Drie jaar Baby Extra een terugblik op wat bereikt is

Transcriptie

1 Drie jaar Baby Extra een terugblik op wat bereikt is Cecilia van der Zeeuw en Marij Eliëns, projectleiders maart 2009

2 Inhoudsopgave blz. 1. Inleiding 3 2. Kwantitatieve gegevens na 3 jaar Aantallen Baby Extra ouders Aanmeldingen en consulten Aanstaande ouders en ouders met baby Moeders en vaders Regionale verdeling Land van herkomst ouders 2.2 Problematiek waarmee ouders worden aangemeld Geïnvesteerde uren gemiddeld per Baby Extra contact Verwijzers Psychiatrisch consult Baby Extra oudercursus als je pas een baby hebt tevredenheid ouders feedback trainers samenwerking Baby Extra met ZuidZorg en Korein 2.7 Vervolg na Baby Extra Ontwikkeling Deskundigheidsbevordering PR 9 3. Kwalitatieve terugblik na 3 jaar: wat heeft Baby Extra opgeleverd? Tevredenheid ouders (BETS) Onderzoek Effectiviteitsonderzoek Eerste onderzoeksgegevens studenten Hechtingsonderzoek als baby 1 ½ jaar oud is 3.3 Draaiboek Regionaal Expertisecentrum Baby Extra De Baby Extra medewerker De organisatie Samenwerking van de instellingen Financiering Administratie Conclusies en aanbevelingen 15 2

3 1. Inleiding Baby Extra is na drie jaar een begrip in Eindhoven en de regio. Om de doelgroep van (aanstaande) ouders met psychiatrische of middelengerelateerde problemen te bereiken om hechtingsproblemen te voorkomen werd in 2005 een samenwerkingsverband opgezet. In 2006 werd Bureau Baby Extra geopend (projectplan, maart 2005, van der Zeeuw en Eliëns). De negen betrokken instellingen, GGzE, De Combinatie Jeugdzorg, Zuidzorg, Novadic-Kentron, Catharina-ziekenhuis, Maxima Medisch Centrum, Korein Kinderplein, Bureau Jeugdzorg en de Universiteit van Tilburg zijn nog steeds actief in wat inmiddels tot een Regionaal Expertisecentrum Baby Extra heeft geleid (bedrijfsplan, mei 2007, Graef, van der Zeeuw en Eliëns). Het Expertisecentrum heeft naast het ontvangen van cliënten in het Bureau twee andere kerntaken namelijk deskundigheidsbevordering, en onderzoek en ontwikkeling. De betrokken instellingen tekenden een convenant en blijven, bij monde van hun vertegenwoordigers in de stuurgroep, verantwoordelijk voor het beleid, de aansturing en de ontwikkeling van het Regionaal Expertisecentrum. Begin februari 2009 is Baby Extra drie jaar operationeel: reden voor een terugblik en een tussenbalans. Baby Extra is een plek waar je voelt dat je niet de enige bent met problemen. Ik vond het fijn. 2. Kwantitatieve gegevens na 3 jaar 2.1. Aantallen Baby Extra ouders In februari 2006 ging, na een start manifestatie in het Catharina-ziekenhuis, de deur open voor Baby Extra op het consultatie bureau van ZuidZorg op de Airbornelaan. Op twee dagdelen per week werd een start gemaakt (aanstaande) ouders uit de doelgroep laagdrempelig te ontmoeten met de vraag: je hebt zelf problemen en je bent in verwachting of hebt een baby: hoe kunnen wij je helpen? De projectleiders van De Combinatie Jeugdzorg (Marij Eliëns) en GGzE (Cecilia van der Zeeuw) ontwikkelden de procedure en werkwijze van het preventieve aanbod, met ondersteuning van de deelnemers uit de verschillende instellingen, in de denktank. Gedurende de afgelopen drie jaar is er een duidelijke toename te zien van cliëntcontacten. In het eerste jaar waren er contacten met 83 ouders, in het tweede jaar 98 en in het afgelopen derde jaar 126. De verdeling over de kwartalen laat geen uitschieters zien, dat wil zeggen dat er sprake is van een gestage toename. Jaar van aanmelding Contacten Consulten totaal aantal ouders aanmeldingen (63%) 31 (37%) (82%) 18 (18%) (91% 11 ( 9%) 126 Totaal Aanmeldingen en consulten De aanmeldingen betreffen zowel consulten van beroepskrachten over specifieke cliënten, als daadwerkelijke contacten met ouders. Wat opvalt is dat in het eerste jaar de verhouding consult: contact anders was dan in de daarop volgende jaren. In het eerste jaar was 37% van de aanmeldingen nog een consult en de afgelopen periode is dit 9%. Een mogelijke verklaring is dat beroepskrachten nu de weg weten en meteen verwijzen. In ieder geval is het zo dat er een toenemend aantal directe contacten is met cliënten Aanstaande ouders en ouders met baby Baby Extra richtte zich in de eerste periode vooral op ouders met baby s. In de loop van de tijd werden steeds meer cliënten aangemeld die nog zwanger waren. Momenteel is 40% van de ouders die aangemeld worden zwanger. Er is vaker sprake van een gediagnosticeerde stoornis en de verwijzer is dan ook vaker een behandelaar in de psychiatrie of verslavingszorg als zwangeren worden aangemeld, in tegenstelling tot aanmeldingen als de baby er al is. 3

