Broedvogel inve nta r i sat ie in Groningen in 1988

Transcriptie

1 Broedvogel inve nta r i sat ie in Groningen in 988 van Kluut, plevierefl, ffieeuwen en sterns De Grauwe Gors 7( ): (989), -_=*-.* z - i-:::à_ - Kees Koffijberg nle id ing en Klaas van Dijk n 9B7 is in de provincie Groningen een onderzoek gest art, dat tot doel heefc de broedvogelontwikkeling op lange termijn te volgen van kluut, plevieren, meeuwen en sterns (Van Dijk et al. 9BB). Deze inventarisaties vinden plaats in het kader van het Bíjzondere Soorten Projekt (BSP) van S0VOi', o worden gekoórdineerd door de \^Jerkgroep Koloniebroedvogels. n dit artikel worden de resultaten gepresenteerd van het seizoen 988. Èdethode n het verslag over L987 is reeds ingegaan op de gevolgde werkwi jze, zodat hier wordt volstaan met de hoofdlijnen. De inventarisaies ziln op gestandaardiseerde wijze uitgevoerd, in de meeste gevallen konform de richtlijnen van het BSP (SOVON& CBS 986); zíe ook Hustings et al. ( 985 ) voor achtergrondinformatie. Deels gaat het om reeds langer opende tellingen (SBB terreinen, Lauwersmeer, overig BSP onderzoek) en deels om speciaal in het kader van het koloníevogelprojekt opgezetie inventarisaties (Noordkusl, Eems-Dolard regío, diverse terreínen in het bjnncnland). Daarnaast is (tel-efc;nj-sch) veel los materiaal verzaineld \'an t-er plaats;e goed bekende vogelaars. n de Dollard is slechts; een éénma ige inventarisatie uii.gevoerd (eínd mei ). Bi j de interpretatie van de gegevens is uitgegaan van dt: naxina per (deel )gebied. De l'ioordku.st is hiervoor opgedeeld in B cieelgebi eden:,jestpolder, Ju- j anapolder, l{egenboerenpolder, Linthorst llcmaripol-der, Joordpolder, Lauwerpoitier:, Emmapolder en Eemspolder:. Bi j de uitwerking van kluut is ook gekei<er naar eventuele uitwisseling lussen binnen- en buitendijks (zte ook Engelmoer & tslomert 985). Aile terreinen die van potentieel belang zi n voor de onderzochte soorten, en die in l988 zijn geïnventariseerd, zíjn weergegeven in figuur. De depots l.angs het Eemskanaal en Van Starkenborghkanaal zíjn nie cpgenomen, daar deze gebieden op dit moment niet meer geschikt zijn voor de geïnventariseerde soorten (mec. l'íe inte v. d. Velde, Prov. bjaters taat ). Voor vr i jwel alle soorten is de dekking kompleet. Vooral kleine plevier, en mogelijk ook kokmeeuw en visdief, kunnen her en der in het binnenland zi-jn gemist. Dit zal het beeld echter nauwelijks beïnvloeden. 28

