Sharon A.M. Dijksma Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu

Transcriptie

1 > Retouradres Postbus EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg AC Den Haag Postadres Postbus EK Den Haag Factuuradres Postbus BD Den Haag Datum 9 mei 2017 Betreft Beantwoording vragen over het bericht dat de CO₂-uitstoot van de Nederlandse industrie in 2016 niet is gedaald Geachte Voorzitter, Hierbij sturen wij uw Kamer de antwoorden op vragen van de leden Van der Lee en Kröger (beiden GroenLinks) over het bericht dat de CO₂-uitstoot van de Nederlandse industrie in 2016 niet is gedaald (ingezonden 6 april 2017, kenmerk 2017Z04590), op aanvullende vragen van het lid Van Veldhoven (D66) (ingezonden 6 april 2017, kenmerk 2017Z04601) en op vragen van de vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu (ingezonden 6 april 2017, kenmerk 2017Z04585/2017D09551) naar aanleiding van het artikel Nederland blijft vieze man in Europa 1. Overheidsidentificatienr T (algemeen) Uw kenmerk 2017Z Z Z04585/2017D09551 Bijlage(n) 3 (w.g.) H.G.J. Kamp Minister van Economische Zaken Sharon A.M. Dijksma Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu 1 Pagina 1 van 10

2 Bijlage 1 Beantwoording vragen van de leden Van der Lee en Kröger (2017Z04590) 1 Heeft u kennisgenomen van de voorlopige uitstootcijfers voor 2016 (gepubliceerd op 3 april 2017) van de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa), waaruit blijkt dat de CO 2 -uitstoot van de industrie in 2016 nagenoeg gelijk is gebleven ten opzichte van 2015? 2 Ja. 2 Wat zijn volgens u de belangrijkste redenen voor het nagenoeg gelijk blijven van de CO₂-uitstoot in de industrie? De CO₂-uitstoot van Nederlandse bedrijven die onder het Europese emissiehandelssysteem (ETS) vallen, is in 2016 zeer licht gedaald ten opzichte van het voorgaande jaar. De uitstoot kwam in 2016 uit op 93,9 Mton CO₂equivalent, terwijl de uitstoot in 2015 lag op 94,1 Mton. Het nagenoeg gelijk blijven van de Nederlandse CO₂-uitstoot in het ETS in 2016 is toe te schrijven aan de toegenomen productie als gevolg van de gunstige economische conjunctuur. De industriële productie nam in 2016 met 2,5% toe ten opzichte van De Nederlandse economie is de afgelopen 25 jaar efficiënter geworden waar het gaat om de CO₂-uitstoot. De economie van Nederland groeide tussen 1990 en 2015 met 60%, terwijl de CO₂-uitstoot nagenoeg gelijk is gebleven. Het CBS heeft berekend dat de broeikasgasintensiteit van de industrie in de periode is gedaald met 46%. Dit betekent dat de industrie per geproduceerde eenheid product nu 46% minder CO₂-uitstoot dan in 1995, onder andere door energiebesparing en andere maatregelen. 3 Uit de OESO Environmental Performance Review 2015 van Nederland blijkt dat de broeikasgasintensiteit van de Nederlandse economie onder het OESOgemiddelde ligt; de energie en specifieke CO₂-intensiteit liggen op het OESOgemiddelde. De CO₂-uitstoot van de chemiesector is toegenomen in 2016 ten opzichte van Het gaat om een toename van circa 7%, van 17,3 Mton in 2015 naar 18,5 Mton in Deze stijging komt vooral door hervatting van productie van één bedrijf. Ook de productie van de chemische industrie nam mede daardoor toe in 2016, met 6,1% ten opzichte van In de energiesector is de CO₂-uitstoot in 2016 juist gedaald door de gewijzigde inzet van steenkool en aardgas. Als gevolg van de sluiting van enkele oude CBS, PBL, Wageningen UR (2016). Broeikasgas en CO2-intensiteit bedrijven, (indicator 0542, versie 08, 29 maart 2016 ). CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen. Pagina 2 van 10

