Jaarverslag. Instituut. Bouwrecht. voor 1 6

Transcriptie

1 Jaarverslag 2 0 Instituut voor 1 6 Bouwrecht

2 Jaarverslag Instituut voor Bouwrecht

3 Inhoudsopgave Voorwoord 1 A. In vogelvlucht 2 1. Waar staat het Instituut voor Bouwrecht voor? 2 2. Wat doet het Instituut voor Bouwrecht? 2 3. Strategie 4 4. Hoe verhoudt het Instituut voor Bouwrecht zich tot de bouwrechtelijke wereld? 4 5. Banden van het Instituut 6 B. Activiteiten 7 1. Onderzoek Het Hamburgs model als innovatie oplossing voor geluidsproblemen Publiekrechtelijke toestemmingen en de UAV-GC 2005, Een praktische toelichting vergunningen 7 2. Onderwijs Inleiding Karakter van het onderwijs Inhoud van het onderwijs en waardering 8 3. De uitgeeffunctie Tijdschrift voor Bouwrecht Actualiteiten Bouwrecht Virtueel Kenniscentrum 8 4. Scriptieprijs 9 5. De platform functie Inleiding Platform of Experts in Planning Law Ministerie Infrastructuur en Milieu en IBR expert meetings Omgevingswet: planschade/ nadeelcompensatie en voorbereidingsprocedures De Europese Vereniging voor Bouwrecht Vereniging voor Bouwrecht Inleiding VBR-preadvies Vereniging voor Bouwrecht Advocaten Inleiding Bestuur Lidmaatschap Vergaderingen 13 iii C. Financiering 14 D. Bijlagen Samenstelling Algemeen Bestuur en Dagelijks Bestuur Medewerkers Leerstoelen Bouwrecht Inhoud Tijdschrift voor Bouwrecht Samenstelling Redactie en Redactieraad Verrichte onderzoeken Overzicht bijeenkomsten Onderwijsprogrammaraad en Comité van Aanbeveling Overige publicaties, voordrachten en activiteiten van medewerkers 31

4 Voorwoord De wereld van het bouwen is langzaam maar zeker ingrijpend aan het veranderen. De technologische ontwikkelingen van BIM, robotisering en drie-d printen zijn geen toekomst muziek meer, maar zijn er. De gevolgen voor het bouwrecht doen zich gevoelen, maar heel doordacht zijn die nog niet. In het verslagjaar van 2015 is het initiatief ontwikkeld om een onderzoek op te zetten naar die ontwikkelingen en dat onderzoek is in van start gegaan. Met dat onderzoek geeft het Instituut voor Bouwrecht aan, dat het in voorhoede van nieuwe juridische ontwikkelingen staat. Er zijn ook grote ontwikkelingen op het gebied van het publiekrecht, namelijk alle wetgevingsactiviteiten die rond de Omgevingswet plaatsvinden. Ook daar speelt het Instituut op in. Er is betrokkenheid bij de voorbereiding van de wet, er wordt uitgebreid aandacht aan besteed in het Tijdschrift voor Bouwrecht en het Grote Omgevingswetcongres, dat wederom werd georganiseerd, is een begrip geworden. Vermeldenswaard in dit Voorwoord is ook de promotie in Groningen van IBR medewerker Constantijn Hageman op 22 december op het onderzoek: Sturing in de ruimtelijke ordening door Rijk en provincies, Een juridisch onderzoek naar sturingsinstrumenten van Rijk en provincies en hun verenigbaarheid met de gedecentraliseerde bevoegdheidsverdeling in het ruimtelijk bestuursrecht. Tot slot stemde de benoeming van dr. ir. A.G. Bregman tot hoogleraar Bouwrecht aan de juridische faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen tot grote vreugde. Kortom in het verslagjaar heeft het Instituut zijn fundamentele taak om het bouwrecht in de brede betekenis van het woord verder te brengen, weer meer dan waar gemaakt. Voor het overige, de onderwijs- en uitgeefactiviteiten betreffende, kan geconstateerd worden, dat de genoemde activiteiten bevredigend zijn verlopen. Er wordt teruggekeken op een positief verlopen verslagjaar. 1 Een schaduw was er wel in het verslagjaar. Het bestuurslid Ineke Schuurmans is daags voor Kerstmis overleden. Zij was een zeer gewaardeerd lid van het Algemeen Bestuur. Den Haag, juni 2017 Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis (directeur)

5 2 A. In vogelvlucht 1. Waar staat het Instituut voor Bouwrecht voor? Traditiegetrouw wordt in het jaarverslag begonnen met de beantwoording van de vraag: waar staat het Instituut voor Bouwrecht voor? Het Instituut voor Bouwrecht, opgericht op 30 december 1968, houdt zich bezig met het bouwrecht in de brede zin van het woord. Het nemen van een initiatief om een bouwwerk te realiseren, de ontwikkeling van een binnenstedelijk gebied, de vorm waarin opdrachten in de markt gezet kunnen worden tot en met de beheerfase en de sloop van gerealiseerde bouwwerken: alles wat juridisch met deze onderwerpen te maken heeft, is onderwerp van juridische studie, onderwijs en gedachtevorming van het Instituut voor Bouwrecht. Daarmee is ook duidelijk dat het Instituut voor Bouwrecht zich bezig houdt met het publiek- en privaatrecht. Een weg kan immers niet gebouwd worden zonder kennis van de publiekrechtelijke regelgeving, maar ook niet zonder kennis van het privaatrecht. En hetzelfde geldt voor alle bouwprojecten. De beoefening van het bouwrecht onder de vlag van het Instituut voor Bouwrecht staat echter voor nog meer. Kenmerkend in de jarenlange praktijk van het onderzoek van het Instituut voor Bouwrecht is de integrale benadering van juridische vraagstukken. Integraal doordat juridische vraagstukken, indien deze zich daartoe lenen, benaderd worden vanuit het publiekrecht én vanuit het privaatrecht. Maar ook integraal doordat juridische vraagstukken benaderd worden vanuit een wetenschappelijke kant én vanuit een praktische kant. Het bouwrecht is een toegepaste wetenschap en dat vereist dat zinvol nadenken over dit onderdeel van het recht altijd dient te geschieden vanuit de gedachte dat de praktijk met de resultaten van het onderzoek iets moet kunnen. Waar trekt het Instituut voor Bouwrecht de grens voor onderzoeksvragen? Die grens wordt bepaald door de statuten: Het doel van de Stichting Instituut voor Bouwrecht is het op onafhankelijke wijze bevorderen van de wetenschappelijke en praktische beoefening van het bouwrecht, alsmede van de studie van juridische en maatschappelijke vraagstukken en verschijnselen in het algemeen, voor zover die betrekking hebben op of van betekenis kunnen zijn voor de kennis en verdieping van het bouwrecht. De kern van de statuten wordt gevormd door het woord onafhankelijk. Het Instituut voor Bouwrecht verricht zijn werkzaamheden zonder last of ruggespraak van partijen die vanwege hun politieke of economische achtergrond voor bepaalde belangen staan. Uiteraard verricht het Instituut voor Bouwrecht werkzaamheden voor bepaalde partijen zoals brancheverenigingen of overheden, maar aan die werkzaamheden worden altijd voorwaarden verbonden om te waarborgen dat het onderzoek en de uitkomsten in een sfeer van academische vrijheid gerealiseerd worden. Dat neemt soms de vorm aan van een begeleidingscommissie waarin verschillende belangen vertegenwoordigd zijn. Soms is de financiering van een onderzoek afkomstig uit verschillende bronnen. En heel vaak wordt de onafhankelijkheid gewaarborgd door de openbaarheid van de onderzoeksresultaten. Kortom het Instituut voor Bouwrecht is een in Nederland unieke denktank gericht op de maatschappelijk en economisch van groot belang zijnde wereld van bouwen, ontwikkelen en beheersen van de omgeving. Het Instituut voor Bouwrecht wordt bestuurd door een Algemeen Bestuur en een Dagelijks Bestuur. De samenstellingen van deze besturen treft u aan in D.1. De samenstelling van de medewerkers van het Instituut voor Bouwrecht is opgenomen in D Wat doet het Instituut voor Bouwrecht? Het Instituut voor Bouwrecht: doet onderzoek verzorgt onderwijs publiceert fungeert als ontmoetingscentrum voor bouwrechtelijk Nederland. Onderzoek Het Instituut voor Bouwrecht verricht onderzoek op verzoek van derden en op eigen initiatief. Het onderzoek varieert van niveau van enerzijds promotieonderzoek tot anderzijds dat van concrete onderzoeksopdrachten van verschillende omvang.

6 3 Onderwijs Het Instituut voor Bouwrecht verzorgt zeer succesvol verschillende vormen van onderwijs. Een deel van het onderwijs komt ten goede aan de klassieke achterban van het Instituut voor Bouwrecht: de bouwrecht specialisten. Dit zijn juristen werkzaam in de advocatuur, het bedrijfsleven of de overheid die zich geheel of gedeeltelijk toeleggen op het bouwrecht. Daarnaast verzorgt het Instituut voor Bouwrecht in-company bijeenkomsten. Publiceren Tot enkele jaren geleden publiceerde het Instituut voor Bouwrecht tezamen met derden. Daar is sinds het verslagjaar 2008 verandering in gekomen doordat het Instituut voor Bouwrecht aanvankelijk minder omvangrijke, maar allengs grotere publicaties geheel in eigen beheer ging uitgeven. Enerzijds is de uitgeeffunctie voor het Instituut voor Bouwrecht van structureel belang geworden, anderzijds kan geconstateerd worden dat het een belangrijke plaats in de uitgevende wereld heeft verworven. Met regelmaat wordt het Instituut voor Bouwrecht benaderd met de vraag of een publicatie zich leent voor uitgeven door het Instituut voor Bouwrecht. Naar verwacht mag worden, zal de uitgeeffunctie in de komende jaren nog belangrijker worden. Deze functie biedt de mogelijkheid om de statutair omschreven onafhankelijkheid te realiseren. Het spreekt voor zich dat de publicaties niet beperkt zijn tot folio (papieren) uitgaven. Het Instituut voor Bouwrecht publiceert uiteraard ook op het internet. Dat gebeurt om te beginnen door middel van het digitale magazine Actualiteiten Bouwrecht. Dit is een (uitsluitend) digitaal magazine, waarin de lezer dagelijks op belangrijke jurisprudentie en ontwikkelingen wordt gewezen; wekelijks wordt het magazine per verzonden. Ook boeken worden digitaal aangeboden, o.a. voor tablets middels de gratis app Bliyoo en op ons kennisplatform IBR Tracker. Voorts is er het Virtuele Kenniscentrum. Het Virtuele Kenniscentrum is in 2007 in de lucht gegaan. De bezoeker kan daar tegen betaling verschillende dossiers raadplegen, waarin zich jurisprudentie, regelgeving, literatuur en andere, voor dat onderwerp van belang zijnde, informatie bevindt. De website van het Instituut voor Bouwrecht is ook een belangrijke bron van informatie voor bouwrechtelijk Nederland. Alle bijeenkomsten van het Instituut voor Bouwrecht worden daar genoemd en via de website kan men zich opgeven voor het bijwonen van een bijeenkomst. De uitgaven van het Instituut voor Bouwrecht zijn via de website te bestellen. Op de website is een aparte plaats gereserveerd voor het Europese platform. Een uitputtend beeld van de site is hiermee natuurlijk niet gegeven. Platform Het Instituut voor Bouwrecht fungeert als ontmoetingscentrum voor bouwrechtelijk Nederland.

7 4 Dit is een belangrijke functie van het Instituut voor Bouwrecht, die het Instituut voor Bouwrecht sinds jaar en dag vervult. Het Instituut voor Bouwrecht organiseert met enige regelmaat expertmeetings over onderwerpen, waarvoor het van belang is dat de betrokkenen met elkaar van gedachten kunnen wisselen in een onafhankelijke omgeving. Het kan hier gaan om concrete wetsontwerpen of om ontwikkelingen in een deelgebied van het bouwrecht. Het Instituut voor Bouwrecht verwijst voorts met regelmaat kennis zoekenden door naar de juiste vindplaats. Studenten weten het Instituut voor Bouwrecht te vinden o.a. vanwege de zeer uitgebreide bibliotheek, waarvan de collectie ook online is te raadplegen. 3. Strategie Het Instituut voor Bouwrecht vervult een centrale plaats in bouwrechtelijk Nederland. Zowel voor de praktijk als voor de wetenschap. Opdrachtgevende partijen en opdrachtnemende partijen onderkennen deze centrale rol van het Instituut voor Bouwrecht. Met regelmaat wordt het Instituut voor Bouwrecht dan ook benaderd om vanuit een partij overstijgende invalshoek antwoord te geven op vragen waar de praktijk mee worstelt en die een onafhankelijk en wetenschappelijk verantwoord antwoord behoeven. De strategie van het Instituut voor Bouwrecht is er dan ook vanzelfsprekend op gericht deze positie te behouden en te borgen. Dit vereist dat de werkwijze van het Instituut voor Bouwrecht garant staat om deze rol mogelijk te maken. Dat betekent concreet het volgende: Het Instituut voor Bouwrecht ontplooit zoveel mogelijk activiteiten, waaruit onderzoek (mede) gefinancierd kan worden. Het Instituut voor Bouwrecht doet zijn onderzoek op een manier die maakt dat er geen twijfel kan ontstaan aan de onafhankelijkheid. Met het ontplooien van meer activiteiten is sinds enkele jaren begonnen. Het onderwijs is uitgebouwd, waardoor het Instituut voor Bouwrecht thans een van de meest succesvolle aanbieders van bouwrechtelijk onderwijs is. Het gaat er in de komende tijd om deze positie te consolideren en, waar mogelijk, nog verder uit te bouwen. De uitgeeffunctie is uitgebouwd met IBR Tracker, het online kenniscentrum van het Instituut voor Bouwrecht. Een belangrijke pijler hierbij is het Tijdschrift voor Bouwrecht (TBR), maar zeker ook alle andere publicaties die de afgelopen jaren door ons zijn uitgegeven. IBR Tracker is daarmee uitgegroeid tot een zeer waardevolle databank. De strategie zal er in de komende jaren op gericht zijn IBR Tracker onder de aandacht van onze achterban te brengen. Het uitgeven van het tijdschrift dat wetenschappelijk er toe doet en dat tegelijkertijd de praktijk van de bouwrechtjurist weet te bedienen, vereist degelijkheid en onafhankelijkheid. Onafhankelijkheid is ook een conditio sine qua non voor de kwaliteit en het gezag van het onderzoek dat op het Instituut voor Bouwrecht wordt verricht. Die onafhankelijkheid wordt op een aantal manieren geborgd: onderzoek wordt begeleid door gemengd samengestelde begeleidingscommissies; adviesaanvragen ten behoeve van een bepaald concreet geschil of probleem, waar maar een partij mee te maken heeft en waarbij een partij invalshoek wordt gekozen, worden niet aangenomen; de financiering van onderzoek wordt zo breed mogelijk gezocht. Het laatste punt laat zien dat de beide doelen waarop de strategie van het Instituut voor Bouwrecht zich richt met elkaar verbonden zijn. Meer activiteiten maakt dat het Instituut voor Bouwrecht zijn opdracht, neergelegd in de statuten, beter kan vervullen. Anders gezegd: meer inkomsten uit eigen bronnen maakt dat het Instituut voor Bouwrecht datgene waartoe het Instituut voor Bouwrecht in het leven is geroepen, kan doen op de wijze die eveneens omschreven is in de statuten, namelijk onafhankelijk en ten goede komend aan bouwbreed Nederland. 4. Hoe verhoudt het Instituut voor Bouwrecht zich tot de bouwrechtelijke wereld? De opdrachtgevers Het Instituut voor Bouwrecht krijgt opdrachten uit verschillende hoeken. De overheid, zowel de Rijksoverheid als de lagere overheid, is traditioneel een grote opdrachtgever. De opdrachten zijn van uiteenlopende aard: het meewerken aan verschillende vormen van regelgeving; het evalueren van regelgeving; het schrijven van brochures waarin regelgeving wordt uitgelegd etc.; het verzorgen van cursussen voor overheden. Deze opdrachten worden veelal opgedragen nadat concurrentie heeft plaatsgevonden. Daarnaast wordt beroep gedaan op het Instituut voor Bouw-