2 fig.. Telgebieden ó # 20 km --auwersrneer 2-Westpolder 3-Julianapolder 4-Negenboerenlrclder 5-Linth. 6-t'oordpolder 7-lauwerpolder B-ftrwapolder 9-Ean-spolder O-Eenr"shaven -kustgeb. l2-haven Honanpolder Delfzijl F.emshaven-Delfzi[ 3-industrieterrein Delf zip 4-kr-rstgeb. l5-flnt 6-Dol lard 'ermunten van Reide 7-Doezumermieden B-Jilt Di.!<sheide, Opende 9-zandgat 'Yinnuit 2O-Bakkerorn 2 -Tolberterpetten 22--eekstermeer 23-vloeiv. CSM, Hoogkerk 24-vloeiv. Suikerunie, Hoogkerk 25-opspriitterrei n P.rddepoel 26-ind. terrein Groningen 2 7 -Paterswo dse - / Hcnrnselrteer 28-l,JolddeeLen, Fl,aren 29-Zuidlaardermeer 30-Foxholstermeer 3l-l^Joudbloern 32-Hoeksrneer 33-Schil&neer 34-Hondshalstermeer 35-Barlagenpolder,'t 36-l,tidwolderplas 37-Tjanrne waar 38-opsprritterr. loein Ulsda 39-trafo AG Wildervankkan. 4o-Heeresmeer, {ve. PekeLa 4-Veenhuizerstukken 42-vloeivel-den 43-ven Ter Borg Blekslaqe 44-voei-velden Ter Aoel 29

3 ged eo Kl uut Kleine Plevier Bon tbe k - plevier Strandpievier Dwergmeeuw Ko kmeeuw iilestpolder Jui i anapo lder Negenboerenpolder Linthorst Homanpolder Noordpol der Lauwerpolder 50 'r t ' Emmapolder JU Eemspolder to totaal Noordkust temshaven haven Del f zijl rnd. terrein Delfzr3 Punt van Reide Dol ard Lauwersmeer r0 98?6 J 0 5 í F^ 4 CÓ B TOTML KUSTGTB D B 4 8] Ji t Drjksherde, Opende zandgat Trrmunt Ba k kerom vloeivelden CSl4, Hoogkerk vloervelden Surkerunie, Hoogkerk 5 J Paddepoel (opspui tterrei n) Paterswoldsemeer eo. liloldrieelcrr?-3 tndustri elerrer n Groni ngen Zuidlaardermeer Ae' s, Woudb l oem 60 Hoe k smeer Hondshal stermeer 't Barl agenpoi der, De ïgamme Midwolderplas l,jaar Klein Ulsda (opspuitterrein) trafo AG. Wi ldervankkan.. Veendam Veenhu r zerstukken í 60 70? vloervelden Blekslage ven Ter Borg vloeivelden Ter Apel Foxhol stermeer ( opspu i tterrer n ) TOTAAL BNNENLAND ? TOTML ALLE GEEDTN t78 tabel AlB. Aantal Paren koloniebroedvogels Groningen in 988 in 30

4 gebi ed StormmeeuwK'lei ne Z'i vermeeuw Visdief Noord se 4antelmeeuw Stern Zwa r te Stern Westpolder Jui ianapolder Negenboerenpol der Linthorst Homanpo)der Noordpol der La uwerpo de r J 35 z3 'r 38?5 2 Emmapolder Eemspol der totaa'l Noordkust temshaven haven 0e ) f zrj i nd. terrei n 0e f zijl Punt van Reide Dol ard t Lauwe rsmee r 'l 89 ÏOTML KUSÏGEBED? ? Jilt Dijksheide, Opende zandgat Tri munt Bakkerom v ioei velden CSM. Hoogkerk íj 6 vloei velden Su'i kerunie. Hoogkerk Paddepoel (opspuitterrein) 2 Paterswoldsemeer eo..jolddeelen industrieterrei n Groningen Zuidlaardermeer Ae's, Woudbloem Hoeksmeer 4 Hondsha stermeer Barl agenpolder, 't l,jaar 8 0e Tjamme Mi dwo de rp'l as 8 Kle'in Ulsda (opspuitterrein) trafo AG. 'Ji ldervankkan.. Veendam.l Veenhu r zerstukken vloeivelden 8eksage ven Ter Borg 6 E vloei velden Ter Apel Foxhol stermeer (opspui tterrei n) 30 Z ÏOTML BNiENLANO 5 to TOÏML ALLE GEBEOEil

