Inhoudsopgave. Inleiding 5
|
|
- Petrus de Smet
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inhoudsopgave Inleiding 5 Deel 1 Wat we weten over adhd 9 1 Kenmerken van adhd 10 2 Executieve functies en gevoeligheid voor beloningen 25 3 Bijkomende stoornissen 34 4 Oorzaken van adhd 44 5 Gevolgen van adhd 57 Deel ii Heeft mijn kind adhd? 61 6 Signalering 62 7 Diagnose 68 Deel iii adhd in het gezin 79 8 Omgaan met adhd 80 9 Adhd aanpakken 90 Deel iv Gedragstherapie Oudertrainingen 102 Deel v Medicatie bij adhd Wat kan medicatie doen? Psychostimulantia Tweede keuze middel: atomoxetine Overige middelen: clonidine Overige middelen: antidepressiva Overige middelen: antipsychotica (neuroleptica) Overige middelen: melatonine Overige middelen: medicatie bij bijkomende stoornissen (comorbiditeit) 145 Deel vi Andere niet-medicamenteuze behandelingen Andere niet-medicamenteuze behandelingen Neurocognitieve trainingen 155 Deel vii Adhd in het onderwijs Adhd-kenmerken op school 160 Inhoudsopgave 3
2 22 Onderwijsorganisatie Ouders en school Een kind met adhd in de klas een hoofdstuk voor de leerkracht 176 Nawoord Een kijkje in de glazen bol 188 Literatuur 191 Bijlage 1: Meer lezen 200 Bijlage 2: Diagnostische criteria van adhd volgens de dsm Oudervereniging Balans 206 Centrum ZitStil 207
3 Inleiding Dit is adhd Zegt u het maar. Adhd is een modeziekte. Een ontsporing van onze behoefte om op allerlei vormen van afwijkend gedrag een etiket te plakken. Een bedenksel van de farmaceutische industrie om pillen te kunnen verkopen. Het gevolg van medicalisering van gewone, jongensachtige ondernemingslust, dadendrang en zoeken van sterke prikkels. Een levend excuus voor drukke ouders die opgaan in hun eigen carrière en niet bij machte zijn om hun kinderen zelf op te voeden. Nee dus. Adhd staat voor een gedragspatroon dat meestal op jonge leeftijd al zichtbaar is en leidt tot meer dan gemiddelde moeite bij het functioneren op diverse levensgebieden. Dat meer een kenmerk is van de persoon dan van de omgeving en dat afwijkt van wat van de persoon verwacht wordt gezien zijn of haar leeftijd en intellectuele capaciteiten. Dat is adhd. Niet meer maar zeker ook niet minder. Wat er tegenwoordig ook over wordt gezegd en geschreven in de politiek en de media. Adhd is geen streng afgebakende ziekte of stoornis, maar een syndroom met een beschrijving van kenmerken op gedragsniveau. We kunnen wel stellen dat adhd een ernstig probleem kan vormen voor de persoon die het betreft en bij kinderen en jongeren een risico vormt voor een emotioneel en sociaal gezonde ontwikkeling. Daarnaast kan adhd een bedreiging zijn voor het goed functioneren op school en in diverse maatschappelijke verbanden. Niet kunnen voldoen aan de verwachtingen van de omgeving kan in dit geval ernstige gevolgen hebben voor het functioneren en wordt nog lang niet altijd goed begrepen. Laat staan dat er een omgeving is, die rekening kan en wil houden met deze specifieke kenmerken en in staat is een context te creëren waarin het kind kan groeien in zijn ontwikkeling. Adhd is niet langer alleen een probleem van de kindertijd en adolescentie. In veel gevallen blijft adhd bestaan tot op volwassen leeftijd, en vormt het een ernstige belemmering in het afmaken van opleidingen, presteren op het werk, aangaan en onderhouden van sociale relaties, en inrichting van de vrije tijd. Adhd wordt een ontwikkelingsrisico genoemd. Door hun overbeweeglijke en onrustige gedrag kunnen kinderen en jongeren met adhd zich niet of moeilijk concentreren op taken die van hen gevraagd worden en zijn ze soms onhandelbaar voor ouders en leraren. Ze wíllen zich vaak wel aanpassen en de regels volgen, maar het lukt ze niet altijd. Inleiding 5
4 Met hun chaotische gedrag roepen ze bovendien veel irritatie op in hun omgeving. Dikwijls is het moeilijk om vrienden te krijgen en te houden. Dat kan vooral in de puberteit weer leiden tot emotionele problemen, agressiviteit of teruggetrokken gedrag en zelfs depressiviteit. Op de lange termijn kan onbehandelde adhd leiden tot een zeer negatief zelfbeeld. Het kind of de jongere verliest dan de moed om zich nog verder in te spannen om zich thuis en op school aangepast te gedragen. Helaas zijn jongeren met onbehandelde adhd nog steeds oververtegenwoordigd onder de vroegtijdige schoolverlaters. Bij de ouders kan opvoedingsmoedeloosheid ontstaan: wat ze ook proberen, hun zoon of dochter lijkt zich niet normaal te kunnen gedragen. Hierdoor kan er een zware druk op het gezin komen te liggen die ook voor de broertjes en zusjes gevolgen heeft. Het hoeft niet alleen maar ellende te zijn met een kind met adhd. Achter hun adhdgedrag kunnen hele leuke, lieve, spontane kinderen en jongeren schuilgaan met talenten op diverse gebieden. Vaak zijn ze energiek, eerlijk, lief en aandoenlijk, creatief en doortastend. Ze lopen snel warm voor