Papier/zilvervisjes Pissebedden Spinnen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Papier/zilvervisjes Pissebedden Spinnen"

Transcriptie

1 Kruipende insecten Lieveheersbeestjes Mieren Oorwormen Papier/zilvervisjes Pissebedden Spinnen Stofluizen In deze folder vindt u meer informatie over bovenstaande insecten. U leest hoe u ze herkent, wat voor overlast ze kunnen veroorzaken, wat u kunt doen om overlast te voorkomen/te bestrijden en wie kunt u eventueel inschakelen als u hulp nodig heeft bij de bestrijding. Alleen als u last van bruine ratten of faraomieren heeft, komt een bestrijdingsspecialist van de gemeente bij u langs en zorgen wij voor een oplossing. Kijk voor meer informatie op en zoek op ongediertebestrijding. In alle andere gevallen bent u zelf aan zet of kunt u terecht bij een bestrijdingsbedrijf.

2 Lieveheersbeestjes Hoe herkent u een lieveheersbeestje? In Nederland komen ongeveer zestig soorten lieveheersbeestjes voor, variërend in grootte van 2 tot 10 millimeter. Lieveheersbeestjes hebben vaak rode, gele, witte en zwarte kleuren en zijn meestal gestippeld. Ze zijn rond, vaak zelfs halfbolvormig, en hebben korte pootjes. De meeste lieveheersbeestjes leven ongeveer een jaar. Het aantal stippen zegt niets over de leeftijd. Lieveheersbeestjes zijn bijzonder nuttig omdat zij enorme hoeveelheden bladluizen eten die anders schade zouden toebrengen aan gewassen. Zij worden dan ook ingezet om bladluizen op een natuurlijke manier te bestrijden. Wat voor overlast kunnen lieveheersbeestjes veroorzaken? Lieveheersbeestjes vormen geen risico voor de gezondheid. Als u overlast heeft van lieveheersbeestjes in huis, dan kunt u ze opzuigen met de stofzuiger. Doe voor het stofzuigen een nylon kous over de mond van de slang en zuig de beestjes in de kous, met de stofzuiger in de laagste stand. De nylon kous kunt u vervolgens buiten leggen. U kunt een lieveheersbeestje ook voorzichtig oppakken of vangen met een leeg glas. Gebruik papier als deksel en zet het glas daarna buiten. Deze maatregelen voorkomen dat het bestrijden van lieveheersbeestjes noodzakelijk wordt. Als u veel overlast van lieveheersbeestjes heeft, schakelt u best deskundige bestrijding in. Deskundige bestrijdingsbedrijven vindt u via internet of de Gouden Gids onder de rubriek ongediertebestrijding. 2

3 Mieren Hoe herkent u een mier? (Tuin)mieren Mieren zijn op zich onschadelijk en alleen bij grote aantallen hinderlijk, zeker als ze bij ons voedsel komen. In de natuur doen ze dienst als opruimers, omdat ze kleine insecten eten. s Winters is een mierennest in rust. Mieren worden actief als in het voorjaar de zon weer krachtig wordt. De koningin, die het jaar ervoor is bevrucht, begint dan een nest te maken. Zij doet dit bij voorkeur onder stenen, in oud rottend hout of onder de vloer. Uit de eieren in dit nest komen nieuwe groepen werksters. Deze werksters zetten, wanneer ze een voedselbron hebben ontdekt, een reukspoor uit naar het nest. De koningin produceert praktisch onafgebroken eitjes. Uit deze eitjes komen ook enkele donkergekleurde mannelijke exemplaren die net zoals de koningin vleugels krijgen en bij warm weer uitvliegen. Faraomieren De faraomier komt oorspronkelijk uit de tropen. In Nederland kan deze mier alleen in verwarmde gebouwen overleven (in de buurt van de verwarming, oven of schoorsteen). Net zoals veel andere miersoorten leeft de faraomier in kolonies. De enige taak van meerdere koninginnen in deze kolonies is eieren leggen. De verzorging van het nest en de larven gebeurt door de in grote aantallen aanwezige werksters. Zij bezorgen ons last als zij op zoek gaan naar voedsel. De werksters zijn bruingeel, met een donkergekleurd uiteinde van het achterlijf en 2,5 millimeter lang. Omdat de faraomier klein is, kan deze mier zich via nauwe spleten en kieren toegang verschaffen tot elke ruimte. Ook in meubels en verpakkingsmateriaal kunt u nesten vinden. Nadat faraomieren zich ergens hebben gevestigd, verspreiden ze zich snel naar aangrenzende of nabijgelegen panden. Faraomieren zijn alleseters, al hebben zij een voorkeur voor vlees en vleesproducten. Wat voor overlast kunnen mieren veroorzaken? Tuinmieren leven vooral buiten, faraomieren vooral binnen. Grote hoeveelheden faraomieren veroorzaken overlast, omdat voedsel wordt aangetast. Mieren kunnen via hun urine en ontlasting ziektekiemen verspreiden, waardoor voedselvergiftiging kan ontstaan. Als u mieren in huis ontdekt, zorg dan dat zij geen voedsel kunnen vinden. Bewaar voedsel in afgesloten blikken of potten en gooi afval weg in goed afgesloten afvalbakken. Als u weet waar mieren naar binnenkomen, dan kunt u mieren bestrijden door deze plek bijvoorbeeld af te schermen 3

4 of dicht te kitten. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen kunt u zo voorkomen. Mieren doden is zo niet noodzakelijk. Als u vermoedt dat u last heeft van faraomieren, neem dan contact op met de gemeente via Overlast door faraomieren moet deskundig worden bestreden. Daarvoor voeren wij eerst een buurtonderzoek uit om na te gaan of buurtbewoners ook overlast hebben. Het bestrijden in uw woning alleen en niet gelijktijdig in die van buurtbewoners geeft geen goed resultaat. Om de overlast van faraomieren te bestrijden, wordt een middel gebruikt dat particulieren niet kunnen kopen. 4