8 recht om mee te denken in tal van werkgroepen. Gewezen wordt in dit verband op de formulering van de model inkoopvoorwaarden van de VNG en aan bijvoorbeeld de Richtlijn Proportionaliteit in het kader van het aanbestedingsrecht. Opdrachten worden voorts verleend door brancheorganisaties zoals de Neprom, Bouwend Nederland en de BNA uiteraard met inachtneming van de hiervoor gemaakte opmerkingen inzake de onafhankelijkheid. Met deze organisaties onderhoudt het Instituut voor Bouwrecht goede banden en wordt ook met enige regelmaat verzocht mee te denken over verschillende ontwikkelingen. Samenwerkingsverbanden Het Instituut voor Bouwrecht werkt nauw samen met verschillende universiteiten. Het gaat hier om te beginnen om de universiteiten waaraan een bouwrechtleerstoel verbonden is: Groningen, Leiden, Tilburg en Delft. Het initiatief tot het in het leven roepen van de leerstoelen is in het verleden door het Instituut voor Bouwrecht genomen. De financiering van de leerstoelen kwam aanvankelijk ook ten laste van het Instituut voor Bouwrecht, maar dat is thans niet meer het geval. Wat Groningen betreft, heeft het Instituut voor Bouwrecht nog steeds betrokkenheid bij het Curatorium van de leerstoel. De band met Tilburg is van oudsher innig. Wel verdient opmerking, dat de leerstoel bouwrecht per einde verslagjaar niet meer bezet is. Navraag leert dat de Tilburgse faculteit zich beraadt op een reorganisatie van bijzondere leerstoelen waarbij het vak bouwrecht wel in beeld zal blijven. In Leiden wordt de leerstoel bekleed door een lid van het Algemeen Bestuur. Ook de band met Delft is innig: de leerstoel wordt bekleed door de directeur van het Instituut voor Bouwrecht. Van de leerstoelen in Groningen, Leiden en Delft is een verslag opgenomen in D.3. Met de Universiteit van Utrecht, die van Amsterdam, de VU, de Universiteit Maastricht en de Open Universiteit bestaan eveneens goede contacten alsmede met de Technische Universiteiten van Twente en Eindhoven. Deze banden bestaan doordat gastcolleges worden verzorgd, afstudeerstudenten worden begeleid en/of door betrokkenheid bij activiteiten van het Instituut voor Bouwrecht van verschillende personen werkzaam bij deze universiteiten. Aan de Juridische Faculteit van de Universiteit Utrecht is op initiatief van de Raad van Arbitrage voor de Bouw een Masterclass Bouwrecht ontwikkeld, die in het jaar 2013 van start is gegaan. Het Instituut voor Bouwrecht heeft bij het opstellen van het curriculum een belangrijke rol gespeeld en zal tevens een deel van het onderwijs verzorgen. In dit kader mag vermelding verdienen dat aan de verschillende opleidingen het boek Bouwrecht in kort bestek wordt gebruikt. De evaluatie van de masterclass is goed geweest en in het komende verslagjaar wordt deze herhaald wederom met medewerking van het Instituut. Met de Amsterdam School of Real Estate (UvA) bestaat ook een goede band door de betrokkenheid van prof. dr. ir. A.G. Bregman als fellow. Het Instituut voor Bouwrecht gaat voorts soms ad hoc samenwerkingsverbanden aan met adviesbureaus of brancheorganisaties indien een onderwerp of opdracht daartoe aanleiding geeft. Samenwerking vindt eveneens plaats met de zusterorganisaties, zoals SBR-Curnet, STABU, CROW, de Betonvereniging en ISSO om maar een paar organisaties te noemen. Niet alleen wordt regelmatig met deze organisaties overlegd, ook worden onderzoeken samen uitgevoerd of worden lezingen verzorgd. De ondersteuning van buiten De wereld om het Instituut voor Bouwrecht heen, de praktiserende en de wetenschappelijke wereld, ondersteunt het Instituut voor Bouwrecht op tal van manieren. Om te beginnen is daar de Onderwijsprogrammaraad, waarin een groot aantal personen zitting heeft en welke gremia van groot belang zijn voor de keuze van onderwerpen waar het Instituut voor Bouwrecht zich bezig mee houdt en de manier waarop. Daarnaast kan het Instituut voor Bouwrecht altijd een beroep doen op personen om zitting te nemen in begeleidingscommissies. Dit is intensief werk en het Instituut voor Bouwrecht prijst zich dan ook zeer gelukkig dat steeds weer personen gevonden kunnen worden om dit soort werkzaamheden te verrichten. Voorts dient gewezen te worden op de grote groep docenten, op wie steeds weer een beroep gedaan kan worden. Met het dagblad Cobouw heeft het Instituut voor Bouwrecht een bijzondere band. Medewerkers van het Instituut voor Bouwrecht publiceren in deze krant over interessante uitspraken en/of onderwerpen die actueel zijn. Het Instituut voor Bouwrecht wordt daarmee wekelijks onder de aandacht gebracht van een grote groep in het bouwrecht geïnteresseerden. De bijdragen worden al enkele jaren geleverd en worden bijzonder gewaardeerd door lezers. 5

9 6 5. Banden van het Instituut Om te illustreren hoe nauw het Instituut is verbonden met de bouwrechtelijke wereld volgt hier een greep uit die wereld: Organisaties Aboma + Keboma BV Aedes Arbouw Betonvereniging BIM Loket BOB Opleidingen Bouwcentrum Bond van Nederlandse Architecten (BNA) Bouwcampus Bouwend Nederland Bouwen met Staal Building Information Raad Centrum Hout Centrum Ondergronds Bouwen (COB) CROW Deltares Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB) ISSO NEN Neprom NVB NLingenieurs PIANOo Platform 31 RIONED SBK SBR-Curnet STABU TNO Bouw en Ondergrond Aantal bedrijven en overheden in IBR databestand: Juridische wereld American Bar Association Architectuur Lokaal Deutsche Gesellschaft für Baurecht E.V. Europese Vereniging voor Bouwrecht (EVBR) Geschillencommissie Garantiewoningen Bouw International Bar Association Juristenvereniging Appartementsrecht Koninklijk Instituut van Ingenieurs KIVI NIRIA Nederlandse Juristen-Vereniging (NJV) Nederlandse Vereniging voor Aanbestedingsrecht (NVvA) Nederlandse Vereniging voor Energierecht (NeVER) Nederlandse Vereniging voor Rechtsvergelijking (NVvR) Raad van Arbitrage voor de Bouw (RvA) SSR Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland Vereniging voor Bestuursrecht (VAR) Vereniging voor Bouwrecht (VBR) Vereniging voor Bouwrecht-Advocaten (VBR-A) Vereniging voor Burgerlijk recht (VBR) Vereniging voor Mededingingsrecht Vereniging Vrienden van Ars Aequi UK Society of Construction Law Aantal advocatenkantoren in IBR databestand: 846 Overheden Gemeenten Provincies Raad voor de Veiligheid Rijksoverheid (diverse ministeries) Waterschappen Wereld wetenschappelijk onderwijs Open Universiteit (OU) Rijksuniversiteit Groningen (RUG) Universiteit Leiden (LEI) Universiteit Utrecht (UU) Universiteit van Amsterdam (UvA) Universiteit van Tilburg (UvT) Universiteit Twente (UT) Technische Universiteit Delft (TU Delft) Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) De betrokkenheid van het Instituut voor Bouwrecht bij deze organisaties blijkt uit de regelmatige contacten die er zijn met bijvoorbeeld de uitnodigingen om op verschillende manieren deel te nemen in activiteiten van deze organisaties. In dit verband verdient vermelding de betrokkenheid van het Instituut bij de ontwikkelingen rond de Bouwcampus, waar het Instituut virtueel mede een rol speelt.

10 B. Activiteiten 1. Onderzoek In dit hoofdstuk worden enkele onderzoeken in het bijzonder belicht. Voor een volledig overzicht van het in verrichte onderzoek raadplege men deel D onder Het Hamburgs model als innovatie oplossing voor geluidsproblemen Vanuit de Tweede Kamer is gewezen op het zgn. Hamburgs Model als inspiratie voor een vernieuwde aanpak van het wonen en vliegen vraagstuk rond Schiphol. Gelet hierop heeft het IBR in opdracht van het Ministerie van I&M een onderzoek uitgevoerd naar dit Hamburgs model. Het Hamburgs Model wordt gevormd door een combinatie van bronmaatregelen, maatregelen die de overdracht van geluid tussen veroorzaker en woonconsument moeten belemmeren en maatregelen die zijn gericht op de woningen. De meeste aandacht voor dit model zich richt op het onderdeel van het model dat betrekking heeft op maatregelen aan woningen in de vorm van de Hamburgse vensters. De essentie van deze Hamburgse vensters is dat het geluidsniveau niet buiten de gevel van de woning wordt gemeten, maar in de binnenruimte. De ratio achter deze werkwijze is primair dat datgene wat men tracht te beschermen niet de buitenzijde van de gevel, maar de binnenruimte van de slaapkamer en woonvertrekken is. Als gevolg van nieuwe constructies (d.w.z. een dubbel klapraam) waarbij het geluid een op- en neerwaartse beweging moet maken en daarbij geremd wordt door geluidswerend materiaal, wordt bereikt dat het aantal db(a) dat de woning binnenkomt lager is dan wanneer er van een enkel klapraam gebruik zou worden gemaakt. 1.2 Publiekrechtelijke toestemmingen en de UAV-GC 2005, Een praktische toelichting vergunningen Het bouwcontractenrecht wordt beheerst door enerzijds het traditionele model onder vigeur van de UAV 2012 en anderzijds de UAV-GC In dat laatste model draagt de opdrachtgever aan een opdrachtnemer ontwerp en uitvoering op (en mogelijk onderhoud, financiering en zelfs de sloop van het gerealiseerde ontwerp). Deze uitgebreidere taak van opdrachtnemers brengt met zich dat de opdrachtnemer ook meer kwesties op het gebied van vergunningen op zijn bord krijgt. Deze publiekrechtelijke verschuiving van taken roept nog veel vragen op in de markt. Om die reden heeft het Instituut het initiatief genomen tot schrijven van een Praktische toelichting UAV-GC 2005 en vergunningen. In dit boek worden de publiekrechtelijke terminologie uitgelegd, het systeem van de regeling van de vergunningen in de UAV-GC 2005 in kaart gebracht en wordt de lezer geleid door het woud van vergunningen waarbij steeds weer volgens hetzelfde stramien wordt aangegeven wanneer wat waar moet gebeuren. Aan de hand van fictieve voorbeelden wordt tot slot nog een heel praktische toepassing van wat in de voorgaande pagina s aan de orde is geweest, gegeven. Dit werk werd mede mogelijk gemaakt door een bijdragen van het de Stichting Fonds Collectieve Kennis voor de GWW sector. Het werk aan dit boek is grotendeels voltooid in het verslagjaar. 2. Onderwijs 2.1. Inleiding Het Instituut voor Bouwrecht verzorgde in het verslagjaar wederom een zeer groot aantal onderwijsbijeenkomsten. Deze bijeenkomsten voorzien in de behoefte aan kennisoverdracht die met name in de bouwrechtadvocatuur bestaat alsmede bij juristen werkzaam bij de overheid of het bedrijfsleven Karakter van het onderwijs Het Instituut voor Bouwrecht is een door de NOvA erkende onderwijsinstelling, wat voor de advocaten die gebruik maken van het onderwijsaanbod van belang is in verband met de zekerheid die zij aan deze status kunnen ontlenen omtrent het niveau van de cursussen. Het kwaliteitsplan, ingediend door het Instituut, vermeldt o.a. het volgende omtrent de opvattingen van het Instituut over het onderwijsaanbod: Het karakter van het onderwijs Het Instituut voor Bouwrecht ziet het onderwijs als een mes dat aan twee kanten snijdt. Onderwijs dient om kennis over te dragen van een docent naar de deelnemers, maar net zo belangrijk is dat kennis wordt overgedragen van de deelnemers naar elkaar en naar de docent. Onderwijsbijeenkomsten van het Instituut voor Bouwrecht kenmerken zich door interactiviteit tussen alle betrokkenen. Na afloop van een bijeenkomst zijn de deelnemers geestelijk verrijkt maar ook de docent. 7

