende afdeling is in bepaalde gevallen ook prima. Op basis van hetgeen in de planvorming staat over bijvoorbeeld de beschrijving van de functie en het opleiden, trainen en oefenen (OTO), is er weinig verschil op te merken tussen de regio s die aangeven het probleem te herkennen en de regio s die het probleem niet herkennen. Een minimaal verschil, dat ook op basis van de theorie een verklaring zou kunnen betekenen voor het niet inzetten van de OvD-Bz, is dat OvD s in de regio Rotterdam-Rijnmond slechts eenmaal per twee jaar deelnemen aan regionale oefendagen. Verder blijkt uit bevindingen uit de enquête en interviews dat de OvD s-bz uit andere regio s veronderstellen dat de bijeenkomsten, die men tussen de oefeningen om organiseert met en of voor andere OvD s, bijdraagt aan het inzetten van een OvD-Bz in de praktijk. Deze veronderstelling is op basis van de gebruikte theorieën niet te onderbouwen. Op basis van één van de gebruikte theorieën zou een oplossing, los van de wenselijkheid, voor het door mij geschetste probleem (voor Rotterdam-Rijnmond) kunnen liggen in het veelvuldig inzetten van de OvD-Bz bij alledaagse incidenten. Op deze wij doen andere diensten (veel) ervaring op met de OvD-Bz en slijt de aanwezigheid van een OvD-Bz in bij de ervaring en routine van de OvD s uit de andere kolommen. Het onderzoek leidt uiteindelijk tot aanbevelingen die ervoor zouden moeten zorgen dat de kennis, over de functie van OvD-Bz, bij de andere OvD s en de GMK wordt bevorderd. Verder zouden de aanbevelingen moeten leiden tot een verbeterde de inzet van een OvD-Bz in de regio Rotterdam- Rijnmond, op die momenten dat het ook daadwerkelijk een meerwaarde heeft. De aanbevelingen hebben betrekking op de kennisbevordering bij andere partijen, het ontwikkelen van inzetcriteria ten bate van de inzet van de OvD-Bz, het creëren van een regionale pool met OvD s- Bz en meer regionaal multidisciplinair oefenen. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 4

11 1. Inleiding Tijdens rampen en crises dragen gemeenten in Nederland de zorg voor de bevolkingszorg. Dit is ook wettelijk vastgelegd in het Besluit veiligheidsregio s. Volgens het besluit dient het bestuur van de veiligheidsregio er zorg voor te dragen dat de inrichting van de hoofdstructuur van de rampenbestrijding en crisisbeheersing bestaat uit onder andere één (of meerdere) team(s) bevolkingszorg 5. De operationele aansturing van de bevolkingszorg wordt vanaf de plaats incident sinds een aantal jaren verricht door een OvD-Bz. Met de introductie van het referentiekader regionaal crisisplan (RRCP) in 2009 werd deze functie voor het eerst als beoogd gelijkwaardig crisispartner geïntroduceerd, getuige ook de nieuwe naamgeving. Hiervoor werd de functionaris, die vanuit de gemeente steeds vaker zorg droeg voor de coördinatie van de gemeentelijke crisisorganisatie op de plaats incident, aangeduid onder een andere naam, bijvoorbeeld als Ambtenaar Openbare Veiligheid (AOV). De gelijkwaardigheid zit hem (tenminste bij GRIP incidenten) in het, net als de Officieren van Dienst (OvD s) van de operationele hulpverleningsdiensten, gegarandeerd binnen bepaalde tijd aanwezig zijn op de plaats incident om als aanspreekpunt voor de uitvoering van de gemeentelijke processen in het CoPI te kunnen deelnemen. Vanaf 2010 vindt er mede door het van kracht worden van de Wet veiligheidsregio s en het onderliggende besluit een serieuze professionalisering van de rol van OvD-Bz en de bevolkingszorg als geheel plaats. Onder andere vanuit het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV), het (landelijk) overleg van coördinerend gemeentesecretarissen en het Veiligheidsberaad zijn sinds die tijd projecten en opleidingen opgezet om de gemeentelijke kolom (nog) meer voor te bereiden op de rol bij incidentbestrijding. Denk hierbij aan de ontwikkeling van kwalificatieprofielen en opleidingskaders voor medewerkers van de gemeente. Voor het eerst bestaat er ook de mogelijkheid om de rol van OvD-Bz landelijk te laten examineren (bijvoorbeeld door het IFV), zodat de OvD s-bz in de deelnemende regio s (in theorie) eenzelfde basisniveau hebben. Ook andere gemeentefunctionarissen die een taak in de bevolkingszorg hebben, worden als gelijkwaardige operationele partner in de crisisbeheersing opgeleid. Het IFV bijvoorbeeld, dat opleidingen verzorgt voor bevolkingszorgfunctionarissen, schrijft op haar website: Tijdens incidenten waarbij (grote groepen) burgers worden getroffen, is de gemeentelijke organisatie een gelijkwaardige, operationele partner van brandweer, politie en GHOR. Terwijl brandweer, politie en GHOR zich richten op het beperken van de negatieve gevolgen van het incident voor de infrastructuur en voor gewonde personen en dieren, houdt de gemeente zich bezig met de zorg voor de bevolking. De gemeente is de procesverantwoordelijke dienst voor het proces Bevolkingszorg Aanleiding onderzoek Mijn ervaring als OvD-Bz in de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond is dat in de praktijk de opwaardering van de functie van OvD-Bz om onder andere als gelijkwaardig partner te kunnen optreden tijdens incidenten niet altijd zichtbaar lijkt te zijn. Zomaar twee voorbeelden uit mijn praktijk: : Artikel onder a Besluit veiligheidsregio s, ontleend aan : Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 5