3 kolencentrales, conform de afspraken uit het Energieakkoord, is er in 2016 in Nederland minder steenkool gebruikt. Hierdoor is de gezamenlijke CO₂-uitstoot van kolencentrales vorig jaar met 10% gedaald, van 31,4 Mton in 2015 tot 28,4 Mton in Tegelijkertijd hebben aardgascentrales vorig jaar meer aardgas ingezet voor de productie van elektriciteit. Door deze hogere inzet van aardgas nam de uitstoot van gascentrales vorig jaar met meer dan 20% toe van 11,1 Mton in 2015 tot 13,4 Mton in De nettoreductie van de uitstoot van gas- en kolengestookte centrales samen kwam daarmee uit op 0,7 Mton. Deze relatief beperkte daling volgt uit het feit dat productie van elektriciteit door elektriciteitscentrales in Nederland in 2016 steeg met ruim 4 miljard kwh en met 76,7 miljard kwh het hoogste niveau ooit bereikte. Deze toename hangt vooral samen met ontwikkelingen op de Noordwest-Europese elektriciteitsmarkt. De verbeterde marktpositie van Nederlandse gascentrales in 2016 ten opzichte van 2015 werd vooral gedreven door het feit dat kerncentrales in Frankrijk op grote schaal tijdelijk stilgelegd werden. Gevolg hiervan was onder meer een lagere import van elektriciteit. 3 Hoe verhoudt het gelijk blijven van de CO₂-uitstoot in de Nederlandse industrie zich tot de afname in Europese CO₂-uitstoot? Onder het Europese emissiehandelssysteem is het mogelijk dat de CO₂-uitstoot van een sector of land (tijdelijk) toeneemt. Het uitstootplafond is immers een Europees plafond, waaronder verschuivingen mogelijk zijn. Het Europese uitstootplafond daalt wel elk jaar. Zoals ook aangegeven in de beantwoording van vraag 2, hangt het gelijk blijven van de Nederlandse uitstoot in 2016 ten opzichte van 2015 onder meer samen met een toegenomen industriële productie, het hervatten van activiteiten bij een productielocatie in de chemiesector en veranderende omstandigheden op de Noordwest-Europese elektriciteitsmarkt. 4 Deelt u de mening dat de CO₂-uitstoot in de industrie af moet nemen om aan het Urgenda-vonnis en aan de afspraken in het Klimaatakkoord van Parijs te voldoen? Ja, wij delen de mening dat de CO₂-uitstoot in alle sectoren drastisch zal moeten worden verminderd om te voldoen aan de afspraken in het Klimaatakkoord. Het kabinet heeft in de Energieagenda aangegeven haar energie- en klimaatbeleid in de toekomst te willen richten op reductie van CO₂-emissies. Het kabinet heeft aangegeven te willen streven naar een geleidelijke en tijdig ingezette transitie, om zo mogelijke schokeffecten voor de economie te voorkomen en tevens de economische kansen die de energietransitie biedt te benutten. Hiermee heeft het kabinet het door vele partijen gevraagde perspectief richting een CO₂-arme economie in 2050 geschetst. Zoals aangegeven in de brief van de minister van Economische Zaken over de Voortgangsrapportage van het Energieakkoord Pagina 3 van 10

