Bewust. Jaarverslag GvO. GvO WATER. Hoeveelheid: 1 MWh. Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Vermogen: 5 MW

Transcriptie

1 Jaarverslag 2016 Bewust GvO WATER Hoeveelheid: 1 MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Vermogen: 5 MW Installatie operationeel: sinds GvO WIND OP LAND Hoeveelheid: 1 MWh Land van herkomst: Italië Productieperiode: Vermogen: 3 MW Installatie operationeel: sinds

2 1 Voorwoord Bewust. Consumenten kiezen steeds meer bewust als het gaat om energieverbruik. Zij willen weten hoe hun energie is opgewekt en wat de impact is op onze leefomgeving. De vraag naar groene stroom blijft flink stijgen. In 2016 was 48 TWh van het stroomverbruik groen, ruim 5 TWh meer dan het jaar ervoor. Steeds meer gebruikers van huishoudens tot industrie weten zich dankzij de Garantie van Oorsprong (hierna GvO) verzekerd van de levering van stroom uit bronnen die zij waardevol vinden. Gebruikers zien meer en meer dat zij het verschil kunnen maken door hun leverancier te vragen om stroom van een specifieke oorsprong. Zo is er steeds meer vraag naar GvO s voor windenergie. In 2016 is voor 7,5 TWh aan GvO s voor windstroom uit Nederland gebruikt; 10,9 TWh is geïmporteerd uit Denemarken en Italië alleen al. De totale Nederlandse consumptie van windcertificaten steeg in 2016 naar 21,5 TWh, een toename van ruim 70% ten opzichte van Het aanbod van Nederlandse GvO s groeide ook. Dat is een maat voor de productie in eigen land. In 2016 steeg het bij CertiQ geregistreerde windvermogen voor het eerst tot boven de MW grens. Ook het aandeel zon blijft stijgen. Er zijn inmiddels bijna drie keer zoveel GvO s uitgegeven voor zon dan voor waterkracht in Nederland. In totaal is er in Nederland 14,4 TWh aan duurzame stroom gecertificeerd, een stijging van 10% t.o.v (13,1 TWh). Een belangrijke stimulans komt van grote zakelijke eindgebruikers die door GvO s op te nemen in Power Purchase Agreements (hierna PPA), energiebedrijven net dat extra rendement kunnen geven om nieuwe investeringen in duurzaam vermogen te realiseren. Zo draagt de GvO door middel van bewuste consumenten bij aan een duurzame energievoorziening. Al deze ontwikkelingen onderstrepen dat de GvO niet meer weg te denken is uit de markt voor duurzame energie. Dat geldt niet alleen voor Nederland, ook de concept richtlijn die de Europese Commissie in december publiceerde, bouwt verder aan transparantie door middel van GvO s. In de richtlijn wordt een belangrijke stap genomen, namelijk dat het duurzame deel in het stroometiket 1 voortaan in heel Europa gebaseerd dient te zijn op de GvO. Leveranciers kunnen dan alleen nog maar met GvO s aantonen dat zij duurzame energie hebben geleverd en consumenten kunnen er zo op rekenen dat zij een terechte claim maken over hun energiegebruik en het effect van hun energiegebruik op onze leefomgeving. Ook in Nederland bouwen we verder aan transparantie. Op verzoek van de Tweede Kamer heeft de Minister in een brief aangegeven alle stroomlevering, met uitzondering van de handelsmix, te willen baseren op GvO s, dus niet alleen de duurzame stroom. Zo krijgen ook verbruikers van fossiele stroom en kernstroom meer inzicht in de herkomst van hun energie. Niet meer op basis van aannames en gemiddelden, maar op basis van individuele bewuste keuzes. Zo maken eindgebruikers met hun eigen keuzes het verschil. Zij laten zich daar ook op aanspreken. Bewust. dr. ir. C.C. Krijger ir. J. van der Lee ir. B.G.M. Voorhorst Manager CertiQ B.V. Manager CertiQ B.V. Operationeel Directeur vanaf 1/4/17 tot 1/4/17 TenneT TSO B.V. 1 Met het stroometiket tonen leveranciers aan eindgebruikers aan wat zij hebben geleverd aan energie en welke bronnen zij daarvoor hebben gebruikt. 2 CertiQ jaarverslag 2016

3 Jaarverslag 2016 CertiQ B.V. 1 Voorwoord 2 2 Ontwikkelingen Full Disclosure Marktontwikkelingen Internationaal 5 3 Resultaten Productie Consumptie Import, export en de voorraad certificaten Certificering fossiele elektriciteit Operationele zaken Financieel resultaat 11 4 Corporate Governance 13 5 Jaarrekening Bijlage CertiQ werkt samen met 32 Adresgegevens en colofon 34 (inhoudsopgave aanklikbaar) 3 CertiQ jaarverslag 2016

4 GvO GvO WATER Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Installatievermogen: 5 MW Installatie operationeel: sinds GvO WATER Hoeveelheid: 1 MWh Land van herkomst: Noorwegen Productieperiode: Vermogen: MW Installatie operationeel: sinds ZON Hoeveelheid: 1 MWh Land van herkomst: Spanje Productieperiode: Vermogen: 10 kw nstallatie operationeel: sinds GvO AFVAL Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Installatievermogen: 60 MW Installatie operationeel: sinds GvO WIND OP LAND Hoeveelheid: 1 MWh Land van herkomst: Italië Productieperiode: Vermogen: 3 MW Installatie operationeel: sinds FOSSIELE ELEKTRICITEIT Hoeveelheid: 1 MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Vermogen: 75 MW operationeel: sinds GvO BIOGAS UIT MEST Hoeveelheid: 1 MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Vermogen: 1 MW Installatie operationeel: sinds GvO's laten zien hoe energie is opgewekt: waar, door welke productie-installatie en met welke energiebron. Door deze informatie zichtbaar te maken, worden gebruikers zich bewust van de impact die hun energieverbruik heeft.