12 In 2013 wordt in de nachtelijke uren een brandend voorwerp door de brievenbus van een woning in Barendrecht gegooid. Er breekt vervolgens brand uit in de woning, maar gelukkig wekken de aanwezige rookmelders de bewoners op tijd om de woning te kunnen verlaten. De woningen van direct omwonenden worden door de politie en brandweer ontruimd en de bewoners worden uiteindelijk in bussen geplaatst in afwachting van mogelijk vervoer naar een opvanglocatie. Buurtbewoners zijn verbijsterd, want het lijkt te gaan om een willekeurige daad. De familie staat niet bekend als crimineel of problematisch. De politie verricht nog wel een buurtonderzoek gericht op de feiten en omstandigheden, maar aan de emoties in de straat wordt niets gedaan. Daags na het incident wordt de gemeente door de politie in kennis gesteld van het incident, omdat er nog steeds sprake blijkt te zijn van maatschappelijke onrust en de gemeente wordt gevraagd hier iets aan te doen. Op 18 februari 2014 omstreeks 03:30 uur wordt de Hoofdofficier van Dienst Brandweer (HOvD-B) gealarmeerd voor een woningbrand in Ridderkerk. De dienstdoende OvD-Bz heeft in zijn pager de code van de HOvD-B staan en neemt zodoende kennis van het incident. Hoewel niet zelf gealarmeerd, belt de OvD-Bz voor de zekerheid de gemeenschappelijke meldkamer voor meer informatie en verneemt dan dat er een explosie plaats heeft gevonden in een flatwoning te Ridderkerk. Er blijken meerdere gewonden te zijn en omliggende woningen worden ontruimd. De meldkamer geeft aan dat er niet opgeschaald is naar een GRIP-fase en dat (nog) niet gevraagd is naar de OvD-Bz. De OvD-Bz vermoedt dat hij van dienst kan zijn en besluit vervolgens om toch ter plaatse te gaan. Daar aangekomen blijken er mensen opgevangen te moeten worden, dient er pers- en publieksvoorlichting- en omgevingszorg plaats te vinden. Later is daar nog het proces informatiecentrum aan toegevoegd. Bovenstaande voorbeelden uit de praktijk zetten aan tot nadenken. Mijn ervaring leert dat de OvD- Bz in de praktijk alleen ingezet wordt ten tijde van GRIP-incidenten, omdat de functie dan standaard onder de knop zit. In de (soms redelijk lange) fase voorafgaand aan een GRIP-incident of incidenten waarbij geen GRIP wordt afgekondigd, wordt een OvD-Bz niet als gelijkwaardig partner ingezet: terwijl de hulpverleningsdiensten wel worden opgeroepen, lijkt dit voor de OvD-Bz niet standaard het geval te zijn. Dit terwijl in dergelijke situaties al veel door een gemeente gedaan zou kunnen worden om de situatie niet (verder) te laten escaleren, andere diensten te ontlasten en/of door zorg aan de bevolking te bieden. Beseft moet worden dat veel meer niet GRIP- dan wel GRIP-incidenten plaatsvinden. Het gaat dan om niet GRIP-incidenten die toch een forse impact kunnen hebben op de bevolking en waarbij sprake is van taken, die eenvoudig door de gemeente opgepakt kunnen worden en die volgens het Besluit veiligheidsregio s ook bij de bevolkingszorg behoren. In beide voorbeelden was sprake van minimaal één van de taken waarvoor de gemeente procesverantwoordelijke is, maar de gemeente, in casu de OvD-Bz, werd niet (tijdig) bij het incident betrokken. Hoe kan dat nu? Met andere woorden: Hoe verhoudt de professionalisering en de daaruit voortvloeiende plannen zich tot de feitelijke praktijk? Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 6

13 Onderzoeksvraag en deelvragen Mijn onderzoeksvraag voor dit onderzoek luidt daarom als volgt: Klopt het dat ondanks de steeds verdergaande professionalisering van de functie, de Officier van Dienst Bevolkingszorg door andere partijen beperkt wordt ingezet (en dus benut)? En zo ja, hoe komt dat dan? De volgende ondersteunende deelvragen zijn daarbij onderwerp van onderzoek: 1. Is het probleem herkenbaar voor andere OvD s-bz? 2. In welke situaties wordt de OvD-Bz wel of niet ingezet? 3. Wat zijn, indien tijdens een incident processen aan de orde zijn die door de gemeente uitgevoerd (hadden) kunnen worden, redenen (geweest) om een wel/niet in te zetten? In het geval het door mij geschetste probleem door andere OvD s-bz wordt herkend, zijn er dan realistische oplossingsmogelijkheden om de OvD-Bz beter te benutten zodat dit een toegevoegde waarde heeft voor de incidentbestrijding / crisisbeheersing? 1.2. Aanpak Dit onderzoek is verricht in 3 fasen: 1. Literatuur Er is literatuur verzameld en bestudeerd waarmee de bevindingen uit de enquêtes en de interviews geanalyseerd konden worden. Hierbij is vooral gebruik gemaakt van theorieën op het gebied van (Naturalistic Decision Making en) Recognition Primed Decision making, samenwerking (binnen de crisisbeheersing) en het veranderen van organisaties. De literatuur en bepaalde bronnen zijn tevens gebruikt om een theoretisch kader te kunnen maken wat betreft de functie en inzet van de OvD-Bz binnen de crisisbeheersing. Dit kader is vervolgens gebruikt tijdens het afnemen van interviews. 