4 (Kamerstuk , nr. 503) ligt het kabinet met het volledig behalen van de doelen uit het Energieakkoord op koers om 25% broeikasgasreductie te realiseren in 2020 ten opzichte van 1990, zoals vereist volgens het Urgenda-vonnis. 5 Deelt u de mening dat het Europese emissiehandelssysteem (ETS) onvoldoende werkt om de CO₂-uitstoot in de Nederlandse industrie terug te dringen en dat aanvullende nationale maatregelen nodig zijn? In de Energieagenda stelt het kabinet dat zelfs als de CO₂-prijs stijgt door aanscherpingen van het ETS, dit niet zal leiden tot een geleidelijke transitie in Nederland. Dit betekent dat zonder aanvullend beleid de CO₂-uitstoot in Nederland met name in de ETS-sectoren niet verder af zal nemen richting De opgave richting 2050 wordt daardoor groter, terwijl de tijd die resteert om de omslag te maken juist afneemt. Een tijdig ingezette en dus meer geleidelijke transitie zal positief uitpakken voor het beheersen van kosten en biedt ook economische kansen. In het kader van de uitwerking van de Energieagenda wordt in overleg met maatschappelijke partijen en bedrijven momenteel bezien hoe een dergelijke transitie kan worden vormgegeven. 6 Deelt u de mening dat een nationale minimumprijs voor CO₂ wel tot het aanjagen van CO₂-arme innovaties in de industrie kan leiden? Er zijn verschillende instrumenten denkbaar om de industrie te stimuleren om CO₂-reducerende maatregelen te nemen. Het kabinet onderzoekt in het kader van de uitwerking van de Energieagenda op welke wijze aanvullend beleid voor alle sectoren, inclusief de industriesector, kan worden vormgegeven. 7 Bent u reeds in overleg met de industrie over welke aanvullende maatregelen nodig zijn om een trendbreuk in haar CO₂-uitstoot te realiseren? Zo nee, wilt u hier zo spoedig mogelijk het initiatief toe nemen? Ja, zoals ook aangegeven in de beantwoording van de voorgaande vragen is het kabinet in gesprek met diverse maatschappelijke partijen en bedrijven over de verdere uitwerking van de Energieagenda. Pagina 4 van 10

5 Bijlage 2 Beantwoording aanvullende vragen van het lid Van Veldhoven (kenmerk 2017Z04601) 1 Bent u bekend met het bericht van de Nederlandse Emissieautoriteit dat de uitstoot van CO₂ door de industrie in 2016 niet gedaald is? 4 Ja. 2 Wat vindt u ervan dat de Nederlandse industrie evenveel CO₂ is blijven uitstoten in 2016, en dat wanneer de maatregel van het uit bedrijf halen van enkele kolencentrales buiten beschouwing wordt gelaten, de uitstoot van de Nederlandse industrie in 2016 zelfs is toegenomen? Zie het antwoord op vraag 2 van de leden Van der Lee en Kröger. 3 Hoe kan het dat de Nederlandse industrie geen voortgang boekte in 2016, terwijl de industrieën in andere lidstaten van de Europese Unie wel hebben gezorgd voor een daling van de CO₂-uitstoot? Zie het antwoord op vraag 3 van de leden Van der Lee en Kröger. 4 Wat betekent deze gelijkblijvende CO₂-uitstoot in 2016 voor de prognose van de CO₂-besparing die de Nederlandse industrie in 2020 zal halen? Hoever blijft de industrie nu achter op de afspraken uit het Energieakkoord? Met de afgesproken intensiveringen, waaronder intensivering ten aanzien van de 9 PJ extra energiebesparing in 2020 bij de energie-intensieve industrie, zijn alle partijen van het Energieakkoord van mening dat we op koers liggen voor het behalen van alle doelen van het Energieakkoord. 5 Wat is de stand van zaken van de aangekondigde energiebesparingsverplichting voor de industrie om de 9 Peta Joule energiebesparing, die was afgesproken in het Energieakkoord, alsnog te halen? 4 Pagina 5 van 10