4 2.1.3 Moeders en vaders De aangemelde cliënten zijn grotendeels moeders, maar ook vaders (N=6) werden aangemeld. Opvallend is dat van de aangemelde moeders 16% een partner had die ook problemen of een stoornis had. Van deze vaders had 40% middelengerelateerde problemen, 23% depressieve problemen en 19% een aan autisme verwante stoornis. Ook de vaders met deze problemen werden door Baby Extra betrokken in de begeleiding Regionale verdeling De meeste aanmeldingen komen uit Eindhoven (n=170, 56%). Sinds mei 2008 ontvangt Baby Extra ook mensen op een consultatiebureau in Veldhoven waardoor de toegankelijkheid voor mensen uit de andere gemeentes groter is geworden. Uit Veldhoven waren 18 aanmeldingen, uit Valkenswaard 17, Geldrop 11, Best 7, Nuenen 6 en Heeze 4. Dan zijn er nog 71 mensen die uit de overige gemeentes komen Land van herkomst ouders Het grootste deel van de ouders komt uit Nederland, maar we merken een toename aan aanmeldingen van mensen van andere culturen. In de meeste gevallen volstaat de Baby Extra methodiek, maar er volgt ook regelmatig overleg met de afdeling Diversiteit van GGzE wat de mogelijkheden zijn. Nationaliteit ouders Nederland moeder Nederland vader Turkije moeder Turkije vader Marokko moeder Marokko vader België moeder België vader Duitsland moeder Duitsland vader Overig moeder Overig vader Onbekend moedeer Onbekend vader 2.2. Problematiek waarmee ouders worden aangemeld We kunnen in de aanmeldingen een aantal groepen onderscheiden wat betreft de problematiek van de ouders. Het betreft dan niet alleen diagnoses, maar ook de conclusies van de verwijzer, van de Baby Extra medewerker of van de cliënt zelf. Er is vaak sprake van meerdere problemen. Stoornis/ problematiek % in 1 e 3 jaar Depressie 38% Problemen rondom zwangerschap en 17% geboorte Persoonlijkheidsproblematiek 14% Verwaarlozing/ misbruik 14% Angst 11% Middelengerelateerde problemen 11% Psychotische problematiek 7% ASS 2% ADHD 2% Overig 38% 4

5 De meeste aanmeldingen betreffen een vorm van depressie, wat begrijpelijk is én verwacht werd. Ook problemen rondom zwangerschap en geboorte kwamen veel voor. Deze problemen zijn dan dusdanig ernstig dat ze een grote impact hebben op de (geestelijke) gezondheid en het functioneren van de ouder. Uit het overzicht kan geconcludeerd worden dat de cliënten van Baby Extra terecht verwezen zijn, omdat Baby Extra voor juist deze doelgroep is bedoeld Geïnvesteerde uren gemiddeld per Baby Extra contact De eerste periode van Baby Extra werd er geen bestede tijd geregistreerd. De intentie was er wel, maar het bleek in de praktijk onder werkdruk en tijdsdruk niet systematisch en betrouwbaar te zijn bijgehouden. De hieronder genoemde uren per cliënt zijn een schatting op basis van een tiental goed bijgehouden casussen die beschouwd worden als representatief. Deze uren zijn een reëel gemiddelde. Als de ouder bij Baby Extra komt als moeder nog zwanger is wordt in feite twee keer de 2-gesprekken module uitgevoerd, vandaar bijna een verdubbeling van de tijd. cliënt Als ouder nog zwanger is Als ouder met baby komt Gemiddelde tijd 18 uur 10 uur De tijd per cliënt is tijd die expliciet wordt besteed aan betreffende cliënt, aan face to face contacten met cliënt zelf of iemand uit eigen netwerk (op bureau, bij cliënt thuis of telefonisch), reistijd naar huisbezoeken, overleg met verwijzers, regelwerk rondom verwijzing, het maken dvd en specifieke verslaglegging. Gebruik makend van de gegevens uit de DBC gids 2008 kan al deze tijd beschouwd worden als directe tijd! 2.4. Verwijzers Een overzicht van de verwijzers die de afgelopen drie jaar cliënten verwezen naar Baby Extra. Verwijzer aantal percentage ZuidZorg (CB/ kraam) 88 29% GGzE 52 17% Catharina-ziekenhuis 16 5% Verloskundigen 13 4% Maxima Medisch Centrum 12 4% Zelfaanmelding cliënten 57 19% Overig 69 22% Totaal % De groep overig bestaat uit beroepskrachten en organisaties die verantwoordelijk zijn voor een klein aantal aanmeldingen, zoals huisartsen, Bureau Jeugdzorg, AMK, Raad voor de Kinderbescherming, Novadic-Kentron, MEE, Meare, Leger des Heils, Sociale Dienst, FIOM, CIZ, Stichting Maj, Sociale Dienst, Maatschappelijk werk, JEM en Kids en Antroposofisch Kinderspreekuur. We zouden graag zien dat met name huisartsen vaker verwijzen vanwege het feit dat zij de (aanstaande) ouders uit onze doelgroep vaak zien. Na overleg met een huisartsenpraktijk in Eindhoven, is besloten standaard, na het eerste contact met Baby Extra, een brief aan de ouders mee te geven voor hun huisarts. Bij verwijzingen blijkt nu vaker dat huisartsen op de hoogte zijn en of zelf verwijzen, of de verwijzing ondersteunen Psychiatrisch consult Cliënten hebben de mogelijkheid laagdrempelig een psychiater te consulteren bij Baby Extra. In iets minder dan 10% van de gevallen hebben cliënten hiervan gebruik van gemaakt (N=28). De drie consulterende psychiaters Mark Scherders (Catharina-ziekenhuis), Marianne van Woensel (MMC Veldhoven) en Nathalie Mallée (GGzE) zien deze cliënten op een van de twee locaties van Baby Extra aan de hand van een gerichte vraag, die geformuleerd wordt samen met de Baby Extra medewerker. De vragen waarmee ouders de psychiaters consulteerden hadden betrekking op diagnostiek, medicijnen, behandeling of een second opinion, waarbij gebruik werd gemaakt van de 5