2. Enquête en interviews 7. Allereerst is een online enquête uitgezet onder 98 OvD s-bz, werkzaam verspreid door Nederland. Uiteindelijk hebben 53 OvD s-bz de enquête daadwerkelijk ingevuld. Van deze 53 OvD s zijn er 10 benaderd voor een verdiepend interview. Bovenop de 10 geïnterviewde OvD s die de enquête hebben ingevuld, zijn ook nog 2 OvD s-bz en 2 medewerkers van een veiligheidsregio geïnterviewd die de enquête niet hebben ingevuld. Tijdens zowel de interviews als in de enquête is bekeken of andere OvD s-bz het door mij geschetste probleem, dat de gemeente niet altijd wordt ingezet in situaties die dat mogelijk wel vragen, herkennen. Zo ja, dan is in de tweede plaats samen met de respondent een (of meerdere) cases waarin de gemeente niet is ingezet nader bekeken. De interviews met collega OvD s-bz waren vooral bedoeld om deelvragen 1 en 2 te kunnen beantwoorden. 7 Zie bijlage 2 voor een overzicht van geïnterviewde personen en respondenten van de online enquête. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 7

14 Om antwoord te kunnen geven op deelvraag 3, is besloten enkele hulpverleners uit de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond te interviewen. Gedurende het onderzoek zijn in totaal het volgende aantal interviews afgenomen: 10 OvD s-bz, niet uit de regio Rotterdam-Rijnmond 8 ; 2 OvD s-bz uit de regio Rotterdam-Rijnmond; 2 medewerkers van een veiligheidsregio, niet uit de regio Rotterdam-Rijnmond; 2 Officieren van Dienst Politie (OvD s-p) uit de regio Rotterdam-Rijnmond; 2 Officieren van Dienst brandweer (OvD s-b) uit de regio Rotterdam-Rijnmond; 1 Commandant van Dienst Geneeskundig (CvD-G) uit de regio Rotterdam-Rijnmond; 1 calamiteitencoördinator van de Gemeenschappelijke Meldkamer (GMK) uit de regio Rotterdam-Rijnmond. 3. De onderzoeksresultaten zijn vervolgens verwerkt en geanalyseerd, zodat tot een beantwoording van de hoofdvraag gekomen kon worden Leeswijzer Na deze inleiding wordt in hoofdstuk 2 aan de hand van beleid en planvorming het ontstaan en de huidige situatie met betrekking tot de functie van OvD-Bz beschreven. Ook wordt in dit hoofdstuk ingegaan op het opleidingstraject van de OvD-Bz en de verschillen tussen de OvD-Bz ten opzichte van de officieren van dienst van politie, brandweer en GHOR. In hoofdstuk 3 benoem ik enkele relevante theorieën die de bevindingen uit de enquête en de interviews onderschrijven of juist niet. Het gaat hierbij om theorieën passend bij de thema s ervaring en routine, samenwerking of samen werken en veranderen van een geïnstitutionaliseerde organisatie. Hoofdstuk 4 toont vervolgens alle bevindingen uit de enquête en interviews. De bevindingen uit deze enquête en interviews worden daarop in hoofdstuk 5 waar mogelijk aan elkaar gekoppeld in een analyse. De conclusie op de hoofdvraag wordt in hoofdstuk 6 gegeven, waarna aanbevelingen naar aanleiding van de analyses uit hoofdstuk 5 en de conclusie uit hoofdstuk 6 terug te vinden zijn in hoofdstuk 7. In de discussie bespreek ik vervolgens hoe ik persoonlijk tegen het onderzoek en de bevindingen aankijk. Deze discussie staat in hoofdstuk 8. 8 Twee van deze 10 OvD s-bz hebben niet de enquête ingevuld, maar zijn wel geïnterviewd. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 8

15 2. Functie van OvD-Bz volgens beleid en planvorming De OvD-Bz wordt door menigeen omschreven als de hoogst operationeel leidinggevende van een gemeente op de plaats van een incident. Zoals eerder beschreven stuurt de OvD-Bz de taken van de bevolkingszorg aan vanaf de plaats van het incident. Veelal vanuit een GRIP situatie, waarbij sprake is van een CoPI en in bepaalde gevallen ook indien er geen sprake is van GRIP, maar waarbij de OvD-Bz een meerwaarde heeft bij de incidentbestrijding. In dit hoofdstuk wordt in paragraaf 2.1, aan de hand van beleid en planvorming, beschreven hoe de functie van OvD-Bz is ontstaan. In paragraaf 2.2 wordt ingegaan op hoe de functie van OvD-Bz momenteel is vormgegeven. Vervolgens wordt in paragraaf 2.3 ingegaan op het opleiden, trainen en toetsen van de OvD-Bz, waarna in paragraaf 2.4 de verschillen tussen de OvD-Bz en andere OvD s staan beschreven Ontstaan van de functie van Een eerste landelijke richtlijn waarin de organisatie van de rampenbestrijding wordt beschreven dateert uit 1991: de Handleiding Rampenbestrijding. Onder andere wordt daarin de rol/organisatie van de gemeente beschreven, omdat vooral op gemeentelijk niveau er tot eenheid van opvatting moet worden gekomen, een noodzakelijke voorwaarde omdat het bij de rampenbestrijding aankomt op samenwerking. 9 Van een gemeentelijke functionaris op de plaats incident is in de handleiding nog geen sprake. Wel is sprake van een ambtenaar die volgens de handleiding binnen de gemeenten belast met rampenbestrijding en crisisbeheersing. Het zwaartepunt van zijn werkzaamheden ligt in de voorbereidende en voorwaardenscheppende sfeer. De handleiding beschrijft dat de invulling van de functie van ambtenaar rampenbestrijding (ARB) te veel per gemeente verschilt en dat om die reden de rol van ARB in een operationele organisatie niet algemeen kan worden beschreven, maar wel is er natuurlijk een verband tussen de aard en omvang van de preparatieve taak van de ARB en de operationele deelneming. Wat de inbreng van de ARB of een andere gemeentelijke functionaris bij deze operationele deelneming is, wordt verder niet beschreven. 