6 Zoals aangegeven in de brief van 6 april jl. over de uitvoeringsagenda Energieakkoord 2017 (Kamerstuk nr. 542 ) is er een alternatief voorstel door de industrie gedaan voor de realisatie van 9 PJ extra energiebesparing. ECN geeft aan dat bij een voorspoedige implementatie en uitvoering van dit voorstel kan worden voldaan aan de afspraak van 9 PJ extra energiebesparing in de industrie uit het Energieakkoord. Hiermee voldoet het voorstel van de industrie aan mijn voorwaarde dat het minimaal gelijkwaardig moet zijn aan de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) met de energiebesparingsverplichting die in voorbereiding is. De AMvB blijft, zoals de industrie in haar voorstel zelf ook aangeeft, als alternatief beschikbaar voor het geval de uitvoering en voortgang van het voorstel van de industrie achterblijft. De voorbereiding van de AMvB is inmiddels afgerond, zodat de AMvB indien nodig op korte termijn in procedure gebracht kan worden. Voor meer informatie verwijzen wij naar de brief van de minister van Economische Zaken van 24 april jl. (Kamerstuk , nr.544 ). Pagina 6 van 10

7 Bijlage 3 Beantwoording vragen van de vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu (kenmerk 2017Z04585/2017D09551) 1 Met welk percentage is de uitstoot in de ETS-sectoren gewijzigd afgelopen jaar? En in de non-ets sectoren? Kan dit laatste worden uitgesplitst naar mobiliteit, landbouw en bebouwde omgeving? 2 Welk aandeel vertegenwoordigt de uitstoot van de non-ets-sectoren van de totale uitstoot? Kan dit worden uitgesplitst naar mobiliteit, landbouw en bebouwde omgeving? op vragen 1 en 2 Op basis van de voorlopige uitstootcijfers die door de Nederlandse Emissieautoriteit zijn gepubliceerd, is de totale uitstoot in de ETS-sectoren in 2016 ten opzichte van 2015 nagenoeg gelijk gebleven. De uitstoot van Nederlandse bedrijven in 2016 onder het ETS bedroeg 93,9 Mton CO₂-equivalenten, in 2015 bedroeg de uitstoot 94,1 Mton. De voorlopige uitstootcijfers voor non-ets-sectoren voor 2016 en de gerealiseerde uitstootcijfers voor 2015 zullen worden gepubliceerd in de Nationale Energieverkenning (NEV) In de NEV 2016 is aangegeven dat de voorlopige raming van de totale uitstoot in 2015 in Nederland 196 Mton bedroeg, waarvan 52% (102 Mton) afkomstig was van non-ets-sectoren. De uitstoot in 2015 van de sector mobiliteit bedroeg 34,5 Mton, van de landbouw 25,1 Mton en van de gebouwde omgeving 25,7 Mton. 3 Hoeveel van de uitstoot van de industrie (incl. de chemiesector) is bestemd voor export en telt dus in Nederland mee, naar niet in landen die de onze afnemers zijn? Voor de monitoring van de CO₂-uitstoot door de Nederlandse Emissieautoriteit wordt gekeken naar de emissies die op Nederlands grondgebied plaatsvinden in de ETS-sectoren, waaronder de industrie. Er wordt niet gecorrigeerd voor import en/of export en dergelijke cijfers zijn dan ook niet voorhanden. 4 Hoeveel van de uitstoot van de energiesector is export gerelateerd? Niet alleen directe opwekking van energie, maar ook van diverse petrochemische producten? De Nederlandse elektriciteitsmarkt is nauw verbonden met de markt in andere Europese landen. Door het functioneren van de elektriciteitsmarkt wordt dagelijks, afhankelijk van de vraag naar en aanbod van elektriciteit, zowel elektriciteit geïmporteerd als geëxporteerd. In de NEV 2016 is aangegeven dat in 2015 in Pagina 7 van 10