5 2 Ontwikkelingen 2.1 Full Disclosure Het stroometiket vervult een belangrijke rol bij het informeren van de consument over de oorsprong van stroom. Tot op heden wordt alleen het groene deel van het stroometiket onderbouwd met GvO s. Op verzoek van de Tweede Kamer heeft de Minister onderzoek laten doen naar het gebruik van GvO s voor alle geleverde stroom, zodat zowel groene als grijze stroom volledig traceerbaar is naar een bron. De Minister heeft aangegeven dat GvO s gebruikt moeten worden voor iedere afwijking van het stroometiket ten opzichte van de handelsmix. De bewuste consument is hierbij gebaat. Mocht hij bijvoorbeeld stroom inkopen middels PPA, dan geven de GvO s zekerheid over de herkomst van de gebruikte stroom. 2.2 Marktontwikkelingen Eindgebruikersaccounts In 2016 is er een sterke groei in het afboeken van GvO s ten behoeve van grootzakelijke partijen. Dit is terug te zien in het aantal afboekingen dat is gerealiseerd ten behoeve van zakelijke eindgebruikers in De stijging van het aantal eindgebruikersaccounts dat door CertiQ is aangemaakt is inherent aan deze afboekingen. Steeds meer organisaties maken een bewuste keuze voor groene stroom en willen transparant zijn over de oorsprong hiervan. Daarnaast worden GvO s gebruikt om hun CO 2 footprint aan te tonen. De verwachting is dat deze toename in 2017 zal continueren. 2.3 Internationaal Op verzoek van de Europese Commissie schreef de Association of Issuing Bodies (AIB) in 2015, met bijdrage van CertiQ, een reflection paper waarin het voorstellen deed ter versterking van het GvO-systeem. De speerpunten in de dialoog tussen beleidsmakers en marktpartijen in Europa zijn: de verantwoording van uitstoot van broeikasgassen met behulp van GvO s; en Full Disclosure (oftewel: certificering van alle opgewekte elektriciteit, gecombineerd met volledige onderbouwing van het stroometiket door middel van afgeboekte GvO s). Eind 2016 publiceerde de Europese Commissie een pakket maatregelen, de zogenaamde Clean Energy Package, die de Europese Unie de kracht moet geven om te blijven concurreren gedurende de transitie naar een hernieuwbare energievoorziening. In deze Clean Energy Package zijn onder andere wijzigingen voorgesteld voor het GvO-systeem. In de loop van 2017 zal Europa de voorstellen uitwerken tot definitieve regels voor de duurzame energiemarkt en de bijdrage die GvO s daaraan leveren. AIB is hierin van grote waarde omdat de duurzame energiemarkt internationaal is en daarom baat heeft bij uniforme en betrouwbare informatie naar haar eindgebruikers. In 2016 sloten Spanje en Duitsland zich aan als leden van de vereniging, waardoor het totale ledental groeide tot drieëntwintig. 5 CertiQ jaarverslag 2016

6 3 Resultaten 3.1 Productie Eind 2016 waren er bij CertiQ in totaal productie-installaties voor hernieuwbare elektriciteit ingeschreven, 10,2% meer dan in We zien hierbij weliswaar een afname in het geregistreerde vermogen, maar deze wordt veroorzaakt door de uitschrijving van twee grote installaties die al enige jaren geen biomassa meer inzetten. Ook ten aanzien van hernieuwbare warmte zagen we een toename: aan het eind van 2016 stonden 238 productie-installaties voor hernieuwbare warmte geregistreerd; in 2015 waren dat er 198: een groei van ruim 20%. Tabel 1 toont een overzicht van het aantal deelnemers in ons E-certificatensysteem. Tabel 1: Deelnemers GvO-systeem Productie-installaties elektriciteit Aantal Vermogen (GW) Aantal Vermogen (GW) , ,6 Biomassa 246 4, ,5 Water 16 0, ,0 Zon , ,2 Wind , ,9 Productie-installaties warmte 238 1, ,5 Biomassa 219 1, ,3 Geothermie 12 0,2 11 0,2 Zonthermie 7 0, ,0 Handelaren 106 n.v.t. 93 n.v.t. 1 ) het geregistreerde vermogen voor water is ongeveer 37 MW 2 ) het geregistreerde vermogen voor zonthermie is ongeveer 3 MW 6 CertiQ jaarverslag 2016

7 CertiQ maakte in 2016 voor 14,4 TWh GvO s aan voor hernieuwbare elektriciteit geproduceerd in Nederland. Dit is grotendeels productie uit 2016 en voor een kleiner deel productie uit de voorafgaande jaren. De uitgifte van GvO s voor hernieuwbare elektriciteit groeide in 2016 met ongeveer 10,4% ten opzichte van Deze groei is opnieuw te danken aan windenergie. CertiQ heeft voor 3,3 TWh GvO s voor warmte uitgegeven; een lichte afname in vergelijking met De uitgifte was in 2015 echter onevenredig groot door een eenmalig inhaaleffect die voortvloeide uit gewijzigde regelgeving. Tabel 2 geeft een verdeling naar energiebron weer. Tabel 2: Uitgegeven GvO s in 2015 en 2016 per terawattuur (TWh) GvO s (TWh) uitgegeven in Elektriciteit Biomassa 5,6 5,5 Water 0,1 0,1 Zon 0,3 0,1 Wind 8,4 7,4 Totaal 14,4 13,1 Warmte Biomassa 2,5 2,6 Geothermie 0,8 0,8 Zonthermie 0,0 0,0 Totaal 3,3 3,4 7 CertiQ jaarverslag 2016