11 8 Inhoudelijk Het onderwijs is op academisch niveau, met uitzondering van het onderwijs dat aan de hiervoor laatstgenoemde doelgroep wordt verzorgd. Op dit aspect wordt hieronder bij onderdeel D7 ingegaan. Het onderwijs beoogt de deelnemers te sterken in de van hen, gegeven hun dagelijkse werkzaamheden, verwachte kritische houding en bij te dragen aan de eveneens voor de praktijk van belang zijnde behoefte aan reflectie, waaraan de dagelijkse werkzaamheden wel eens in de weg kunnen staan. Uit de aard der zaak speelt vorming van kennis op zich ook een grote rol. Maar het doel van het onderwijs verzorgd door het Instituut voor Bouwrecht is uitdrukkelijk dus op meer gericht dan alleen kennisoverdracht. Strategie De strategie van het Instituut voor Bouwrecht betreffende het onderwijs is dat onderwijs bijdraagt aan het op een zo hoog mogelijk plan tillen van de beoefening van het bouwrecht in de praktijk, waarmee beoogd wordt de justitiabelen te voorzien van een zo degelijk mogelijke praktijk van het bouwrecht. Daarnaast beoogt het Instituut voor Bouwrecht met het onderwijsprogramma de wetenschappelijke onderzoeksfunctie van het Instituut voor Bouwrecht te versterken Inhoud van het onderwijs en waardering Het Instituut bood in het verslagjaar 50 bijeenkomsten aan. Een overzicht van deze cursussen is opgenomen in bijlage D7. In het algemeen kan gezegd worden dat de bijeenkomsten zowel inhoudelijk als wat organisatie betreft goed gewaardeerd worden. De inkomsten uit het onderwijs zijn in het verslagjaar op peil gebleven. 3. De uitgeeffunctie 3.1 Tijdschrift voor Bouwrecht Naast het Tijdschrift voor Bouwrecht geeft het Instituut voor Bouwrecht nog meer uit. Het fonds boeken breidt zich gestaag uit. In het verslagjaar zijn de volgende boeken verschenen: Van het gebaande pad / Liber amicorum Van Wassenaer Mitigatie, compensatie en saldering in het omgevingsrecht (BM 39) Bouwrecht in kort bestek (9e druk) Planning and Development Law in the Netherlands Behoeden en vergoeden. Een geschiedenis van 175 jaar Onteigeningswet (feestbundel VvOR) Muurbloempjes en debutantes op het onteigeningsbal (lustrumbundel V.O.R.) UAV-GC Over problemen bij het werken met geïntegreerde contracten Appartementsrecht en aanverwante rechtsfiguren voor de privaatrechtelijke vormgeving van bouwwerken (VBR preadvies nr. 45) Parlementaire Geschiedenis Omgevingswet Sturing door Rijk en provincie in de ruimtelijke ordening (BM40) Dit overzicht weerspiegelt het beleid van het Instituut voor Bouwrecht om bouwbreed bezig te zijn. Er zijn publicaties die zeer de diepte ingaan, publicaties die een praktische invalshoek hebben en publicaties die het publiek- en het privaatrecht dekken. Het belang van het uitgeven van deze boeken is gelegen in wederom de financiële opbrengsten als het strategisch belang van het Instituut voor Bouwrecht als hét kennisinstituut in de bouw. 3.3 Actualiteiten Bouwrecht Naast boeken wordt het elektronische magazine Actualiteiten Bouwrecht uitgegeven. Deze uitgave mocht zich in het verslagjaar verheugen in een stabiel aantal abonnees. Het elektronische magazine wordt overwegend gevuld door bijdragen geschreven op het Instituut voor Bouwrecht zelf. Daarnaast worden ook wekelijks bijdragen van correspondenten geplaatst. Een aantal correspondenten krijgt wekelijks één of meer uitspraken van arbiters of van de overheidsrechter opgestuurd om deze te bewerken en gereed te maken voor publicatie in Actualiteiten Bouwrecht. Daarnaast worden met enige regelmaat bewerkingen geplaatst van de hand van advocaten. Het betreft dan bewerkingen van uitspraken op hun vakgebied. Soms gaat het om uitspraken die zij zelf hebben gesignaleerd, maar soms ook uitspraken die door het Instituut voor Bouwrecht zijn toegestuurd. 3.4 Virtueel Kenniscentrum Omdat steeds meer informatie via het internet wordt verspreid, is het Instituut voor Bouwrecht in 2007 gestart met het Virtueel Kenniscentrum. Het Virtueel Kenniscentrum is bedoeld voor iedereen die in de dagelijkse praktijk met het bouwrecht te maken heeft: advocaten, notarissen, juristen werkzaam bij de rijks-, provinciale- en gemeentelijke overheid, juristen werkzaam bij bouwbedrijven, ingenieursbureaus en projectontwikkelaars. Zij kunnen hun voordeel doen met een abonnement op het

12 9 Virtueel Kenniscentrum. Het is voor veel bouwrecht geïnteresseerden niet meer mogelijk alles zelf bij te houden en paraat te hebben voor wanneer zich een probleem op een bepaald gebied voordoet. Toch is er wel behoefte aan kennis. In die lacune van kennismanagement voorziet het Virtueel Kenniscentrum. In een groot aantal dossiers is kennis geordend: jurisprudentie, regelgeving, literatuur. Deze dossiers worden dagelijks bijgehouden en uitgebreid. Het Virtueel Kenniscentrum maakt deel uit van de IBR Tracker. IBR Tracker In het verslagjaar is het online kennisportaal IBR Tracker verder uitgebouwd. In dit portaal zijn alle publicaties van het Instituut voor Bouwrecht samengebracht. Met één zoekopdracht kunnen full text zoekopdrachten worden uitgevoerd in de volgende bronnen: IBR Praktijkboeken Redes Feestbundels IBR Cahiers VBR Preadviezen Actualiteiten Bouwrecht Kennisdossiers IBR Bibliotheekcatalogus 4. Scriptieprijs De IBR Scriptieprijs bestaat sinds Deze prijs bestaat uit een Privaatrechtelijke prijs en een Publiekrechtelijke prijs. In het verslagjaar is de scriptieprijs niet uitgereikt, omdat de prijs tweejaarlijks wordt uitgereikt. De juryrapporten van de tot nu toegekende prijzen zijn gepubliceerd op de website van het IBR. Tijdschrift voor Bouwrecht IBR Publicaties Bouwrecht Monografieën

13 5. De platform functie 5.1. Inleiding Het Instituut voor Bouwrecht heeft o.a. als taak het werken in de bouwrechtelijke wereld te ondersteunen. Dat gebeurt op verschillende manieren waaronder het functioneren als platform functie. In dat kader worden soms expert meetings georganiseerd of andere vormen van bij elkaar kunnen komen van betrokkenen uit het veld. 5.3 Platform of Experts in Planning Law Conferentie 2017 Na de succesvolle conferenties in Leuven in 2008, Berlijn in 2009, Espoo (nabij Helsinki) in 2010 en Kopenhagen in 2011, Lissabon 2012 en Athene in 2013, Den Haag 2014 en Torun 2015, vond de conferentie in het verslagjaar op plaats in Barcelona (Spanje). Het onderwerp Urbanism, tourism and the sharing economy en de daaraan gekoppelde rechtsvergelijkende case die de deelnemers vooraf hadden uitgewerkt gaven wederom aanleiding tot een levendige discussie. De deelnemers gaven aan deze uitwisseling van kennis zeer waardevol te vinden. Hiernaast was ook tijd voor culturele activiteiten. Informatie over deze, en over de voorgaande conferentie, is te vinden op de eerdergenoemde website. Op de website zijn ook de uitwerkingen van de case te vinden. De Conferentie van 2017 zal plaatsvinden in Spanje of Finland. 10 Op 8 en 9 februari 2007 vond er in Den Haag een internationale conferentie op het gebied van Planning Law plaats. Deze conferentie werd georganiseerd door het Instituut voor Bouwrecht in nauwe samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het thema van deze conferentie was de nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening. Tijdens de conferentie kwam de wens naar voren om een vervolg te geven aan de uitwisseling van kennis, die door de deelnemers als inspirerend en leerzaam werd ervaren. Aan het eind van dag is daarom besloten een Platform of experts in Planning Law op te richten en hebben de deelnemers een Agreement ondertekend. Dit internationale platform geeft de mogelijkheid tot rechtsvergelijking op het gebied van ruimtelijke ordening tussen de verschillende landen. Tevens werd afgesproken dat dit platform een eigen website zou krijgen. Deze website is opgezet door het Instituut voor Bouwrecht in samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en sinds eind 2007 in de lucht : De redactie lag tot eind 2013 bij het Instituut voor Bouwrecht. Vanaf 2014 ligt de redactie bij een medewerker van één van de andere oprichters van het Platform, te weten: Professor Rachelle Alterman. Op de website wordt zoveel mogelijk beschikbare informatie verzameld over Planning Law van de deelnemende landen. Per land is wetgeving, jurisprudentie, vakliteratuur en beleid te vinden, en de informatie zal steeds verder worden uitgebreid. Eens in de vier maanden wordt een nieuwsbrief verzonden met recente nieuwsberichten en publicaties van de website. 5.4 Ministerie Infrastructuur en Milieu en IBR expert meetings Omgevingswet: planschade/nadeelcompensatie en voorbereidingsprocedures In samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu organiseerde het Instituut voor Bouwrecht twee expertmeetings in het verslagjaar. De reden voor het organiseren van deze expertmeetings was dat er met betrekking tot deze onderwerpen bij de uitwerking in de invoeringswet en de uitvoeringsregelgeving die worden voorbereid door het ministerie, een aantal mogelijk te hanteren uitgangspunten om een nadere doordenking vragen. Het IBR biedt als kennisinstituut een onafhankelijk platform waar deze discussie heeft plaatsgevonden. De uitkomsten worden meegenomen in het wetgevingstraject. Expertmeeting Omgevingswet: voorbereidingsprocedure De expertmeeting vond plaats op vrijdag 23 januari 2015 van 13.00u tot 17.00u (locatie Ministerie I&M). In deze expertmeeting stond de voorbereidingsprocedure centraal. De reden voor het organiseren van deze expertmeeting was dat er met betrekking tot dit onderwerp bij de uitwerking in de omgevingswet, een aantal mogelijk te hanteren uitgangspunten om een nadere doordenking vragen. Naast organisatorische werkzaamheden heeft het IBR samen met het ministerie de vraagstelling uitgewerkt. Er werd aan de hand van een discussienotitie gediscussieerd met een select aantal (14 deelnemers) deskundigen vanuit de wetenschap, brancheorganisatie en de praktijk.

14 Expertmeeting Omgevingswet: planschade en nadeelcompensatie De expertmeeting vond plaats op dinsdag 28 april van 13.00u tot 16.00u (locatie Ministerie I&M). In deze expertmeeting stond centraal de in de Omgevingswet en de daarop gebaseerde uitvoeringsregelgeving op te nemen regeling voor planschade en nadeelcompensatie. Aan de hand van stellingen werd over dit onderwerp van gedachten gewisseld. De stellingen hadden betrekking op de volgende thema s: 1. Een limitatieve lijst met schadeoorzaken in de Omgevingswet? 2. Uitnodigingsplanologie, krimp en schade 3. Schaduwschade De discussie vond plaats met deskundigen vanuit de wetenschap, brancheorganisaties en de praktijk (35 deelnemers). De verslaglegging werd verzorgd door het Instituut voor Bouwrecht. 6. De Europese Vereniging voor Bouwrecht De Europese Vereniging voor Bouwrecht, waarvan de directeur van het Instituut voor Bouwrecht secretaris is, vergaderde in het verslagjaar in Wenen. Het onderwerp van het congres betrof Standards and construction law. Voor Nederland trad op als spreker op uitnodiging van het Instituut voor Bouwrecht mr. dr. A.R. Neerhof. Tijdens de bijeenkomst is de directeur van het Instituut benoemd tot erelid van de Oostenrijkse Vereniging voor Bouwrecht in recognition of her outstanding merits as General Secretary of the European Society of Construction Law. Tijdens het congres is voor de vijfde keer de European Society of Construction Law Master Thesis Prize uitgereikt. Aan deze wedstrijd kunnen alle studenten deelnemen die tijdens hun masterstudie (of een nationale equivalent daarvan) een scriptie hebben geschreven. De scriptie is afgerond en beoordeeld in het collegejaar voorafgaand aan het jaar waarin de prijs wordt uitgereikt. De scriptie dient betrekking te hebben op het bouwrecht. Voorbeelden van mogelijke onderwerpen zijn: bouwcontracten, professionele aansprakelijkheid van architecten of ingenieurs, aanbestedingsrecht, eigendomsrecht, PFI en arbitrage/bemiddeling/geschillenbeslechting. De eerste prijs bestaat uit een geldbedrag van 2500,- en de tweede prijs uit een geldbedrag van 1000,-. Beide prijswinnaars worden uitgenodigd de scriptie te bewerken tot een artikel voor het vaktijdschrift International Construction Law Review. De jury van de ESCL Master Thesis Prize wordt gevormd door de voorzitter en twee juryleden. De voorzitter van de ESCL is tevens voorzitter van de jury. De voorzitter stelt elk jaar twee juryleden aan. De voorzitter van de ESCL was in het verslagjaar ing. dr. Gerhard Hartmann (Präsident Ögebau). Professor dr. Benoît Kohl (Professor, University of Liège and University of Paris II - Counsel, Stibbe Brussels) en professor dr. Anthony P. Lavers (Counsel, White & Case LLP, London - Visiting Professor of Law, Oxford Brookes University) en Professor Dr. Hugues Perinet-Marquet (professor, University of Paris II) zijn door de voorzitter aangesteld als juryleden. Er zijn in het vijfde jaar van het bestaan van deze prijs 7 inzendingen binnengekomen afkomstig van studenten van verschillen Universiteiten (King s College London, University of Reading, Robert Gordon University). De prijzen (een eerste prijs en een gedeelde tweede prijs) zijn uitgereikt op vrijdag 6 oktober tijdens de ESCL conferentie te Wenen. Eerste prijs: Rachel Griffiths Title: Offshore Wind Farms: The Need for a Standard Suite of Contracts (University of Reading). Tweede prijs: Sahra Mohammadi Title: The Future of Green Building Contracts in Turkey (Middle East Technical University) Tweede prijs: Martin Joseph Cooney Title: Challenging Mediated Settlement Agreements (King s College London) Via de website van ESCL ( node/126) is een kort verslag opgenomen en kan het juryrapport worden gedownload. In het kader van de EVBR is de afgelopen jaren gewerkt aan een overzicht in de vorm van een handboek over het private bouwrecht in de verschillende landen die lid zijn van de EVBR. De werkzaamheden aan het boek zijn in het verslagjaar afgerond, waarna op het EVBR congres in Londen de boekpresentatie heeft plaatsgevonden. Het betreft een omvangrijk werk, getiteld Studies in European Construction Law, waaraan auteurs uit 12 Europese landen hebben meegewerkt. De werkzaamheden aan het boek zijn gecoördineerd door de directeur van het Instituut en mr. H.P.C.W. Strang. Het boek is door het Instituut voor Bouwrecht uitgegeven. 11