5 Resultaten De resllltaten zijn weergegeven in tabel l. Dwergsterns werden niet als broedvogel vaslgesteld. De belangrijks te soor ten worden hieronder kort besprol(en: l(uu t Totaal rverden paar kluten geteld, voornamelijk in het kustgebied. De grootste aantallen huizen langs de Noordkust (779 paar), met name bij de Negenboerenpolder, Linthorst Homanpolder en Noordpolder. Andere belangrijke gebieden zitn de Lauwersmeer (26 paar), Dollard (98 paar ) en he t industrieterreín bij DelfzíL (0 paar). n het binnenland rverden vrijwel ale kluten waargenomen ín de Tj amme ( paar ). Langs de ljoordkus t werden 377 paar (27") Uinnendijks aangetroffen (tabel 2). Deze vogels zaten deels bij een plas in de Noordpolder, die is ontstaan na de dijkverzwaring ( l82 paar). Het andere deel ( 95 paar ) zat op bouwland. Van L46 paar is inf ormat ie beschilcbaar over het gehlas waarin de terriroria waren gevest igd: bieten 7 O"fo, zomergraan 20"/o, erwten 7% en wortels 3%. n de Dollard werd, evenals ín 987, een hoger aandeel binnendijks broedende kluten vastgesteld (4L"L in 988, 60"/" in l9b7 ). lier zaten de kluten vrijwel uitsluitend in bieten (93"L), en voorts op braalcliggende akkers (6%) en in veldbonen (7"). De jongen van l^les tpolder Julianapolder ljegenboerenpo ider Linthorst llomanpolder l'loordpolder -aur.nrerpolder Emmapolder Eemspo lder totaal tabel 2. Aantal paren binnendijks broedende kluten langs de Noordkust in 9BB r B T de nesten die wel uithomen blijven bij hun tocht naar het wad vaak steken in de dijksloot. De beschoeiing \Àraarvan veel sloten ziln voorzien, bíjkt voor de jonge kluten een onoverkomelijke barrière. Kleine plevier Van deze soort vrerden 4-44 paar vastgesteld. Fiet gebied met de meeste kleine plevieren is de Lauwersmeer (to paar). Vooral in het binnenland liggen verscheidene terreinen waar óón of enkele paren broeden. Het gaat hier meestal om opspuitterreinen/depots ( t4-5 paar) en vloeivelden (8-9 paar). Bontbekplevier Bontbekplevieren rverden uitsluitend gevonden in het kustgebied. Verspreid over diverse plaatsen werden 26 paar geteld. De meeste vogels 'broeden op buitendijkse zandstranden (Eemshaven, haven DelfzíL, polder Breebaart-Dollard; in totaal 6 paar ) en op industrieterreinen (Eemshaven, DelfzíL; in toraal 2 paar). n de Johannes Kerkhovenpolder (nolard) werd territorium vastgesteld op binnendijks gelegen slootbagger. Koknneeuw Met een totaal van 7 fbl paar is deze soort veruit de talrijkste koloniebroedvogel. let merendeel broedt langs de kust (t+ Bll paar), vooral op de krvelders van de Noordkust (0 738 paar). De belangrijkste gebieden zíjn hier de Negenboerenpolder en de Lauwerpolder. Andere belangrijke terreinen in het kustgebied zíjn de Lauwersmeer (2477 paar) en het industrieterrein bij DelfzíjL (352 paar ). Opmerkelijk we inig kokmeeuwen werde\r geteld in de Dollard (L92 paar). n het binnenland (totaal 2370 paar) zít het grootste deel in natuurgebieden (Hondshalstermeer, De Tjamme) en op vloeivelden. 32