idealen. Onrecht kan hen woedend maken; ze willen ook meteen als dappere strijders actie ondernemen waarbij ze de realiteit nog weleens uit het oog verliezen. De uitdaging moet zijn om de kinderen te helpen deze leuke en lieve kanten verder te ontwikkelen. Er zijn talloze voorbeelden van creatieve, energieke, geslaagde volwassenen met adhd. Bovendien weten veel ouders: met een kind met adhd in huis is het nooit saai. De achtergrond van adhd wordt gevonden in een afwijkend functioneren van de hersenen, en daarbij spelen zowel aanleg- als omgevingsfactoren een rol. Binnen de groep kinderen en jongeren met adhd komt veel variatie voor. Zowel wat betreft de ernst van de verschijnselen als de combinatie met andere (cognitieve) ontwikkelingsproblemen op het terrein van gedrag, taal, leren en motorisch functioneren. Bovendien gaat adhd ook nogal eens met deze stoornissen samen. Er bestaat veel overlap van stoornissen die een rol spelen bij gedrag, emotie en leren. Adviezen over behandeling en aanpak van de problemen moeten daarom altijd per individu worden vastgesteld. Voor alle kinderen is de invloed van de omgeving bepalend voor hun toekomst. Maar voor kinderen en jongeren met adhd geldt dat in sterkere mate, omdat het voor hen moeilijker is vanzelf te leren wat normaal gedrag is en wat niet. Het moet ze stap voor stap worden bijgebracht door hun opvoeders. Iedereen die te maken heeft met een kind met adhd, kan door het verschil te leren zien tussen onwil en onmacht een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het kind of de jongere. Dat lukt het best door de wereld te leren zien door hun ogen en te snappen hoe die vervelende stoornis elke dag opnieuw hun goede bedoelingen in de war stuurt. Wanneer we de achtergronden van adhd gaan begrijpen, biedt dit aanknopingspunten om het kind te stimuleren bij het aanleren van zelfcontrole en aangepast gedrag. Adhd kan nooit een excuus zijn voor onaangepast gedrag. Soms is het wel een verklaring. Over de toekomst van kinderen en jongeren met adhd doen tal van misverstanden de ronde. Ons uitgangspunt is dat kinderen met adhd goede ontwikkelingskansen hebben 6 Dit is adhd
5 als er tijdig en effectief hulp op maat wordt geboden, zowel in het gezin als op school en in de andere omgevingen waarin het kind verkeert. Dit boek is een geheel herziene versie van het boek Het is adhd uit Deze titel sloeg op de opluchting van ouders die na een lange weg van zoeken eindelijk te horen krijgen dat de problemen van hun kind een naam hebben: Het is adhd. Ze voelen dan opluchting omdat ze zich eindelijk gehoord voelen, zich de problemen niet verbeeld hebben en zich niet per definitie slechte opvoeders hoeven voelen. Naast de opluchting geeft het bericht het is adhd ook zorg, want tegelijkertijd komt de vraag om de hoek kijken hoe de toekomst van hun kind eruit zal zien vanuit dit nieuwe perspectief. Op dat moment ontstaat er meestal een sterke behoefte aan informatie. Aan die behoefte kwam het boek Het is adhd tegemoet. Deze geheel herziene versie geven we de titel Dit is adhd. In dit boek is veel meer te lezen over de achtergronden van adhd en wat er zich afspeelt in het zich ontwikkelende brein van kinderen en jongeren met adhd. Maar ook over nieuwe inzichten in de rol van erfelijkheid, de effectiviteit van allerlei behandelingen en de aanpak van de problemen en hulp aan deze kinderen en hun ouders. Met deze titel willen we tegelijkertijd duidelijk maken dat het nu eens afgelopen moet zijn met allerlei misverstanden rondom adhd die vaak niet getuigen van enig begrip voor deze kinderen en hun ouders. Met dit boek hopen wij daar wel aan bij te dragen. Dit boek is bestemd voor ouders, grootouders, broertjes en zusjes, buren, leerkrachten, trainers op sportclubs en alle andere mensen met een kind of jongere met adhd in hun omgeving. Ook voor studenten die beroepsmatig met jongeren met adhd te maken zullen krijgen. Zij vinden hierin meer informatie over de achtergrond van dit syndroom, de symptomen en de mogelijke behandelvormen. Het biedt inzicht in de lange weg vanaf de eerste signalen dat dit kind ánders is tot en met de diagnose en het behandeladvies. Dankzij de vele citaten en praktijkverhalen van lotgenoten biedt dit boek ook de broodnodige herkenning. Daarnaast worden vele hardnekkige mythes en misverstanden over adhd aan de orde gesteld. De inhoud is zo veel mogelijk conform de huidige wetenschappelijke opvattingen over adhd. Deel i behandelt de kenmerken, oorzaken en gevolgen van adhd. Deel ii gaat dieper in op de signalering en diagnostiek. Deel iii gaat in op wat het voor het gezin betekent als een of meer gezinsleden adhd hebben en biedt ook praktische tips bij de aanpak van het gedrag. In deel iv leest u wat gedragstherapie te bieden heeft en geven we u een overzicht van een aantal cognitieve trainingen. In deel v wordt de medicatie bij adhd aan de orde gesteld en leest u argumenten om mee te nemen bij de afweging van de voor- en nadelen van medicatie. Deel vi is gereserveerd voor onze visie op alternatieve behandelvormen. In deel vii komt de school aan de orde: de kenmerken van adhd in het onderwijs, de samenwerking tussen school en ouders, en de adviezen voor leraren en docenten hoe ze kunnen omgaan met een kind of jongere met adhd in hun klas. Hiermee hopen wij de lezers een volwaardige leidraad over adhd in het gezin en op school te bieden. Inleiding 7