15 12 7. Vereniging voor Bouwrecht 7.1 Inleiding Op 27 juni 1972 werd de Vereniging voor Bouwrecht door een aantal bestuursleden van het Instituut voor Bouwrecht en door enkele andere in bouwrecht geïnteresseerden opgericht. Het in haar statuten verwoorde doel van de Vereniging voor Bouwrecht vertoont gelijkenis met dat van het Instituut voor Bouwrecht en luidt als volgt: Het op onafhankelijke wijze bevorderen van de belangstelling voor de wetenschappelijke en praktische beoefening van het bouwrecht in de ruimste zin des woords alsmede van de studie van juridische en maatschappelijke vraagstukken en verschijnselen in het algemeen, voor zover die betrekking hebben op of van betekenis kunnen zijn voor de kennis en de ontwikkeling van het bouwrecht. Het Instituut voor Bouwrecht en de Vereniging voor Bouwrecht zijn nauw met elkaar verbonden. Het Instituut voor Bouwrecht verzorgde het secretariaat alsmede het penningmeesterschap van de Vereniging voor Bouwrecht. Het bestuur van de Vereniging voor Bouwrecht bestond per 31 december uit de volgende personen: prof. mr. J.A.M.A. Sluysmans (voorzitter) mr. L. van den Berg mr. M. Engelberts mevr. mr. dr. S. van Gulijk mr. M.M. Kaajan mr. dr. D. Korsse mr. M. Lurks mevr. mr. J. Verbeek mr. dr. F.J. Vonck mr. A.M.J. Vos penningmeester Voor het verzorgen van het secretariaat en het penningmeesterschap van de Vereniging voor Bouwrecht ontvangt het Instituut voor Bouwrecht een jaarlijkse vergoeding; in het verslagjaar bedroeg deze ,- excl. BTW. Aan het eind van het verslagjaar stonden er 1318 leden bij de Vereniging voor Bouwrecht ingeschreven tegenover 1359 aan het einde van VBR-preadvies In het verslagjaar is in de reeks VBR-preadviezen nummer 44 verschenen: Appartementsrecht en aanverwante rechtsfiguren voor de privaatrechtelijke vormgeving van bouwwerken van de preadviseurs prof. mr. dr. A.A. van Velten en mr. dr. F.J. Vonck. Dit boek is uitgegeven door het Instituut voor Bouwrecht en besproken op de VBR-jaarvergadering van 16 december te Amersfoort. 8. Vereniging voor Bouwrecht- Advocaten 8.1 Inleiding Op 10 juni 1997 heeft het bestuur van de Vereniging voor Bouwrecht in nauwe samenwerking met het Instituut voor Bouwrecht het initiatief genomen tot de oprichting van de Vereniging voor Bouwrecht-Advocaten. De reden hiervoor is dat de Nederlandse Orde van Advocaten een permanente opleiding voor advocatuur heeft geïntroduceerd op grond waarvan elke advocaat verplicht is jaarlijks opleidingspunten te behalen door het volgen van onderwijs aan door de Orde erkende onderwijsinstellingen. De oprichting van een Vereniging voor Bouwrecht-Advocaten biedt de mogelijkheid om deze erkenning door de Nederlandse Orde van Advocaten te verkrijgen en stelt de advocatuur op de navolgende wijze in staat om de vereiste opleidingspunten te behalen. De samenwerking van de Vereniging voor Bouwrecht-Advocaten met het Instituut voor Bouwrecht en de Vereniging voor Bouwrecht levert voor advocaat-leden door deelname aan de Instituut voor Bouwrecht en de Vereniging voor Bouwrecht georganiseerde bijeenkomsten opleidingspunten op. De activiteiten van de Vereniging voor Bouwrecht- Advocaten bestaan in hoofdzaak uit het organiseren van studiebijeenkomsten samen met het Instituut voor Bouwrecht en de Vereniging voor Bouwrecht, waarbij de meerdaagse verdiepingscursus privaatrechtelijk- en publiekrechtelijk bouwrecht een centrale plaats innemen. Voor een overzicht van de in het jaarverslag gehouden cursussen en studiebijeenkomsten wordt verwezen naar D7.

16 8.2 Bestuur Het bestuur van de Vereniging voor Bouwrecht- Advocaten bestond per 31 december uit de volgende personen: mr. ing. J.J. van de Vijver (voorzitter) mr. J.H.B. Averdijk mr. M.C. Brans mr. W.M.J.M. Heijltjes prof. mr. G.A. van der Veen Het secretariaat en het penningmeesterschap worden vervuld door het Instituut voor Bouwrecht. Voor het verzorgen daarvan ontvangt het Instituut voor Bouwrecht een vergoeding van excl. BTW. 8.3 Lidmaatschap bouw- of het onroerend-goedrecht. Naast de mogelijkheid tot het toelaten van aspirant-leden, bevatten de statuten eveneens (onder bepaalde voorwaarden) een ontheffing van deze toelatingseisen. Aan het eind van het verslagjaar stonden er 553 leden bij de Vereniging voor Bouwrecht-Advocaten ingeschreven. 8.4 Vergaderingen De Vereniging voor Bouwrecht-Advocaten organiseert in samenwerking met de Vereniging voor Bouwrecht jaarlijks drie kwartaalvergaderingen en een jaarvergadering. De vergaderingen die in het verslagjaar zijn gehouden zijn beschreven in het overzicht van de bijeenkomsten. Zie hiervoor D7. Tot het lidmaatschap kunnen in principe alleen advocaten worden toegelaten die ten minste zeven jaar als advocaat zijn ingeschreven overeenkomstig het bepaalde van de Advocatenwet en die ten minste een derde van de fulltime werktijd besteden aan het 13

17 C. Financiering De exploitatielasten van het Instituut voor Bouwrecht bedroegen in ongeveer (2015: ) De begrote exploitatielasten bedroegen Deze kosten worden voor een groot deel gedekt door inkomsten uit onderwijs, het uitgeven van het maandelijkse vakblad, opdrachten en onderzoek. Ten opzichte van 2015 is er circa minder subsidies ontvangen. De totale inkomsten op subsidies zijn in circa Dit is minder dan 1% van de totale opbrengsten. Voor een verdere toelichting over de financiële verantwoording van het Instituut voor Bouwrecht verwijzen wij naar de jaarrekening van. Deze is na goedkeuring van de directie op te vragen bij de administratie. In het jaarrekening rapport inzake de verantwoording is de financiële verantwoording over het verslagjaar neergelegd. Deze verantwoording in gecontroleerd door een externe accountant. De verantwoording gaf de accountant geen aanleiding tot nader commentaar. Na controle en onderzoek van de overgelegde gegevens hechtte de accountant daaraan de verklaring dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van het vermogen van het Instituut voor Bouwrecht op 31 december en van het resultaat over. 14

18 D. Bijlagen 3. Leerstoelen Bouwrecht 1. Samenstelling Algemeen Bestuur en Dagelijks Bestuur Algemeen Bestuur en het Dagelijks Bestuur: prof. mr. J. Struiksma* (voorzitter) mevr. mr. F.M.M. Rasenberg* (vice-voorzitter) mr. drs. J. Fijneman* (penningmeester) prof. mr. P.J.J. van Buuren mr. G. Engelen prof. mr. J.M. Hebly mr. H.W.R.A.M. Janssen prof. mr. N.S.J. Koeman* prof. mr. A.G.A. Nijmeijer mr. J.W. van Nouhuys prof. mr. dr. H.D. van Romburgh* mr. R.B. Schnepper prof. mr. G.A. van der Veen* mr. D.E. van Werven prof. mr. W.C.T.F. de Zeeuw* * tevens lid Dagelijks Bestuur 2. Medewerkers Juridisch medewerkers: prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, directeur prof. dr. ir. A.G. Bregman, senior juridisch stafmedewerker mr. dr. E.M. Bruggeman, senior juridisch stafmedewerker drs. E. Cortvriendt, promovendus mr. J.J. Karens, juridisch medewerker mr. R.W.M. Kluitenberg, eindredacteur TBR/uitgever mr. A.Z.R. Koning, senior juridisch stafmedewerker mr. H.P.C.W. Strang, juridisch medewerker mr. N. van Wijk- van Gilst, juridisch stafmedewerker/redacteur Het secretariaat bestond per einde jaarverslag uit: mevr. E. Boomer-van der Ploeg (secretaresse) mevr. D. Buis (secretaresse) mevr. L. de Groot-Maas (management assistente) Student-assistenten: mevr. J. Duin mevr. L. de Vries Leerstoel Groningen Wat betreft de activiteiten van de leerstoel bouwrecht te Groningen, sinds 1 september bekleed door prof. dr. ir. A.G. Bregman als opvolger van prof. mr. D.A. Lubach, kan het navolgende worden opgemerkt. Onderwijs In het verslagjaar zijn voor wat betreft het vakgebied van de (voormalig) leerstoelhouder de vakken Bouwrecht en Bestuur, Aansprakelijkheid en Privaatrecht gedoceerd. Het vak Bouwrecht is gegeven door prof. dr. ir A.G Bregman. In het verslagjaar hebben prof. mr. K.J. de Graaf en prof.mr G.A. van der Veen het vak Omgevingsrecht verzorgd. Ook prof. Bregman leverde aan dit vak een bijdrage. Het vak Bestuur, Aansprakelijkheid en Privaatrecht is een verplicht vak in de publiekrechtelijke afstudeerrichting en wordt gevolgd door 70 studenten. In het vak Bouwrecht werden de hoofdlijnen van het architectenrecht, het aanbestedings- en aannemingsrecht behandeld. Het vak Bouwrecht wordt gevolgd door ongeveer 30 studenten. Het vak Bouwrecht is aanbevolen voor de masterstudenten Vastgoedkunde van de faculteit Planologie en Geografie. Deze aanbeveling wordt zo goed gevolgd dat het merendeel van de studenten uit deze faculteit komt. Ook in het verslagjaar werd een aantal scripties op het terrein van de genoemde vakken geschreven. De nadruk ligt onverminderd op aansprakelijkheidsverhoudingen in het aannemingsrecht. In het privaatrechtelijk bouwrecht is er een toenemende aandacht te bespeuren voor Europeesrechtelijke vraagstukken en nieuwe contractvormen in het aannemingsrecht. Het promotie onderzoek onder leiding van prof. mr. D.A. Lubach van mr. W. de Vries naar internationale samenwerking op het terrein van de ruimtelijke ordening ter bescherming van de Waddenzee heeft vertraging opgelopen. gestreefd wordt nu naar promotie aan het eind van 15

19 16 Zowel de huidige als de voormalige leerstoelhouder zijn promotor bij het promotieonderzoek van mr. J.F.de Groot, Stedelijke herverkaveling; Een onderzoek naar de juridische mogelijkheden voor innovatief omgaan met eigendomsverhoudingen bij binnenstedelijke herontwikkeling. Onder begeleiding van de huidige leerstoelhouder en van prof. mr. K.J. de Graaf werd in het verslagjaar het profschrift van mr. C.P. Hageman afgerond. Op 22 december promoveerde hij op het proefschrift Sturing in de ruimtelijke ordening door rijk en provincies. Andere promotietrajecten die plaatsvinden mede onder leiding van prof. Bregman zijn het onderzoek van drs. Cortvriendt naar de mogelijkheden van gebiedsgerichte milieunormering en van ir. G.W. de Bruijn naar het compensatiebeginsel in de Omgevingswet (in beide gevallen samen met prof. G.A. van der Veen) en van drs. M.C. Oude Veldhuis naar Ruimtelijke ordening in transitie (samen met prof. dr. K. de Ridder). Leerstoel Leiden Met ingang van 1 mei 2003 is prof. mr. J.M. Hebly leerstoelhouder aan de Universiteit Leiden om voor één dag per week werkzaam te zijn, eerst als bijzonder hoogleraar Bouwrecht, sinds 2008 als hoogleraar Bouwrecht en sinds 2011 als hoogleraar Bouwen aanbestedingsrecht. Onderwijs Keuzevak Bouw- en Aanbestedingsrecht Het keuzevak maakt deel uit van het masterprofiel Onroerend Goed. In de periode februari/maart is voor bachelorstudenten het keuzevak Bouwrecht van 5 weken à 4 uur gegeven (5 ECTS). Dit keuzevak behelst een introductie in het bouwcontractenrecht, het architectenrecht, het aanbestedingsrecht, de aanneming van werk en de daarbij behorende rechtsbescherming. Daarnaast behandelen de studenten in de werkgroep een bouwrechtelijke uitspraak. Het vak wordt afgesloten met een schriftelijk tentamen aan de hand van open vragen. In de periode november/december is tijdens de avonduren voor masterstudenten het profileringsvak Aanbestedingsrecht van 5 weken à 4 uur gegeven (5 ECTS). Dit profileringsvak bestrijkt de gehele breedte van het aanbestedingsrecht vanuit de klassieke sectoren, waaronder de voorgeschiedenis, de aanbestedingsplicht en de procedures. Verder komen de rechtsbescherming in aanbestedingszaken en de private aanbesteding aan de orde. Het vak wordt afgesloten met een schriftelijk tentamen aan de hand van open vragen en het schrijven van een paper. Scripties In het verslagjaar zijn de navolgende scripties begeleid en afgerond: Tamara van Zaal Max den Adel Milan Stepanovsky Simon Petiet Alkira Noersatryo In hoeverre is wijziging van een overeenkomst mogelijk na gewijzigde marktomstandigheden? De private kwaliteitsborger in het bouwproces. Privaat toezicht op het borgen van de kwaliteit van een bouwwerk na invoering wetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het bouwen. Het spanningsveld tussen contractsvrijheid en precontractuele redelijkheid en billijkheid in de private aanbestedingspraktijk. Toepassing van het transparantiebeginsel op de tenderprocedures van windparken op zee Adjustment of National Procurement Law to the GPA: Comparitive Study of Indonesian Public Procurement Law and WTO Government Procurement Agreement Lin Yuan Government Procurement: Comparitive Studies on the GPA and the P.R.C. s Legislation De scriptiestudenten zijn bij hun afstuderen door de leerstoelhouder toegesproken.