6 Zilverneeuw Zilvermeeuwen',verden gemeld uit de Lauwersmeer (40 paar ), het industrieterrein bij Delfzíj (L3l paar) en de Linthorst Homanpolder (t paar). n een deel van de kolonies bij DelfziS werden, evenals in 987, de eieren geraapt. Op het totaal aantal paren in dit gebied bleek dit geen effekt te hebben: er vonc een toename plaats van f6 paar in l9b7 naar L37 paar in l9bb. Visd ie f Totaal werden 743 paar visdiefjes geteld, deels langs de kust (628 paar) en deels in het binnenland ( l5 paar ). Fet belangri jks te bo- werk in het kustgebied ís de Punt van Reide (46 paar). Op de kwelders van de Noordkust broeden totaal 30 paar. Belangrijke gebieden zíjn hier de Julianapolder en de Lauwerpolder. n het binnenland zíjn de voornaamste kolonies gelegen in natuurgebieden (Hondhalstermeer, De Tjamme) en op vloeivelden. De grootste kolonie was eveewel gevestigd op een opspuitterrein bij het Foxholstermeer (fo paar). Het vermoeden bestaat dat in ieder geval langs de kust de soort is onderteld. lier wordt geteld volgens de tturfmethodef : volvrassen vogels telen en delen door 2. Soms blijkt echter dat niet beide vogels bij het nest aanwezig zijn. Noordse stern De noordse stern werd uitsluitend langs de kust opgemerkt. De grootste aantallen werden geteld in de Lauwersmeer (89 paar). Langs de Noordkust werden 30 paar aangetroffen, waarvan 25 in éón kolonie voor de Julianapolder. n de Eemshaven werden 23 paar geregistreerd. Het aantal langs de Noordkust is deels gebaseerd op nestvondsten, buiten de e igenlijke ínventarisaties om (Julianapolder, 25 paar). Ook deze soort blijkt dus bij het inventariseren onderteld te worden. Diskussie n het verslag over 9B7 is a gewezen op het belang van verschillende gebieden binnen de provincie voor kluut, meeuwen en sterns. Landelijk gezien zi jn kluut ( t 25"L van de l.lederlandse populatie, SOVON 987) en dwergmeeu\^/ ( gehele Nederlandse populacie in de Lauwersmeer, SOVON 9B7) de belangrijkste soorten. De inventarisaties in t988 bevestigen dit beeld. Vergeleken met 987 zíjn bij sommige soorten behoorlijke aantalsveranderingen opgetreden ( tabel 3 ). De kleine plevier is duídeli jk toegenomen (+34%). Drvergmeeuw (-24'/"), kokmeeuw (-307.) en zwarte stern (-30%) zijn flink in aantal achteruitgegaan. De meeste soor t tot. l9b7 tot. 988 % verandering kluut kleine plevier bont bekplevier s trandplevier dwergmeeuw kokmeeuw stormmeeuw k. mantelmeeuw z ilvermeeuvl visdie f noordse stern zwarte stern B B2-7 96* r25-r27 4L L B t r l : -) ll -30 tabel 3. Totalen koloniebroedvogels in Groningen in procentuele verandering tussen beide jaren n)zí" bijlage. L987 en 988. Tevens is de v/eergegeven. 33