6 We zijn de vele kinderen met adhd en hun ouders en broertjes en zusjes die we ontmoet hebben, dankbaar voor de inspiratie die ze ons gegeven hebben om dit boek te schrijven. We bedanken Monique Buitelaar voor het nauwgezet doornemen van het manuscript en voor de waardevolle adviezen. Verder gaat onze dank uit naar iedereen die op enigerlei wijze aan deze uitgave heeft bijgedragen en houden we ons aanbevolen voor suggesties en opmerkingen ten behoeve van een volgende druk. Jan Buitelaar & Arga Paternotte 8 Dit is adhd
7 Deel i Wat we weten over ADHD
8 Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD Toen hij nog een dreumes was, nam ik nog vertederd een foto van de huiskamervloer die helemaal bedekt was met speelgoed. Dat jochie kon zich vermaken! En zijn driftbuien ach, daar wen je aan. Dat de verslagen van de crèche steeds negatiever werden, probeerden we ook nog te verklaren. Eerst noemde men hem nog energiek, ondeugend en leergierig ; later veranderde dat in druk, snel afgeleid, baldadig en vraagt alle aandacht. Ach, dachten wij, het is een lekker temperamentvol jochie. Achteraf gezien waren de adhd-kenmerken toen al bij Sjors te herkennen. 1.1 De basiskenmerken De letters A D H D staan voor attention deficit hyperactivity disorder. In het Nederlands noemen we adhd officieel een aandachtstekort-hyperactiviteitsstoornis. Dat wil niet zeggen dat kinderen met adhd aandacht tekortkomen van hun ouders of leerkrachten. We spreken van aandachtstekort omdat deze kinderen op de een of andere manier hun aandacht niet lang genoeg kunnen richten op taken die voor hen van belang zijn. Ze missen dingen die thuis of op school gezegd worden, de boodschap komt maar half of nog minder binnen. Op zich willen ze best de motivatie opbrengen om goed op te letten, maar dit blijkt ze veel meer energie te kosten dan andere kinderen. Het lukt ze niet, en daarmee kunnen ze niet voldoen aan de verwachtingen die de omgeving van ze heeft. Officieel is adhd de benaming voor gedrag met de volgende kenmerken: > > aandachts- en concentratiestoornissen > > impulsiviteit > > hyperactiviteit 1.2 Hersenfuncties Er is veel onderzoek gedaan naar de vraag of deze concentratiestoornissen en ook het impulsieve en drukke gedrag te maken hebben met afwijkingen van de hersenen. We komen 10 Dit is adhd
9 daar nog uitvoeriger op terug, maar inmiddels weten we dat bij veel kinderen en jongeren met adhd de hersenen iets anders functioneren. Een van de gebieden waarbij dit het geval is, zijn de complexe hogere hersenfuncties waarmee we ons gedrag kunnen besturen. Dit worden ook wel de executieve functies genoemd, ofwel de cognitieve controlefuncties van het brein. Die zijn gelokaliseerd in de voorste delen van de hersenen, de frontaalkwab. In het algemeen zijn deze functies bij veel kinderen met adhd (en bij veel kinderen met andere psychiatrische symptomen) minder goed ontwikkeld en lopen ze niet in de pas met de verwachtingen die een omgeving heeft van kinderen van een bepaalde leeftijd en intelligentie. Een ander gebied waarop kinderen met adhd vaak uitvallen, is de gevoeligheid voor beloningen. Die gevoeligheid is vooral gelokaliseerd in het beloningscentrum van de hersenen, in een van de diepe hersenkernen die onder de hersenschors ligt (het ventrale striatum). Het kost hen grote moeite zich te laten leiden door het vooruitzicht van een grote beloning die pas na lange tijd beschikbaar komt. Denk bijvoorbeeld aan het diploma na een periode van vier, vijf of zelfs zes jaar hard werken op school. Kinderen met adhd daarentegen zijn veel meer bezig met kleinere beloningen die snel en onmiddellijk voorhanden zijn. Nog een gebied waarop ze problemen hebben, is het gevoel voor tijd. Als we aan een klusje werken en iemand anders onderbreekt ons, kunnen we meestal vrij nauwkeurig schatten hoelang we daarmee al bezig zijn, maar kinderen met adhd zitten er opvallend vaak naast. Ze schatten het veel te lang of juist te kort in. Gevoel voor tijd heeft vooral te maken met de kleine hersenen. We zien dus opvallend vaak bij kinderen met adhd: 1 > > een minder goed functioneren van de cognitieve controle, en/of > > een andere gevoeligheid voor beloningen, en/of > > een afwijkend gevoel voor tijd. Het betekent niet dat kinderen met de bovengenoemde kenmerken allemaal adhd hebben of onderzocht en behandeld moeten worden. Het betekent wel dat als het kind thuis en op school niet goed functioneert, deze zwakke hersenfuncties daarbij een rol kunnen spelen. Het is dan de moeite waard om verder te onderzoeken waar de gedragsproblemen vandaan komen en hoe het kind geholpen kan worden om beter te kunnen functioneren. We komen later uitvoeriger terug op hoe een inventarisatie van de sterke en zwakke cognitieve punten van het kind met adhd gebruikt kan worden bij de behandeling. 