8 Nederland in totaal 40 PJ meer elektriciteit is geïmporteerd dan geëxporteerd. Het is niet aan te geven wat de CO 2 -uitstoot is van de elektriciteit die is geëxporteerd. Evenmin is aan te geven hoeveel CO₂-uitstoot in andere landen heeft plaatsgevonden voor de productie van de elektriciteit die Nederland geïmporteerd heeft. Voor de petrochemische industrie is dit niet apart weer te geven. 5 Met hoeveel ton zou de CO 2 -uitstoot dalen als de NUON-kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam gesloten zou worden? Met hoeveel ton zou de CO 2 -uitstoot dalen als de Essentkolencentrale Amer 9 gesloten zou worden? Met hoeveel ton zou de CO 2 -uitstoot dalen als de drie in geopende kolencentrales gesloten zouden worden, per centrale? In het onderzoek dat is uitgevoerd in het kader van de uitwerking van scenario s rond kolencentrales (Kamerstuk , nr. 505) is in kaart gebracht wat de effecten van verschillende beleidsscenario s zouden zijn op onder andere de CO₂uitstoot in Nederland en Europa. Daarbij zijn de effecten onderzocht van scenario s bij sluiting van alle kolencentrales in Nederland en de twee jaren- 90- centrales. Er is geen uitsplitsing gemaakt tot het niveau van uitstoot per individuele centrale. Uit deze studie blijkt dat sluiting van de Hemwegcentrale én de Amer 9-centrale in 2020 leidt tot een nationale CO₂-reductie van ca. 4 Mton in 2020, maar dat er ook significante weglekeffecten van CO₂-uitstoot naar het buitenland ontstaan. In totaal wordt in dit scenario 82% van de in Nederland gereduceerde emissies alsnog uitgestoten door vervangende elektriciteitsproductie in het buitenland. Dat het weglekeffect zo groot is, wordt veroorzaakt door het feit dat er in de Europese elektriciteitsmix in 2020 nog veel capaciteit in (meer vervuilende) bruinkool- en steenkoolcentrales beschikbaar is om de weggevallen Nederlandse productie over te nemen. Het weglekeffect neemt in de loop van de tijd af, doordat de productiemix in Europa op termijn naar verwachting door het energie- en klimaatbeleid minder vervuilend wordt. Sluiting van alle Nederlandse kolencentrales in 2020 leidt volgens de studie tot een nationale CO 2 -reductie van 12 Mton in Van de vermeden CO₂-uitstoot in Nederland door sluiting van alle kolencentrales in 2020 wordt 73% alsnog uitgestoten door vervangende elektriciteitsproductie in het buitenland. 6 Hoe is te verklaren dat sinds 2005 de Europese uitstoot is gedaald met 25%, terwijl de Nederlandse uitstoot steeg juist met 2%? Welk effect had en heeft de sluiting van vijf kolencentrales in , en daarnaast de opening van drie nieuwe centrales in ? In de periode van 2005 tot 2015 is de uitstoot van broeikasgassen in Nederland gedaald van 214 naar 196 Mton. Onder het Europese emissiehandelssysteem is Pagina 8 van 10