7 \ \ ' L ) andere suul'leil -(,"rrlifiefc.fcn cen 8e ringe :ii.nanre. j),-':zc vali echler birr.- nel dr' ii.-rl',-,.\ \';t) ir, ii-,)uvjd,laflieir, zoclal hler ',ir.:i-i]cr c,cii) konic.l us i i:s ílan kunne lr i."rí).-r ït -,"'.t i lf oi-lti en, lle aantellen l: li:l,:':n ;z:in vri jrveri gcr-jk aari l;ij7" i,rrngr.,,, ljoor,liiris;l zi jn cc i]an i,:i l- l'.,'lr jcts Li)e!;eia)ïlili'i ( van l 48 paa i: n.l:rï' \7) pí4 r ). De verceling over.le verí:jcrlr;.'l lr:cc deelgebicclcn k-'.,iln ong-cveérr ov :ree)-r rnel 997. lr:i..re:rdce -rlnr)enc:;ks btoedende kuten ;r; uvl!neens in dezelfde orcic v,r.n 8i-.).)Li,e. Jn de Dollarci zel te de j r-r i 937 ges i f{na-- leerde achieruí ie;:rng ztcit olrvermin-- derd voort, v;iri -?56 paaï: naar: 98 paar (-!+4"L). ili,'t.,'..,t't :í..rll:il nog rii;iai, i7 paar oir rii: L:',.rei,-icrs. J;e overige voge S 'ZLtt,e'[;,-'i) ir.,,.iw.r.iird, binnendi jks. lsij klejne ple,rir.:r en d,.-;ergnieeuir i jken Ce aaní- a li,'.,c,riintl(jt- j-'i qerl binnen de norliai:. - l,;i'r lual it:s.r:tn dt. hror.dirtrnirl ri ic i e vell-en" Kieine plevíerer, z:i n :;ict li,liiranlt=rlíji:. van allerlei griia f - en b::ggei:ak: i',rieiten. 0p ic:-r..,,i'i jzí: ilwar;rgn in 98tJ verscl-r i l l-c n.lc, i'l i eu,".re i-,ror dp i ae t s;c l tot slaitci. le "l ii'i:,lii.: \,'irn r.ie z',,;art-tr stern slent rl\'ct-it-,,o nlel lir:t lilncleli jke tree,l C,'ouil dc.;i6ciopen jaren ( sovofi l98 7 ). ile a f name ven clc kckmeeuw rnarriles - teercie zlc\,t in hiina alle gebieden, Íiaar vooral j rr rle lloi -"l artl i-azy"\ Éjn in het b i rrrien i ai-i,. (. 57"/"). T,arngs rle liortrdl<us L cc.'rit:r,r.-t';i tir' :ri rtame zc"l; in de Laulveri:imcei-?7",,. irr \/ergeirljking rnet 93-i (\iarr.,.rii;:i t^i.i'ii,rrr B 985 ) narrr lrei aan[:i-l langis rj:: ',,ii,-)r i]lt-rsr :rf iïit)t 3:á" i)e aarrí,trir,l{riif ',:iitl.c i ing is liier echter no?,al vei'scii i Liend per.leeigebied - h"rl-per'it,,rl'i:i-r.'tnd hi:udt met de dynam it:l;" -v.iti i,.r i 'i erri<,lj ji<se ierl:e j nen. Voor de hele )ril,\riiri:ii: js clc soort ten opzicht*. v<tn Cc per'iode i9b0-84 (scharting lll OCíj paar, med. i(ees van Scirarenbur g ) rrrc t iireer dan de helft (55%) afgenoíren. De ooi'zairen hiervoor z.íjr' onduicjeli-', a is in een aantai geb iecir:r-i wel- een veri<l,a* r ing voorhancler,. Zu tree f : de s teeds voor schr ijtlen.je vegelatic:success ie in de Lauvrersmeer crvoor gezorgd dar dit gebiei steeis nieer zí7n pionierkaralcler verlje.s[ (h]tenburg ei al. 9:J,5 ) " lletzel tle verscirijnsel speelt j n cie Doi liii'd, waar cloor vermínderde br:;r.r?ring, cle kcrte grazíge vegela- i c oi) r,ret-' pl aal LnÉ,'n is veranderd in lroge v f;,-: ta ['e ( zeeasters ). Zowel VoOr krlk,in 'ettli :rs VoOr 'lluut is dit (,)l:,,,c sc lr i lr t l; r l;e d b io t oop. n i9b9 zi:t-] voo\i: hel cierce achtereenvolpieircie jilar een inrrentarisatie 'l<r:t-en varr, pl e,rieren, flêeuhren en :rterns pa:ri:;v,lnden" Vogelaars