20 International Advanced Master Public Procurement Law LLM Advanced Studies in International Civil and Commercial Law Leiden, 25/27 oktober Grotius specialisatieopleiding Rechtsbescherming, Europees & Nationaal Specialisatieopleiding Europees en Nederlands Aanbestedingsrecht Grotius Academie, Utrecht 23 november Onderwijs gerelateerde activiteiten Voorzitter commissie Juridisch PAO Universiteit Leiden Voorzitter examencommissie Juridische Faculteit Leiden, 25 augustus Onderzoek Fellow Meijers Instituut, onderzoeksschool juridische faculteit Universiteit Leiden Promotie-activiteiten Lid promotiecommissie mr. J.M.J. van Rijn van Alkemade, Effectieve rechtsbescherming bij de verdeling van schaarse rechten, promotie 3 november, Universiteit Leiden Promotor van mr. E. Plas voor een onderzoek over wezenlijke wijziging van overheidsopdrachten Publicaties Public-Private Partnership in the Netherlands European Procurement & Public-Private Partnership Law Review (EPPPL) /1, p (met M.B. Klijn) Overzicht EU-inbreukprocedures Aanbesteding 2014 en 2015 Tijdschrift Aanbestedingsrecht nr. 1, februari, p (met S. Landheer en P. Heijnsbroek) Over Marktconsultatie, belangenconflicten en (gebrek aan) toezicht In (redacteuren): Een kwart eeuw. Privaatrechtelijke opstellen, aangeboden aan prof. mr. H.J. Snijders ter gelegenheid van zijn emiraat. Wolters Kluwer, Deventer, p Eindredacties Van het gebaande pad. Opstellen aangeboden aan mr. A.J.G. Wassenaer Stichting Instituut voor Bouwrecht, M.A.B. Chao-Duivis, J.M. Hebly, E.J. Blom (Red.) Voordrachten, lezingen e.d. In het verslagjaar heeft de leerstoelhouder de navolgende activiteiten verricht op symposia, seminars en andere bijeenkomsten: Highlights Wetsvoorstel Wijziging Aanbestedingswet Wetenschappelijke vergadering NVvA, Utrecht 18 februari Naar de Instelling van een aanbestedingsautoriteit? Seminar Bestuur en Toezicht in de semi-publieke sector Juridisch PAO Universiteit Leiden, Leiden 18 maart Ontbrekende (naderende) regulering? Congres De herziene Aanbestedingswet Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam, Amsterdam 6 april Workshop Wezenlijke wijziging en Gids Proportionaliteit ProRail, Utrecht 26 mei Voorzitter congres De aangepaste Aanbestedingswet en de bouwrecht wereld Instituut voor Bouwrecht, Utrecht 28 juni 17 Een race tegen de klok: over de consequenties van niet-tijdige omzetting van de nieuwe aanbestedingsrichtlijnen Tijdschrift Aanbestedingsrecht nr. 2, maart, p (met J.W.A. Meesters) Gids Proportionaliteit, Toelichting op 1e herziening Commissie overheidsaanbestedingen VNO.NCW- MKB Nederland, Den Haag 5 juli Actualiteiten Aanbestedingsrecht (webinar) Academie voor de Rechtspraktijk, Waardenburg 26 oktober

21 18 Overige activiteiten relevant voor de leerstoel Voorzitter Nederlandse Vereniging voor Aanbestedingsrecht Lid algemeen bestuur Stichting Instituut voor Bouwrecht Lid redactieraad Tijdschrift voor Bouwrecht Country Correspondent The Netherlands, European Procurement & Public-Private Partnership Law Review (EPPPL) Voorzitter Wetenschappelijke Raad Houthoff Buruma Jurylid scriptieprijs Vereniging voor Bouwrecht Jurylid scriptieprijs Nederlandse Vereniging voor Aanbestedingsrecht Voorzitter Schrijfgroep Gids Proportionaliteit, 1e herziening Gids Proportionaliteit, Staatscourant nr , 30 juni Lidmaatschappen Nederlandse Juristen Vereniging Vereniging voor Bouwrecht Vereniging voor Bouwrecht-Advocaten Vereniging Vastgoed Juristen Nederlandse Vereniging voor Aanbestedingsrecht Nederlandse Vereniging voor Procesrecht Nederlandse Vereniging voor Europees Recht Dutch Arbitration Association Rotterdams Juridisch Genootschap International Bar Association (Legal Practice Division, International Construction Projects Committee) Singapore Academy of Law Leerstoel TU Delft Per 1 september 2004 is aan de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft een leerstoel bouwrecht in het leven geroepen. Deze stoel wordt sinds die tijd bekleed door de directeur van het Instituut voor Bouwrecht. De benoeming betreft een aanstelling van anderhalve dag in de week. Onderwijs In de verslagperiode zijn colleges verzorgd ten behoeve van Bachelor en Masterstudenten. De colleges betroffen het privaatrechtelijk bouwrecht, waaronder het aanbestedingsrecht. In samenwerking met de Faculteit Civiele Techniek is het vak Construction and Infrastructure Law verzorgd. In het samenwerkingsverband 3 TU is wederom de cursus Legal and Governance verzorgd, waarin de leerstoelhouder het contracten- en aanbestedingsrecht voor haar rekening nam. Naast het reguliere onderwijs meldden zich wederom scriptie-studenten aan. Promotie begeleiding Mr. H.P.C.W. Strang: coördinatie en toezicht in de bouw; aanvang september Mr. M. Nagelkerke: DBFM in the Dutch context, aan welke (juridische) voorwaarden moet zijn voldaan voor een evenwichtige toepassing van DBFM-contracten in de Nederlandse context? Mr. Y.R.R.R. de Mul: de positie van de onderaannemer. 4. Inhoud Tijdschrift voor Bouwrecht Januari Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, Smart cities! Smart law! Mr. J.F. de Groot en mr. A. de Snoo, Onteigenen onder de Omgevingswet: een (r)evolutie. Mr. H. Koolen en mr. A. Franken van Bloemendaal, De toets der kruimels: geen brokken maken! Mr. E. van Dam, mr. I. de Groot en mr. D.C. Orobio de Castro, De Uniforme Administratieve Voorwaarden voor geïntegreerde contracten 2005, tijd voor een herziening? Dr. ir. A.G. Bregman, Herziening van de Aanbestedingswet Mr. J.C. Binnerts, De mogelijkheden van horizontaal en opwaarts inbesteden moeten duidelijker worden beschreven. Mr. C.R.V. Wehrmeijer-Lagendijk en mr. C.G. van Blaaderen, De economische meest voordelige inschrijving als overkoepelend concept voor het begrip gunningscriterium. Van pas de deux naar ménage a trois. Mr. B.J. Korthals Altes, Onderscheid selectie - versus gunningscriteria passé? Mr. B.J.H. Blaisse-Verkooijen, De mogelijkheid om overheidsopdrachten tijdens de looptijd van een overeenkomst aan te passen is te ruim geformuleerd! Mr. dr. A.J. van Heeswijck, Beëindiging van wezenlijk gewijzigde overheidsopdrachten. Mr. D.J.L. van Ee MSc MRE, Wijziging Aanbestedingswet 2012, nog wat werk aan de winkel voor de wetgever.

22 Mr. J.S.O. den Houting en mr. M. van Stigt Thans, De Standaard RAW Bepalingen Over de wijzigingen ten opzichte van de Standaard 2010 en meer in het bijzonder de RAWraamovereenkomst en het beeldkwaliteitsbestek, de hybride overeenkomst en recente rechtspraak over de Standaard. Mr. E.A. Minderhoud en drs. D.B. Stadig, Niet alle kruimels tellen mee. Reactie op H. Koolen & A. Franken van Bloemendaal, De toets der kruimels: geen brokken maken! Mr. R.G.T. Bleeker en prof. mr. E.R. Manunza, Enkele kanttekeningen naar aanleiding van de evaluatie van de Commissie van Aanbestedingsexperts. Mr. G.L. Weerheim en mr. L. Alberts, De Algemene Voorwaarden voor de Aanneming van Funderingswerken (AVAF ): een toelichting. Mr. F.R.A. Schaaf, Nieuwe druk Serie Bouw- en Aanbestedingsrecht. Februari Prof. mr. dr. M. Vols en mr. J.P. Hof, Malafide pandeigenaren en de Woningwet. Mr. M.W. Scheltema, mr. M. Rus-van der Velde, mr. J.S. Procee, mr. R.T. Wiegerink, mr. L. Baljon en mr. K.E. Haan, Kroniek onteigeningsjurisprudentie Mr. A.M. Serra en mr. T.T.A. Oudenhoven, Herziening van de Woningwet, (on)bedoelde Europeesrechtelijke gevolgen voor woningcorporaties? (Deel 1). Woningcorporaties, aanbestedende diensten of niet? Dr. P. Nelisse FRICS RT, Grondwaardecommissie brengt erfpachters aan de grond. Mr. P. Vermeij, Een studie in boekvorm: Studies in European Construction Law. Maart Dr. ir. A.G. Bregman, Gebiedsontwikkeling anno : enkele aspecten uit de jurisprudentie in vogelvlucht (Deel 1). Mr. A.M. Serra en mr. T.T.A. Oudenhoven, Herziening van de Woningwet, (on)bedoelde Europeesrechtelijke gevolgen? (Deel 2). Staatssteunrechtelijke aspecten (oorzaken en gevolgen) van de herziening van de Woningwet. Mr. D. Sietses, De reikwijdte en rechtsgrondslag van nadeelcompensatie in het omgevingsrecht. Verslag van de jaarvergadering van Vereniging voor Bouwrecht gehouden op 10 december 2015 te Amersfoort. April Prof. mr. A.G.A. Nijmeijer, De Omgevingswet aangenomen. Dr. ir. A.G. Bregman, Gebiedsontwikkeling anno : enkele aspecten uit de jurisprudentie in vogelvlucht (Deel 2). Mr. H.A.J. Gierveld, De juridificering van de voornemenprocedure onder de Omgevingswet. Drs. H.W. van Sandick, Het omgevingsplan: het Zwitsers zakmes in de Omgevingswet. Prof. mr. C.E.C. Jansen, Beperking van aansprakelijkheid in de UAV-GC 2005: tijd voor een herziening? Mr. R.G.T. Bleeker, Wijziging UAV-GC Mr. G.J. Huith en mr. M.R. van Rijckevorsel, Informatieverstrekking, de achilleshiel van de UAV-GC Mr. A.Z.R. Koning, Experimenteren met langere looptijd brede bestemmingsplan. Mei Mr. dr. E.M. Bruggeman, Wetsvoorstel Kwaliteitsborging dan toch naar de Kamer. Mr. R. Benhadi, Het woonschip en de Wet geluidhinder: geen waterdichte regeling. Mr. B.S. ten Kate en mr. J. de Roos, De gedoogplicht ex artikel 5.24 Waterwet. Mr. G. Bouwman, Uitsluiten bij aanbesteden: ook ter bescherming van mensenrechten? Juni Mr. dr. E.M. Bruggeman, De privaatrechtelijke aspecten van het wetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het Bouwen (Deel 1). Algemene opmerkingen en de informatieplicht omtrent de verzekering en financiële zekerheid (art. 7:765a BW). Mr. ing. P.M.J. de Haan, De voorgestelde wijzigingen in de preventieve en de repressieve 19