6 ontwikkelde specifieke deskundigheid van de psychiater mbt de doelgroep. Verslaglegging van dit consult gaat standaard naar de huisarts en naar de Baby Extra medewerker Baby Extra oudercursus als je pas een baby hebt Nadat veel ouders hadden aangegeven behoefte te hebben aan een interactieve cursus over het ouderschap is er een cursus ontwikkeld vanuit de kerntaak Ontwikkeling van het Expertisecentrum. Een bestaande cursus van ZuidZorg werd aangepast aan de doelgroep, door uitbreiding van thema s als goed genoeg ouderschap, je netwerk en contact met de baby. De cursus is interactief gemaakt door meer nadruk te leggen op het lotgenotencontact. De cursus wordt vier keer per jaar aangeboden, twee keer in de avonduren en twee keer overdag. De cursus (6 bijeenkomsten en 1 terugkombijeenkomst) is 7 keer gegeven, waarbij 3 keer met kinderopvang. Cursus Aantal deelnemers 7 x cursus Tevredenheid van de ouders over de cursus De cursus wordt tijdens de laatste bijeenkomst geëvalueerd door middel van een evaluatiegesprek en een tevredenheids vragenlijst. De volgende punten kwamen naar voren. o De inhoud van de cursus wordt gemiddeld beoordeeld met een 8. o Het totale rapportcijfer voor de hele cursus was gemiddeld ruim een 8. o Meest gewaardeerde punten waren lotgenotencontact (niet de enige zijn), goed genoeg ouderschap, je verhalen kunnen delen en contact met de baby Feedback van de trainers o De cursus wordt op inhoud zeer positief ervaren. De trainers zijn van mening dat de cursus het zelfvertrouwen van de ouders versterkt in hun ouderrol. De onderwerpen worden als goed beschouwd. Het contact met andere ouders is met name positief omdat de feedback van andere ouders de reacties van de trainer versterkt. Bovendien helpt de herkenning, die ouders bij elkaar vinden, over hun psychische problemen deze te accepteren. o Het wordt als positief ervaren dat ouders steeds kunnen kiezen uit een avondcursus (mogelijk met partner) en een ochtendcursus (mogelijk met kinderopvang). Beide cursussen worden even vaak bezocht. o Als nadeel wordt beschouwd dat het moeilijk is vooraf te weten hoe de cursusbezetting zal zijn. De cursus start met 8 of meer cliënten, met of zonder partner, echter het daadwerkelijke aantal is, zeker bij de eerste bijeenkomst, vaak lager. De ouders op de lijst, die niet kwamen worden dan gebeld waardoor de aanwezigheid bij de volgende bijeenkomsten groter is. Ouders bellen wel of niet af omdat ze ziek zijn, de baby ziek is, er geen oppas is, ze het vergeten zijn, of andere problemen hebben. Het niet voorspelbare wel of niet aanwezig zijn is waarschijnlijk eigen aan de doelgroep van Baby Extra Samenwerking met ZuidZorg en Korein o De cursus wordt vier keer per jaar gegeven steeds met één Baby Extra trainer (van GGzE of Novadic-Kentron) en één trainer van ZuidZorg (een wijkverpleegkundige/ Video Home Trainer die betrokken is bij het vervolg aanbod van ZuidZorg). ZuidZorg heeft nu drie wijkverpleegkundigen die de cursus kunnen geven en GGzE heeft twee psychologen met ervaring met deze cursus. Door wisselingen in de wacht heeft tot nu toe twee keer iemand (anders) van Novadic-Kentron de cursus kunnen geven. Het is steeds zo dat de ervaren trainer de minder ervaren trainer meeneemt. o De samenwerking tussen de trainers van verschillende instellingen wordt als positief ervaren. De wijkverpleegkundigen van ZuidZorg leveren meer de deskundigheid op het kind gebied terwijl de Baby Extra trainer de deskundigheid levert zowel mbt de psychiatrie en de middelengerelateerde problematiek als het groepsproces. Eindelijk iemand die het begreep en die ook mijn partner erbij betrok. 6

7 2.7. Vervolg na Baby Extra De methodiek van de twee-gesprekken modules van Baby Extra staat op zichzelf en kan volstaan voor ouders (34%). Echter, gezien de problematiek van de ouders wordt altijd rekening gehouden met een vervolg. Ook hierbij is het samenwerkingsverband van groot belang gebleken. Na afsluiting van het Baby Extra contact wordt standaard, uiteraard met toestemming van de cliënt, een brief gestuurd naar de verwijzer, de huisarts en de wijkverpleegkundige, waarmee de positie van Baby Extra in de ketenzorg van betreffende baby duidelijk wordt gemaakt. Vervolg Baby Extra aantal % Totaal aantal afgesloten dossiers na aanmelding % (consulten niet meegerekend) Geen vervolg 43 34% Baby Extra oudercursus als je pas % ZuidZorg: kortdurend VHT 23 18% ZuidZorg: moeder baby interventie 22 17% ZuidZorg: gespecialiseerde gezinszorg (via CIZ) 4 3% ZuidZorg: VHT (via CIZ) 13 10% Filmen van eerste contact na de geboorte in zkh 16 12% De Combinatie Jeugdzorg: ambulante 9 7% begeleiding/ video hometraining (via BJZ) GGzE: Preventieve cursus depressieve moeders en jonge kinderen 17 13% Conclusies: Er zijn korte lijnen gecreëerd met de partners zodat vervolg vaak makkelijk (voor de ouders) gerealiseerd kon worden. Concrete voorbeelden hiervan: o ZuidZorg: goed overleg en korte lijnen naar geïndiceerde zorg PGTB (3%) en VHT (10%) en niet geïndiceerde zorg (moeder-baby-interventie (17%), kortdurende VHT (18%), extra ondersteuning door de wijkverpleegkundigen) o GGzE: voorrang op wachtlijst voor mensen met borderline persoonlijkheidsproblematiek en psychoses. Samenwerking met behandelaars. o Novadic-Kentron: intake binnen één week. Samenwerking met behandelaars. o De Combinatie Jeugdzorg: voorrang voor ambulante zorg/ video hometraining (na indicatiestelling door BJZ). o Kortere intake en goed overleg met BJZ. o o De door Baby Extra ontwikkelde oudercursus werd door 36% van de mensen gevolgd. Er blijkt genoeg belangstelling voor de door GGzE Preventie nieuw gegeven cursus voor depressieve moeders (13%). De tabel is niet volledig. Het bleek lastig om nauwkeurige aantallen weer te geven van de behandeling van de ouder zelf, de psychiatrie of de verslavingszorg. Zo werd uit onze registratie niet duidelijk of behandeling was opgestart ná Baby Extra of dat deze al eerder opgestart was. Verder ontbreken nauwkeurige cijfers over vervolg activiteiten als baby massage, Home Start, kinderopvang, extra ondersteuning JGZ, 1 e lijnspsycholoog. Bij afsluiting van de dossiers was niet altijd bekend of deze ondersteuning daadwerkelijk was opgestart. Bovendien is het vaak zo dat als de Baby Extra ouder een behandelaar of casemanager heeft, dat deze dan veelal de vervolg aanmeldingen, die voortkomen uit overleg met Baby Extra, voor zijn rekening neemt, waardoor ze niet standaard door ons worden geregistreerd. Er wordt binnenkort een plan gemaakt om meer gegevens te kunnen halen uit onze registratie. 2.8 Ontwikkeling Een van de gevolgen van de opgedane ervaringen met de doelgroep en de specifieke deskundigheid binnen het Expertisecentrum is dat medewerkers nieuwe ontwikkelingen initiëren. Een overzicht: o De Baby Extra oudercursus als je pas een baby hebt is ontwikkeld in samenwerking van Baby Extra met ZuidZorg en vormgegeven in deel drie van het draaiboek. 7