8 3.2 Consumptie Grafiek 1: Afgeboekte GvO s verdeeld naar land van herkomst Het totaal aantal afboekingen is van 42,6 TWh in 2015 gestegen naar 48,0 TWh in Dit is een toename van 12,5%. Import van GvO s is noodzakelijk aangezien de hoeveelheid groene stroom die in Nederland wordt geconsumeerd veel groter is dan de hoeveelheid groene stroom die in Nederland wordt opgewekt. In grafiek 1 is weergegeven wat de verdeling is van de afgeboekte GvO s naar land van herkomst. We constateren dat in 2016 meer gebruik werd gemaakt van GvO s uit Denemarken en Italië. In grafiek 2 laten we de afboekingen zien, uitgesplitst per energiebron. Hieruit komt duidelijk naar voren dat de consument een groeiende voorkeur heeft voor elektriciteit opgewekt uit wind. In 2016 steeg het aandeel wind van 29,1% in 2015 naar 44,7% in ,4% 10,4% 0,3% 0,6% 5,2% 8,2% 3,3% 15,6% 0,0% 23,1% 19,8% 2,6% 0,7% 0,3% 7,5% België Denemarken Duitsland Estland Finland Frankrijk IJsland Italië Kroatië Nederland Noorwegen Oostenrijk Slovenië Spanje Zweden ,1 % 2,3 % 3,5 % 12,8 % 4,5 % 0,9 % 30,5 % 27,8 % 2,7 % 0,6 % 7,3 % Denemarken Duitsland Finland Frankrijk IJsland Italië Nederland Noorwegen Oostenrijk Slovenië Zweden Grafiek 2: Afgeboekte GvO s verdeeld naar energiebron ,2% 2,3% 39,9% 1,9% 44,7% Biomassa Geothermie Water Zon Wind 15,0 % 0,8 % 53,4 % 1,6 % 29,2 % Biomassa Geothermie Water Zon Wind 8 CertiQ jaarverslag 2016

9 In tabel 3 zijn de afgeboekte GvO s per energiebron getoond in hele gigawatturen. Tabel 3: Afgeboekte GvO s in GWh, verdeeld naar energiebron Biomassa Geothermie Water Zon Wind Totaal Eindgebruikersaccounts Bij het afboeken van GvO s geeft een handelaar aan of hij dat doet als energieleverancier ten behoeve van een product dat hij aanbiedt aan klanten met een contract voor hernieuwbare energie, of dat hij de energie vergroent ten behoeve van een (groot)zakelijke afnemer, ofwel eindgebruiker. In tabel 4 is weergegeven hoeveel GvO s in de afgelopen jaren zijn afgeboekt ten behoeve van producten en eindgebruikers, afgezet tegen het aantal eindgebruikers. Naast een flinke toename in het aantal afboekingen ter onderbouwing van producten die aan consumenten worden geleverd, zien we dat ook de grootzakelijke markt nog steeds sterk groeit. In 2016 kwamen er 190 eindgebruikersaccounts bij, en werden voor eindgebruikers ruim 20% meer GvO s afgeboekt. Dit laat zien dat groene stroom een bewuste keuze is die steeds meer organisaties maken. Tabel 4: Afgeboekte GvO s en eindgebruikers Aantal eindgebruikersaccounts Aantal GvO s afgeboekt (in GWh) t.b.v. End-users Producten Totaal CertiQ jaarverslag 2016

10 3.3 Import, export en de voorraad certificaten De import van hernieuwbare elektriciteit nam dit jaar toe met 3,2 TWh tot in totaal 37,5 TWh. De export liep in 2016 verder terug naar 3,1 TWh. Tabel 5 geeft een overzicht van alle mutaties in de certificatenvoorraad hernieuwbare elektriciteit. Tabel 5: Mutaties in de voorraad GvO s voor hernieuwbare elektriciteit in TWh Uitgifte 14,4 13,1 Import 37,5 34,3 Toename certificatenvoorraad 51,9 47,4 Binnenlandse overboekingen 7,5 7,9 Afgeboekt 48,0 42,6 Certificaten uitgegeven voor eigen verbruik 1,1 0,8 Export 3,1 3,5 Verlopen 0,5 1,4 Afname certificatenvoorraad 52,7 48,3 Voorraad per 1 januari 12,2 13,1 Mutatie certificatenvoorraad -0,8-0,9 Voorraad per 31 december 11,4 12,2 3.4 Certificering fossiele elektriciteit Sinds enige jaren geeft CertiQ op verzoek ook certificaten uit voor elektriciteit opgewekt uit fossiele bronnen (aardgas en steenkool). Tabel 6 geeft een overzicht van alle mutaties in de certificatenvoorraad niet-hernieuwbare elektriciteit. Hoewel de export in 2016 licht steeg ten opzichte van het jaar daarvoor is de aanmaak voor het eerst in enkele jaren afgenomen. Tabel 6: Mutaties in de voorraad GvO s voor niet-hernieuwbare elektriciteit in GWh Uitgifte 600, ,6 Import 0,0 40,0 Toename certificatenvoorraad 600, ,6 Binnenlandse overboekingen - - Afgeboekt - - Certificaten uitgegeven voor eigen verbruik 25,1 69,7 Export 868,1 763,0 Verlopen 68,7 53,0 Afname certificatenvoorraad 961,9 885,7 Voorraad per 1 januari 467,8 53,0 Mutatie certificatenvoorraad -361,4 414,8 Voorraad per 31 december 106,4 467,8 10 CertiQ jaarverslag 2016