5 Oorwormen Hoe herkent u een oorworm? De oorworm is 1 tot 3 centimeter lang, slank en donkerbruin tot zwart van kleur. Oorwormen zijn nachtdieren. Ze voelen zich het beste bij een redelijk warme temperatuur (25 C) en een hoge luchtvochtigheid. Oorwormen leven vooral buiten onder afval, stenen, composthopen, bloempotten, hout en vergane bomen of tussen bladeren en planten en in bloemen. Ze dringen soms woningen, caravans of tenten binnen als het buiten zeer droog of nat is of bij strenge vorst. Oorwormen leven hoofdzakelijk van plantaardig voedsel zoals schimmelsporen, algen, mossen, bloemen en zachte bladeren. Af en toe eten ze dode en gewonde insecten. Oorwormen kunnen nuttig zijn omdat ze restanten dierlijk en plantaardig materiaal mee helpen opruimen. Wat voor overlast kunnen oorwormen veroorzaken? Oorwormen zijn voor de mens volkomen onschadelijk. In de tuinbouw kunnen zij schade aanrichten doordat ze zachte vruchten zoals aardbeien en tomaten aanvreten en ook wel eens aardappels. Oorwormen vormen geen risico voor de gezondheid. Om te voorkomen dat oorwormen uw huis binnenkomen, kunt u het beste spleten en kieren in de buitenmuren zoveel mogelijk dichten met kit. Sluit ventilatieopeningen af met een rooster of met fijn gaas. Sluit ramen en deuren af met horren. Zorg ervoor dat in de directe omgeving van uw woning geen organisch materiaal zoals tuinafval blijft liggen. Als u oorwormen heeft in uw huis of caravan, dan kunt u s nachts natte dweilen neerleggen of omgekeerde bloempotten neerzetten. Deze vult u met vochtige bladeren, vochtig houtwol of hooi. Oorwormen komen graag op vochtige plekken af. De volgende ochtend kunt u ze op een plek loslaten waar niemand er last van heeft. 5

6 Papier- en zilvervisjes Hoe herkent u een papier- of zilvervisje? Papiervisje Het papiervisje of ovenvisje is een vleugelloos insect van ongeveer 15 millimeter. Het kruipt met snelle bewegingen, houdt niet van licht en verstopt zich overdag. Het papiervisje kan ongeveer 7 tot 8 jaar in leven blijven. Papiervisjes in huis leven in donkere, warme plekken. Ze kunnen zich gemakkelijk verspreiden als dozen en andere materialen worden verplaatst. Hun voedsel bestaat vooral uit cellulose, zetmeel en suikers. Hun voorkeurstemperatuur is 24 C en een lage luchtvochtigheid. Bij minder dan 22 C komen hun eitjes niet uit. Papiervisjes in huis kunnen overleven in droge ruimten en komen ook in vochtige ruimten voor. Zilvervisje Het zilvervisje komt alleen voor op vochtige plaatsen. Het is een vleugelloos insect van ongeveer 12 millimeter. Het kruipt met snelle, slangachtige bewegingen. In een vochtige en niet al te warme omgeving kan een zilvervisje ongeveer 2,5 tot 3 jaar in leven blijven. Het zilvervisje houdt niet van licht en verstopt zich overdag. Zilvervisjes komen in woningen en gebouwen terecht omdat ze met producten of materialen meeliften. Ze komen ook voor in vogelnesten. Het voedsel van zilvervisjes bestaat hoofdzakelijk uit zetmeel en suikers. Ook eten zij stijfsel en bepaalde lijmsoorten, schimmels, mijten en kleine, dode insecten. In nood kunnen ze enige maanden overleven zonder voedsel. Wat voor overlast kunnen papier- en zilvervisjes veroorzaken? Als papier- en/of zilvervisjes in grote aantallen voorkomen, dan kunnen ze enorme schade veroorzaken aan papier, behang, boeken, affiches, kleding en archieven. Papier- en zilvervisjes vormen geen risico voor de gezondheid. Houd uw woning schoon. Zorg ervoor dat de temperatuur in archiefruimten zo laag mogelijk is. Controleer periodiek uw dak(goten) op vogelnesten. Vochtigheid kan ook het gevolg zijn van bouwkundige gebreken of onvoldoende ventilatie. Soms is dan bouwkundig advies nodig. U kunt hierover contact opnemen met Bouw- en woningtoezicht van de gemeente via Als u veel overlast van zilver- of papiervisjes heeft, schakelt u best deskundige bestrijding in. Deskundige bestrijdingsbedrijven vindt u via internet of Gouden Gids onder ongediertebestrijding. 6

7 Pissebedden Hoe herkent u een pissebed? Pissebedden zijn platte, ovaalvormige dieren die behoren tot de familie van de kreeftachtigen. De soorten die in Nederland voorkomen variëren in kleur. Van geelachtig met zwarte vlekken tot donkergrijs. Volwassen exemplaren kunnen tussen de 12 en 18 millimeter lang worden. Pissebedden leven buiten in het vrije veld en in tuinen en kelders. Een pissebed zoekt vrij vochtige ruimten waar schimmel te vinden is. Ze zoeken bescherming en/of beschutting onder stenen, de schors van bomen, bladeren, vermolmd hout. Vooral in de zomer zoeken ze vochtige plekken op en dringen ze woningen binnen. Ze maken dan een nest en kunnen zorgen voor overlast. Ze voeden zich met dood, meestal rottend plantenmateriaal en soms ook met dierlijke resten en uitwerpselen. Een pissebed levert een nuttige bijdrage aan de compostvorming in de bodem en veroorzaakt weinig schade. Zelf vormen ze een belangrijk onderdeel van de voedselketen, omdat ze een belangrijke voedselbron voor veel andere dieren zijn. Wat voor overlast kunnen pissebedden veroorzaken? Als pissebedden in grote aantallen voorkomen in groentetuinen, tuinderijen of broeikassen, kunnen zij schade veroorzaken omdat ze bepaalde soorten zachte planten aanvreten. Pissebedden vormen geen risico voor de gezondheid. Om te voorkomen dat pissebedden uw huis binnenkomen, kunt u in huis spleten en kieren dichten, ventilatieopeningen afsluiten met een rooster of fijn gaas en horren plaatsen voor ramen en deuren. Zorg ervoor dat er zo weinig mogelijk vochtige plaatsen ontstaan in huis. Dit kan door de ventilatie te verbeteren, vochtige ruimten te verwarmen en bouwkundige gebreken zoals een lekkage of doorslaande muren te repareren. Buitenshuis kunt u compost- of mesthopen en tuinafval het beste regelmatig opruimen of zover mogelijk van uw huis opslaan. Als u toch pissebedden heeft in huis, dan kunt u s nachts natte dweilen neerleggen of omgekeerde bloempotten neerzetten. Deze vult u met vochtige bladeren, vochtig houtwol of hooi. Pissebedden komen graag op vochtige plekken af. De volgende ochtend kunt u ze loslaten op een plek waar niemand er last van heeft. 7