1.3 Aandachts- en concentratiestoornissen Op de basisschool ging het nog wel met Jeanette. Wel hadden ouders en leraren het gevoel dat er meer in het meisje zat dan er uitkwam. De Cito-entreetoets bevestigde dat ook. In principe zou ze vwo aankunnen. Toch werd voorzichtigheidshalve gekozen voor de havo, omdat haar zelfvertrouwen veel te wensen overliet. In de derde klas werd een dieptepunt bereikt en constateerde de huisarts een depressie. Tot haar moeder een ver- Hoofdstuk 1 Kenmerken van adhd 11
10 haal hoorde over add (attention deficit disorder, dus adhd maar dan zonder hyperactiviteit) en zich realiseerde dat haar dochter omkwam in de chaos in zichzelf omdat haar aandacht en concentratie veel te wensen over liet. Na diagnose en medicatie ging het een stuk beter met Jeanette. (Zie ook paragraaf 1.7.) Kinderen en jongeren met adhd kunnen het moeilijk volhouden om hun aandacht op een taak te richten, die aandacht vast te houden en zich niet door allerlei prikkels te laten afleiden. Met prikkels bedoelen we alles wat met de zintuigen wordt waargenomen: alles wat we zien, horen, voelen, proeven en ruiken. Kinderen met adhd kunnen onbelangrijke prikkels lang niet altijd naar de achtergrond van hun bewustzijn dringen. Ze horen bijvoorbeeld op school niet alleen de leerkracht praten, maar ze horen ook de auto op straat, het vliegtuig in de lucht, het gekraak van de stoel naast zich. Ze zien niet alleen de leerkracht die uitleg geeft, maar ook die leuke tekening op het bord en de strepen op de trui van hun buurman. Het kost ze extra veel energie om zich dan toch te kunnen concentreren en de onbelangrijke prikkels te negeren. Dit heeft niets te maken met een lage dan wel hoge intelligentie of onwil, maar alles met bepaalde hersenfuncties die net iets anders werken dan bij andere kinderen. 1.4 Impulsiviteit Jochem is een heerlijk kind. Spontaan, opgeruimd en met een geweldige fantasie en creativiteit. Met zijn impulsiviteit veroorzaakt hij niet alleen veel chaos om zich heen en lukt het hem nauwelijks om zijn projecten tot een goed eind te brengen. Hij is regelmatig op de eerstehulppost van het ziekenhuis te vinden. Hij heeft al een indrukwekkend aantal littekens voor een jongen van negen jaar. Kinderen met adhd zijn vaak heel impulsief. Ze geven antwoord vóór ze de vraag goed hebben gehoord of beginnen aan een taak voordat ze gelezen hebben wat er van ze wordt verwacht. Ze staan in de klas zomaar op van hun stoel. Klimmen overal op en in zonder gevaar te zien en verkopen anderen een dreun voor ze het zelf in de gaten hebben. Ze doen, kortom, voordat ze nadenken over de gevolgen. Het ontbreekt ze als het ware aan innerlijke controle die de remfunctie van hun gedrag regelt. Dit is een normaal verschijnsel bij heel jonge kinderen. Normaal gesproken ontwikkelen deze functies zich tijdens het ouder worden, maar bij kinderen met adhd blijft deze ontwikkeling duidelijk achter. Dan kun je te maken krijgen met pubers die in sommige opzichten nog peutergedrag laten zien. 1.5 Hyperactiviteit Stef (12 jaar, met adhd): Ik voel me net een colafles die door elkaar wordt geschud. Allemaal bubbels, gebruis en drukte in mijn hoofd en lijf. En als de dop er dan afschiet stroomt alles schuimend naar buiten, niet meer te stoppen. 12 Dit is adhd
Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatie3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD
ADHD groeit mee Babypeuter Lagere school Puberadolescent Babypeuter Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD Geboorte zuigeling - peuter Al hyperactief van in de buik Moeilijke baby : Verhoogd activiteitsniveau
Nadere informatieOverzicht. Wat heeft hij/zij? Wat is zijn diagnose? Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten. Inleiding. 1. Inleiding
Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten Success@School Urecht, 29 november 2018 1. Inleiding Overzicht 2. Signaleren psychische problemen 3. Invloed psychische aandoening op het studeren dr. Lies
Nadere informatieADHD. en kinderen (6-12 jaar)
ADHD en kinderen (6-12 jaar) ADHD, DAAR BEN JE NIET BLIJ MEE Als je bij het buitenspelen een blauwe plek oploopt, dan zit je daar niet mee. Meestal is-ie na een paar dagen weer weg. Bij ADHD is dat anders,
Nadere informatiePsychiatrie: ADHD. Dit thema gaat over ADHD als voorbeeld van een concentratie of aandachtsstoornis.