10 De afstemmingsgremia op de plaats incident (aangeduid als Coördinatieteam Plaats Incident (CTPI) en Commando Rampterrein (CoRT)) zijn volgens de handleiding uitsluitend bedoeld voor de operationele hulpdiensten. In 2003 is er een geactualiseerde versie van de handleiding verschenen: het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding. Hierin wordt gesproken over een operationele staf bij GRIP 1 situaties, een zogenoemd CTPI, dat functioneert op operationeel niveau. Volgens het handboek maakt eventueel een liaison van de gemeente deel uit van het CTPI. Bij een verdere opschaling naar GRIP 2 dient een ARB deel uit te maken van het CoRT. Een zelfde of wellicht dezelfde ARB, dit wordt niet duidelijk beschreven in het handboek, maakt ook deel uit van het Gemeentelijk Beleidsteam (GBT), dat op strategisch niveau functioneert. Het GBT adviseert, aldus het handboek, de burgemeester (opperbevelhebber) bij het maken van bestuurlijke afwegingen met betrekking tot de rampenbestrijding en bij het nemen van beleidsbeslissingen. In 2006 wordt door de multidisciplinaire werkgroep GRIP het referentiekader GRIP opgesteld dat door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties middels een circulaire landelijk wordt verspreid. De kernbezetting van afstemmingsgremia op de plaats incident, nu aangegeven als CoPI, is nog steeds voorbehouden aan de brandweer, politie en geneeskundige hulpverlening. De gemeente wordt volgens het referentiekader alleen in het Regionaal Operationeel Team (ROT) en GBT vertegenwoordigd. 9 Circulaire van de minister van Binnenlandse Zaken, d.d. 14 november Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (1991), Handleiding Rampenbestrijding. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 9

16 Een exact punt in het verleden waarop de functie van OvD-Bz in de praktijk werd uitgevoerd dat wil zeggen dat een gemeentefunctionaris vanaf de plaats incident de uitvoering van bevolkingszorgtaken uitzette/coördineerde en ten behoeve van de noodzakelijk geachte afstemming deel ging uitmaken van het CoPI (in het verleden nog CTPI genoemd) is niet precies aan te wijzen. (Veiligheids)regio s zijn hier niet gelijktijdig toe overgegaan. Uit raadpleging van evaluaties van incidenten tussen 2000 en 2008 blijkt bijvoorbeeld het volgende: Inzet AOV tijdens de brand De Bonte Wever (7 mei 2001) 11 In De Bonte Wever, een recreatiecentrum in Slagharen (gemeente Hardenberg), ontstond op 7 mei 2001 een grote brand. Tijdens deze brand werd het recreatiecentrum nagenoeg geheel verwoest. Tijdens de brand geeft de regionaal officier van dienst (brandweerfunctie), vanwege de inschatting dat er mogelijk nog veel potentiele slachtoffers in het recreatiecentrum aanwezig zijn, CTPI-alarm. Volgens het evaluatierapport was de AOV destijds in de gemeente Hardenberg uitgerust met een semafoon en een gsm, zodat deze door de meldkamer gealarmeerd kon worden ten tijde van een groot incident. De AOV is na het CTPI-alarm gealarmeerd en ter plaatse gegaan. Eenmaal ter plaatse is de AOV door een OvD-B geïnformeerd over het incident, maar hij heeft geen onderdeel uitgemaakt van het CTPI. De AOV is later, conform de planvorming destijds, deel uit gaan maken van het crisisteam, bestaande uit onder andere de gemeentesecretaris en de burgemeester. Vanuit hier zijn de bevolkingszorgtaken gestart en gecoördineerd. Inzet ARB bij dijkverschuiving Wilnis (26 augustus 2003) 12 De langdurige warme en droge periode in de zomer van 2003 had gevolgen voor één van de veendijken in de gemeente De Ronde Venen. Op 26 augustus is door deze droogte plotseling een gedeelte van de dijk van de bebouwde kom in Wilnis gaan schuiven. Volgens de evaluatie kwam direct na de eerste melding de hulpverlening flink op gang. 20 minuten na de eerste melding werd ook de ARB door de meldkamer gealarmeerd met de melding dijkverschuiving in Wilnis. De ARB heeft vervolgens direct het beleidsteam en het operationele team gealarmeerd en gevraagd deze naar het gemeentehuis te gaan. De ARB heeft vanaf het begin van de opschaling deel uitgemaakt van het CTPI en coördineerde van daar uit de uit te voeren werkzaamheden op het gebied van de bevolkingszorg. De ARB had overigens tijdens dit incident een dubbelrol, aangezien hij zowel in het CTPI zitting had als in het beleidsteam op het gemeentehuis. In de destijds geldende GRIP-regeling, zoals die in het evaluatierapport staat vermeld, staat dat bij GRIP-1 t/m 4 een gemeentelijke vertegenwoordiger op het terrein van het incident aanwezig dient te zijn. Verder oordeelt men in het rapport dat het deelnemen van één ARB aan de rampenbestrijdingsorganisatie te weinig is. Een ARB dient namelijk op het terrein van het incident te zijn, vanaf GRIP-2 dient er ook een ARB in het ROT zitting te nemen en vanaf GRIP-3 dient er tevens een ARB in het beleidsteam zitting te nemen. Het feit dat de ARB zowel zitting nam in het CTPI als in het beleidsteam werd aangeduid als een verbeterpunt. In deze gevallen zou dan een tweede ARB opgeroepen moeten worden. 11 Hazebroek, H., Helsloot, I., Roskam Abbing, M., Scholtens, A., Teunis, J. (2002). Evaluatie brand De Bonte Wever. Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding, Arnhem. 12 Gemeente De Ronde Venen (2004). Evaluatie dijkverschuiving Wilnis. Mijdrecht. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 10