23 20 toetsing aan bouwtechnische voorschriften. Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, Nogmaals: naar een andere regeling van de aansprakelijkheid na oplevering, exit het onderscheid verborgen en niet-verborgen gebreken. Prof. mr. A.G.A. Nijmeijer, De ontheffing van instructieregels in de Omgevingswet. Mr. L.A. van Heusden, De appellerende vastgoedeigenaar. Een overzicht van de jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State over de belanghebbendheid van vastgoedeigenaren bij ruimtelijke besluitvorming. Mr. T. Grundmeijer en mr. C.W. Kniestedt, Titel 2.14 van het Barro en de parallelle Kaagbaan. Over een wetstechnische omissie en de mogelijke gevolgen voor Schiphol. Mr. B. Hoops, Het recht op terugoverdracht in alle gevallen van niet-uitvoering: Het is tijd voor een herziening van art. 61 Ow. Ir. N.A. van Leeuwen, Flexibiliteit van geïntegreerde contracten. De impact van contractswijzigingen in Nederlandse DBFM en op UAV GC 2005 gebaseerde infrastructuurcontracten. Mr. drs. C.M.D.S. Pavillon, Over doorwerking van Europese richtlijnen en de ambtshalve toetsing aan art. 6:233 onder a BW. Reactie op de noot van J.H. Meerburg bij Raad van Arbitrage voor de Bouw 4 november 2015, No (TBR /43). Juli Mr. dr. E.M. Bruggeman, De privaatrechtelijke aspecten het wetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het Bouwen (Deel II). Aansprakelijkheid na oplevering (art. 7:758 BW). Mr. H.C.W.M. Moesker, Geschilbeslechting bij kwaliteitsborging voor het bouwen. Een verkennend tweeluik. Het publiekrechtelijk kader. Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, Geschilbeslechting bij kwaliteitsborging voor het bouwen. Een verkennend tweeluik. Het privaatrechtelijk kader. Mr. T.E.P.A. Lam en mr. L.J. Gerritsen, De nieuwe Ladder voor duurzame verstedelijking belicht. Mr. I.P.A. van Heijst, Expropriation law in Europe: Lessons to be learned? Augustus Prof. mr. J. Struiksma, Omgevingswet: een project van de lange adem? Mr. dr. E.M. Bruggeman, De privaatrechtelijke aspecten van het wetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het Bouwen (Deel 3). Het opschortingsrecht van art. 7:768 BW. Mr. dr. F.A.G. Groothuijse, Mr. S. Hillegers, Mr. dr. D. Korsse, Mr. T.E.P.A. Lam, Prof. mr. A.G.A. Nijmeijer en Prof. mr. B.J. Schueler, Omgevingsplan: overgangsrecht, gebodsbepalingen en het verschuiven van onderzoeksplichten. Mr. dr. R. Kegge, Interbestuurlijk toezicht in de Omgevingswet. Mr. F.A. Mulder, mr. ir. F.A. Linssen en mr. R.J.Th. Vos, Planschade bij inbreidingslocaties; de hoogte van het normaal maatschappelijk risico. September Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, Shared spaces en het nut van regels. Mr. B.J.P. Stramrood, Actualiteitenoverzicht bestuursrechtelijke relativiteitsvereiste. De toepassing van het bestuursrechtelijke relativiteitsvereiste door de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State - Stand van zaken. Mr. ing. P.M.J. de Haan, Enkele kanttekeningen bij de handhaving van bouwtechnische voorschriften uit het Besluit bouwwerken leefomgeving. Dr. ir. A.G. Bregman, Naar duidelijke voorschriften voor woonboten. Mr. dr. V.M.Y. van t Lam en mr. J.R. van Angeren, Milieubelastende activiteiten in de Omgevingswet. Gevolgen van de overstap van het begrip inrichting naar milieubelastende activiteiten voor de praktijk en de verhouding met het omgevingsplan. Een eerste verkenning op basis van de consultatieversies van de vier amvb s. Mr. E. Verweij, mr. I.A.F. Hendriksen en mr. E.M. van Dam, Kroniek van het Europese Aanbestedingsrecht. Prof. mr. P.H.L.M. Kuypers en mr. M. de Wit, Heeft u een notie van staatssteun? De nieuwe Mededeling betreffende het begrip staatssteun.. De betekenis voor de vastgoedpraktijk. Mr. H.C.W.M. Moesker en dr. A.R. Neerhof, Het belang van de feiten. De Haagse pilot kwaliteitsborging voor het bouwen. Oktober Mr. P.M.M. Stassen, Boter bij de vis. Mr. dr. R.H.W. Frins, Het arrest Orleans e.a.: het PAS en natuurmaatregelen veroordeeld tot de brandstapel? Prof. mr. J.A.M.A. Sluysmans, De Aanvullingswet grondeigendom: een verkenning in vogelvlucht. Mr. ir. F.M. van Cassel - van Zeeland, Het begrip dag in de UAV-GC Mr. B.J.H. Blaisse-Verkooijen, mr. J.C. Binnerts, mr. L.A. Dutmer en mr. J.V. Dijkman, Kroniek adviezen Commissie van Aanbestedingsexperts. Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, De (wezenlijke) wijziging tijdens de looptijd van een overeenkomst in de Richtlijn en de aangepaste Aanbestedingswet. Mr. ir. F.M. van Cassel-van Zeeland, Van het gebaande pad.

24 de Raad van Arbitrage voor de Bouw. In nationaal en internationaal perspectief. Mr. A. Pol, De ruimtelijke relevantie van recentelijke Europeesrechtelijke zaken: Weser, Grüne Liga Sachsen en Caretta Caretta. Mr. G.R. Werkman-Bouwkamp, Meer ruimte voor keurmerken in aanbestedingen? November Ir. L.M. Verhage en mr. K.A.E. Alwicher, Gastcolumn: Bestekpret. Mr. J. Verbeek, Van Natuurbeschermingswet 1998 naar Wet natuurbescherming. Het gebiedsbeschermingsrecht in de Wnb nader bezien. Mr. N.L.J.M. Rijssenbeek, Verhuur voor een korte periode (short stay, Airbnb en B&B) in het appartementsrecht. Mr. A. de Snoo, Voorkeursrechten in de Omgevingswet: zet het Paard van Troje hier maar neer. Mr. ir. M. Kuhlmann, Financiering van DBFM(O) projecten met behulp van projectobligaties. December Mr. H.C.W.M. Moesker, Gastcolumn: Utopia revisited. Mr. A.M.M. Ferwerda en mr. E. Haverkamp, Het ontwerpbesluit bouwwerken leefomgeving en het gebruik van bouwwerken. De gebruiksmelding, specifieke zorgplicht, maatwerkregels en -voorschriften en het energielabel. Prof. dr. mr. J. Langer, mr. T.E. Hovius en mr. T. Groot, Toezicht Nederlandse bestuursrechters op de naleving en handhaving van de Europese staatssteunregels Mr. R.M. Sluijter, De Raad van Deskundigen van 5. Samenstelling Redactie en Redactieraad De Redactie/Eindredactie van het Tijdschrift voor Bouwrecht bestaat uit: prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis prof. dr. ir. A.G. Bregman mr. dr. E.M. Bruggeman mr. N. van Gilst mr. F.A.M. Hobma mr. R.W.M. Kluitenberg (eindredacteur) mr. A.Z.R. Koning De Redactieraad bestaat uit: mr. R.G.T. Bleeker prof. mr. P.J.J. van Buuren mr. A.M.B. Chao mr. J.J. Dammingh mr. M.A.M. Dieperink mr. S. van Gulijk prof. mr. J.M. Hebly mr. J.A.W. Huijben prof. mr. C.E.C. Jansen mr. A.A.C.J. Janssen prof. mr. N.S.J. Koeman mr. drs. D. Korsse prof. mr. P.H.L.M. Kuypers prof. mr. D.A. Lubach mr. J.S. van Luik mr. M. Lurks mr. dr. E.R. Manunza prof. mr. G.W.A. van de Meent prof. mr. R.F.H. Mertens mr. H.C.W.M. Moesker prof. mr. A.G.A. Nijmeijer (voorzitter) mr. dr. drs. C.M.D.S. Pavillon mr. ing. Charles H.N.M. Petit prof. mr. H.D. Ploeger prof. mr. drs. B.P.M. van Ravels prof. mr. H.F.M.W. van Rijswick prof. mr. dr. H.D. van Romburgh mr. F. Ronner mr. S.J.H. Rutten prof. mr. B.J. Schueler prof. mr. J.A.M.A. Sluysmans prof. mr. J. Struiksma mr. J. Verbeek mr. F.J. Vonck 21

25 deze ontwikkelingen betekenen voor de privaatrechtelijke verhoudingen in de bouw. Naast de technische ontwikkelingen zijn er de ontwikkelingen in het bouwcontractenrecht, zoals ketensamenwerking, de zoektocht naar betere communicatie en het voorkomen van geschilbeslechting. Bieden de UAV 2012, de UAV-GC 2005, de DNR 2011 om de belangrijkste algemene voorwaarden maar te noemen, nog wel een goed huis om deze en de technische ontwikkelingen juridisch van een goede basis te voorzien? Moeten zij gewijzigd worden? Moet naar een nieuwe arrangementen gezocht worden? En tussen welke partijen? 22 mr. A.G.J. van Wassenaer mr. D.E. van Werven 6. Verrichte onderzoeken In het verslagjaar is door de medewerkers van het Instituut voor Bouwrecht veel onderzoekswerk gedaan. De onderwerpen van de verschillende onderzoeken bevestigen de breedte van het veld, waarop het Instituut voor Bouwrecht opereert. Daarnaast valt op dat het onderzoek van verschillende diepgang is. Dit laatste bevestigt dat het Instituut voor Bouwrecht, zoals sinds jaar en dag gebruikelijk, de diverse typen actoren weet te bedienen. In dit overzicht wordt van al deze onderzoeken kort verslag gedaan en aangegeven of het onderzoek voltooid is of nog niet. Moderne technische ontwikkelingen en de gevolgen daarvan voor het algemeen privaatrecht en het bouwcontractenrecht In september is een start gemaakt met dit drie jaar durende onderzoek. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door mr. dr. Evelien Bruggeman. Gekeken wordt o.a. naar het inmiddels op grote schaal en op verschillende niveaus toepassen van BIM, wat de robotisering waarvan zoveel gesproken wordt inhoudt en wat 3d printen voor het bouwen en ontwerpen inhoudt. Vervolgens zal zij onderzoeken wat Onderzoek naar het Hamburgs model Het IBR heeft in opdracht van het Ministerie van I&M een onderzoek uitgevoerd naar dit Hamburgs model. Het Hamburgs Model wordt gevormd door een combinatie van bronmaatregelen, maatregelen die de overdracht van geluid tussen veroorzaker en woonconsument moeten belemmeren en maatregelen die zijn gericht op de woningen. De meeste aandacht voor dit model zich richt op het onderdeel van het model dat betrekking heeft op maatregelen aan woningen in de vorm van de Hamburgse vensters. De essentie van deze Hamburgse vensters is dat het geluidsniveau niet buiten de gevel van de woning wordt gemeten, maar in de binnenruimte. De ratio achter deze werkwijze is primair dat datgene wat men tracht te beschermen niet de buitenzijde van de gevel, maar de binnenruimte van de slaapkamer en woonvertrekken is. Als gevolg van nieuwe constructies (d.w.z. een dubbel klapraam) waarbij het geluid een op- en neerwaartse beweging moet maken en daarbij geremd wordt door geluidswerend materiaal, wordt bereikt dat het aantal db(a) dat de woning binnenkomt lager is dan wanneer er van een enkel klapraam gebruik zou worden gemaakt. Adviescommissie Omgevingswet In het kader van het project Eenvoudig Beter, dat zich richt op de Omgevingswet, is als opvolger van een vijftal adviescommissies die over de gewenste structuur en inhoud van de nieuwe wetgeving adviseren een nieuwe commissie geïnstalleerd, die zich voornamelijk richt op de praktische uitvoerbaarheid van de nieuwe regels. De heer Bregman heeft in deze commissie zitting. De Commissie vergadert zo vaak als ontwikkelingen rondom de Omgevingswet daartoe aanleiding geven, in het verslagjaar een aantal malen. Gebiedsontwikkeling in de nieuwe realiteit Samen met de ASRE en prof. De Zeeuw, emeritus praktijkhoogleraar aan de TU Delft, voert het IBR met inhoudelijke steun en financiële bijdragen van zowel het Ministerie van I&M als het Ministerie van BZK een onderzoek uit met als vraagstelling: wat is

26 de stand van zaken ten aanzien van de verhouding publiek-privaat bij grondexploitaties en hoe verhoudt zich dat tot de praktijk ten tijde van de eerste fase van de Vinex ( )? Door de combinatie van kwantitatief en kwalitatief onderzoek kan het resultaat van het onderzoek niet alleen zicht bieden op de mate waarin gemeenten en marktpartijen bij nieuwe afspraken met betrekking tot woningbouwprojecten grondexploitatierisico s verdelen, maar ontstaat ook inzicht in recente motieven voor een bepaalde verhoudingen, waardoor het onderzoeksrapport mede het karakter kan krijgen van een staalkaart van actuele publiek-private grondbeleidsarrangementen. Het onderzoek is in het verslagjaar gestart met het (aanvankelijk via de Vereniging van Grondbedrijven (VvG) en daarna na zelfstandige verwerving van gegevens van gemeenten) verspreiden van een enquête onder gemeenten. Het Besluit drank- en horecawet en het Bouwbesluit In een samenwerkingsverband met het bureau Pro Facto uit Groningen heeft het IBR in het verslagjaar in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een onderzoek uitgevoerd naar de vraag in hoeverre het Besluit drank- en horecawet en het Bouwbesluit dezelfde onderwerpen ten aanzien van inrichtingseisen voor horecagelegenheid bevatten en op welke wijze kan eventuele overlap worden opgeheven en integratie van bouwkundig relevante eisen in het Bouwbesluit kan plaatsvinden. Opdrachten van derden Advies aan Woningborg in het kader van de (mogelijke) invoering van lid 4 van art. 7:758 BW met de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen Aan Woningborg is een advies uitgebracht betreffende vragen die opgeroepen worden het bepaalde in art. 7:758 lid 4 BW, welk lid in de Wet Kwaliteitsborging wordt voorgesteld. Promotieonderzoek naar Rijkssturing in de ruimtelijke ordening Door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is een financiële bijdrage verstrekt voor een promotieonderwerp op het thema Sturing in de ruimtelijke ordening door rijk en provincies. Mr. C.P. Hageman heeft sinds 1 juni 2012 gewerkt aan zijn proefschrift. Op 22 december heeft de promotie aan de Rijksuniversiteit Groningen plaatsgevonden. Promotieonderzoek naar de mogelijkheden van gebiedsgerichte normstelling Door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is een financiële bijdrage toegezegd voor een promotieonderwerp op het thema Gebiedsgerichte normstelling. Aanleiding tot dit promotieonderzoek is de introductie van het fenomeen plattelandswoning, waardoor ook andere dan agrarische bedrijfswoningen mogelijk worden in gebieden waar geurnormen worden overschreden. Op 1 september 2013 is mr. E. Cortvriendt gestart met het promotieonderzoek. Zij is voor de duur van het promotieonderzoek in dienst bij het Instituut. Ook dit onderzoek heeft in het verslagjaar behoorlijke voortgang gemaakt. Promotie onderzoek: coördinatie en toezicht in de bouw In september 2009 is mr. H.P.C.W. Strang begonnen met een promotieonderzoek naar toezicht en coördinatie in het bouwproces. Dit onderzoek vindt plaats onder begeleiding van prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, beoogd promotor. Aanleiding voor het onderzoek is de juridische problematiek die het gevolg is van een toenemende complexiteit van bouwprocessen. Coördinatie en toezicht zijn belangrijke thema s in complexe bouwprocessen met veel verschillende participanten. Het privaatrechtelijke onderzoek richt zich op toezicht en coördinatie in brede zin. Wat betreft het toezicht houdt dit in dat zowel het op dit moment in beweging zijnde publiekrechtelijke bouwtoezicht als het onderling door contractspartijen gehouden toezicht onderwerp van onderzoek zijn. De studie naar coördinatie richt zich op coördinatie in zowel ontwerpfase als uitvoeringsfase. In het onderzoek worden de onderwerpen toezicht en coördinatie zowel vanuit een juridisch perspectief als vanuit een (bouw)managementperspectief onderzocht. De uit dat onderzoek voortvloeiende inzichten worden daarna gebruikt om veelgebruikte bouwcontracten te beoordelen en aanbevelingen te formuleren voor partijen die over toezicht en coördinatie contracteren. Deze studie zal resulteren in een publicatie die onderdeel uitmaakt van de wetenschappelijke literatuur. Voorts zal de studie ook van nut kunnen zijn voor juristen in de bouwpraktijk. Begeleidingscommissie: Prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, Directeur Instituut voor Bouwrecht en hoogleraar bouwrecht TU Delft G.J. van Leeuwen, Senior Advisor Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland Mr. ing. B. Rademaker, Beleidscoördinator Ministerie van Infrastructuur en Milieu/ Bestuurslid VBR Mr. dr. M.Y. Schaub, Universitair docent Vrije 23