8 o De website is al vanaf 2006 in de lucht en heeft gemiddeld 300 bezoekers per maand. o Filmen van contact na de geboorte. Het grootste deel van de Baby Extra ouders bevalt in het ziekenhuis. Om het contact tussen ouder en kind in een zo vroeg mogelijk stadium te kunnen versterken is, in samenwerking met de drie ziekenhuizen in de regio, een werkwijze ontwikkeld het eerste contact (dus direct na de geboorte) in het ziekenhuis te kunnen filmen. Dit is een onderdeel van Baby Extra geworden waarvoor aanstaande ouders soms specifiek voor worden verwezen door hun behandelaar. Van deze beelden wordt, volgens de Baby Extra methodiek, een DVD gemaakt. o Baby Extra intern. In het Catharina-ziekenhuis is een protocol van samenwerking ontwikkeld met Baby Extra dat binnenkort ook voor het MMC in Veldhoven wordt geformuleerd. De samenwerking met Baby Extra heeft binnen de ziekenhuizen bijgedragen tot een grotere samenwerking tussen de verschillende afdelingen die te maken hebben met (aanstaande) ouders met problemen en een baby (gynaecologie, kraamafdeling, kinderafdeling, psychiatrie, maatschappelijk werk). In het Catharinaziekenhuis wordt dit Baby Extra intern genoemd. o Voorlichtingsfilm over contact maken met baby s. In samenwerking met een professionele filmer en gefinancierd door het Stichting Jong en Stichting Familiefonds van Dusseldorp, wordt momenteel de laatste hand gelegd aan een film waarin het contact tussen ouder en kind in beeld wordt gebracht in de verschillende leeftijdsfases tot anderhalf jaar. Deze film zal gebruikt worden om de Baby Extra ouders op de volgende ontwikkelfase van hun baby voor te bereiden en zo een betere afstemming met hun baby te vinden. o Preventieve cursus voor depressieve moeders en jonge kinderen tot 4 jaar. De noodzaak voor deze cursus kwam voort uit de ervaringen van Baby Extra dat veel depressieve moeders na afloop van de Baby Extra oudercursus behoefte hadden aan een vervolgaanbod specifiek gericht op hun depressieve symptomen. De cursus heeft de anti-depressie cursus in de put, uit de put als basis en wordt door GGzE Preventie gegeven. o Bekendheid in de regio. De afgelopen drie jaar heeft Baby Extra zich dusdanig ontwikkeld dat gesproken kan worden van een olievlekwerking. Baby Extra is een begrip geworden. Tegenwoordig krijgen we zelfs te maken met aangemelde ouders waarbij zowel de huisarts, als de wijkverpleegkundige als de verloskundige als de behandelaar hebben verwezen. o Informatie over middelengebruik en het ongeboren kind. Baby Extra medewerker van Novadic-Kentron, Yvette Brillenslijper heeft van alle middelen op een rijtje gezet wat bekend is over de gevolgen hiervan op de baby. Dit wordt gebruikt in het bureau. o Moeders in evenwicht, een cursus voor moeders met borderline problematiek en een kind tot 4 jaar oud. Deze cursus is voortgekomen uit de ervaringen van Baby Extra dat er een opvoed-vervolg nodig is voor deze doelgroep van moeders. De cursus wordt momenteel ontwikkeld in een samenwerking tussen Baby Extra en de afdelingen Preventie, Kinderen en Jeugd en Persoonlijkheidsproblematiek van GGzE, en staat als pilot gepland in september o Cursus voor ouders met een stoornis in het autisme spectrum die een kind hebben tot 4 jaar. Ook hier lagen de kennis en ervaringen van Baby Extra ten grondslag dat deze specifieke groep ouders extra ondersteuning nodig hebben. De cursus wordt momenteel ontwikkeld in een samenwerking tussen Baby Extra en de afdelingen Preventie, Kinderen en Jeugd, Autisme en OPSY van GGzE en ZuidZorg en MEE. Het is nog niet duidelijk wanneer deze voor het eerst in een pilot kan worden gegeven. 2.9 Deskundigheidsbevordering Er is contact met veel beroepsgroepen in de eigen regio en erbuiten. In de eigen regio wil men weten wat Baby Extra kan bieden en hoe verwezen en samengewerkt kan worden. Mensen van buiten de regio zijn geïnteresseerd in de methodiek en de samenwerking tussen de instellingen. Door middel van mailings, de website, nieuwsbrieven, presentaties, individuele overleggen en verschillende vormen van deskundigheidsbevordering werden, naast de beroepskrachten van de betrokken instellingen ook de verloskundigen, de huisartsen, en beroepskrachten van andere projecten de afgelopen 3 jaar door ons bereikt. Hieronder volgt een lijst van activiteiten: o 2006: startbijeenkomst Baby Extra, 200 beroepskrachten lezing post partum depressie, 50 verpleegkundigen ZuidZorg 8