17 Inzet ARB bij museumbrand Amersfoort (22 oktober 2007) 13 In de Elleboogkerk te Amersfoort, waarin het Armandomuseum gevestigd was, vindt op 22 oktober 2007 een grote brand plaats. Het gebouw brandt hierbij geheel af. Direct na het afkondigen van GRIP-1 wordt een ARB gealarmeerd. Gemeentelijke medewerkers waren op dat moment, na het zien van rookwolken boven de stad, al bezig met het incident. Eén ARB besluit ter plaatse te gaan naar het incidentterrein en laat zich informeren door een OvD-B. Een andere ARB blijft in het gemeentehuis ten bate van het GBT. De ARB ter plaatse bij het incidentterrein blijft volgens de evaluatie ter plaatse om het GBT in het gemeentehuis te kunnen blijven voorzien van informatie. Het is niet duidelijk of deze ARB is aangesloten bij het CTPI. De ingezette bevolkingszorgtaken, in dit geval het opvangen en verzorgen van betrokkenen, werden vanuit het GBT georganiseerd. Inzet AOV bij het mysterie van Hoogeveen (5 november 2007) 14 Op 5 november 2007 krijgt het personeel van een dierenzaak in Hoogeveen te maken met acute gezondheidsproblemen. Aangezien onduidelijk is waar deze acute klachten vandaan komen, wordt uiteindelijk opgeschaald naar GRIP-3. Gedurende de incidentbestrijding worden 23 personen in quarantaine gehouden en mogen 77 personen het gebied niet uit. 25 personen worden uiteindelijk opgenomen in een ziekenhuis. In de evaluatie wordt weergegeven dat de rol van AOV in het CoPI niet helder omschreven is in de planvorming. Hoewel door de andere partijen gewaardeerd werd dat de AOV ter plaatse was en kon meedenken, zou de AOV geen echte taak hebben gehad in het CoPI. De AOV neemt als liaison tussen het CoPI en de gemeentelijke processen deel aan het CoPI, maar tijdens dit incident zou dit onvoldoende tot zijn recht zijn gekomen. Men geeft in de evaluatie aan dat, gezien de huidige invulling van de rol, de AOV geen plaats zou moeten nemen in het CoPI. Dit mede vanwege het grote aantal personen dat reeds zitting heeft in het CoPI. Inzet AOV bij brand scheepswerf in De Punt (9 mei 2008) 15 Op 9 mei 2008 vindt er een grote brand plaats in een bedrijfspand (scheepswerf) in de plaats De Punt, regio Drenthe. Tijdens deze brand maakt de wachtcommandant van de politie, medewerker van de meldkamer in Drenthe, voor de eerste keer GRIP-1. Echter aangezien de centralist van de brandweer niet conform GRIP-1 alarmeert, wordt onder andere de AOV niet gealarmeerd. De AOV wordt uiteindelijk wel gealarmeerd als later wordt opgeschaald naar GRIP-2. De AOV gaat dan alsnog ter plaatse om deel te nemen aan het CoPI. Uiteindelijk zal de AOV vanaf het derde CoPI deelnemen. Uit de evaluatie komt niet naar voren of vanaf dat moment de bevolkingszorgtaken door de AOV ter plaatse worden gecoördineerd. Planvorming en praktijk verschillen, zo blijkt uit de evaluatie, bij dit incident in zoverre van elkaar dat in de GRIP-regeling van de regio Drenthe destijds stond dat een AOV slechts situatieafhankelijk deel uit maakt van het CoPI. Uit gevoerde interviews door de schrijvers van het rapport blijkt dat in de praktijk de AOV in Drenthe altijd aanwezig is in het CoPI. 13 Bekkers, H., Hanemaayer, D., Flierman, D. (2007). Museumbrand Amersfoort: Evaluatie van het optreden van de hulpdiensten tijdens de brand in de Amersfoortse Elleboogkerk op 22 oktober B&A Consulting bv, Den Haag. 14 Bos, J.G.H., Jumelet, J., Schaap, S.D., Wensveen, M. (2008). Het mysterie van Hoogeveen: Evaluatie van de crisisbeheersing naar aanleiding van een incident in een dierenwinkel in Hoogeveen. COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, Den Haag. 15 Helsloot, I., Oomes, E., Weewer, R. (2009). Eindrapport Evaluatie van de brand in De Punt op 9 mei Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 11

18 Over een rol van de gemeente bij niet-grip situaties staat in de Taskforce Gemeentelijke Processen uit een citaat van Wouter Jong, coördinator crisisbeheersing Nederlands Genootschap van Burgemeesters: In toenemende mate zullen gemeentelijke deelprocessen de spil in crisisbeheersing gaan worden. Zeker ten aanzien van de zogenoemde GRIP-0 situaties, die operationeel bescheiden zijn maar op gemeentelijk vlak juist veel van een gemeente verlangen. Van familiedrama s, zinloos geweld tot ernstige ongevallen en misdrijven. In toenemende mate zal de gemeente daar actief op moeten reageren. Een cruciale beleidsstap wordt gemaakt in 2009 als het RRCP in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt uitgebracht. Doel van het plan is om de uniformiteit binnen de crisisbeheersing in Nederland zo veel mogelijk te waarborgen. Het RRCP had tot subdoelen: De inrichting van de regionale crisisorganisatie te verbreden van rampenbestrijding naar crisisbeheersing; De basis te leggen voor een eenduidige en transparante inrichting van de regionale crisisorganisatie; De basis te leggen voor een regionale crisisorganisatie waarop externe partners moeiteloos kunnen aanhaken; De basis te leggen voor multidisciplinair opleiden, trainen en oefenen (MOTO) waardoor een flexibele inzet en uitwisselbaarheid van functionarissen (ook bovenregionaal) mogelijk wordt; De basis te leggen voor het verbeteren van de randvoorwaardelijke processen door inbedding in de regionale crisisorganisatie; De planfixatie te verminderen door uit te gaan van reguliere dienst- en hulpverlening. Het RRCP is in 2010 vastgesteld door het Veiligheidsberaad, het overleg van de 25 voorzitters van de veiligheidsregio s 17. In het RRCP wordt voor het eerst een functionaris van de gemeente naar analogie van de andere leden in het CoPI aangeduid als OvD-Bz als mogelijk onderdeel aan de kernbezetting van het CoPI toegevoegd. Deze functie die in de praktijk al op ad-hoc basis werd ingevuld door de ARB (of lokaal anders genoemd) kreeg hierdoor ook een unieke plek in de (niet- bindende) planvorming. 