27 24 Universiteit Amsterdam Ir. D. Spekkink, Directeur Spekkink C&R Mr. D.E. van Werven, Jurist bouw- en aanbestedingsrecht Bouwend Nederland/Lid Redactieraad TBR De UAV-GC en vergunningen Als afgeleide van de Praktijkgids milieuregelgeving, waarvan de eerste uitgave in 2007 verscheen en de laatste herziening dateert van maart 2014 (4e druk), heeft het IBR het initiatief genomen om via CROW een projectplan in te dienen voor het uitbrengen van een praktische toelichting bij de UAV- GC wat betreft de vergunningen. Ook CROW zal een bijdrage leveren. De uitgave zal zich richten op opdrachtgevers en opdrachtnemers in situaties dat de UAV-GC van toepassing is en er derhalve afspraken worden gemaakt over de verdeling van verantwoordelijkheden ten aanzien van omgevingsrechtelijke aspecten van een bouwproject. Er zijn voor het onderzoek diverse adhesiebetuigingen ontvangen van verschillende bij de bouw betroken partijen. Dergelijke adhesiebetuigingen zijn voor accordering van het onderzoek noodzakelijk. In samenwerking met CROW is een aanvraag voor financiering ingediend bij het Stichting Fonds Collectief Onderzoek GWW. In januari wordt uitsluitsel verwacht over deze financiering. Kompas Light DB In opdracht van Architectuur Lokaal wordt het Kompas Light DB geschreven. Dit is een nieuw aanbestedingskompas in een reeks van vier. Dit kompas is gewijd aan Design and Build (lees: UAV-GC 2005) opdrachten die onderwerp van aanbesteding zijn. Met het onderzoek zijn ongeveer 12 dagen gemoeid. Oplevering vindt plaats voor kerstmis. Deelname aan Begeleidingscommissie onderzoek van de Onderzoeksraad Veiligheid Met dit onderzoek zijn een paar dagdelen gemoeid. Het gaat om de begeleiding van het onderzoek naar het hijsongeval bij het voormalige ministerie van VROM. Het wordt gezien als een teken van bekendheid van het IBR en waardering voor het IBR dat de directeur voor deze commissie is gevraagd. 7. Overzicht bijeenkomsten Hot Topic de HR heeft gesproken: Waardebepaling en eliminatie Datum: vrijdag 22 januari Inleider(s): mr. E.W.J. de Groot, advocaat / partner AKD te Breda en mr. J.F. de Groot, advocaat Hoge Raad en partner Houthoff Buruma te Amsterdam Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Juridische aspecten en knelpunten van aardbevingen bij gaswinning Datum: donderdag 28 januari Inleider(s): mr. A.M. Nijboer en mr. H. Stroeve, beiden advocaat Ekelmans & Meijer te Den Haag Locatie: Regardz Eenhoorn, Barchman Wuytierslaan 2 te Amersfoort Detailhandel en ruimtelijke ordening Datum: donderdag 4 februari Inleider(s): mr. H.A.J. Gierveld, wetgevingsjurist ruimtelijke ordening Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag en mr. I.L. Haverkate en mr. G.H.J. Heutink, beiden advocaat en partner in de maatschap Gijs Heutink Advocaten te Amsterdam Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Nieuwe arrangementen bij veranderde gebiedsontwikkeling Datum: dinsdag 9 februari Inleider(s): dr. ir. A.G. Bregman, sr. stafmedewerker Instituut voor Bouwrecht te Den Haag en research fellow ASRE en mr. G. t Hart, advocaat Houthoff Buruma te Rotterdam Locatie: BCN Utrecht CS, Catharijnesingel 48 te Utrecht Onregelmatig verloop van een bouwproject; voortijdige beëindiging en stagnatie (I en II) Beëindiging in onvoltooide staat, ontbinding (I) Stagnatieschade (II) Datum: donderdag 11 februari Inleider(s): mr. G.J. Huith, advocaat Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn te Den Haag (I), mr. A.F.J. Jacobs, advocaat Rozemond Advocaten te Amsterdam (II), mr. A. Moret, advocaat CMS Nederland te Utrecht (I) en mr. L. Mundt, advocaat Staal Advocaten te Rotterdam (II) Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Aanbesteden van Duurzame Bouwprojecten (geannuleerd) Datum: dinsdag 16 februari Inleider(s): mr. A.G.J. van Wassenaer van Catwijck, advocaat Allen & Overy LLP te Amsterdam Locatie: WTC Amsterdam, Strawinskylaan 1 te Amsterdam Contracten maken onder vigeur van de UAV 2012 en de UAV-GC 2005 Datum: dinsdag 8 maart Inleider(s): mr. M.A. Moolhuizen, advocaat / partner Van Doorne te Amsterdam

28 Locatie: WTC Amsterdam, Strawinskylaan 1 te Amsterdam 1e VBR(-A) Seminar : De Programmatische Aanpak Stikstof en het bestemmingsplan/omgevingsplan Datum: donderdag 10 maart Inleider(s): mr. M.M. Kaajan (advocaat/partner bij Envir Advocaten) en mr. M. Soppe (advocaat/vennoot bij Soppe Gundelach Witbreuk advocaten) Locatie: Museum Speelklok, Steenweg 6 te Utrecht Remedies op grond van niet-nakoming van een verbintenis Datum: dinsdag 15 maart Inleider(s): mr. L. Mundt, advocaat Staal Advocaten te Rotterdam en dr. drs. G.J.P. de Vries, universitair hoofddocent privaatrecht Universiteit van Amsterdam Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Bodem, bouwen, besluiten en aansprakelijkheden Datum: donderdag 17 maart Inleider(s): mr. E.T. Sillevis Smitt, advocaat AKD te Rotterdam en prof. mr. G.A. van der Veen, advocaat AKD te Rotterdam en bijzonder hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag De Warmtewet in de praktijk Datum: woensdag 23 maart Inleider(s): mr. M.R. de Boer, advocaat VBTM Advocaten te Woerden en mr. H.M. Hielkema, advocaat Hielkema & Co te Amsterdam Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Back-to-back contracten (WAV) Datum: dinsdag 29 maart Inleider(s): prof. mr. M.E. Koppenol-Laforce, advocaat / partner Houthoff Buruma te Rotterdam, hoogleraar Internationaal Commercieel Contracteren Universiteit Leiden en mr. J.S.O. den Houting, advocaat / partner bij Rozemond Advocaten te Amsterdam Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Retentie- en insolventierechtrecht in de bouw (I en II) Retentierecht (I) Insolventierecht (II) Datum: donderdag 31 maart Inleider(s): mr. G.J. Huith, advocaat Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn te Den Haag (II) en mr. M.J.R. Jansen en A.D. van Dalen, beiden advocaat De Advocaten van Van Riet te Utrecht (I) Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Programma s en Programmatische aanpak (I) Instructieregels en instructies (II) Ins and outs van het omgevinsgplan (III) Data: vrijdag 1 april (I), vrijdag 8 april (II) en vrijdag 27 mei (III) Inleider(s): prof. mr. A.G.A. Nijmeijer, hoogleraar bestuursrecht Radboud Universiteit Nijmegen en adviseur Hekkelman Advocaten en mr. ing. B. Rademaker, beleidscoördinator Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Actualiteiten college Planschade en nadeelcompensatie Datum: woensdagmiddag 6 april Inleider(s): mr. drs. C.M.L. van der Lee KRMT, adjunct-directeur SAOZ te Rotterdam Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Schadevergoedingsrecht Datum: donderdag 7 april Inleider(s): mr. ir. F.M. van Cassel-van Zeeland, advocaat Simmons & Simmons LLP te Amsterdam 25

29 pees recht decentrale Overheden Europa Instituut Universiteit Utrecht Locatie: BCN Utrecht CS, Catharijnesingel 48 te Utrecht Kosten van niet-ongestoord werken in de bouw Datum: donderdag 14 april Inleider(s): ing. C.M. de Bruijn, Buro OP+, onafhankelijk bouwdeskundige en tevens docent / onderzoeker TU Eindhoven en mr. S.J.H. Rutten, advocaat HabrakenRutten Advocaten te Rotterdam en arbiter Locatie: KIVI Congresbureau, Prinsessegracht 23 te Den Haag 26 Actualiteiten college Jurisprudentie Omgevingsrecht Datum: woensdagmiddag 20 april Inleider(s): prof. mr. P.J.J. van Buuren, staatsraad, lid Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State te Den Haag en hoogleraar bestuursrecht Universiteit Utrecht en mr. J. Hoekstra, staatsraad, lid Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State te Den Haag Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht en mr. R.J.Q. Klomp, juridisch adviseur te Amsterdam en raadsheer-plaatsvervanger in het Gerechtshof Amsterdam Locatie: WTC Amsterdam, Strawinskylaan 1 te Amsterdam Milieueffectrapportage in het Omgevingsrecht Datum: maandag 11 april Inleider(s): mr. dr. M.A.A. Soppe, advocaat Soppe Gundelach Witbreuk Advocaten B.V. te Almelo en mr. S.M. van Velsen, zelfstandig adviseur en docent omgevingsrecht, tevens rechter-plv in Noord-Holland Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht VBR-A/IBR Cursus privaatrechtelijk bouwrecht Data: woensdag 20 april, 11, 18, 25 mei, 1, 8, 15 en 22 juni Docenten: mr. J.W. Bitter, mr. R.G.T. Bleeker, ir. P. Brouwer, prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, mr. T.J. Dorhout Mees, mr. ir. A. de Groot, mr. ing. I. de Groot, mr. G.J. Huith, mr. J.F. van Nouhuys, mr. D.C. Orobio de Castro en mr. D.E. van Werven Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Opleveringsperikelen Datum: woensdag 11 mei Inleider(s): mr. H. Nicaise en mr. H. Slaar, beiden advocaat Boekel De Nerée te Amsterdam Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Basiscursus strafrechtelijke aansprakelijkheid (sanctierecht) in de bouw (geannuleerd) Datum: dinsdagmiddag 12 april Inleider(s): mr. J.T.C. Leliveld en mr. J.S. Spijkerman, beiden advocaat Wladimiroff Advocaten te Den Haag Locatie: BCN Utrecht CS, Catharijnesingel 48 te Utrecht Benut de kansen van de nieuwe staatssteunregels Datum: donderdag 14 april Inleider(s): prof. dr. B. Hessel, hoogleraar Euro- Studiedag Capita Selecta aanneming van werk (I en II) Goed en deugdelijk werk en de regeling v/d aanprakelijkheid (I) Aanneming van Werk Titel 7:12 (II) Datum: donderdag 19 mei Inleider(s): mr. dr. S. van Gulijk, universitair hoofdocent Tilburg University (II), mr. L.H. Muller, advocaat Poelmann Van den Broek N.V. te Nijmegen (II) en mr. S.J.H. Rutten, advocaat HabrakenRutten Advocaten te Rotterdam en arbiter (I)

30 Locatie: BCN Utrecht CS, Catharijnesingel 48 te Utrecht Symposium Wet Kwaliteitsborging Datum: maandagmiddag 23 mei Inleider(s): mr. dr. E.M. Bruggeman, op dat moment werkzaam als gerechtsauditeur / wetenschappelijk medewerker Hoge Raad der Nederlanden te Den Haag (m.i.v. 1 september senior stafmedewerker bij het Instituut), prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis, directeur Instituut voor Bouwrecht te Den Haag en hoogleraar Bouwrecht TU Delft en dr. A.R. Neerhof, universitair hoofddocent Bestuursrecht VU Amsterdam Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Grondeigendom in de Omgevingswet Datum: dinsdag 24 mei Inleider(s): mr. R. van Bommel, projectleider grondeigendom Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag en mr. J.A.W. Huijben, sr. beleidscoördinator Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Actualiteiten College Omgevingsrecht en ontwikkelen en bouwen Datum: donderdagmiddag 26 mei Inleider(s): mr. D.A. Cleton, directeur / strategisch adviseur Cleton&Com te Rotterdam Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Actualiteiten college Bouwcontractenrecht Datum: dinsdagmiddag 31 mei Inleider(s): mr. A. ter Mors, advocaat Infense Advocaten te Deventer Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht IBR Cursus Appartementsrecht Data: dinsdag 31 mei, 7, 14 en 21 juni Docenten: mr. R.P.M. de Laat, mr. N.L.J.M. Rijssenbeek, prof. mr. A.A. van Velten, mr. G.G.J.D. Verdoes Kleijn en mr. M.C.E. van der Vleuten Locatie: BCN Utrecht CS, Catharijnesingel 48 te Utrecht Actualiteiten college Onteigeningsrecht; Procedure en schadeloosstelling Datum: woensdagmiddag 1 juni Inleider(s): mr. J.F. de Groot, advocaat Houthoff Buruma te Amsterdam en mr. W.J.E. van der Werf, advocaat Van der Feltz Advocaten te Den Haag Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Verdiepingscursus Actualiteiten in het Aanbestedingsrecht (I-IV) De voorbereiding van de aanbesteding en de inschrijving (I) Uitzonderingen op de aanbestedingsplicht, motiveringsplichten en wezenlijke wijziging (II) Europees aanbestedingsrecht; enkele bijzondere procedures (III) Rechtsbescherming in het aanbestedingsrecht (IV) Data: donderdag 2 juni (dagdeel I en II) en donderdag 9 juni (dagdeel III en IV) Inleider(s): mr. P.F.C. Heemskerk, advocaat CMS Nederland te Utrecht (I), mr. J.F. van Nouhuys, advocaat Straatman Koster Advocaten te Rotterdam (IV), mr. F.M.M. Rasenberg, advocaat ATvocatencoörperatie te Baarn (III) en mr. M. van Rijn, advocaat Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn te Den Haag (II) Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag De koop en aanneming van nieuwbouwwoningen Datum: woensdag 8 juni Inleider(s): mr. dr. E.M. Bruggeman vervangt mr. C. Müller, jurist Buro Bouwrecht te Baarn en arbiter bij De Geschillencommissie te Den Haag en mr. S.J.H. Rutten, advocaat HabrakenRutten Advocaten te Rotterdam en arbiter Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag UAV-GC 2005 Datum: dinsdag 14 juni Inleider(s): mr. R.G.T. Bleeker en mr. B. van der Zijpp, beiden advocaat Rozemond Advocaten te Amsterdam en mr. W.J.M. Herber, jurist Juridisch Management Nederland B.V. te Houten en docent Bouwrecht Locatie: WTC Amsterdam, Strawinskylaan 1 te Amsterdam 2e VBR(-A) Seminar: Het DBMF contract Project A1 / A6 (incl. excursie) Datum: donderdagmiddag 16 juni Inleider(s): mr. S. van den Boogaart advocaat Houthoff Buruma en F. Nibbering chief operational officer SAAone Locatie: Station Amsterdam Zuid Arbitraal procesrecht voor bouwrecht advocaten Datum: woensdag 22 juni Inleider(s): mr. J.W. Bitter, advocaat Simmons & Simmons LLP te Amsterdam en mr. Y.R.R.R. de Mul, secretaris Raad van Arbitrage voor de Bouw te Utrecht 27