8 Spinnen Hoe herkent u een spin? Spinnen hebben acht poten en zijn insecteneters. Veel spinnen vangen via een web muggen en vliegen. Er bestaan ook spinnen die zonder web voedsel vinden. Zij jagen bijvoorbeeld op bodeminsecten. Veel vogels eten spinnen. In nieuwbouwwijken waar vogels niet voldoende nestplekken vinden, kunnen spinnen in grote aantallen voorkomen. Wat voor overlast kunnen spinnen veroorzaken? Sommige mensen zijn bang voor spinnen. In Nederland komen echter geen spinnen voor die gevaarlijk zijn mensen. Ze vormen ook geen risico voor de gezondheid. U kunt spinnen in huis weer naar buiten helpen, omdat de meeste spinnen in de tuin beter op hun plek zijn. Spinnen vangen kunt u doen door een glas over de spin te zetten en papier eronder te schuiven. Het is belangrijk dat u regelmatig stofzuigt en ervoor zorgt dat spinnen geen web kunnen maken. Ook het dichten van gaten in uw huis kan voorkomen dat spinnen naar binnenkomen. 8

9 Stofluizen Hoe herkent u een stofluis? Een stofluis is noch een luis noch een huisstofmijt. Een stofluis is een insect van maximaal 4 millimeter lang. Ze zijn wit, grijs of bruin. Stofluizen leven van schimmels die zich ontwikkelen in vochtige ruimten of op materiaal dat in vochtige toestand is opgeslagen. Stofluizen kunnen ook voorkomen tussen gedroogde planten, insectenverzamelingen, in oude boeken, tussen vochtig papier, in vochtige vullingen van matrassen en kussens, in biezen matten en in andere materialen van plantaardige herkomst. Enkele stofluizen in huis of in opgeslagen ruwe grondstoffen (als cacao en grondnoten) kunnen geen kwaad. De aanwezigheid van de stofluis is wel een teken dat ruimten of producten waarin ze worden aangetroffen te vochtig zijn. In een vochtige omgeving kan een stofluis zich snel vermenigvuldigen. Wat voor overlast kunnen stofluizen veroorzaken? Als stofluizen in grote aantallen voorkomen, dan kunnen zij schade veroorzaken aan onder meer papier, behang, boeken, affiches, archieven en postzegelverzamelingen. Stofluizen vormen geen risico voor de gezondheid. U kunt overlast van stofluizen behandelen door het materiaal waarin de schimmels voorkomen op te ruimen en/of te drogen. De ruimte waarin u de schimmel heeft aangetroffen, moet u ook droogmaken en -houden. Dit doet u door bijvoorbeeld bij droog weer flink te ventileren of door de ruimte goed droog te stoken. Vochtigheid kan ook het gevolg zijn van bouwkundige gebreken of onvoldoende ventilatie. Soms is dan bouwkundig advies nodig. U kunt hierover contact opnemen met Bouw- en woningtoezicht van de gemeente via Als u veel overlast van zilver- of papiervisjes heeft, schakelt u best deskundige bestrijding in. Deskundige bestrijdingsbedrijven vindt u via internet of Gouden Gids onder ongediertebestrijding. 9

Insecten die voorraden en materiaal aantasten

Insecten die voorraden en materiaal aantasten Insecten die voorraden en materiaal aantasten Motten Houtwormen Kakkerlakken Broodkevers In deze folder vindt u meer informatie over bovenstaande insecten. U leest hoe u ze herkent, wat voor overlast ze

Nadere informatie

Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel

Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Werkvorm: Groepjes Duur: ± 30 minuten Doel van de opdracht: Leerlingen leren wat het favoriete voedsel

Nadere informatie

Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel

Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Doelgroep: Groep 6 t/m 8 Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Werkvorm: Groepjes Duur: ± 30 minuten Doel van de opdracht: Leerlingen leren wat het favoriete voedsel

Nadere informatie

Vogels. Duiven Eenden Ganzen

Vogels. Duiven Eenden Ganzen Vogels Duiven Eenden Ganzen Kippen Meeuwen In deze folder vindt u meer informatie over bovenstaande vogels. U leest hoe u ze herkent, wat voor overlast ze kunnen veroorzaken, wat u kunt doen om overlast

Nadere informatie

inhoud 1. De mier 2. De teek 3. De regenworm 4. De pissebed 5. De hoofdluis 6. De vlieg 7. De mug 8. De vlo 9. Filmpje Pluskaarten Colofon

inhoud 1. De mier 2. De teek 3. De regenworm 4. De pissebed 5. De hoofdluis 6. De vlieg 7. De mug 8. De vlo 9. Filmpje Pluskaarten Colofon Kleine beestjes inhoud. De mier 2. De teek 4. De regenworm 5 4. De pissebed 6 5. De hoofdluis 7 6. De vlieg 8 7. De mug 9 8. De vlo 0 9. Filmpje Pluskaarten 2 Colofon 4 Bronnen en foto s 5 . De mier Een

Nadere informatie

Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes

Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Tijdens deze buitenopdracht komen jullie verschillende insecten tegen. Ook vind je andere kleine beestjes, die geen insecten zijn. De route is met een

Nadere informatie

Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving

Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving Doelgroep: Groep 6,7 en 8 Leerstofgebied: Natuur en techniek Werkvorm: Buiten in groepjes van 3 leerlingen Duur: 45 minuten buiten + 30 minuten nabespreken in

Nadere informatie

INSECTEN. werkboekje

INSECTEN. werkboekje INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen

Nadere informatie

De kleine beestjesclub

De kleine beestjesclub Thema: mini Biologie Dieren Insecten en spinnen Moeilijkheid: * Tijdsduur: ** Juf Nelly De kleine beestjesclub Doel: Na deze opdracht weet je meer over verschillende insecten Uitleg opdracht Je luistert

Nadere informatie

inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten

inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon

Nadere informatie

Ongedierte in en om de woning

Ongedierte in en om de woning Ongedierte in en om de woning Regelmatig komen er vragen over ongedierte bij ons binnen. Wat voor beestjes het zijn, of ze gevaar opleveren voor de gezondheid en wat ZVH er aan kan doen. ZVH bestrijdt

Nadere informatie

Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning!

Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! Verbeteringen aan uw woning Condens aan de buitenkant: Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! De verbeteringen die we hebben doorgevoerd verschillen per woning,

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: Kriebelbeestjes

Auditieve oefeningen bij het thema: Kriebelbeestjes Auditieve oefeningen bij het thema: Kriebelbeestjes Boek van de week: 1; Rupsje Nooitgenoeg 2; Eentje Geentje het lieveheersbeestje 3; 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat

Nadere informatie

SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN

SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n ONGEWERVELDEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE BIDSPRINKHAAN

Nadere informatie

KiBO-ongedierte Kennisinstituut voor de bestrijding van ongedierte

KiBO-ongedierte Kennisinstituut voor de bestrijding van ongedierte Wespen 1. Plaats in het dierenrijk De Duitse en de gewone wesp de Duitse wesp (Vespula germanica F.) de gewone wesp (Vespula vulgaris L.) Dierenrijk Afdeling klasse Orde Familie Geleedpotigen insecten

Nadere informatie

Een bovenbouwproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voorjaar 2015

Een bovenbouwproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voorjaar 2015 Een bovenbouwproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voorjaar 015 Doelgroep: groepen 5 t/m 8 Plaats: Rond de school, in de wijk, in een park, vlindertuin bij d n Aard, Ariespad 5, 550 EZ Veldhoven.

Nadere informatie

Rode bosmier SOORTEN MIEREN

Rode bosmier SOORTEN MIEREN Rode bosmier De rode bosmier ontdek je soms al snel. Als je bijvoorbeeld in het bos loopt en dan ergens gaat zitten. Opeens zitten ze overal. In je broekspijpen, op je arm, tot in je sokken aan toe! En

Nadere informatie

inhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8.

inhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8. De oude eik inhoud De oude eik 3 1. In het park 4 2. De delen van de eik 5 3. Herfst 6 4. Dieren helpen de eik. 7 5. Winter 8 6. Lente 9 7. Rupsen 10 8. De galwesp 11 9. De boomklever 12 10. Filmjes 13

Nadere informatie

Knaag- en graafdieren

Knaag- en graafdieren Knaag- en graafdieren Bruine en zwarte ratten Konijnen Mollen Muizen In deze folder vindt u meer informatie over bovenstaande dieren. U leest hoe u ze herkent, wat voor overlast ze kunnen veroorzaken,

Nadere informatie

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze

Nadere informatie

Vocht, schimmels & gezondheid

Vocht, schimmels & gezondheid Vocht, schimmels & gezondheid Ongeveer 15 procent van de woningen in Nederland is vochtig. Te veel vocht vermindert de kwaliteit van de binnenlucht. Dit kan luchtweg- en andere gezondheidsklachten bij

Nadere informatie

Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning!

Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! Verbeteringen aan uw woning Condens aan de buitenkant: Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! De verbeteringen die we hebben doorgevoerd verschillen per woning,

Nadere informatie

Vocht in de woning. Ventileren is gezond en bespaart energie

Vocht in de woning. Ventileren is gezond en bespaart energie Ventileren is gezond en bespaart energie We staan er meestal niet bij stil, maar de lucht om ons heen bevat vocht. Dat geldt natuurlijk ook voor de lucht in huis. Door transpiratie, douchen, koken en wassen

Nadere informatie

8 Ongediertebestrijding

8 Ongediertebestrijding 8 Ongediertebestrijding Oriëntatie extern bedrijf Ongediertebestrijding is een belangrijk onderwerp voor ieder voedingsmiddelenbedrijf. Producten kunnen worden aangetast door ongedierte. Daarmee is het

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje

Nadere informatie

inhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden Meer insecten Filmpjes 15 Pluskaarten 16

inhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden Meer insecten Filmpjes 15 Pluskaarten 16 Insecten inhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden 10 5. Meer insecten 11 6. Filmpjes 15 Pluskaarten 16 Bronnen en foto s 17 Colofon en voorwaarden 18

Nadere informatie

Doel: Na deze opdracht weet je wat een voedselkringloop is en hoe het leven van planten en dieren met elkaar samenhangt.

Doel: Na deze opdracht weet je wat een voedselkringloop is en hoe het leven van planten en dieren met elkaar samenhangt. Thema: Bestaat vrede? Vak: Ruimte, aarde en milieu De ecologische kringloop De voedselkringloop Moeilijkheid: *** Tijdsduur: ** Juf Nelly De kringloop in de natuur Doel: Na deze opdracht weet je wat een

Nadere informatie

,:,- ::s (\') ., - n. -==-. (\) ==} (\) (\) (ih. (\) (h. b,. (\)

,:,- ::s (\') ., - n. -==-. (\) ==} (\) (\) (ih. (\) (h. b,. (\) ë' - ::s r,:,- -+ o -+ (\') 0 lo., o_ 0 - n. ==} -==-. < (ih o= (h b,. =g ) Tuinwandeling voor groep 1 / 2 van het primair onderwijs HET LIEVEHEERSBEESTJESPAD Tuin: Landzigt Tijdsduur: cira 1 uur Eigen

Nadere informatie

Inleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat?

Inleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat? Inleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat? Je valt in een diepe slaap en wordt in maart pas weer

Nadere informatie

SPREEKBEURT LANDHEREMIETKREEFT

SPREEKBEURT LANDHEREMIETKREEFT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT LANDHEREMIETKREEFT ONGEWERVELDEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER

Nadere informatie

Dinsdag 26 november 2013

Dinsdag 26 november 2013 Dinsdag 26 november 2013 Al geruime tijd was er, wat mij betreft, enige onduidelijkheid over de juiste benaming van de naast De Wiershoeck gelegen tuinen. Ik wist niet beter dan dat het de Schoolwerktuin

Nadere informatie

INSECTEN EN SPINACHTIGEN

INSECTEN EN SPINACHTIGEN INSECTEN EN SPINACHTIGEN WERKBLAD BOUW EN ONTWIKKELING Bouw 1. Het aantal looppoten is een belangrijk criterium om vertegenwoordigers van de stam van de geleedpotigen (80% van de gekende diersoorten!)

Nadere informatie

Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt Groep 3 en 4

Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt

Nadere informatie

Een kreeft in de klas

Een kreeft in de klas Een kreeft in de klas Leerdagboek van:... Een kreeft in de klas Wat doet de kreeft? Kijk een poosje heel nauwkeurig naar de kreeft. Schrijf heel nauwkeurig op wat de kreeft doet en hoe hij dat doet. Doe

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Lieveheersbeestje Wie het het lieveheersbeestje? Veel mensen vinden insecten, en vooral kevers, maar griezelige beesten. Ze hebben van die rare sprieten op hun kop, van die enge dunne pootjes, En ook hun

Nadere informatie

ADVIEZEN BIJ HUISSTOFMIJTALLERGIE. - Patiëntinformatie -

ADVIEZEN BIJ HUISSTOFMIJTALLERGIE. - Patiëntinformatie - ADVIEZEN BIJ HUISSTOFMIJTALLERGIE - Patiëntinformatie - Adviezen bij huisstofmijtallergie Inleiding U heeft te horen gekregen dat u of uw kind een huisstofmijtallergie heeft. In deze folder vindt u algemene

Nadere informatie

ONDERZOEKERS:...(vul je naam in) Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...

ONDERZOEKERS:...(vul je naam in) Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Als je naar de takken van de boom kijkt,

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Adviezen bij een. huisstofmijtallergie

PATIËNTEN INFORMATIE. Adviezen bij een. huisstofmijtallergie PATIËNTEN INFORMATIE Adviezen bij een huisstofmijtallergie 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis u informatie geven over huisstofmijtallergie. Wij adviseren u dit

Nadere informatie

Kleine beestjes Tijdstip: Deze activiteit kan in de lente, zomer of herfst en door alle groepen gedaan worden.

Kleine beestjes Tijdstip: Deze activiteit kan in de lente, zomer of herfst en door alle groepen gedaan worden. KB0 Tijdsinvestering: 60 minuten Kleine beestjes Tijdstip: Deze activiteit kan in de lente, zomer of herfst en door alle groepen gedaan worden. 1. Inleiding Kleine beestjes vinden kun je overal en in elk

Nadere informatie

L I EDBIJLAGE. Liedbijlage Insecten

L I EDBIJLAGE. Liedbijlage Insecten Liedbijlage Insecten L I EDBIJLAGE Samenstelling Chrystal Cochius Illustraties Elsbeth Cochius, grafisch kunstenaar en winnares van de HeArtpool grafiekprijs Overijssel 2005 I N SECTEN Zonder insecten

Nadere informatie

De composthoop Een composthoop bij school

De composthoop Een composthoop bij school De composthoop Afval in de natuur bestaat eigenlijk niet. Alles wat op de bodem komt, wordt uiteindelijk verteerd door bodemdieren, schimmels en bacteriën. In een composthoop gebeurt precies hetzelfde

Nadere informatie

I NSECTEN 2. Kleine Beestjessafari

I NSECTEN 2. Kleine Beestjessafari Groep 3 (vanaf april) en groep 4 I NSECTEN 2 Kleine Beestjessafari Vlindertje, vlindertje Niks of niets hindert je Was ik maar net als jij licht als een veertje Vliegensvlug fladder jij Ver weg of dicht

Nadere informatie

SANERING De huisstofmijt Geduld Bestrijding van de huisstofmijt

SANERING De huisstofmijt Geduld Bestrijding van de huisstofmijt Saneren SANERING In deze folder worden enkele richtlijnen gegeven om de blootstelling aan huisstofmijten te verminderen. Sanering is een belangrijk onderdeel van de behandeling voor mensen met een allergie

Nadere informatie

KRIEBELENDE KRUIPERTJES

KRIEBELENDE KRUIPERTJES 13 Plattegrond dreuzelpad KRIEBELENDE KRUIPERTJES Dit boekje is onderdeel van het eindproject van de IVN natuurgidsencursus van Henriëtte Beers, Fred van Hoof en Afke Schoo. Maart 2003. IVN afd. Bergeijk-Eersel

Nadere informatie

KRIEBELENDE KRUIPERTJES

KRIEBELENDE KRUIPERTJES KRIEBELENDE KRUIPERTJES Een insectenwandeling over het dreuzelpad door natuurtuin 't Loo voor kinderen van groep 1-4 onder leiding van een volwassene. 2 Een insectentocht over het dreuzelpad door natuurtuin

Nadere informatie

Dieren in de winter 3

Dieren in de winter 3 Dieren in de winter 3 inhoud blz. 1. Winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. Filmpjes 11 Bronnen en foto s 12 Colofon

Nadere informatie

Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd

Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Gebruiksaanwijzing leerdagboek Miniatuur Een kreeft in de klas Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte

Nadere informatie

Aardvlooien. Plagen in de tuin

Aardvlooien. Plagen in de tuin Aardvlooien Zeer kleine kevers (2.5mm). Donkere, glanzende, staalblauwe kleur. Maakt grote sprongen. Legt eitjes in de grond. Larven vreten aan de plantenwortels en eten van de blaadjes tot ze groot genoeg

Nadere informatie

Tekst en illustraties. Beestjesdeskundige. Zie jij in dit boek 15 keer deze vlieg? Pas op voor neppers!