11 3.5 Operationele zaken Onze klanttevredenheid is de laatste jaren significant verbeterd. CertiQ scoorde in het klanttevredenheidsonderzoek een 7,3 in 2016, ten opzichte van een 6,6 in Natuurlijk zijn we trots op het feit dat onze performanceverbeteringen hun vruchten afwerpen. We gaan daarom extra gemotiveerd aan de slag om verdere verbeteringen te realiseren. Het volgende onderzoek zal plaatsvinden in We zoeken continu de samenwerking op (met bijvoorbeeld netbeheerders en meetbedrijven) in de keten om ervoor te zorgen dat we niet alleen efficiënt werken, maar ook een product leveren dat voldoet aan de wensen van onze klanten en stakeholders, zoals producenten, handelaren en het ministerie van Economische Zaken. Vereenvoudigingen die afgelopen jaar zijn ingevoerd zijn o.a. digitaal factureren en versimpeling van herinschrijvingen van kleine installaties. Naast de winst in efficiency leidt dit ook tot administratieve lastenverlaging bij onze klanten in de hele keten (met name particuliere producenten, netbeheerders e.d.). 3.6 Financieel resultaat De kosten en opbrengsten over 2016 (in EUR duizend) zijn als volgt samen te vatten: Tabel 7: Financieel resultaat Omzet Overige bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Bedrijfsresultaat - 1 Financiële baten en lasten Resultaat - - Verbeteringen mycertiq In 2016 zijn ook diverse aanpassingen in onze applicatie mycertiq doorgevoerd. Hierbij is naast extra functionaliteit op verzoek van eindgebruikers de focus gelegd op versterking van de toekomstbestendigheid van mycertiq. 11 CertiQ jaarverslag 2016

12 Vanaf 2015 is CertiQ onder mandaat van de minister van Economische Zaken gaan opereren. Dit betekent o.a. dat de Minister de tarieven vaststelt op basis van een tarievenvoorstel van TenneT TSO B.V./CertiQ. CertiQ bereidt het tarievenvoorstel voor op basis van een meerjarenbegroting en vraagt om advies aan de Deelnemersraad. De volgende tarieven per MWh zijn gehanteerd voor 2016: Aanmaak wind/water/zon 0,021 ( 0,018 in 2015) Aanmaak biomassa/warmte 0,048 ( 0,041 in 2015) Afboeken 0,021 ( 0,018 in 2015) Import 0,021 ( 0,018 in 2015) Transfer 0,008 ( 0,008 in 2015) Export 0,008 ( 0,008 in 2015) CertiQ werkt kostendekkend. Het verschil tussen de gefactureerde bedragen en de bedrijfslasten van CertiQ wordt in de toekomstige tarieven verrekend, hetgeen als een balanspost onder vooruitontvangen bedragen wordt verantwoord in de jaarrekening. Voor een uitgebreide toelichting op het financieel resultaat wordt verwezen naar de jaarrekening in hoofdstuk 5, ref. 6 en 7. Voor alle producenten is het jaarlijkse lidmaatschap van EUR 25 per installatie opgeschort. Voor handelaren bedraagt het jaarlijkse lidmaatschap EUR 500. Ten opzichte van 2015 zijn de bedrijfslasten met EUR 64 duizend gestegen, vooral door hogere kosten procesautomatisering in Door de overgang van twee applicatiebeheerders naar de afdeling IMC (Information Management Corporate) van TenneT TSO B.V. heeft er een verschuiving plaatsgevonden van kosten vanuit lonen en salarissen naar overige bedrijfslasten. 12 CertiQ jaarverslag 2016

13 4 Corporate Governance Toepassing van de Corporate Governance Code is voor CertiQ niet verplicht. Echter, de principes en best practice-bepalingen uit de code worden door CertiQ in ogenschouw genomen en vormen een leidraad voor het handelen van de onderneming. CertiQ is voornemens in 2017 de herziene Corporate Governance Code, welke is gepubliceerd op 8 december 2016, waar deze van toepassing is, in zijn onderneming waar mogelijk te implementeren. Management Het management van CertiQ is verantwoordelijk voor het strategisch en organisatorisch beleid en voor het uitgeven en registreren van energiecertificaten. Hierover legt CertiQ verantwoording af aan TenneT TSO B.V. (hierna: TenneT). TenneT stelt het kader vast voor de beleidsvorming voor de interne risicobeheersings- en controlesystemen. Binnen dit kader is het management van CertiQ verantwoordelijk voor het beheer van deze systemen. CertiQ stelt een jaarplan op, inclusief het exploitatiebudget, het investeringsbudget en de financieringsbehoefte. Dit jaarplan wordt goedgekeurd door de aandeelhouder en vormt het mandaat voor het management. CertiQ rapporteert ten minste elk kwartaal aan de aandeelhouder over de uitvoering van het jaarplan. Periodiek wordt er over de financiële resultaten en operationele ontwikkelingen gerapporteerd. Financiële verslaggeving Het management is van mening dat de jaarrekening 2016 geen onjuistheden van materieel belang bevat. Het management meent, naar beste weten en overtuiging, dat er geen verdere indicaties zijn dat de interne risicobeheersings- en controlesystemen van CertiQ ten aanzien van de financiële verslaggevingsrisico s in het verslagjaar niet naar behoren hebben gewerkt. Externe accountant De externe accountant van CertiQ, Ernst & Young Accountants LLP, is belast met de controle van de jaarrekening en rapporteert aan het management en de aandeelhouder van CertiQ. De externe accountant geeft de controleverklaring bij de jaarrekening. Voor meer informatie over de Corporate Governance Code van TenneT verwijzen wij u naar het hoofdstuk Corporate Governance in het jaarverslag 2016 van TenneT Holding B.V. 13 CertiQ jaarverslag 2016