31 28 Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht De aangepaste Aanbestedingswet en de bouwrecht wereld Datum: dinsdagmiddag 28 juni Inleider(s): mr. A.C.M. Fischer-Braams, advocaat Maasdam Broers Fischer Advocaten te Rijswijk, mr. G. t Hart, advocaat HabrakenRutten Advocaten te Rotterdam, prof. mr. J.M. Hebly, advocaat Houthoff Buruma te Rotterdam, mr. P.F.C. Heemskerk, advocaat CMS Nederland te Utrecht, prof. mr. dr. H.D. van Romburgh, juridisch adviseur Ministerie van EL&I te Den Haag, mr. R. van Sliedregt, bedrijfsjurist Vattenfall Renewables te Amsterdam en mr. G.R. Werkman-Bouwkamp, aanbestedingsjurist werk & bouw te Groningen Locatie: Jaarbeurs Zalencentrum, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Verduurzaming vastgoed; Energieprestatiecontracten Datum: donderdag 30 juni Inleider(s): mr. A.A. Boot, advocaat / partner Boot Advocaten B.V. te Amsterdam en ir. A. Hulshoff, eigenaar AHB Consultancy te Zeist Locatie: Regardz La Vie, Lange Viestraat 351 te Utrecht IBR Cursus Locatie- en Vastgoedontwikkeling Data: Maandag 12 september, dinsdag 20 en 27 september, 4 en 11 oktober en 1 november Docenten: mr. W. Admiraal, sr. kandidaat-notaris Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn N.V. te Den Haag, dr. ir. A.G. Bregman, sr. stafmedewerker Instituut voor Bouwrecht te Den Haag en research fellow ASRE, mr. J.J. Dammingh, universitair hoofddocent Burgerlijk (proces)recht Radboud Universiteit Nijmegen, mr. J.F. de Groot, advocaat Houthoff Buruma te Amsterdam, A.H. van Huffelen, senior paralegal vastgoed NautaDutilh N.V. te Rotterdam, mr. B. Rademaker, beleidscoördinator en docent, mr. A.J.S.M. Tervoort, advocaat Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn N.V. te Den Haag en mr. R.W.J.J. de Win, Partner / advocaat-belastingkundige Van Doorne N.V. te Amsterdam Locatie: Jaarbeurs MeetUp, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht VBR-A/IBR Publiekrechtelijk bouwrecht Data: Woensdag 21 en 28 september, 5 en 12 oktober, 2 november, dinsdag 8 november, woensdag 16, 23 en 30 november Docenten: Mr. N.H. van den Biggelaar, mr. G.M. van den Broek, mr. J.F. de Groot, mr. J. Hoekstra, mr. A.R. Klijn MRICS, prof. mr. N.S.J. Koeman, mr. B.J.P.G. Roozendaal, mr. M.W.L. Simons-Vinckx, mr. M.A.A. Soppe, prof. mr. J. Struiksma en mr. J.A.M. van der Velden Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Ruimtelijke ordening en de impact van de provinciale aanwijzing Datum: Donderdag 22 september Inleider(s): Mr. dr. R. Kegge, jurist Raad van State te Den Haag en mr. dr. D. Korsse, advocaat-stagiair Van der Feltz Advocaten te Den Haag Locatie: BCN Utrecht CS, Catharijnesingel 48 te Utrecht 3e VBR(-A) Seminar : Duurzaam bouwen en ontwikkelen Datum: donderdagmiddag 22 september Inleider(s): mr. dr. H.C. Borgers, directeur AT Osborne B.V. Legal te Baarn, prof. dr. J.M. Cramer, hoogleraar duurzaam innoveren Universiteit Utrecht en ambassadeur circulaire economie in de Metropoolregio Amsterdam en mr. A.Z. R. Koning, senior juridisch medewerker Instituut voor Bouwrecht te Den Haag Locatie: AKD, gebouw The Edge, Gustav Mahlerlaan 2970 te Amsterdam Studiemiddag Doorwerking van het aanbestedingsrecht in de contractfase Aanbod en aanvaarding? Hoe bedoelt u! Datum: Woensdag 5 oktober Inleider(s): Mr. G.J. Huith, advocaat Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn te Den Haag Locatie: Regardz The Globe, Waldorpstraat 13a te Den Haag Vergunningvrij bouwen en bestemmingplannen (I en II) Dagdeel (I): Wabo en vergunningvrij bouwen en tijdelijke bouwwerken (Wabo, Bor en Mor) Dagdeel (II): Capita Selecta bestemmingsplannen Datum: Vrijdag 7 oktober Inleider(s): Prof. mr. A.G.A. Nijmeijer, hoogleraar bestuursrecht Radboud Universiteit en adviseur Hekkelman Advocaten (II) en mr. ing. B. Rademaker, beleidscoördinator Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag en docent (I) Locatie: Jaarbeurs MeetUp, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Van bestemmingsplan naar omgevingsplan Datum: Woensdag 12 oktober Inleider(s): Mr. R. van Bommel, jurist Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag, mr. A.Z.R. Koning, juridisch stafmedewerker Instituut voor Bouwrecht te Den Haag en mr. S.M. van Velsen, zelfstandig adviseur omgevingsrecht, thans vooral

32 ter), staatsraad, lid van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State te Den Haag en emeritus hoogleraar bestuursrecht Universiteit Utrecht, prof. dr. Ch.W. Backes, hoogleraar bestuursrecht Utrecht Centre for Water, Oceans and Sustainability Law te Utrecht, prof. dr. ir. A.G. Bregman, sr. stafmedewerker Instituut voor Bouwrecht te Den Haag en research fellow ASRE, mr. E. Broeren, advocaat ELE- MENT Advocaten te Eindhoven, mr. dr. F.A.G. Groothuijse, universitair docent Universiteit Utrecht, mr. J.H. Meijer, programmadirecteur omgevingsrecht HBJZ Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag, mr. ing. B. Rademaker, beleidscoördinator Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag, prof. mr. A.G.A. Nijmeijer, hoogleraar bestuursrecht Radboud Universiteit Nijmegen en adviseur Hekkelman Advocaten N.V. te Nijmegen, mr. F. Spijker, advocaat/partner TeekensKarstens te Leiden en prof. mr. J. Struiksma, hoogleraar Staats- en Bestuursrecht Vrije Universiteit Amsterdam Locatie: Jaarbeurs Supernova, Progresszaal, Jaarbeursplein te Utrecht Lunchbijeenkomst De waarschuwingsplicht Datum: Woensdag 9 november Inleider(s): Mr. J.M. Henriquez, advocaat HabrakenRutten Advocaten te Rotterdam Locatie: Jaarbeurs MeetUp, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht 29 werkzaam bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Actualiteiten college Appartementsrecht Datum: Dinsdagmiddag 1 november Inleider(s): Mr. N.L.J.M. Rijssenbeek, advocaat Rijssenbeek Advocaten te Arnhem, tevens auteur van het Handboek: De Model-splitsingsreglementen toegelicht Locatie: Jaarbeurs MeetUp, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht IBR Cursus Algemeen Aanbestedingsrecht Data: Woensdag 2 november, dinsdag 8, 15, 22 en 29 november en 6 december Docenten: Mr. B.J.H. Blaisse-Verkooyen, mr. R.G.T. Bleeker, mr. R.S. Damsma, mr. M.M. Fimerius, mr. G. t Hart, mr. P.F.C. Heemskerk, mr. G.J. Huith, mr. C.R.V. Lagendijk, mr. J.W.A. Meesters en mr. J.F. van Nouhuys Locatie: BCN Utrecht CS, Catharijnesingel 48 te Utrecht Het Grote Omgevingswet Symposium Datum: Vrijdag 4 november Inleider(s): Prof. mr. P.J.J. van Buuren (dagvoorzit- IE rechten in de bouwrecht Datum: Donderdag 10 november Inleider(s): Mr. H. Smeltekop, advocaat Yspeert VWL Advocaten te Groningen Locatie: Jaarbeurs MeetUp, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Kernonderwerpen Bouwcontractenrecht (I en II) De prijs van het werk volgens UAV/UAV-GC/ BW (I) Aansprakelijkheid na oplevering (II) Datum: Woensdag 16 november Inleider(s): Mr. L.C. van den Berg, advocaat Severijn Hulshof Advocaten te Den Haag (I en II), mr. B.J.H. Blaisse-Verkooyen, advocaat Pot Jonker Advocaten N.V. te Haarlem (II) en mr. B. van der Zijpp, advocaat Rozemond Advocaten te Amsterdam (I) Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Bestemmingsplan en geluid Datum: Donderdag 17 november Inleider(s): Mr. R. Benhadi, advocaat Hekkelman Advocaten N.V. te Nijmegen en promovendus Radboud Universiteit Nijmegen Locatie: Jaarbeurs MeetUp, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht

33 publiek opdrachtgeverschap in de bouw TU Delft en managing partner Brink Management/Advies en mr. O.H. Laan, advocaat Blumstone Advocaten te Amsterdam Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Doorpakken met de Programmatische aanpak Stikstof (PAS) (geannuleerd) Datum: Donderdag 8 december Inleider(s): Prof. mr. A.A. Freriks, advocaat ELE- MENT Advocaten te Eindhoven en hoogleraar Universiteit Utrecht en ir. N. Jeurink, sr. specialist natuurbescherming Tauw te Deventer Locatie: Regardz La Vie, Lange Viestraat 351/St. Jacobsstraat 51 te Utrecht 30 Monumentenrecht onder de nieuwe Erfgoedwet Datum: Dinsdag 13 december Inleider(s): Mr. dr. F.A.M. Hobma, universitair hoofddocent TU Delft - Faculteit Bouwkunde te Delft en mr. I.H. van den Berg, advocaat Six Advocaten B.V. te Amsterdam Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag Actualiteiten college Wabo Datum: Vrijdagmiddag 18 november Inleider(s): Prof. mr. A.G.A. Nijmeijer, hoogleraar bestuursrecht Radboud Universiteit Nijmegen en adviseur Hekkelman Advocaten en mr. ing. B. Rademaker, beleidscoördinator Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag en docent Locatie: Jaarbeurs MeetUp, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht Bouwtechniek voor juristen Datum: Donderdag 24 november Inleider(s): Ir. J. Buijs, architect Joost Buijs Architecten bna te Eindhoven Locatie: BCN Utrecht CS, Catharijnesingel 48 te Utrecht Betalingsverplichting in de algemene voorwaarden: wanneer en hoeveel? Datum: Woensdag 30 november Inleider(s): mr. H.W. Gierman, advocaat Severijn Hulshof Advocaten te Den Haag Locatie: Meeting Center New Babylon, Anna van Buerenplein 29 te Den Haag De rol van de opdrachtgever in het moderne bouwcontractenrecht (geannuleerd) Datum: Donderdag 8 december Inleider(s): Prof. dr. ir. M.H. Hermans, hoogleraar Staatssteun bij gebiedsontwikkeling Datum: Woensdag 14 december Inleider(s): Mr. dr. A.D.L. Knook, Advocaat Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn te Den Haag en oprichter van het Nederlands Staatssteunnetwerk Locatie: Regardz La Vie, Lange Viestraat 351/St. Jacobsstraat 51 te Utrecht Actualiteiten college Aanbestedingsrecht (rechtspraak) Datum: Donderdagmiddag 15 december Inleider(s): Mr. M.M. Fimerius, advocaat AKD te Eindhoven Locatie: Regardz La Vie, Lange Viestraat 351/St. Jacobsstraat 51 te Utrecht Actualiteiten Omgevingsrecht (Wabo/Wro/ Chw) (I en II) Actualiteiten college Chw (I) Actualiteiten college Jurisprudentie Omgevingsrecht (II) Datum: Donderdag 15 december Inleider(s): Prof. mr. P.J.J. van Buuren, staatsraad, lid Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State te Den Haag en emeritus hoogleraar bestuursrecht Universiteit Utrecht (II), mr. J. Hoekstra, staatsraad, lid Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State te Den Haag (II) en mr. T.E.P.A. Lam, advocaat Hekkelman Advocaten N.V. te Nijmegen (I) Locatie: Jaarbeurs MeetUp, Beatrixgebouw, Jaarbeursplein 6 te Utrecht