DC 13 Psychiatrie: ADHD 1 Inleiding Dit thema gaat over ADHD als voorbeeld van een concentratie of aandachtsstoornis. Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je ingezet worden in het werken met leerlingen
Nadere informatie7,4. Spreekbeurt door een scholier 2553 woorden 27 februari keer beoordeeld
Spreekbeurt door een scholier 2553 woorden 27 februari 2001 7,4 609 keer beoordeeld Vak Biologie Ik hou mijn spreekbeurt over ADHD ik doe dit omdat ik denk dat er veel mensen zijn die hier niet zoveel
Nadere informatieInformatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar. Het ADHD-team
Informatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar Het ADHD-team Uw kind heeft AD(H)D of er bestaat het vermoeden dat uw kind deze aandachtsstoornis heeft. Op het ADHD-spreekuur van de polikliniek
Nadere informatieADHD. Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli
00 ADHD Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli U bent met uw kind verwezen naar de ADHD poli. De ADHD poli is een samenwerkingsverband tussen
Nadere informatieKenniscentrum en ADHD. Achtergrond
Kenniscentrum en ADHD Bij hulpvragen die betrekking hebben op ADHD gaan we in het Kenniscentrum uit van de omschrijving van ADHD uit de DSM IV. De DSM IV brengt ADHD terug tot 2 kernproblemen: aandachtsproblemen
Nadere informatieADHD Recente inzichten
ADHD Recente inzichten Frans Loman Kinder- en jeugdpsychiater 21 oktober 2016 Symposium ADHD 1 Wat is ADHD We weten het niet precies De oorzaken zijn nog onbekend We weten nog niet echt wat de beste aanpak
Nadere informatieInformatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET ADHD IN DE WERKSITUATIE
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET ADHD IN DE WERKSITUATIE Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC heeft
Nadere informatieChaotisch gedrag, concentratieproblemen?
Chaotisch gedrag, concentratieproblemen? Hyperactief en impulsief? Diagnose en behandeling voor volwassenen met ADHD Wie had 40 jaar geleden ooit van ADHD gehoord? Matthijs (47) Ik was druk en lastig.
Nadere informatieInformatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET ADHD IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS
Informatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET ADHD IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC heeft
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieJaargang 1, Nummer 2, juni 2010. Drukke kinderen
Jaargang 1, Nummer 2, juni 2010 Drukke kinderen Jaargang 1, Nummer 2, juni 2010 Drukke kinderen Inhoud: Wat is druk gedrag? Oorzaken Positieve benadering Structuur Regels Omgaan met anderen Luisteren Steun
Nadere informatieInhoud Hoofdstuk 1: Wat is ADHD?
Spreekbeurt door een scholier 2088 woorden 17 mei 2007 6,3 261 keer beoordeeld Vak Nederlands Inhoud Hoofdstuk 1: Wat is ADHD? Hoofdstuk 2: Concentratiestoornissen. Hoofdstuk 3: Wanneer heeft iemand ADHD
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieFijn, mijn kind heeft een puberbrein
Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkelingsgebieden Ontwikkeling A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieKinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu
ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt
Nadere informatieFijn, mijn kind heeft een puberbrein
Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkeling Ontwikkelingsgebieden A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek
Nadere informatieADHD poli voor kinderen
ADHD poli voor kinderen Afdeling kindergeneeskunde Locatie Veldhoven Inleiding Omdat uw kind (mogelijk) ADHD heeft, is hij of zij doorverwezen naar de ADHD poli voor kinderen van Máxima Medisch Centrum
Nadere informatieADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG
ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieHoogbegaafdheid en onderpresteren
Hoogbegaafdheid en onderpresteren Onderwijs Praktijk Texel Hoogbegaafdheid en onderpresteren Veel kinderen weten niet dat leren leuk kan zijn en weten niet wat ze nodig hebben om zich minder ellendig te
Nadere informatiezelfversterkingsgids voor jongeren
zelfversterkingsgids voor jongeren Voorwoord Deze gids is een heel welkome en noodzakelijke kennisverrijking voor iedereen in de omgeving van iemand met AD(H)D. Corine zet deze kinderen zonder te stigmatiseren
Nadere informatieKinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu MCDD
MCDD Wat is MCDD? MCDD is een ontwikkelingsstoornis waarbij kinderen moeite hebben om met hun gevoelens om te gaan en moeite hebben met het onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid. Hoe wordt MCDD
Nadere informatieWanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen
Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen Het moeilijke kind stelt ons vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieADHD: je kunt t niet zien
➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen
Nadere informatiePuberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn
Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn Gedrag komt nooit alleen. Vier factoren spelen een rol bij het ontstaan en in stand houden van gedrag. Kindfactor Opvoedvaardighedenfactor Ouderfactor