Tekst en illustraties. Beestjesdeskundige. Zie jij in dit boek 15 keer deze vlieg? Pas op voor neppers! Tekst en illustraties Beestjesdeskundige Zie jij in dit boek 15 keer deze vlieg? Pas op voor neppers! LEMNISCAAT ROTTERDAM Allerlei beestjes 6 Bidsprinkhanen 38 Beestjesspeurders 8 Waterbeestjes 40 Beestjesstamboom

Nadere informatie

LAST VAN PLAAGDIEREN?

LAST VAN PLAAGDIEREN? LAST VAN PLAAGDIEREN? In en rond uw woning of bedrijf Doorgeknaagde kabels, onbruikbare voedselvoorraden, achtergelaten keutels een plaagdier kan onvoorstelbaar veel schade veroorzaken. De afdeling Plaagdierbestrijding

Nadere informatie

Lieveheersbeestjes. Tijdstip: april, mei als bijv. een kind met een lieveheersbeestje binnenkomt

Lieveheersbeestjes. Tijdstip: april, mei als bijv. een kind met een lieveheersbeestje binnenkomt KB1 Tijdsinvestering: 30 minuten 1/2 3/4 5/6 7/8 lente zomer herfst winter Tijdstip: april, mei als bijv. een kind met een lieveheersbeestje binnenkomt 1. Inleiding Kleuters hebben iets met lieveheersbeestjes.

Nadere informatie

Directe acties: do s and don t s

Directe acties: do s and don t s Procedure voor het veilig opruimen van gebroken spaarlampen of fluorescentielampen Directe acties: do s and don t s Zorg er voor dat er niet door het gebroken materiaal wordt gelopen, hiermee voorkomt

Nadere informatie

Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit?

Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit? Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit? Maak de houten puzzel van de bij. Opdracht 2: Bekijk de bij heel goed. Wat zie je allemaal? Zie je de kop, het borststuk en het achterlijf? Dit heb je nodig

Nadere informatie

Natuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin

Natuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin Natuur dagboek Op ontdekking in je achtertuin Hey daar! Dit is jouw eigenste, hoogst persoonlijkste Dit natuurdagboek is van natuurdagboek. Trek de tuin, het park of het bos in. Gebruik je ogen, oren en

Nadere informatie

Donderdag 9 november Biologische avond: Bodemdieren

Donderdag 9 november Biologische avond: Bodemdieren Donderdag 9 november 2017 Biologische avond: Bodemdieren Om acht uur is het al lekker druk en wordt er onder het genot van koffie en koek flink gekletst in de lerarenkamer van De Bijenkorf. Voor deze avond

Nadere informatie

Informatie: zoetwaterdiertjes

Informatie: zoetwaterdiertjes Informatie: zoetwaterdiertjes In het zoete water wonen heel veel diertjes. Ze zien er best schattig uit, maar pas op! Leven in een sloot is heerl gevaarlijk. Kijk maar eens naar dit diertje. Het is de

Nadere informatie

Bloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard

Bloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 oktober Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 oktober Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 oktober 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, De weersverwachting voor dinsdag stemde niet optimistisch. Ik hield er zelfs rekening mee dat de excursie niet door zou

Nadere informatie

Vocht en ventilatie. Tips voor een droger huis

Vocht en ventilatie. Tips voor een droger huis Vocht en ventilatie Tips voor een droger huis Vocht en ventilatie Een gezin produceert per dag tussen de tien en vijftien liter vocht. Door te ademen, door huisdieren en planten, maar ook door te koken,

Nadere informatie

Een. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5

Een. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5 Een hoort erbij! Over dieren uit een ei groepen 3-5 1. Een ei hoort erbij Veel dieren leggen eieren: vogels en vissen. Maar ook insecten leggen kleine eitjes. Uit dat eitje komt een klein diertje. Dat

Nadere informatie

VOCHT EN VENTILATIE. Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning

VOCHT EN VENTILATIE. Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning VOCHT EN VENTILATIE Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning VENTILEREN GEZOND LUCHT OPEN BUITENLUCHT VOCHT RAMEN WONING Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning Het voorkomen van vocht in uw woning

Nadere informatie

Levenscyclus. Raten zijn 6hoekige kamers waar stuifmeel en honing wordt opgeslagen.

Levenscyclus. Raten zijn 6hoekige kamers waar stuifmeel en honing wordt opgeslagen. [Honingbij] Algemene Naam: Honingbij Wetenschappelijke Naam: Apis mellifera Raten zijn 6hoekige kamers waar stuifmeel en honing wordt opgeslagen. Het lichaam van een bij bestaat uit drie onderdelen: een

Nadere informatie

inhoud 1. Kom jij uit een ei? 2. Dieren uit een ei. 3. Vogels 4. Vissen 5. Insecten 6. Spinnen 7. Reptielen 8. Kikkers en padden 9.

inhoud 1. Kom jij uit een ei? 2. Dieren uit een ei. 3. Vogels 4. Vissen 5. Insecten 6. Spinnen 7. Reptielen 8. Kikkers en padden 9. Het ei inhoud. Kom jij uit een ei? 3. Dieren uit een ei. 5 3. Vogels 7 4. Vissen 8 5. Insecten 0 6. Spinnen 3 7. Reptielen 4 8. Kikkers en padden 5 9. Filmpje 6 Pluskaarten 7 Bronnen en foto s 9 Colofon

Nadere informatie

Winterslaap. Met filmpjes, werkblad en puzzels. groep 5/6. uitgave januari 2013

Winterslaap. Met filmpjes, werkblad en puzzels. groep 5/6. uitgave januari 2013 uitgave januari 2013 Winterslaap Met filmpjes, werkblad en puzzels groep 5/6 inhoud blz. Inleiding 3 1. Wat is een winterslaap? 4 2. Lage hartslag 5 3. Lage temperatuur 6 4. Winterrust 7 5. Winterslapers

Nadere informatie

Naam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6

Naam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6 Naam:_ KIKKERS _ De kikker is een amfibie. Er zijn veel soorten kikkers op de wereld. In Nederland zie je de bruine en de groene kikker het meest. De groene kikkers zijn graag veel in het water, de bruine