14 GvO GvO GvO WATER Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Installatievermogen: 5 MW Installatie operationeel: sinds BIOGAS UIT MEST Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Vermogen: 1 MW Installatie operationeel: sinds GvO AFVAL Hoeveelheid: 1 MWh van herkomst: Nederland ductieperiode: Vermogen: 60 MW e operationeel: sinds GvO AARDGAS Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Vermogen: 75 MW Installatie operationeel: sinds WIND OP ZEE Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Vermogen: 120 MW Installatie operationeel: sinds WATER Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Noorwegen Productieperiode: Installatievermogen: MW Installatie operationeel: sinds GvO ZON Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Spanje Productieperiode: Installatievermogen: 10kW Installatie operationeel: sinds GEOTHERMIE Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: IJsland Productieperiode: Installatievermogen: 135 MW Installatie operationeel: sinds GvO Productieperiode: Installatievermogen: 3 MW Installatie operationeel: sinds WIND OP LAND Hoeveelheid: 1MWh Land van herkomst: Italië GvO ZON Hoeveelheid: 1 MWh Land van herkomst: Spanje Productieperiode: Vermogen: 10 kw Installatie operationeel: sinds Een bewuste energiegebruiker beseft dat hij een keuze heeft en welke impact die keuze heeft op het milieu. Zo laat de gebruiker zien dat hij verantwoordelijkheid neemt voor zijn keuze. Consumenten kiezen steeds meer bewust als het gaat om energieverbruik. De vraag naar groene stroom blijft flink stijgen. In 2016 was 48 TWh van het stroomverbruik groen.

15 5 Jaarrekening 2016 Balans per 31 december 2016 na resultaatbestemming 16 Winst- en verliesrekening over het jaar Algemene toelichting 18 Grondslagen voor de waardering van de activa en passiva 18 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat 20 Financiële instrumenten en risicobeheersing 20 Toelichting op de balans per 31 december 2016 na resultaatbestemming 21 Toelichting op de winst- en verliesrekening over het jaar Overige toelichting over het jaar Overige gegevens 27 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 28 (inhoudsopgave aanklikbaar) 15 CertiQ jaarverslag 2016

16 Balans per 31 december 2016 na resultaatbestemming (in EUR duizend) Activa ref. 31 december december 2015 Vaste activa 1 Immateriële vaste activa Vlottende activa Vorderingen 2 Debiteuren en overige vorderingen Passiva ref. Eigen vermogen 3 Gestort kapitaal Langlopende schulden 4 Investeringsbijdragen Overheidssubsidies Kortlopende schulden 5 Crediteuren - 24 Groepsmaatschappijen Vooruitontvangen bedragen Overlopende passiva CertiQ jaarverslag 2016

17 Winst- en verliesrekening over het jaar 2016 (in EUR duizend) ref Omzet 6 Omzet Overige bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten 7 Lonen, salarissen en sociale lasten Afschrijving op immateriële vaste activa Overige bedrijfslasten Bedrijfsresultaat - 1 Financiële baten en lasten 8 Rentebaten/lasten Resultaat na belasting CertiQ jaarverslag 2016

18 Algemene toelichting Aard van de bedrijfsactiviteiten De Raad van Bestuur van TenneT TSO B.V., de Nederlandse Transmission System Operator en de landelijke elektriciteitstransporteur, is door de minister van Economische Zaken gemandateerd om een E-certificatensysteem in te richten. TenneT heeft CertiQ B.V. opgericht en de Senior Manager van CertiQ via een ondermandaat opdracht gegeven om dit systeem in te richten en de bijbehorende activiteiten uit te voeren. CertiQ geeft hier invulling aan door de handel in duurzaam opgewekte energie te faciliteren. Dit doet CertiQ door het uitgeven en beheren van productiecertificaten. Productiecertificaten, GvO s, worden gecreëerd bij de productie van energie die is opgewekt uit de duurzame bronnen zon, water, wind, biomassa en geothermie. GvO s, die wij elektronisch verstrekken, zijn in Nederland het enige geldige bewijs dat energie duurzaam is opgewekt. De certificaten voor duurzame energie kunnen recht geven op subsidie onder de wettelijke regelingen Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE(+)) en Milieukwaliteit van de Elektriciteitsproductie (MEP). Ze zijn bovendien nationaal en internationaal verhandelbaar. CertiQ geeft op verzoek ook productiecertificaten uit voor niet-duurzame bronnen. Alle aandelen van CertiQ worden gehouden door TenneT. Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het management van CertiQ zich diverse oordelen en schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362, lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de desbetreffende jaarrekeningposten. Grondslagen voor de waardering van de activa en passiva Algemeen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor kleine rechtspersonen, die zijn uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De waarderings grondslagen en toekomstige verrekening met tarieven zijn gebaseerd op de historische kosten en kostprijzen. De bedragen in de jaarrekening worden uitgedrukt in duizenden euro s. Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar. Immateriële vaste activa De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen de oorspronkelijke verkrijgings- of vervaardigingspijs, onder aftrek van lineaire afschrijvingen die worden bepaald op basis van de economische levensduur. Met op de balansdatum verwachte duurzame waardeverminderingen wordt rekening gehouden. 18 CertiQ jaarverslag 2016