Nadere informatieWerkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht
Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht 1. Welke associaties heeft u bij het begrip Autisme? Contactgestoord, nemen geen initiatief. Beperkt in het sociaal wenselijk gedrag, grotere behoefte aan
Nadere informatieADHD e n s c h o o l
ADHD en school LAAT JE NIET VAN DE WIJS BRENGEN DOOR ADHD Deze folder staat in het teken van ADHD op school en ADHD tijdens de studietijd. De inhoud is bedoeld voor leerlingen en studenten, ouders van
Nadere informatieAD(H)D. een meetbare hersenfunctiestoornis. A.Haagen, kinderartskinderneuroloog 1
AD(H)D een meetbare hersenfunctiestoornis 1 Inleiding Wanneer spreken we van ADHD? Hoe stellen we de diagnose? Wat gebeurt er in de hersenen? 2 BEGRIPPEN Attention Deficit Hyperactivity Disorder = Aandachtsstoornis
Nadere informatieOpvoeding & Ontwikkeling
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe ga ik
Nadere informatieLeven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge
Leven met ADHD Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het
Nadere informatieMEE. Voor ouders. Ondersteuning bij leven met een beperking. Passend onderwijs
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor ouders Passend onderwijs Passend onderwijs Voor ouders Hoe kan ik invloed uitoefenen op de ontwikkeling van mijn kind? Welke ondersteuning heeft mijn
Nadere informatieOntwikkelingsstoornisssen. GGZ Friesland ADHD. Attention Deficit (Hyperactivity) Disorder
GGZ Friesland Ontwikkelingsstoornisssen ADHD Attention Deficit (Hyperactivity) Disorder GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp
Nadere informatiePsychiatrisering en de terreur van het perfecte kind. Prof. Dr. Stijn Vanheule Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Psychiatrisering en de terreur van het perfecte kind Psychiatriseren = Het moeilijke kind stelt de volwassene vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieZin in schrijven! Workshop vrij en creatief schrijven voor jonge anderstaligen door Fros van der Maden - auteur Op Schrift -
Zin in schrijven! Workshop vrij en creatief schrijven voor jonge anderstaligen door Fros van der Maden - auteur Op Schrift - I Oefenen met observeren 1. Het woordenschilderij A Kijk 60 seconden heel goed
Nadere informatieOverleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang.
Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Aandacht stoornissen ADD Attention Deficit Disorder (letterlijk: aandacht tekort stoornis) - Een vorm van ADHD
Nadere informatieWat is ADHD? Aandachtstekort:
Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Het is een stoornis die voorkomt bij ongeveer 3 tot 5 % van de bevolking. Jongens hebben 4 keer zoveel kans om de diagnose
Nadere informatieHet puberbrein. 1 Inleiding
DC 50 Het puberbrein 1 Inleiding Over het puberbrein is veel geschreven. Ging men er eerst vanuit dat de hersens van kinderen met 6 jaar volgroeid waren, tegenwoordig weet men dat dat pas rond het 23e
Nadere informatieWanneer in deze folder wordt gesproken over ouders en kinderen worden daar uiteraard ook respectievelijk verzorgers en jongeren mee bedoeld.
ADHD poli Roermond Deze folder is bedoeld voor ouders van kinderen en jongeren met ADHD. In de folder wordt uitleg gegeven over het stellen van de diagnose en behandeling bij ADHD. Wanneer in deze folder
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatieBijlage 17: Informatie voor de individuele behandelaar
Bijlage 17: Informatie voor de individuele behandelaar N.b.: stuur deze informatie (inclusief de drie bijlagen) naar de individuele behandelaar vóórdat de training van start gaat Emotieregulatietraining
Nadere informatieADHD. Behandelingsstrategieën DSM IV. Diagnostiek. Vragenlijst voor gedragsproblemen bij kinderen (VvGK) ( Attention deficit hyperactivity disorder )
ADHD ( Attention deficit hyperactivity disorder ) Behandelingsstrategieën Evelien Dirks Een ontwikkelingsstoornis Problemen met de concentratieperiode Problemen met de impulsbeheersing Problemen met de
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod
Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd
Nadere informatieADHD e n j o n g e r e n
ADHD en jongeren ADHD, JE KUNT ER BEROEMD MEE WORDEN Cher, Jim Carrey, Tom Cruise, Bill Clinton, Michael Jordan, Jochem Myjer... zomaar enkele van de vele beroemdheden die het ver geschopt hebben, ondanks
Nadere informatieLeerlijn Omgaan met ongewenst gedrag. Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens oa Gordonmethode
Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens o.a. Gordonmethode 28 januari 2015 13.30 16.00 uur Berber Klein Liesbeth van Well Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag
Nadere informatieADHD-werking binnen C.A.R. Accent
ADHD-werking binnen C.A.R. Accent ADHD is een ontwikkelingsstoornis waarbij de verwerking van informatie in de hersenen verstoord verloopt. Als gevolg hiervan vertonen kinderen met deze stoornis vooral
Nadere informatieNaam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.
Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.