Nadere informatie

Beste natuurliefhebber/- ster,

Beste natuurliefhebber/- ster, Beste natuurliefhebber/- ster, In verband met voorbereidende werkzaamheden voor een paar nogal ingrijpende klussen in ons huis waren Monica en ik de vorige dinsdag aan huis gekluisterd. Dus maakte ik geen

Nadere informatie

inh oud 1. Dieren in de winter 2. De egel 3. De vleermuis 4. De eekhoorn 5. De merel 6. De ree 7. De pad 8. Het lieveheersbeestje 9.

inh oud 1. Dieren in de winter 2. De egel 3. De vleermuis 4. De eekhoorn 5. De merel 6. De ree 7. De pad 8. Het lieveheersbeestje 9. Dieren in de winter inhoud 1. Dieren in de winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. De koe 11 10. Filmpjes 12 Pluskaarten

Nadere informatie

Huurdersinformatie. Goed ventileren, erg belangrijk

Huurdersinformatie. Goed ventileren, erg belangrijk 1 Huurdersinformatie Goed ventileren, erg belangrijk Goed ventileren zorgt voor gezonde en droge lucht in uw woning. In deze brochure tips om te ventileren en om vocht te voorkomen. Inhoud Ventileren:

Nadere informatie

Saneren. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Saneren. Ziekenhuis Gelderse Vallei Saneren Ziekenhuis Gelderse Vallei De huisstofmijt is één van de grootste veroorzaker van allergische klachten. Wie allergisch is aangelegd moet er dan ook voor zorgen dat de mijt zo min mogelijk overlevingskansen

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 4 juli Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 4 juli Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 4 juli 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Wat mij betreft viel er dit keer op het weer helemaal niets aan te merken. Het was werkelijk een prima dag. Er vlogen en

Nadere informatie

Insecten die steken, bijten en zorgen voor irritatie

Insecten die steken, bijten en zorgen voor irritatie Insecten die steken, bijten en zorgen voor irritatie Bedwantsen Eikenprocessierupsen Muggen Teken Vliegen Vlooien Vogelmijten Wespen, bijen en hommels In deze folder vindt u meer informatie over bovenstaande

Nadere informatie

Bestrijding van ongedierte. Zo gaat dat in Rotterdam

Bestrijding van ongedierte. Zo gaat dat in Rotterdam Bestrijding van ongedierte Zo gaat dat in Rotterdam Inhoud Wat doet Roteb Service Ongediertebestrijding 5 Insecten 6 Kakkerlakken 7 Vlooien 9 Papiervisje, ovenvisje, zilvervisje 10 Muizen 11 Ratten 13

Nadere informatie

Wat u kunt doen tegen vocht in uw woning

Wat u kunt doen tegen vocht in uw woning Vochtproblemen Wat u kunt doen tegen vocht in uw woning Ventileren is belangrijk Misschien merkt u het niet, maar in ieder huis is vocht aanwezig. Te veel vocht in de woning kan op termijn problemen geven.

Nadere informatie

Wat weet jij over biologisch en over de bodem?

Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant

Nadere informatie

De koningin zoekt een huis.

De koningin zoekt een huis. De koningin zoekt een huis. Is geschreven en geïllustreerd door PetraLouise Muris Voorlees prentenboek voor kinderen rond 5 jaar. Alle werken van deze auteur zijn wereldwijd auteursrechtelijk beschermd

Nadere informatie

BIOBOER. Maar vandaag is het aardoliealarm. Kijk op je aardoliekaart of er voor jou een probleem is.

BIOBOER. Maar vandaag is het aardoliealarm. Kijk op je aardoliekaart of er voor jou een probleem is. BIOBOER 1 Hoe het elk jaar gaat... Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5 vakjes vooruit! Maar vandaag is het aardoliealarm.

Nadere informatie

KLARA DE KIKKER. OPDRACHT: Sommige kikkers kunnen tot 20 keer hun eigen lichaamslengte springen. Hoe ver kan jij springen?

KLARA DE KIKKER. OPDRACHT: Sommige kikkers kunnen tot 20 keer hun eigen lichaamslengte springen. Hoe ver kan jij springen? Edo van Uchelen KLARA DE KIKKER Kikkers zijn amfibieën, net als padden en salamanders. Ze leven zowel op het land als in het water. In poelen en beken leggen ze eitjes. Reigers en andere dieren eten graag

Nadere informatie

Beestige Buren. Naverwerking in de klas

Beestige Buren. Naverwerking in de klas Beestige Buren Naverwerking in de klas INHOUD 1. Kaartje aan Klauw 1.1 Voorbereiding 1.2 Uitleg 2. Inhoud van het spel 2.1 Deel 1: uitkijkposten in Vlasroterbeek 2.2 Deel 2: de buurtbewoners 2.3 Deel 3:

Nadere informatie

Egel informatiemap. De egel die in Nederland leeft is de West-Europese egel. Zijn wetenschappelijke naam is Erinaceus Europeus.

Egel informatiemap. De egel die in Nederland leeft is de West-Europese egel. Zijn wetenschappelijke naam is Erinaceus Europeus. Egel informatiemap De egel die in Nederland leeft is de West-Europese egel. Zijn wetenschappelijke naam is Erinaceus Europeus. De meeste mensen kennen de egel slechts als verkeersslachtoffer. Soms wordt

Nadere informatie

LEVEN IN HET DONKER LES 1. Dagdieren en nachtdieren

LEVEN IN HET DONKER LES 1. Dagdieren en nachtdieren Aarde LES 1 LEVEN IN HET DONKER Hoi, ik heet Melvin. Ik kon vannacht niet slapen. Ineens hoorde ik buiten gepiep en toen gefladder. Ik rende naar het raam om te kijken. Weet je wat ik zag? Een uil. Met

Nadere informatie

8 5 Aarde en heelal. Lees de vragen over de planeten in de tabel hieronder. Vragen over de planeten. Aarde Maan Mars

8 5 Aarde en heelal. Lees de vragen over de planeten in de tabel hieronder. Vragen over de planeten. Aarde Maan Mars Lees de vragen over de planeten in de tabel hieronder. Vragen over de planeten. Aarde Maan Mars Is er water? ja beetje ja (vooral ijs!) Kunnen er planten groeien? ja nee nee Kunnen er dieren leven? ja

Nadere informatie

Winterslaap. groep 5/6

Winterslaap. groep 5/6 Winterslaap groep 5/6 inhoud blz. Inleiding 3 1. Wat is een winterslaap? 4 2. Lage hartslag 5 3. Lage temperatuur 6 4. Winterrust 7 5. Winterslapers 8 Werkblad winterslaap 15 Schrijf je eigen e-boek 16

Nadere informatie

SPEURTOCHT THEMA BUSH. voor groep 8 / brugklas VO

SPEURTOCHT THEMA BUSH. voor groep 8 / brugklas VO SPEURTOCHT THEMA BUSH voor groep 8 / brugklas VO Deze Bush-speurtocht bevat open en meerkeuze vragen. Bij de meerkeuze vragen is steeds één antwoord goed. Denk er ook aan, dat je de paden niet mag verlaten.