19 CertiQ beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroom genererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. De opbrengstwaarde is bepaald met behulp van de actieve markt. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt direct als een last verwerkt in de winst- en verliesrekening. Indien wordt vastgesteld dat een in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering niet meer bestaat of is afgenomen, wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord. Vlottende activa Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Handelsvorderingen worden na de eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Als de ontvangst van de vordering is uitgesteld op grond van een verlengde overeengekomen betalingstermijn, wordt de reële waarde bepaald aan de hand van de contante waarde van de verwachte ontvangsten en worden er op basis van de effectieve rente rente-inkomsten ten gunste van de winst- en verliesrekening gebracht. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. Liquide middelen De liquide middelen bestaan uit banktegoeden met een looptijd korter dan twaalf maanden en zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Langlopende schulden De langlopende schulden bestaan uit investeringsbijdragen en overheidssubsidies. Ontvangen investeringsbijdragen en overheidssubsidies worden opgenomen op de balans. Simultaan aan de economische levensduur van het actief waar de subsidie betrekking op heeft, valt jaarlijks een bedrag vrij ten gunste van de overige opbrengsten. Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde. Schulden worden na de eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De kortlopende schulden bevat de posten te verrekenen in tarieven en het kortlopend deel van de investeringsbijdragen en overheidsinvesteringssubsidies. De post te verrekenen in tarieven betreft het verschil tussen de gefactureerde omzet en de bedrijfslasten, welke via toekomstige tarieven verrekend moet worden met de marktpartijen. 19 CertiQ jaarverslag 2016

20 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Omzet In artikel 29 van de Regeling Garanties van Oorsprong voor energie uit hernieuwbare energiebronnen en HR-WKK-elektriciteit zijn de tarieven opgenomen die dienen ter dekking van de kosten die gepaard gaan met de GvO s. Vanaf 2015 worden de tarieven door de Minister vastgesteld na akkoord van de Directie van TenneT en advisering door de Deelnemersraad. Het verschil tussen de werkelijke kosten en de gefactureerde omzet wordt in de toekomstige tarieven verwerkt en in de jaarrekening opgenomen als balanspost. Overige opbrengsten bestaan uit de jaarlijkse vrijval van de investeringsbijdragen, overheidsinvesteringssubsidies en vergoedingen van de werkzaamheden van medewerkers van CertiQ aan diversen projecten zoals AIB en CA-RES. Bedrijfslasten De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Afschrijvingen op immateriële vaste activa De afschrijvingen op de immateriële vaste activa geschieden volgens de lineaire methode op basis van de verwachte economische levensduur. Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Belastingen Doordat CertiQ het verschil tussen de gefactureerde bedragen en de bedrijfslasten verrekent in de toekomstige tarieven, is er geen sprake van een fiscaal resultaat. Derhalve is de belastinglast te allen tijde nihil, zoals met de Belastingdienst afgestemd. Financiële instrumenten en risicobeheersing Prijsrisico CertiQ loopt geen prijsrisico s vanwege het feit dat overschotten/tekorten verrekend worden in toekomstige tarieven. Kredietrisico CertiQ heeft geen significante concentraties van kredietrisico. Het kredietrisico is zeer beperkt, doordat betaling van facturen een voorwaarde is om te mogen handelen in certificaten. Er is vrijwel geen sprake van afboekingen van vorderingen op debiteuren. Liquiditeit Het liquiditeitsrisico is voor CertiQ gering. CertiQ beschikt over een rekening-courant(rc)faciliteit bij TenneT. TenneT heeft geen intentie deze RC-faciliteit te claimen, aangezien TenneT CertiQ heeft gemandateerd voor certificering en voldoende liquide is. 20 CertiQ jaarverslag 2016

21 Toelichting op de balans per 31 december 2016 na resultaatbestemming (in EUR duizend) 11 Vaste activa Immateriële vaste activa Onder de immateriële vaste activa zijn de website, het E-certificatensysteem (mycertiq I), het duurzame warmtesysteem (mycertiq II) en BO-rapporten (datawarehouse) opgenomen. Voor mycertiq I, mycertiq II en BO-rapporten geldt een afschrijvingstermijn van vijf jaar. De boekwaarde van de immateriële vaste activa is als volgt te specificeren (in EUR duizend): Aanschafwaarde immateriële vaste activa immateriële vaste activa in uitvoering totaal Per 31 december Activeringen Ingebruikname Per 31 december Afschrijvingen Per 31 december Afschrijvingen voor het jaar Per 31 december Boekwaarden Per 31 december Per 31 december CertiQ jaarverslag 2016

22 21 Vorderingen Debiteuren en overige vorderingen De vorderingen bestaan enkel uit vorderingen met een resterende looptijd korter dan een jaar. Daar het kredietrisico op zeer laag is ingeschat is op deze post geen voorziening voor oninbaarheid in mindering gebracht. De vorderingen kunnen als volgt gespecificeerd worden (in EUR duizend): 31 Eigen vermogen Debiteuren Debiteur TenneT Overige vorderingen - 34 Totaal Gestort kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt EUR 90 duizend, verdeeld in 900 aandelen van elk EUR 100. Hiervan zijn 180 aandelen geplaatst en gestort. 41 Langlopende schulden Investeringsbijdragen In 2011 is met de Deelnemersraad overeengekomen om vanaf 2012 voor de investeringsbijdragen EUR 750 duizend te onttrekken aan de hieronder benoemde post te verrekenen in tarieven. Het saldo hiervan is benut voor het nieuwe E-certificatensysteem mycertiq I. Jaarlijks valt een bedrag gelijk aan de afschrijvingslasten vrij ten gunste van de opbrengsten. Aan het eind van 2016 is deze post 0. Het kortlopend deel is opgenomen onder de kortlopende schulden. De resterende looptijd van de investeringsbijdragen is minder dan één jaar. Overheidsinvesteringssubsidies In 2012 heeft CertiQ EUR 70 duizend subsidie ontvangen van het ministerie van Economische Zaken voor het voorbereiden van het systeem voor het certificeren van duurzame warmte (mycertiq II). Jaarlijks valt een bedrag vrij ten gunste van de opbrengsten. Aan het eind van 2016 bedraagt deze post EUR 1 duizend. Het kortlopend deel is opgenomen onder de kortlopende schulden. De resterende looptijd van de overheidsinvesteringssubsidies is minder dan twee jaar. 22 CertiQ jaarverslag 2016