9 het mogelijk dat de CO₂-uitstoot van een sector of land (tijdelijk) toeneemt. Het uitstootplafond is immers een Europees plafond, waaronder verschuivingen tussen landen mogelijk zijn, maar waarbij het plafond in de EU als geheel daalt. Het ETS stimuleert CO₂-reductie op de plek waar dit het meest kostenefficiënt is. Zoals ook in de Energieagenda is beschreven, beschikt Nederland over relatief efficiënte industrie en energieproductie. Hierdoor geeft het ETS in Nederland op dit moment een beperkte prikkel tot CO₂-reductie. In Europese landen waar de industrie en de energieproductie minder efficiënt is, zorgt het ETS in hogere mate voor een prikkel om de CO₂-uitstoot te reduceren. Het is niet precies te zeggen wat het effect is van het ongeveer gelijktijdig sluiten van de oudere kolencentrales en openen van de nieuwe centrales op de jaarlijkse CO₂-uitstoot in Nederland en in Europa, omdat de productie en daarmee de CO₂uitstoot van alle elektriciteitscentrales in Nederland afhankelijk is van de ontwikkelingen op de Noordwest Europese elektriciteitsmarkt. Door de opening van drie nieuwe kolencentrales en de sluiting van de vijf oudste kolencentrales neemt de gemiddelde efficiëntie van het Nederlandse elektriciteitsproductiepark toe. De CO₂-uitstoot door Nederlandse kolencentrales zal in de komende jaren waarschijnlijk afnemen, wanneer de bijstook van duurzame biomassa in kolencentrales wordt gestart. 7 Klopt het dat er een zekere discrepantie lijkt te zijn tussen de langetermijndoelstellingen van de EU en het Klimaatakkoord van Parijs enerzijds, en de kortetermijncijfers voor CO 2 -uitstoot anderzijds? Kan een Klimaatwet met jaarlijkse en vijfjaarlijkse tussendoelstellingen deze discrepantie helpen te verminderen? In het Klimaatakkoord van Parijs is afgesproken om de temperatuurstijging te beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius, met het streven een maximale temperatuurstijging van 1,5 graad te realiseren. Als eerste stap hebben landen vrijwillige bijdragen ingediend en ook de EU heeft dat, mede namens Nederland, gedaan. Dat is op basis van de huidige CO₂-uitstoot echter nog niet voldoende om het doel uit het Klimaatakkoord te realiseren. De volgende stap op weg naar het mondiale doel is dat landen hun bijdragen elke vijf jaar gezamenlijk evalueren en aangeven of en hoe zij hun inspanningen verder aanscherpen. De faciliterende dialoog in 2018 is het moment om naar de inzet van de EU te kijken in relatie tot de bijdrage van andere grote landen. Op nationaal niveau vraagt de energietransitie om een heldere visie en om consistent beleid. De Energieagenda biedt deze visie, die momenteel samen met maatschappelijke partijen verder wordt uitgewerkt. Hierbij wordt ook naar de manier van borging gekeken, inclusief de mogelijkheid van wettelijke borging. Daarbij moet wel rekening worden gehouden met het feit dat zowel de industrie als de elektriciteitsproductiesector in een internationaal speelveld opereren. Dit betekent dat de hoeveelheid CO₂-uitstoot in Nederland mede afhankelijk is van internationale economische ontwikkelingen Pagina 9 van 10

10 8 Met hoeveel ton zal de CO 2 -uitstoot dalen door de gisteren gemaakte afspraken met de 100 grootste energieverbruikers over 9 PJ energiebesparing uit het Energieakkoord? De CO₂-uitstoot zal ongeveer 0,5 Mton dalen door de implementatie van de 9 PJ extra energiebesparing uit het Energieakkoord. 9 Klopt het dat in Groot-Brittannië sinds 2013 een minimumprijs voor CO 2 bestaat van 18 per ton? Klopt het dat sinds 2013 de CO 2 -uitstoot in Groot-Brittannië is gedaald met 30%? In aanvulling op het ETS heeft Groot-Brittannië in 2013 een geleidelijk oplopende nationale minimum CO₂-prijs ingevoerd voor de elektriciteitsproductie. Deze minimumprijs is momenteel 18 (ca. 21). De totale CO₂-uitstoot (zonder overige broeikasgassen) in Groot-Brittannië was in 2013 gelijk aan 467,5 Mton CO₂ en is gedaald naar 374 Mton CO₂ in Dit komt overeen met een reductie van 20%. Wanneer ook rekening wordt gehouden met de overige broeikasgassen is de totale uitstoot gedaald met ca. 18%. De uitstoot van CO₂ bij de productie van elektriciteit bedroeg in ,9 Mton CO 2 en daalde naar een voorlopige uitstoot van 110 Mton in 2016, wat overeenkomt met een reductie van 42%. Deze reductie is toe te schrijven aan een forse afname van de inzet van kolencentrales, een verhoogde inzet van gascentrales en de toename van het aandeel hernieuwbare energie. In welke mate de nationale minimum CO₂-prijs heeft bijgedragen aan de CO₂reductie, is niet bekend. Pagina 10 van 10