die ven dez.e scoï-l(-jri bror,dgevallen waarnenten, t,'u''.rt. det) \,,:t: zoi:iit kontakt op te nemen ilet Lrnr:leï-!:{riek-enden. Dit gejdt ciok vootl rncnsen iiie rïog Elegevens uit l9bb l-.re:ri lcn, die niet in dic verslag zíin vervrerkt. Dankwoord Ai ic i-r: ï'r rr : ric i;rcii;.;".n worden bedankt \Ji.ii,Y l,:rcrl i l', iliir, i ni-4 lrun gebieden te i.rl: L rildcil.,',,;,jir jc' i. e i i rigeir werkten mee : iir j i<--i;rr:, Ai b las, i'íark Bakker, ltríco {jilenst.er i rl:.ip),,,nclries Berghuis, i{rrcto iii.rar:iv (SilUL Egge Boerma, iic:'s ij: i- i" -; us r Airu ré ijoven, Marko Deeník,,'.i.-r.s VOri Di.jk, lenk "rï-ksrr-a, Jan Glas, S. Flemminga, Ab li..rrnmcr-. He.r-rli iiut (Snn;, Henk van der Je ugo, A j co,/ari í. i nken o Erho i(iulrdei-, ir.err:s l(of f i jberg, Klaas ioopnrar. iienl.. van -eeuwen, Jan i.,í.){)t,:i,.lcr,'or,.n r'.j iezen, Bart-Jan Prak, iri'e-rd Pral<, irc S \/án Scharenburg (FPLi;, í,oei- liclroli.ens,.jans Sikkens, 'l'e P-ie er irp,.'i-, Pe ter Venema, Berend Voslamber, 'ir'-co de vries (SSn;, ngr-id!'roon en l.jim Woudman. Financiële iiceun vrerd verkresen van tle prt-;\'i ric' ie Clrrtn Íngen. E. v n4 cmme^ 34

8 Literatuur Altenburg, {., Beenster, N., Van Van Scharenburg, K., 985. Dijk, K., Essefink, P., Prop, D. Broedvogels van de noordelijke Visser, H,, 985. Ontwikkeling van kwelders. De Grauwe Gors 3 (3): de br oedvogelbevo k ing van het 6-. Laur^rer smeer in , Límosa: 58: SOVON & CBS, 986. Handleiding BSP Bijzondere Soorten Pro ject Van Dijk, K., Koffijberg, H. & (broedvogels). Koffijberg, K., Broedvogelinventarisatie van kluut, plevíeren, SOVON, 987. Atlas van de Nederfleeuven en sterns in Groningen in landse Vogels. SOVON/Arnhern De craur^'e cors 6 (2): 7-5. Dit is mededeling 2 van de l,lerkgroep Engelmoer, M. & BloÍnert, A.M., 985. Kol oniebroedvoge s. Broedbiologie van de Kluut langs de Friese Waddenkust, seizoen 983. RlJP-rapport 39 cbw/lelystad, Kees Koffijberg Uiteinderweg 2 tlustings, M.F.ll., Kwak, R,G,M., 9905 RG Holwierde Opdam, P.F.M. & Reíjnen, M.J.S.M., (05960) l 985. Voge i nve n t ar isa È ie. Achtergronden, richtl,ijnen en f.aas van Díjk verslaglegging. Pudoc /llageningen, verrneerstraat 48 Vogelbescherming/zeíst. 978 SN Groningen (os}) BJLAGB: Korrekties op her verslag over 987 (Grauwe Gors 6 (2):7-5) tabel 2 (blz. tl): Bij visdief toevoegen: Foxholstermeer l0-20 paar. Gebied 20 (vloeivelden Suikerunie) 5 paar, in plaats van ll. tabel 3 (blz. t2) z Bij visdief: totaal binnenland paar; totaal paar. BJLAGE: KorrektÍes op het verslag over 98l (Grauwe Gors 6 (2): 7-5) tabel 2 (blz. ll)t Bij visdief toevoegen: Foxholstermeer 0-20 paar. Gebied 20 (vloeivelden Suikerunie) l5 paar, in plaats van l. tabel 3 (blz. 2): Bij visdief: totaal binnenland 94-l0B paar; totaal paar. 35