23 51 Kortlopende schulden Crediteuren De crediteuren bestaan enkel uit schulden met een resterende looptijd korter dan één jaar. Groepsmaatschappijen Deze post betreft de kortlopende rekening-courant bij TenneT. Over het saldo op deze rekening-courant bij TenneT wordt rente berekend op basis van 1mnds Euribor +0,55%. Vooruitontvangen bedragen Dit betreft voornamelijk het verschil tussen de gefactureerde omzet en de bedrijfslasten van CertiQ (EUR 867 duizend), dat via toekomstige tarieven verrekend wordt met de marktpartijen. De tarieven worden jaarlijks vastgesteld door de minister van Economische Zaken na akkoord van de directie van TenneT en in overleg met de Deelnemersraad. Bovendien bestaan de Vooruitontvangen bedragen uit het kortlopend deel van de investeringsbijdragen en de overheidsinvesteringssubsidies. De uitsplitsing van het saldo Vooruitontvangen bedragen, inclusief het deel dat te verrekenen is in toekomstige tarieven, is als volgt weer te geven (in EUR duizend): Te verrekenen in tarieven Investeringsbijdragen Overheidssubsidies Saldo per 31 december Overlopende passiva Dit betreft verplichtingen met betrekking tot te betalen vakantiedagen en nog te betalen kosten. Nog te betalen kosten bestaan uit reserveringen voor kosten voor het jaarverslag en kosten voor inhuur van personeel en advies. 23 CertiQ jaarverslag 2016

24 Toelichting op de winst- en verliesrekening over het jaar 2016 (in EUR duizend) 61 Omzet In de verslagperiode is op basis van vastgestelde tarieven gefactureerd. Voor dekking van de kosten is EUR duizend nodig. Het overschot van EUR 337 duizend wordt toegevoegd aan de (passieve) balanspost te verrekenen in tarieven. Omzet Het verschil tussen de gefactureerde omzet en de kosten zal verrekend worden met de verschillen uit voorgaande jaren. Omzet kan als volgt worden gespecificeerd (in EUR duizend): Lidmaatschappen Transacties Te verrekenen in tarieven Totaal Omzet uit transacties kan worden gespecificeerd naar type transactie (in EUR duizend): Aanmaak van certificaten Transfers/import/export van certificaten Afboeken van certificaten Totaal Op verzoek van het Ministerie van Economische Zaken heeft CertiQ met ingang van 2015 de tarieven voor warmte en biomassa kostendekkend gemaakt door het invoeren van een meerprijs voor deze twee specifieke energiebronnen. Dit zorgt er voor dat CertiQ de totale omzet uit transacties kan specificeren naar twee soorten werkzaamheden (in EUR duizend): Reguliere werkzaamheden Meerwerk voor warmte en biomassa Totaal Overige bedrijfsopbrengsten De overige bedrijfsopbrengsten bestaan uit de vrijval van de investeringsbijdrage voor mycertiq I naar rato van de afschrijving voor het actief waarvoor de investeringsbijdrage bestemd is en uit overige opbrengsten. De overige opbrengsten bestaan enerzijds uit een bijdrage van het ministerie van Economische Zaken voor onze operationele werkzaamheden inzake certificering van duurzame warmte en de vrijval van subsidie voor mycertiq II. Daarnaast ontvangt CertiQ een vergoeding voor uitgevoerde werkzaamheden voor de Concerted Action on the Renewable Energy Sources Directive (CA-RES) van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland over periode januari tot en met juli en een vergoeding voor werkzaamheden ten behoeve van AIB. 24 CertiQ jaarverslag 2016

25 Overige bedrijfsopbrengsten worden als volgt gespecificeerd (in EUR duizend): Vrijval investeringsbijdrage mycertiq I Overige opbrengsten Totaal Bedrijfslasten Lonen, salarissen en sociale lasten De vennootschap heeft geen werknemers in dienst. In 2016 bedroeg het gemiddeld aantal ingehuurde medewerkers: ingehuurd vanuit TenneT: 10,1 fte (2015: 11,9 fte); ingehuurd van derden: 1,2 fte (2015: 0,7 fte). De personeelskosten zijn als volgt te specificeren (in EUR duizend): Inhuur bij TenneT Inhuur bij derden Totaal De daling van de personeelskosten ontstond door openstaande vacatures, o.a. voor Beleidsmedewerker, Servicedeskmedewerker en voor Senior Manager. Afschrijving immateriële vaste activa De afschrijving vaste activa is onveranderd ten opzichte van Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten bestaan uit kosten voor procesautomatiseringssystemen, huisvesting, lidmaatschappen, advisering, een externe accountant, reizen en verblijf. De stijging van de kosten is vooral veroorzaakt door de verplaatsing van de salariskosten van de Functioneel Applicatiebeheerders naar de kosten van procesautomatisering, zie lagere lonen, salarissen en sociale lasten. Daarnaast wordt deze stijging veroorzaakt door onderhoud mycertiq volgens begroting. 81 Financiële baten en lasten Rentelasten Deze post is nihil en betreft de betaalde rente over het saldo op de rekening-courant bij TenneT. 25 CertiQ jaarverslag 2016