9 o o cursus moeder-baby-interventie, 16 verpleegkundigen ZuidZorg presentatie, 40 preventiewerkers Landelijke Preventie Platform KOPP presentatie, 15 behandelaars acute zorg GGzE workshop van RIVM over de samenwerking tussen Thuiszorg en GGZ, 40 deelnemers van thuiszorginstellingen 2007: presentatie Verpleegkundige Advies Raad GGzE, 60 verpleegkundigen, (vakjury prijs + publieksprijs) minisymposium, 30 beroepskrachten MMC Veldhoven voordracht, 12 vrouwen, bij internationale vrouwendag presentatie/ werkbezoek, 7 wethouders in de regio Nationale Jeugdzorg Prijs van de Cliëntenjury van het NJi presentatie, 4 huisartsen Franse Baan Ehv presentatie, 5 beroepskrachten projectteam zwangerschap en psychiatrie uit Almere 2008: bijscholing, 20 K&J psychologen NIP, Rosmalen training, 20 verpleegkundigen en artsen betrokken bij onderzoek methodiek moeder-baby-interventie college, 100 masterstudenten psychologie, UvT deskundigheidsbevordering, 210 kraamverpleegkundigen ZuidZorg en verloskundigen in de regio presentatie, 5 psychologen uit Wit Rusland presentatie, 20 beleidsmakers, Forum Jeugdzorg Den Haag symposium Baby Extra, 200 beroepskrachten in de regio presentatie, 10 beleidsmakers, Nationale conferentie Jeugdzorg, Rotterdam 2.10 PR De PR commissie bestaat uit communicatiemedewerkers van de Combinatie Jeugdzorg, Novadic- Kentron en GGzE samen met de beide projectleiders. Zij vergaderden 4 keer per jaar en hebben zo meegewerkt aan het zichtbaar maken van Baby Extra voor zowel verwijzers als ouders uit de doelgroep. De folders en brochures, het draaiboek, de website en nieuwsbrieven (2 x per jaar), de uitnodigingen voor symposia, krantenberichten en andere contacten met de pers werden vanuit deze commissie ontwikkeld. Alle Baby Extra materiaal wordt in één lijn vormgegeven door Roland Heeren, vormgever van GGzE. Deze lijn werd speciaal voor Baby Extra ontwikkeld in samenwerking met de twee projectleiders. 3. Kwalitatieve terugblik na 3 jaar: wat heeft Baby Extra opgeleverd? Het feit dat zoveel ouders en beroepskrachten een beroep hebben gedaan op Baby Extra is een teken dat men het aanbod nodig acht en dat er een reële behoefte bestaat aan deze vorm van ondersteuning bij zowel ouders als professionals. Hetzelfde geldt voor de continuering en het unieke van de samenwerking van alle betrokken instellingen. Om echter de vraag te beantwoorden wat Baby Extra heeft bereikt en of het nuttig is gebleken, maken we ook gebruik van de ingevulde tevredenheids vragenlijsten van de ouders (BETS), van de eerste onderzoeksgegevens van de studenten van de Universiteit van Tilburg, van het ontwikkelde materiaal, van de getoonde beroepsmatige belangstelling voor het Baby Extra aanbod in onze regio en erbuiten, en ten slotte van de feedback van de beroepskrachten die binnen het bureau van Baby Extra werken. 3.1 Tevredenheid ouders. Baby Extra medewerker, Barbara Kerkhofs heeft een tevredenheids vragenlijst ontwikkeld, de Baby Extra Tevredenheids Schaal (BETS). Deze wordt vanaf het afgelopen jaar aan alle ouders toegestuurd na afsluiting van het contact. In vier delen wordt in de BETS gevraagd naar het contact van de ouder met de baby (1), hun gevoel van ouderschap (2), ervaringen met de onderdelen van het bureau Baby Extra (3) en naar ervaringen met de medewerkers van Baby Extra (4). Bij de eerste twee onderdelen geven ouders ook antwoord op de vraag naar de mogelijke invloed van Baby Extra op de door hun genoemde veranderingen. Er hebben inmiddels 41 ouders de vragenlijst ingevuld, waarvan de resultaten hieronder worden weergegeven. 9

10 Onderdelen BETS Antwoorden ouders percentages 1. Contact met Ik heb het gevoel dat ik mijn kind veel beter (50%), iets beter (24%) 74% de baby. begrijp. Ik praat veel meer (44%), iets meer (12%) tegen mijn baby. 56% Ik ben veel meer (59%), iets meer (24%) gaan genieten van mijn baby. 83% Het contact met mijn baby is veel beter (58%), iets beter (27%) 85% geworden. (zie cirkeldiagram zie hieronder) 1.het contact met mijn baby is veel beter geworden (58%). 2.ik heb iets beter contact met mijn baby gekregen (27%). 3.het contact met mijn baby is niet veranderd (10 %). 4.het contact met mijn baby is slechter geworden (0%). 5.niet ingevuld (5%). De veranderingen zijn naar mijn mening volledig (12%), gedeeltelijk (57%) tot stand gekomen door Baby Extra. 69% 2. Gevoel van ouderschap. Ik ben een veel betere ouder (22%), ik heb soms het gevoel dat ik een betere ouder ben (59%). Ik weet steeds beter (46%), ik heb soms het gevoel (32%) dat ik steeds beter weet wat goed is voor mijn kind. Ik heb veel meer (39%), wát meer (45%) zelfvertrouwen als ouder. (zie cirkeldiagram zie hieronder) 1.ik heb veel meer zelfvertrouwen als ouder (39%). 2.ik heb wat meer zelfvertrouwen gekregen als ouder (45%). 3.ik heb nog net zoveel zelfvertrouwen over mij als ouder als vroeger (12%). 4.mijn zelfvertrouwen over mij als ouder is minder geworden (2%). 5.niet ingevuld (2%). 81% 78% 84% 3. Ervaringen met het bureau Mijn kind kan gelukkig zijn (57%), ik denk dat mijn kind gelukkig kan zijn(34%) met mij als ouder. De veranderingen zijn naar mijn mening volledig (10%), gedeeltelijk (61%) tot stand gekomen door Baby Extra. Het welkomstgesprek werd als heel positief (54%), een beetje positief (22%) ervaren. (zie cirkeldiagram zie hieronder) 91% 71% 76% 10