18 Bij het tot stand komen van het RRCP moesten de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de OvD-Bz nog verder worden uitgewerkt, echter werd wel al gesteld dat deze in de lijn zouden liggen van de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de OvD s van de operationele hulpdiensten: De OvD-Bevolkingszorg is op de plaats incident belast met de leiding over de organisatie van de Bevolkingszorg zonder daarbij te treden in de inhoudelijke wijze van optreden op het gebied van de gemeentelijke processen. De OvD-Bevolkingszorg is verantwoording verschuldigd aan de Algemeen Commandant Bevolkingszorg en draagt zorg voor een goede rapportage. (Projectteam Regionaal Crisisplan, 2009) Taskforce Gemeentelijke Processen, De gemeente als professionele kolom in de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Vastgesteld door het Veiligheidsberaad in de vergadering van 13 december Opgemerkt wordt dat momenteel, in opdracht van het Veiligheidsberaad, gewerkt wordt aan het bijstellen van het Referentiekader Regionaal Crisisplan. 18 Taskforce Gemeentelijke Processen, De gemeente als professionele kolom in de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Vastgesteld door het Veiligheidsberaad in de vergadering van 13 december Ook de functie van Algemeen Commandant werd als nieuwe functie geïntroduceerd naar analogie van de ACfunctie bij de politie. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 12

19 Uit raadpleging van de evaluatie van het schietincident in winkelcentrum De Ridderhof in 2011, blijkt dat, na vaststelling van het RRCP in 2010 door het Veiligheidsberaad, niet alle veiligheidsregio s ook gelijk een OvD-Bz aan het CoPI hebben toegevoegd: Inzet MOV bij schietincident De Ridderhof (9 april 2011) 20 In het winkelcentrum De Ridderhof vindt op 9 april 2011 een schietincident plaats, waarbij zeven personen (waaronder de dader) om het leven komen en 16 mensen verwond zijn. Het incident wordt in eerste instantie opgeschaald naar GRIP-2 en later door de burgemeester van Alphen aan den Rijn naar GRIP-3. Nadat de politie-, ambulance en uiteindelijk ook de brandweereenheden gealarmeerd zijn door de meldkamer, wordt ook de Medewerker Openbare Veiligheid (MOV) gealarmeerd. Volgens de evaluatie is het CoPI tijdens de incidentbestrijding drie keer bijeen geweest. Het eerste CoPI overleg richtte zich op de coördinatie van activiteiten die direct gerelateerd waren aan het schietincident. Tijdens het tweede CoPI werden de activiteiten met betrekking tot de bomdreiging van nabij gelegen winkelcentra gecoördineerd. Het derde en laatste CoPI coördineerde de activiteiten tijdens de herdenking op zondag 10 april. De MOV nam, volgens de evaluatie, geen deel aan het CoPI. Dit was conform de op dat moment geldende GRIP-procedure in de regio Hollands-Midden. Echter, aangezien in de avond van 9 april bij het ontbinden van het ROT toch behoefte bestaat aan een link tussen het gemeentelijke proces Opvang & Verzorging en het CoPI, wordt getracht een CoPI+ (CoPI-plus) in te richten door een MOV aan te laten sluiten bij het CoPI. Aangezien er te weinig MOV ers beschikbaar zijn, lukt dit uiteindelijk niet. Het overleg tussen het CoPI en de MOV wordt telefonisch gevoerd. Dit is volgens het evaluatierapport het eerste moment dat een MOV er betrokken werd bij het CoPI. Alle uitgevoerde bevolkingszorgtaken zijn door de MOV er vanuit het gemeentehuis gecoördineerd De functie van anno nu De Wet veiligheidsregio s, die sinds 2010 van kracht is, stelt in artikel 16 lid 1 21 dat het bestuur van de veiligheidsregio minimaal eens in de vier jaar een crisisplan vaststelt. In dit crisisplan dient onder andere een beschrijving van de betrokken organisaties te bevatten, waaronder de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden in het kader van de rampenbestrijding en crisisbeheersing. In het bijbehorende Besluit veiligheidsregio s 22 wordt onder andere de kernbezetting van de verscheidene crisisteams als het CoPI en het ROT beschreven. De functie van OvD-Bz wordt echter niet genoemd in het besluit, terwijl het RRCP wel de opmaat voor het besluit was: Een commando plaats incident bestaat uit: (a) een leider commando plaats incident; (b) een officier van dienst van de brandweer; (c) een officier van dienst geneeskundig; (d) een officier van dienst van de politie of van de Koninklijke marechaussee; (e) een informatiemanager commando plaats incident, en (f) een voorlichtingsfunctionaris commando plaats incident Inspectie Openbare Orde en Veiligheid (2011). Schietincident in De Ridderhof Alpen aan den Rijn : Artikel 16 lid 1 Wet veiligheidsregio s, ontleend aan : Artikel lid 1 en artikel lid 1 Besluit veiligheidsregio s, ontleend aan : Artikel lid 1 Besluit veiligheidsregio s, ontleend aan Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 13