Nadere informatie

inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.

inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6. Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden

Nadere informatie

Aardoliealarm in het bos

Aardoliealarm in het bos de graad > Landbouw > lesmateriaal > spelkaarten Aardoliealarm in het bos BIOBOER Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5

Nadere informatie

Relaties tussen organismen vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Relaties tussen organismen vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 08 April 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63327 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Bodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014

Bodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Bodem Bodemleven Composteren Bodemverzorging Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Vanavond. Bodem: leer je bodem kennen Bodemvoedselweb Composteren Bodem verbeteren en voeden

Nadere informatie

Ik weet wat een wintervoorraad is en waarom dieren dit verzamelen. (weinig verse voeding in de winter)

Ik weet wat een wintervoorraad is en waarom dieren dit verzamelen. (weinig verse voeding in de winter) Ik weet wat een wintervoorraad is en waarom dieren dit verzamelen. (weinig verse voeding in de winter) Ik kan de sporen en poten van bepaalde dieren herkennen. (zie themaboekje pag. 2) Ik ken de 12 maanden

Nadere informatie

inhoud 1. Ontdek 2. Insecten 3. Een hart klopt 4. Het spoor 5. De magneet 6. Zie ik dat wel goed 7. Filmpje Pluskaarten Bronnen en foto s

inhoud 1. Ontdek 2. Insecten 3. Een hart klopt 4. Het spoor 5. De magneet 6. Zie ik dat wel goed 7. Filmpje Pluskaarten Bronnen en foto s Ik ontdek inhoud 1. Ontdek 3 2. Insecten 4 3. Een hart klopt 6 4. Het spoor 8 5. De magneet 10 6. Zie ik dat wel goed 12 7. Filmpje 14 Pluskaarten 15 Bronnen en foto s 17 Colofon en voorwaarden 18 1. Ontdek

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, woensdag 8 juni Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, woensdag 8 juni Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, woensdag 8 juni 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Op deze druilerige woensdagochtend fietste ik naar Sipkes in de stad (Groningen) met in de fietstas oude fotoapparatuur

Nadere informatie

bodemdierenbak Docentenhandleiding Groep 1/2/3/4/5/6

bodemdierenbak Docentenhandleiding Groep 1/2/3/4/5/6 THEMA 7 Beestjes Dit materiaal is ontwikkeld in opdracht van IVN, in het kader van Gezonde Schoolpleinen. Tekst: Dieuwertje Smolenaars, NME Amsterdam-Noord en anmec. Vormgeving en illustraties: Paper &

Nadere informatie

Tips voor leerlingen. Algemene observatievragen

Tips voor leerlingen. Algemene observatievragen Tips voor leerlingen * Elk groepje neemt hun potje met diertjes mee. * Raak een diertje alleen voorzichtig aan. * Doe de diertjes in een petrischaaltje, zonder gras, aarde of bladeren, dan kun je ze beter

Nadere informatie

Groenten onder glas 1. Op het land 2. Blad 1. Verbouwen (van groente) Iets laten groeien. Insect Een klein diertje met zes poten.

Groenten onder glas 1. Op het land 2. Blad 1. Verbouwen (van groente) Iets laten groeien. Insect Een klein diertje met zes poten. 5 Lastige woorden Blad Groenten onder glas Verbouwen (van groente) Iets laten groeien. Insect Een klein diertje met zes poten. Ziektekiem Een bacterie of virus waar je ziek van kunt worden. Stapelbed Bedden

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een zomerse dag met vrij veel zon en weinig wind. Dat laatste vind ik prettig, maar wat betreft de temperatuur ben

Nadere informatie

Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel De doelstellingen...

Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel De doelstellingen... 1 Inhoudsopgave Inleiding...3 1. Doelgroep...4 2. Relatieschema...4 3. Opzet van de lescyclus...5 3.1. Algemeen doel...5 3.2. De doelstellingen...5 4. Relatie met de kerndoelen...6 5. Voorbereidende activiteit

Nadere informatie

Doel: De kinderen kunnen de verschillende kleine beestjes benoemen en kunnen aangeven hoe deze dieren leven.

Doel: De kinderen kunnen de verschillende kleine beestjes benoemen en kunnen aangeven hoe deze dieren leven. Doel: De kinderen kunnen de verschillende kleine beestjes benoemen en kunnen aangeven hoe deze dieren leven. Achtergrondinformatie: Insecten hebben altijd 6 poten en een lijf wat is opgebouwd uit 3 delen:

Nadere informatie

Het saneren van de woning bij allergie voor huisstofmijten

Het saneren van de woning bij allergie voor huisstofmijten Het saneren van de woning bij allergie voor huisstofmijten In deze folder worden enkele richtlijnen gegeven om de blootstelling aan huisstofmijten te verminderen. Sanering is een belangrijk onderdeel van

Nadere informatie

Ventileren. Op adem komen doe je thuis. Thuis is een huis van Servatius. servatius.nl

Ventileren. Op adem komen doe je thuis. Thuis is een huis van Servatius. servatius.nl Ventileren Op adem komen doe je thuis Thuis is een huis van Servatius Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Als u na het lezen nog vragen of opmerkingen heeft, kunt u terecht op onze website

Nadere informatie

Loof-en naaldbomen. Naam :

Loof-en naaldbomen. Naam : Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen

Nadere informatie