Nadere informatieCaroline Penninga-de Lange Je kind in balans
Je kind in balans Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Op weg naar emotionele stabiliteit UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER Van Caroline Penninga-de Lange verschenen eerder bij Uitgeverij Boekencentrum:
Nadere informatieBrutaal, boos en agressief gedrag bij kinderen met ADHD: Psycho-educatie en opvoedingsadviezen. Walter Matthys
Brutaal, boos en agressief gedrag bij kinderen met ADHD: Psycho-educatie en opvoedingsadviezen Walter Matthys Gedragsproblemen Opstandig gedrag Anderen ergeren Prikkelbaarheid, boosheid, woede, driftbui
Nadere informatieInleiding Hoe het allemaal begon Soorten psychofarmaca, werking, bijwerkingen en indicatiegebieden
Inhoud Inleiding 9 1 Hoe het allemaal begon 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Gebruik van medicatie in de psychiatrie vóór 1950 13 1.3 De eerste antipsychotica 16 1.4 De tweede generatie antipsychotica 17 1.5 De
Nadere informatieAnders denken over drukke, dwarse en dromerige kinderen
Anders denken over drukke, dwarse en dromerige kinderen Laura Batstra 25 november 2014 In deze online lezing: Druk, dwars, dromerig of ADHD? ADHD en de hersenen ADHD en de maatschappij Stepped Diagnosis
Nadere informatieU schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?
Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen
Nadere informatieInhoud. Uitgebreide opgave
Inhoud Uitgebreide opgave 1 Inleiding 21 Van DSM-IV naar DSM-5 21 Verwarrende terminologie 23 Een nieuw begrippenkader 24 De bron van het gedrag en de hulpverleningsstrategie 27 Een biopsychologisch model
Nadere informatieInformatie voor ouders en leerkrachten over AD(H)D
Informatie voor ouders en leerkrachten over AD(H)D Een stoornis in de aandachtsregulatie is een veelvoorkomend fenomeen bij kinderen. Deze aandachtsproblematiek gaat vaak gepaard met hyperactief gedrag.
Nadere informatieExperts in diagnostiek
Experts in diagnostiek Het beste in een kind naar boven halen Elk kind heeft zijn eigen talenten. Dit betekent niet dat alle kinderen even goed mee kunnen komen op school. Sommige kinderen hebben onvoldoende
Nadere informatieADHD-kinderen op de basisschool
Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Rapport ADHD-kinderen op de basisschool Henk Foekema B8133 december
Nadere informatieProudy. Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie
Proudy Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie Wat is psychomotorische kindertherapie? Pmkt is een vorm van kindertherapie bedoeld voor kinderen die vast lopen in hun ontwikkeling en dat in hun gedrag
Nadere informatie1 Wat is er met me aan de hand? 11
Leven met een alcoholprobleem 07-03-06 09:25 Pagina 7 Inhoud Voorwoord 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Symptomen 12 Vroege en late symptomen 14 Diagnostiek 14 Een paar
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieBronnenbank Onderwijstheorie Tessa van Helden. Inhoudsopgave Pagina. Bron 1 Design Marcel Wanders. 2. Bron 2 ADHD in de klas. 2
Bronnenbank Onderwijstheorie Tessa van Helden Inhoudsopgave Pagina Bron 1 Design Marcel Wanders. 2 Bron 2 ADHD in de klas. 2 Bron 3 Recensie over Boijmans van Beunigen 3 Bron 4 Flip in de klas. 4 Bron
Nadere informatieWaarom stigma rondom AD(H)D bestaat
Waarom stigma rondom AD(H)D bestaat N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst,
Nadere informatieOpvoeding & Ontwikkeling
MEE Zeeland Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe
Nadere informatie3/12/2013. Jongeren met ADHD die verder studeren SUCCESVOL VERDER STUDEREN MET ADHD. Wat nu: loslaten en afwachten? Klimmen om de top te halen
SUCCESVOL VERDER STUDEREN MET ADHD Katrien Boone Jongeren met ADHD die verder studeren Moeten we hen als ouders in deze fase verder ondersteunen en hoe doen we dat dan? Oef: De middelbare school is achter
Nadere informatieAD(H)D bij Volwassenen
AD(H)D bij Volwassenen https://youtu.be/fgssoj-tbsa JASPER'S REAL LIFE DSM IV-TR naar DSM 5 1950 DSM I Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 2013 DSM 5 X DSM IV-TR naar DSM 5 Belangrijke
Nadere informatieUtrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind
Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind Inhoudsopgave Wat betekent het dat uw kind zeer moeilijk lerend
Nadere informatieADHD-werking binnen CAR Accent
ADHD-werking binnen CAR Accent ADHD is een ontwikkelingsstoornis waarbij de verwerking van informatie in de hersenen verstoord verloopt. Als gevolg hiervan vertonen kinderen met deze stoornis vooral problemen
Nadere informatieIn gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en
Peuters spelender wijs! Een praktische verdiepingscursus voor pedagogisch medewerkers in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel. Ze zijn altijd op ontdekkingstocht
Nadere informatieLEERPROBLEMEN KIND/JONGERE
Training - Begeleiding - Coaching LEERPROBLEMEN KIND/JONGERE TIJDELIJKE ONDERSTEUNING BIJ SCHOOLVAKKEN MATRIXCOACHING BIJ LEER- EN EMOTIONELE PROBLEMEN HERKENT U DIT? Heeft uw kind moeite met een of meerdere
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieVerantwoording 1.1 Keuze van de titel
1 13 Verantwoording 1.1 Keuze van de titel Voor je ligt het handboek Training sociale vaardigheden. Dit boek is geschreven voor iedereen die te maken heeft met kinderen tussen de tien en vijftien jaar
Nadere informatie[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.]