26 Overige toelichting over het jaar 2016 Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen CertiQ maakt met TenneT Holding B.V. en zijn dochtermaatschappijen deel uit van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting. Op grond van de standaardvoorwaarden zoals die bij het aangaan van de fiscale eenheid zijn afgegeven door de fiscus, is CertiQ hoofdelijk aansprakelijk voor de vennootschapsbelastingen omzetbelastingschulden van de gehele fiscale eenheid. CertiQ heeft drie detacheringsovereenkomsten afgesloten. Het betreft een overeenkomst voor de inhuur van structureel juridisch advies (looptijd januari - december 2016): kosten circa EUR 44 duizend, een overeenkomst voor de inhuur van technisch inhoudelijk advies (looptijd januari - december 2016) van circa EUR 76 duizend en de inhuur van een beleidsmedewerker (looptijd januari juli 2016). In deze (detacherings)overeenkomsten zijn vaste uur- en dagtarieven overeengekomen voor de afname van deze diensten. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan die van belang zijn voor deze jaarrekening. Arnhem, 18 april 2017 dr. ir. C.C. Krijger ir. J. van der Lee ir. B.G.M. Voorhorst Manager CertiQ B.V. Manager CertiQ B.V. Operationeel Directeur vanaf 1/4/17 tot 1/4/17 TenneT TSO B.V. CertiQ B.V. Utrechtseweg AR Arnhem 26 CertiQ jaarverslag 2016

27 Overige gegevens Winstbestemming De winstbestemming zoals opgenomen in artikel 29 van de statuten luidt: 11 Uitkering van winst ingevolge het in dit artikel bepaalde geschiedt na vaststelling van de jaarrekening, waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. 21 De winst staat ter vrije beschikking van de algemene vergadering van de aandeelhouders van CertiQ. 31 De vennootschap kan aan de aandeelhouders en andere gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen doen voor zover haar eigen vermogen groter is dan het bedrag van het geplaatste kapitaal, vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden uitgehouden. 4 1 Ten laste van de door de wet voorgeschreven reserves mag een tekort slechts worden gedelgd voor zover de wet dat toestaat. 27 CertiQ jaarverslag 2016

28 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de directie en de aandeelhouder van CertiQ B.V. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van CertiQ B.V. te Arnhem gecontroleerd. Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van CertiQ B.V. per 31 december 2016 en van het resultaat over 2016 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. De jaarrekening bestaat uit: De balans per 31 december 2016; De winst- en verliesrekening over 2016; en De toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij zijn onafhankelijk van CertiQ B.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: Het bestuursverslag; De overige gegevens. Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: Met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; Alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW vereist is. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. De directie is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. 28 CertiQ jaarverslag 2016

29 Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening De basis voor ons oordeel De directie is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is de directie verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controleinformatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: Het identificeren en inschatten van de risico s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit; 29 CertiQ jaarverslag 2016

30 Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de directie en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; Het vaststellen dat de door de directie gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven; Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en Het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. personen over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen. Zwolle, 18 april 2017 Ernst & Young Accountants LLP A.E. Wijnsma RA Wij communiceren met de met governance belaste personen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Wij bevestigen aan de met governance belaste personen dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met de met governance belaste 30 CertiQ jaarverslag 2016

31 GvO WIND OP LAND Hoeveelheid: 3 MWh Land van herkomst: Nederland Productieperiode: Vermogen: 120 MW Installatie operationeel: sinds Steeds meer gebruikers willen met hun stroomkeuze het verschil maken. Hierdoor stijgt de prijs van Garanties van Oorsprong van specifieke bronnen. Dit kan net dat extra rendement bieden voor de producent om verdere investeringen in duurzame energie mogelijk te maken. In 2016 steeg het windvermogen in Nederland voor het eerst tot boven de MW grens.

32 Bijlage: CertiQ werkt samen met... CertiQ werkt actief samen met diverse belanghebbenden in de duurzame-energiesector. We noemen hier: TenneT TSO B.V. TenneT TSO B.V., onderdeel van TenneT Holding B.V., is de eerste grensoverschrijdende elektriciteitstransporteur van Europa. Met circa kilometer aan hoogspanningsverbindingen en circa 41 miljoen eindgebruikers in Nederland en Duitsland behoort TenneT tot de top vijf elektriciteitstransporteurs van Europa. De focus is gericht op de ontwikkeling van een Noordwest-Europese energiemarkt en de integratie van duurzame energie. Onder mandaat van de minister van Economische Zaken heeft TenneT het E-certificatensysteem voor duurzame elektriciteit opgezet. CertiQ verzorgt namens TenneT het beheer van dit systeem, dat gekoppeld is aan de elektronische infrastructuur van TenneT. TenneT is de enige aandeelhouder van dochterorganisatie CertiQ. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) RVO voert innovatie- en duurzaamheidsbeleid uit en is onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. RVO beheert onder andere de subsidieregelingen SDE(+) en MEP. Hierbij wordt subsidie uitgekeerd voor duurzame-elektriciteitsproductie die gecertificeerd is door CertiQ. Ministerie van Economische Zaken Het ministerie van Economische Zaken is onder meer verantwoordelijk voor het duurzame-energiebeleid. Met het ministerie vindt regelmatig beleidsafstemming plaats over ontwikkelingen die CertiQ raken. Autoriteit Consument & Markt (ACM) ACM is de toezichthouder voor de Nederlandse energiesector. Deze instantie ziet onder meer toe op een correcte uitvoering en naleving van de Elektriciteitswet 1998 en de wettelijke regelingen die door CertiQ worden uitgevoerd. Regionale netbeheerders De regionale netbeheerders dragen zorg voor de fysieke distributie van elektriciteit over het openbare elektriciteitsnet. In relatie tot CertiQ zijn de netbeheerders verantwoordelijk voor het beoordelen van aanmeldingen van productie-installaties en het periodiek aan CertiQ leveren van meetgegevens van elektriciteit. Meetbedrijven Meetbedrijven zijn verantwoordelijk voor het plaatsen en onderhouden van meters, het verzamelen van meetgegevens voor warmte en elektriciteit en het doorgeven daarvan aan de regionale netbeheerder of CertiQ. Producenten Producenten wekken elektriciteit of warmte op en voeden deze energie in op een net of gebruiken die ter plaatse. CertiQ certificeert de geproduceerde energie om de oorsprong ervan inzichtelijk en traceerbaar te maken. 32 CertiQ jaarverslag 2016