11 Baby Extra. 1.heel positief (54%). 2.beetje positief (22%). 3.weet niet (13%). 4.beetje negatief (3%). 5.heel negatief (0%). 6.niet van toepassing (0%). 7.niet ingevuld (8%). De dvd van eigen contact met de baby werd als heel positief (72%), een beetje positief (20%) ervaren. Het terugkijken van de DVD werd als heel positief (69%), een beetje positief (17%) ervaren. (zie cirkeldiagram zie hieronder) 92% 86% 1.heel positief (69%). 2.beetje positief (17%). 3.weet niet (3%). 4.beetje negatief (3%). 5.heel negatief (0%). 6.niet van toepassing (0%). 7.niet ingevuld (8%). 4. Ervaringen met de medewerkers van Baby Extra Het effect van Baby Extra bij doorverwijzingen werd als heel positief (39%), een beetje positief (10%) ervaren ( * ) Het effect van de persoonlijke aandacht binnen Baby Extra werd als heel positief (67%), een beetje positief (14%) ervaren. Het effect van de samenwerking van betrokken instellingen werd als heel positief (54%), een beetje positief (13%) ervaren. Het effect van de deskundigheid van de Baby Extra medewerkers werd als heel positief (64%), een beetje positief (15%) ervaren. Het effect van de betrokkenheid van de Baby Extra medewerkers werd als heel positief (72%), een beetje positief (12%) ervaren. Rapportcijfer 49% 81% 67% 79% 84% cijfers 8, 9 en 10 73% Kennis van BE medewerker over contact maken met baby s: 8 (39%), 9 (12%), 10 (22%) Kennis BE over mogelijke problematiek ouders: 8 (43%), 9 (10%), 10 68% (15%) Betrouwbaar BE medewerker in nakomen afspraken: 8 (25%), 9 (22%), 71% 10 (24%) Betrokkenheid BE medewerker bij mij en mijn baby: 8 (26%), 9 (27%), 73% 10 (20%) De BE medewerker luistert naar me: 8 (42%), 9 (17%), 10 (24%) 76% * Het enige punt met een wat lagere score is betrof 3, het effect van Baby Extra bij doorverwijzingen. Hierbij had 8% weet niet ingevuld, 5% had niet van toepassing ingevuld, en 38% had deze vraag niet ingevuld. Niet alle ouders worden doorverwezen, als het Baby Extra aanbod 11

12 volstaat. Daarnaast worden veel van de daadwerkelijke verwijzingen gedaan door een behandelaar van GGzE of door de casemanager van ZuidZorg. Weliswaar vaak op voorspraak van Baby Extra, maar dat is dan niet altijd duidelijk voor de cliënt. 3.2 Onderzoek De Universiteit van Tilburg is vanaf het begin betrokken geweest bij Baby Extra. Wetenschappelijk medewerker in de stuurgroep, Hedwig van Bakel, is onder meer betrokken bij de begeleiding van studenten in de Masters fase van hun psychologie studie en de selectie van de door hen te onderzoeken onderzoekshypotheses. Daarnaast is zij, samen met de projectleiding, verantwoordelijk voor onderzoek naar de effectiviteit van Baby Extra Effectiviteitsonderzoek Momenteel lopen er twee subsidieaanvragen bij ZonMW, één bij Zorg voor Jeugd en en één bij Preventie, voor onderzoek naar de effectiviteit van de preventieve interventie van Baby Extra, ter voorkoming van hechtingsproblematiek bij baby s van risico ouders. Voor het onderzoek bij Zorg voor Jeugd zit Baby Extra in de tweede ronde met een uitnodiging van wederhoor. Een reactie van een van de referenten die het onderzoeksvoorstel naar de effectiviteit van Baby Extra als zeer relevant beschouwt:.. In het bijzonder acht ik het preventief ingrijpen bij kwetsbare baby s van ouders met psychiatrische stoornissen, en andere, voor hun eigen welzijn en dat van hun kinderen bedreigende psychosociale problematiek, van groot belang. Nederland heeft weliswaar een uniek systeem van preventieve gezondheidsvoorzieningen voor jonge kinderen en hun ouders, maar de zorg kan en moet nog beter - niet in de laatste plaats omdat het ons nog ontbreekt aan een goed onderbouwde, laat staan bewezen effectieve methodische basis. Bekend is dat hoewel we in ons land een internationaal beschouwd uitstekend stelsel van (deels preventieve) voorzieningen (consultatiebureaus, huisartsen, enz.) hebben, de vele partners in dit veld elkaar rond de zorg voor individuele kinderen nog lang niet altijd goed genoeg kunnen vinden, resp. dat er nog veel te verbeteren valt aan regievoering en onderling afstemming. Dit project initiatief sluit heel goed bij deze uitdagingen aan en verenigt een aantal op dit vlak al daadwerkelijk samenwerkende instellingen, wat de kans op succes sterk vergroot Eerste onderzoeksgegevens studenten Er hebben nu 4 studenten onderzoek gedaan naar de effectiviteit van onderdelen van Baby Extra. De eerste gegevens laten op verschillend vlak interessante resultaten zien die verder uitgezocht moeten gaan worden. o Bij 30 Baby Extra ouder-kind paren is hechtingsonderzoek gedaan met 1 ½ jaar. Bij twee van deze ouders waren zorgen over de hechting. Bij de andere 28 was sprake van een veilige hechting. o In een vergelijking van twee groepen (11 Baby Extra ouders en 15 mensen van een controlegroep op CB) is de ouder-kind relatie in beide groepen verbeterd op het vlak van sensitiviteit, intrusiviteit, responsiviteit en betrokkenheid. o In dezelfde vergelijking tussen deze groepen is de hechting gelijk in beide groepen. o In dezelfde vergelijking was de cognitieve en motorische ontwikkeling van de kinderen in beide groepen vergelijkbaar. o In dezelfde vergelijking tussen deze groepen bleken de ouders van de controlegroep meer vijandigheid te laat zien t.a.v. hun kindje, en vertoonden de kinderen uit de Baby Extra groep meer zelfregulatie-problemen. o In een vergelijking van 26 Baby Extra ouders (12 met depressie, 4 met persoonlijkheidsproblematiek en 10 met gemengde problematiek) bleek geen invloed van psychopathologie op gehechtheid (kleine N). o Bij deze zelfde groep Baby Extra ouders was de sensitiviteit en mate van o structureren van ouders ná interventie van Baby Extra hoger dan ervóór. Bij dezelfde groep Baby ouders bleek dat de opvoedstijl die de ouder van zijn/haar vader ervaren had, de gehechtheid van het kind negatief beïnvloedde Deze onderzoeksgegevens zijn veelbelovend, maar ook nog zeer beperkt, vooral omdat er nog sprake is van kleine onderzoeksgroepen en beperkte wetenschappelijke opzet. 12