20 In de Nota van Toelichting op het Besluit veiligheidsregio s staat enkel nog: Het commando plaats incident stemt af conform de in het crisisplan vastgelegde afspraken met andere bij de rampenbestrijding of crisisbeheersing betrokken partijen. Deze afstemming heeft betrekking op te nemen maatregelen of de inzet van capaciteiten van deze partners. (A. Th. B. Bijleveld-Schouten, Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 1 juli 2010). De ad-hoc ontwikkelingen die al gaande waren en het uitkomen van het RRCP bleken tenminste beleidsaanjagers te zijn voor een OvD-Bz in het CoPI. Want hoewel een OvD-Bz krachtens de wet geen deel hoeft uit de te maken van het CoPI blijkt uit bestudering van regionale crisisplannen en al dan niet gekoppelde GRIP-regelingen van veiligheidsregio s in Nederland dat de functie van OvD-Bz in alle regionale crisisplannen wel wordt benoemd. Dit wil echter niet zeggen dat de OvD-Bz ook in alle regio s is opgenomen in de kernbezetting van het CoPI. In de veiligheidsregio IJsselland en Amsterdam-Amstelland staat bijvoorbeeld in het Regionaal Crisisplan (RCP) dat een OvD-Bz indien nodig aan het CoPI kan worden toegevoegd. In de regio Kennemerland staat in het RCP dat, afhankelijk van de afspraken met de afzonderlijke gemeenten, een OvD-Bz aan het CoPI deelneemt. De veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland is momenteel de enige regio die in het RCP heeft staan dat een OvD-Bz nog niet deelneemt aan het CoPI. In alle andere veiligheidsregio s maakt de OvD-Bz deel uit van de kernbezetting van het CoPI (zie ook tabel 1). In de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond is, als voorbeeld, tijdens de vergadering van het Dagelijks Bestuur op 16 januari 2012 besloten om: de ARB, conform de landelijke naamgeving, voortaan OvD-Bz te laten heten en; de OvD-Bz, aangezien de OvD-Bz noodzakelijk is in de CoPI-bak om de processen bevolkingszorg te vertegenwoordigen en op te starten, voortaan in de hernieuwde GRIP-regeling 24 op te nemen als lid van de kernbezetting van het CoPI. Het Algemeen Bestuur van de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond stelde vervolgens tijdens de vergadering op 13 februari 2012 de GRIP-regeling, versie 6.0, vast. Het RCP van de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond beschrijft de functie van OvD-Bz als: De (OvD-Bz) maakt onderdeel uit van het Commando Plaats Incident (CoPI). De OvD-Bz geeft leiding aan de uitvoeringsorganisatie van de bevolkingszorg in het inzetgebied CoPI. Kerntaken OvD-Bz zijn: deelnemen aan het CoPI; zorgdragen voor de opstart van de gemeentelijke processen (Bevolkingszorg) en leiding van de gemeentelijke functionarissen in het inzetgebied CoPI; zorgdragen voor overdracht naar de reguliere gemeentelijke organisatie; en het adviseren van het bestuur. 25 En ook volgens het Opleidingskader voor de functie van, opgesteld door de projectgroep GROOT (2010), dient: De Officier van Dienst - Bevolkingszorg onderdeel uit [te maken] van het Commando Plaats Incident (CoPI). Hij geeft leiding aan de uitvoeringsorganisatie van de bevolkingszorg in het inzetgebied CoPI. De Officier van Dienst -Bevolkingszorg: - ontvangt leiding van en legt verantwoording af aan de leider CoPI; - geeft de leider CoPI gevraagd en ongevraagd advies. 24 Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijdingsprocedure Rotterdam-Rijnmond, versie Regionaal Crisisplan Rotterdam-Rijnmond Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 14

21 2.3. Opleiding en toetsing De bevolkingszorg en daaraan gekoppeld de functie van OvD-Bz is, zoals in de inleiding aangegeven, steeds verder geprofessionaliseerd. Dit valt op te maken uit bepaalde lopende ontwikkelingen, zoals de producten van de projectgroep GROOT 26 gericht op de kwalificatieprofielen en opleidingskaders voor de bevolkingszorg en de Kennispublicatie Bevolkingszorg. 27 De kwalificatieprofielen zijn opgesteld binnen het landelijk project GROOT, waarvoor door het toenmalige ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties subsidie is verleend. 28 De landelijke projectgroep GROOT, bestaande uit regionale en lokale coördinatoren gemeentelijke processen, is opgericht om kwalificatieprofielen en opleidingskaders te ontwikkelen voor de gemeentelijke kolom. De projectgroep deed dit in opdracht van het overleg van coördinerend gemeentesecretarissen. Doelstelling GROOT: Het project GROOT ontwikkelt landelijke, kwalitatief goede opleidingskaders voor gemeentelijke sleutelfunctionarissen binnen de crisisbeheersing en streeft daarbij naar landelijke uniformiteit. Dit doen we vóór het veld en vooral ook mét het veld. Hiermee proberen we het gat te vullen dat voor de oranje kolom nog steeds bestaat: het ontbreken van gemeentelijke functiespecifieke opleidingen voor de crisisbeheersing. (Factsheet GROOT, 2009). Er bestaat binnen GROOT een specifiek kwalificatieprofiel voor de functie van OvD-Bz. In dit kwalificatieprofiel staat onder andere het volgende over