2011 Life Coach Désirée Snelling Berg Desirée [IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] Leer de technieken om met behulp van je onderbewuste en het universum je ex weer terug te krijgen. Inleiding Het is geen geheim
Nadere informatieIndividuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D
Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep
Nadere informatieScouts met een beperking
! Scouts met een beperking Kinderen met ADHD In de volksmond verklaart men de afkorting ADHD wel met Alle Dagen Heel Druk. Hierbij legt men de nadruk op het hyperactieve gedrag, waarbij het motorisch onrustige,
Nadere informatieWanneer in deze folder wordt gesproken over ouders en kinderen worden daar uiteraard ook respectievelijk verzorgers en jongeren mee bedoeld.
ADHD poli Roermond Deze folder is bedoeld voor ouders van kinderen en jongeren met ADHD. In de folder wordt uitleg gegeven over het stellen van de diagnose en behandeling bij ADHD. Wanneer in deze folder
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie ADHD
Praktische opdracht Biologie ADHD Praktische-opdracht door een scholier 2047 woorden 23 april 2003 5,1 28 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting voor: Attention Deficit Hyperactivity
Nadere informatieIn Balans.met je zelf en binnen je gezin
In Balans.met je zelf en binnen je gezin PROGRAMMA De organisatie Hersenen - Hersenletsel Hersenletsel en gevolgen Moeilijkste hersenfuncties Waar iedereen last van heeft en waarom In balans in het gezin
Nadere informatieEmoties, wat is het signaal?
Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel
Nadere informatie3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast
Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je
Nadere informatieTraining - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN
Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN HERKEN JE DIT? Heb je steeds het gevoel het net niet goed genoeg te doen voor iedereen? Zijn de dagen te kort voor
Nadere informatieInhoud Inleiding Gedragsproblemen Psychosociale vaardigheden Emotionele vaardigheden Leervaardigheden De rol van het gezin Literatuur
Inhoud 1 Inleiding.... 1 1.1 Gedragsproblemen... 3 1.2 Psychosociale vaardigheden.... 4 1.3 Emotionele vaardigheden.... 5 1.4 Leervaardigheden.... 5 1.5 De rol van het gezin.... 6 Literatuur.... 6 2 Gedragsproblemen....
Nadere informatieMEE Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
Nadere informatieHoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:
Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van
Nadere informatieAlmelo, 8 juli 2015. En dat is niet zo makkelijk voor iedereen want de meeste kinderen zijn gewend aan school, vrienden, azc, enz, enz.
Almelo, 8 juli 2015 Onderwerp: Moeilijk verhuizen! Beste heer/mevrouw Ik ben (...) Ik ben 14 jaar oud. Ik woon met mijn ouders en mijn 2 kleine broertjes in azc Almelo. In deze vakantie moeten er ongeveer
Nadere informatieWaar jongeren met NF1 tegenaan lopen Voorlopige bevindingen SPOT-NF1: een impressie
Waar jongeren met NF1 tegenaan lopen Voorlopige bevindingen SPOT-NF1: een impressie De collegezaal zat 31 januari vol met zo n 55 geïnteresseerden die benieuwd zijn naar de voorlopige resultaten van SPOT-NF1.
Nadere informatie14-7-2012. Carol Dweck. Wat is Intelligentie?
Carol Dweck Wat is Intelligentie? 1 Wat is Intelligentie? Wat is Intelligentie? Meervoudige Intelligentie - Gardner 2 Voorlopige conclusie In aanleg aanwezig potentieel (50% erfelijk bepaald) Domeinspecifiek
Nadere informatieADHD bij kinderen. http://www.psychischegezondheid.nl/
ADHD bij kinderen. Van de hak op de tak 1 Rondrennen, de aandacht ergens niet hij kunnen houden, niet luisteren: het hoort hij kinderen. Maar bij sommige kinderen overheerst het gebrek aan concentratie
Nadere informatieAfasie. Logopedie. Beter voor elkaar
Afasie Logopedie Beter voor elkaar Afasie In deze folder leest u wat afasie is en krijgt u adviezen hoe u de communicatie met iemand met afasie kan verbeteren. Ook staat beschreven wat de logopedist kan
Nadere informatieTen slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!
inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt
Nadere informatieMEE Utrecht Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind
MEE Utrecht Ondersteuning bij leven met een beperking Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend
Nadere informatieRelaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.
Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan
Nadere informatie1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen
11 1Help: faalangst! Karel heeft moeite met leren. Dat zal wel faalangst zijn! zegt iemand. Een gemakkelijk excuus, want Karel is wel erg snel klaar met zijn huiswerk. Ellen, die ook moeite heeft met leren,
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie
Nadere informatie