13 3.2.3 Hechtingsonderzoek als baby 1 ½ jaar oud is Het preventieve aanbod van Baby Extra, gericht op een veilige en gezonde hechting wordt zeer vroeg in de keten aangeboden en is van korte duur. In samenwerking met de Universiteit van Tilburg is een methode ontwikkeld om, na afloop van Baby Extra, zicht te krijgen op de hechting in de Baby Extra doelgroep, op het moment dat verwacht kan worden dat hechting voltooid is, namelijk als de baby tussen de 16 en 18 maanden oud is. De methode bestaat uit een huisbezoek waarbij gebruik gemaakt wordt van een gevalideerde gestandaardiseerde vragenlijst (Attachment Q Sort) en videobeelden. Voor ouders is de feedback die ze krijgen een bevestiging van wat ze goed doen, omdat ze informatie krijgen over bevonden gezond hechtingsgedrag. Als uit dit onderzoek blijkt dat er nog zorgen zijn om de hechting wordt dit met de ouders en hun casemanager bij de Jeugdgezondheidszorg (en/of andere behandelaar) besproken zodat een vervolg kan worden gerealiseerd in de keten. Voor Baby Extra én voor de instellingen in de keten biedt dit onderzoek informatie over de groep Baby Extra ouders in vergelijking tot bekende gegevens over hechting in een gezonde doelgroep. Tot nu toe hebben alleen studenten dit hechtingsonderzoek uitgevoerd onder supervisie van de Universiteit (met positief resultaat). De uitvoer kost minimaal 6 uur per cliënt (reistijd, huisbezoek, uitwerken onderzoek, maken DVD, terugkoppeling). Omdat nog geen structurele financiering is gevonden voor de uitvoer van Baby Extra in zijn geheel, wordt hier tot nu voorrang aan gegeven en wordt dit hechtingsonderzoek nog niet standaard toegepast. De studente die dit jaar stage liep is gestopt met haar studie, waardoor er dit jaar helaas geen hechtingsonderzoeken kunnen worden uitgevoerd. 3.3 Draaiboek Regionaal Expertisecentrum Baby Extra De achtergronden en werkwijze van alle activiteiten van Baby Extra zijn nauwkeurig op papier gezet en vormgegeven in een draaiboek in vier delen: deel 1: Visie en achtergrond met een beschrijving van de theoretische achtergrond van Baby Extra en de onderzoeks- en ontwikkeltaken van het expertisecentrum. deel 2: Bureau Baby Extra, met uitgebreide beschrijving van alle activiteiten van het bureau, met alle materiaal dat hiervoor ontwikkeld is en gebruikt wordt. deel 3: Oudercursus als je pas en baby hebt, met beschrijving en materiaal van de cursus deel 4: Deskundigheidsbevordering, met ontwikkelde materialen Het draaiboek is professioneel vormgegeven en er zijn er 20 van gedrukt, gefinancierd uit het prijzengeld van de Nationale Jeugdzorgprijs Een deel van de draaiboeken is verspreid onder de Baby Extra instellingen zodat beroepskrachten die nu of later betrokken zijn bij Baby Extra nauwkeurig en op een zelfde manier geïnformeerd kunnen worden. De draaiboeken liggen klaar om in de toekomst gebruikt te worden om beroepskrachten van buiten de regio op te leiden in de methodiek. 3.4 De Baby Extra medewerker Op het bureau werken momenteel 5 medewerkers en 1 secretaresse, totaal 62 uur per week. Het team medewerkers bestaat uit 4 gedragsdeskundige, en 1 maatschappelijk werkende/ ambulant begeleider. Twee medewerkers en de secretaresse zijn gedetacheerd door GGzE preventie, twee door de Combinatie Jeugdzorg en een medewerker komt van het intake team van Novadic-Kentron. Daarnaast zijn een aantal telefonistes van ZuidZorg betrokken. De Baby Extra medewerkers hebben kennis van en ervaring met zowel baby s als met ouders met psychiatrische en/of middelenregelateerde problemen en zijn goed op de hoogte van de sociale kaart. De relatie tot hun eigen organisatie is erg belangrijk omdat zij hiermee korte lijnen kunnen genereren en problemen kunnen oplossen. Ze zijn deskundig om het contact tussen ouder en kind te filmen en drie van de vijf kunnen de unieke DVD s maken van dit contact. Ze zijn allemaal ingewerkt volgens een door de projectleiding ontwikkelde on-the-job methode. De medewerkers beschouwen zelf de volgende factoren als succesfactoren voor het Baby Extra aanbod: o Deskundigheid van de Baby Extra medewerkers als vertegenwoordiger van hun instelling en brede kennis van zowel de mogelijke problematiek van ouders, als contact met baby s en 13