de OvD-Bz: De Officier van Dienst - Bevolkingszorg heeft de volgende kerntaken: 1. Deelnemen aan het CoPI; 2. Zorgdragen voor de opstart en leiding van de gemeentelijke processen (bevolkingszorg) en de gemeentelijke functionarissen in het inzetgebied CoPI; 3. Zorgdragen voor overdracht naar de reguliere gemeentelijke organisatie. Vakbekwaam worden Het wenselijke basisniveau is voor de Officier van Dienst - Bevolkingszorg als volgt: Algemene kennis en vaardigheden: HBO werk- en denkniveau; Kennis van en ervaring met een politiek/bestuurlijke omgeving. Functionele kennis en vaardigheden: Kennis van de multidisciplinaire (regionale) crisisorganisatie; Kennis van de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Stafsectie en taakorganisaties bevolkingszorg; Kennis van de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van primair de brandweer, politie en GHOR en secundair de overige partners in de crisisbeheersing, alsmede de procesinhoudelijke afhankelijkheden daarmee; 26 GROOT(ER) is een landelijke projectgroep bestaande uit regionale en lokale coördinatoren gemeentelijke processen die het initiatief hebben genomen om kwalificatieprofielen en opleidingskaders te ontwikkelen voor de gemeentelijke kolom. De projectgroep doet dit in opdracht van het overleg van coördinerend gemeentesecretarissen en het overleg van coördinatoren gemeentelijke processen. 27 Kennispublicatie bevolkingszorg: een uitgave van het Infopunt Veiligheid van het Instituut Fysieke Veiligheid, juni Maarten Dewachter, opdrachtnemer namens het Landelijk Overleg van Coördinerend Gemeentesecretarissen, in zijn inleiding op de kwalificatieprofielen. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 15

22 Kennis van de gecoördineerde regionale incidentbestrijdingsprocedure (GRIP); Kennis van relevante wet- en regelgeving; Kennis van en inzicht in het regionaal risicoprofiel; Ervaring met het werken onder crisisomstandigheden. Vakbekwaam blijven De Officier van Dienst - Bevolkingszorg blijft vanuit zijn reguliere functie en op basis van bijscholing, training en oefening bovenstaande kennis en vaardigheden en de in dit profiel aangegeven competenties bezitten. Hij voldoet daarbij minimaal aan de verplichtingen die in het kader van de Wet veiligheidsregio s en het regionaal vastgestelde opleidings-, trainingsen oefenbeleid worden gesteld. Vakbekwaam blijven is zowel een werknemers- als werkgeversverantwoordelijkheid. De profielen zijn opgesteld in opdracht van- en vervolgens vastgesteld door het Landelijk Overleg Coördinerend Gemeentesecretarissen, een managementraad van het landelijk Veiligheidsberaad. 29 Er bestaan verschillende opleiders in Nederland die een traject aanbieden voor het opleiden van OvD s-bz. Drie van deze opleiders geven op hun website aan dat de opleiding conform het kwalificatieprofiel en het opleidingskader van GROOT wordt aangeboden. De opleidingen verschillen, conform de informatie die op de websites van de opleiders is terug te vinden, weinig van elkaar op het gebied van inhoud en duur. 30 Naast het opleiden, bestaat er sinds 2012 ook de mogelijkheid om de rol te laten examineren. Het IFV heeft in samenspraak met het Veiligheidsberaad een landelijk examen voor de functie van OvD- Bz opgesteld en biedt deze tegen een vergoeding aan. Op het moment van schrijven wordt het landelijk examen voor de functie van OvD-Bz geëvalueerd en indien nodig wordt de vorm van het afnemen van het examen bijgesteld. Opleiding en toetsing in de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond Op het gebied van de crisisbeheersing bestaat de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond uit vier samenwerkingsgebieden 31 (samenwerkende gemeenten) en de gemeente Rotterdam. In 2013 zijn de kwalificatieprofielen van GROOT vastgesteld door de regionale kerngroep van officieren van dienst bevolkingszorg 32 en worden deze algemeen binnen deze regio gehanteerd. De kerngroep is een maandelijks overleg, voorgezeten door de coördinerend gemeentesecretaris. In de kerngroep worden de vier bestaande samenwerkingsgebieden op het gebied van crisisbeheersing en de gemeente Rotterdam vertegenwoordigd. Binnen de kerngroep worden afspraken gemaakt over de wijze waarop invulling gegeven dient te worden aan de bevolkingszorg. Besluiten van de kerngroep worden als algemeen geldend geacht binnen de regio. Het staat individuele gemeenten echter nog steeds vrij, indien men het niet eens is met een besluit, om anders te handelen. Aangezien gemeenten zelf de kosten van het OTO dragen, bepalen zij grotendeels zelfstandig hoe medewerkers worden opgeleid en door welke opleider. De veiligheidsregio heeft een Multidisciplinair Meerjaren Opleidings-, Toetsing, en Oefenbeleidsplan Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond (MMOTO). In de werkgroep die uitvoering geeft aan dit plan 29 Het Veiligheidsberaad bestaat uit de 25 voorzitters van de veiligheidsregio's : ontleend aan: en 31 De samenwerkingsgebieden zijn: (1) Goeree-Overflakkee, (2) Noord-Oever, (3) Voorne-Putten en (4) Zuid. 32 Vastgesteld door de regionale kerngroep OvD s-bz en in februari 2014 opnieuw, met de formats van taakkaarten, bekrachtigd. Van planarena naar praktijkarena J.W.P. Keemink (MCPM4) Pagina 16