14 o o o o sociale kaart. Dit komt tot uiting in de intake en advies gesprekken met zowel ouders als beroepskrachten. Betrokkenheid van de medewerkers, empatisch, niet veroordelend en altijd vanuit het perspectief van kansen en eigen krachten van ouders. Mensen voelen zich gehoord en staan daardoor meer open voor vervolg. Het gebruik van de video beelden en de unieke DVD biedt mogelijkheid ouders te steunen in hun zelfvertrouwen als ouder. Laagdrempeligheid van het aanbod. Dit komt naar voren in de gekozen locatie van een consultatiebureau, in de toegankelijkheid en flexibiliteit van alle medewerkers, geen wachttijden (binnen twee weken een afspraak) en de mogelijkheid bij mensen thuis te komen. Samenwerking tussen de betrokken instellingen maakt de korte lijnen mogelijk in de regio ten behoeve van mogelijke vervolgtrajecten. ZuidZorg verwees me naar Baby Extra en toen kwam er eindelijk hulp. 4. De organisatie 4.1 Samenwerking van de instellingen. De negen instellingen die participeren in het samenwerkingsverband hebben goed samengewerkt. De stuurgroep, met stafmedewerkers van de instellingen, heeft gemiddeld vier keer per jaar met de projectleiders vergaderd en zo het beleid bepaald. Ook de denktank vergaderde vier keer per jaar en ondersteunde de projectleiding op inhoud. De pr commissie kwam ook elke drie maanden bij elkaar om materiaal te ontwikkelen en ondersteuning te bieden bij het zichtbaar maken van Baby Extra. Baby Extra heeft de mogelijkheden om over de grenzen van de instellingen heen te werken ten behoeve van specifieke cliënten. Dit is een van de krachten van deze methodiek. 4.2 Financiering Baby Extra heeft zich kunnen ontwikkelen omdat de betrokken instellingen de inhoud ondersteunden. Om snel en voortvarend te werk te kunnen gaan besloten de instellingen het project in het begin zelf te financieren. De afspraken over de uren en diensten zijn tot drie keer toe verlengd in de stuurgroepvergaderingen van december 2006, 2007 en Besloten is dat 2009 het laatste jaar is dat dit zo kan. Daarnaast heeft Baby Extra eenmalige subsidiebedragen mogen ontvangen van het Philips de Jongfonds ( ), de gemeente Eindhoven ( ), Stichting Jong ( ), GGzE ( ), Fonds Psychische Gezondheid ( 6.000) en Stichting Familiefonds van Dusseldorp ( 5.000). In 2007 ontving Baby Extra de Nationale Jeugdzorgprijs 2007 van Van dit geld zijn de volgende zaken en diensten gefinancierd: o de startbijeenkomst in 2006 en het symposium in 2008 o twee laptops, een computer, twee camera s en een DVD speler o tafel en ladekast o deskundigheidsbevordering/ cursus moeder-baby-interventie o uren voor medewerkers, om een bepaalde periode te overbruggen o vormgeven en drukken van Baby Extra materiaal, folders, nieuwsbrieven, website, uitnodigingen, en het draaiboek o film over het contact tussen ouder en kind 4.3 Administratie De activiteiten van het bureau worden ondersteund door een secretaresse (8 uur Baby Extra) en drie telefonistes (ZuidZorg). Zij dragen zorg voor het belangrijke eerste contact met onze kwetsbare doelgroep. Hierdoor is bureau Baby Extra alternerend twee of drie dagdelen per week open, en ook álle dagen bereikbaar gedurende kantooruren voor aanmeldingen en vragen. Er is regelmatig contact tussen de secretaresse, de telefonistes en de projectleiders over lopende zaken en een keer per jaar wordt vergaderd over het proces van bereikbaarheid. 14

15 5. Conclusies en aanbevelingen De hoofddoelstelling van Baby Extra is het voorkómen van hechtingsproblematiek en andere ontwikkelingsproblematiek bij baby s uit de doelgroep door middel van de volgende subdoelen: o het versterken van het oudergevoel van ouders uit de doelgroep, o het verbeteren van de kwaliteit van de preventieve zorg en o het versterken van de samenhang tussen de preventieve en curatieve zorg ten behoeve van risicobaby s en hun ouders. Baby Extra heeft in drie jaar een nieuwe methodiek ontwikkeld en geïmplementeerd om deze subdoelen te bereiken. De gegevens in dit rapport beschrijven de positieve reacties van de ouders, de eerste onderzoeksgegevens, de gestage toename aan aanmeldingen, de contacten met de verwijzers, de nieuwe inhoudelijke ontwikkelingen, en de landelijke belangstelling waarmee aangetoond wordt dat de subdoelen zijn bereikt. Er kan met recht gezegd worden dat Baby Extra een hiaat in de keten opvult. Om uiteindelijk de conclusie te kunnen trekken dat Baby Extra bijdraagt aan het voorkómen van hechtingsproblematiek bij baby s uit de doelgroep, is verder onderzoek nodig. Hiervoor ligt het subsidievoorstel bij ZonMW en kan op korte termijn het hechtingsonderzoek met 1 ½ jaar worden geïmplementeerd. De samenwerking van het grote aantal instellingen is een van de krachten van het project en voorwaarde voor continuering. Eindhoven en de regio heeft met Baby Extra een primeur! Het lijkt dan ook een logische conclusie dat het aanbod van het Regionaal Expertisecentrum Baby Extra gecontinueerd moet worden in Eindhoven en de regio en zo mogelijk uitgebreid naar andere regio s. Hiervoor moet eerst voldaan worden aan één belangrijke voorwaarde: namelijk dat er een structureel financieel fundament onder Baby Extra komt. Diensten en uren werden door de instellingen gedragen (onder overhead of dienstverlening), maar in de stuurgroep is aangegeven dat 2009 het laatste jaar is dat dit op deze manier kan. Er ligt een voostel om de begroting te verdelen in een gedeelte dat onder de gemeentelijke taken en verantwoordelijkheden valt en een gedeelte dat gefinancierd kan worden vanuit de zorgverzekeringsgelden. De 6 uur die per cliënt aan het voorgestelde hechtingsonderzoek worden besteed moeten hier nog aan toegevoegd worden. Als aan deze voorwaarde wordt voldaan dan staan alle betrokken mensen van Baby Extra, de projectleiders en Baby Extra medewerkers, de mensen van stuurgroep, denktank en pr cie en alle andere betrokkenen klaar om Baby Extra verder te ontwikkelen door middel van de volgende activiteiten. 1. De organisatie laten meegroeien met de toename aan aanmeldingen in het bureau. 2. Uitwerken van het hechtingsonderzoek en consequent uitvoeren als de Baby Extra baby s 1 ½ jaar zijn, om zo een duidelijke positie te kunnen innemen in de keten van zorg. 3. Werken aan nieuwe mogelijkheden om subgroepen beter te bereiken, zoals de vaders en mensen met een ander culturele achtergrond. 4. Ontwikkelen en uitvoeren van bijscholing bij meer beroepsgroepen, zodat er breed meer kennis en ervaring komt, preventief gericht op de mogelijkheden en kansen van de doelgroep. 5. Verder uitwerken van reeds geïnitieerde ontwikkelingen ten behoeve van en ontwikkelen van nieuw aanbod over de grenzen van de instellingen heen, als hier behoefte voor blijkt. 6. Vastleggen en beschermen van de Baby Extra methodiek. 7. Ontwikkelen van kwaliteitsnormen bij uitbreiding naar andere regio s. 8. Bijscholen van beroepskrachten uit andere regio s. 9. Uitvoer van effectiviteitonderzoek (gesubsidieerd door ZonMW, ingeval toestemming is verleend). De Baby Extra medewerkers luisterden naar me en vonden niets gek. En ik ben écht zo gek als een deur! 15