Themagewijze reactie behorende bij de brief van de Landelijke Cliëntenraad LCR/TK /GM/BH

Transcriptie

1 Bijlage Themagewijze reactie behorende bij de brief van de Landelijke Cliëntenraad LCR/TK /GM/BH Belangrijke uitgangspunten van de Wwnv niet waargemaakt Het uitgangspunt om met de Wwnv één wettelijk instrumentarium te creëeren voor alle mensen met een grote achterstand tot de arbeidsmarkt 1 en minder verschillende polisvoorwaarden te hanteren wordt naar de mening van de LCR niet waargemaakt. Een wettelijke arbeidsmarktinstrumentarium? Het kabinet wil komen tot een wettelijk arbeidsmarktinstrumentarium voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Daarvoor integreert zij een aantal wetten en regelingen: WWB/WIJ, Werkregeling Wajong en een deel van de WSW. De LCR juicht het toe dat bijvoorbeeld loondispensatie voor een bredere groep kan worden toegepast (al heeft zij wel kritiek op de hoogte van de aanvulling. De huidige regeling begeleid werken van de WSW pakt beter uit voor werknemers). De LCR is echter van oordeel dat nog steeds een groot aantal cliënten in de sociale zekerheid is uitgesloten van de Wwnv-mogelijkheden of pas op een (te) laat moment in aanmerking kunnen komen voor die mogelijkheden. Dit geldt tevens voor het kunnen afstemmen van gemeentelijke beleidsterreinen als schuldhulpverlening, zorg en dergelijke. We denken hierbij aan de Vangnetters, waarvan velen met multiproblematiek. WW-ers met een zwakkere arbeidsmarktpositie, mensen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn in het kader van WIA, WAZ of WAO of zieke werknemers die een structureel verminderde loonwaarde hebben (bij voorbeeld als gevolg van hersenletsel). Zij beschikken over ander re-integratie-instrumentarium die door UWV wordt ingezet, waar loondispensatie ontbreekt. Een deel van de aanmelders bij de huidige WSW heeft een andere uitkeringsachtergrond dan WWB of Wajong. Zij kunnen alleen nog maar bij de WSW terecht wanneer zij op echt beschut werk zijn aangewezen. WSW begeleid werken is onderdeel van de Wwnv en voor hen niet toegankelijk. Daarmee wordt de doelgroep van de Wwvn feitelijk ingeperkt voor mensen met een Wao-, Waz- of Wia-uitkering. Onze vraag is daarom: Waarom is het re-integratieinstrumentarium toch weer gekoppeld aan een bepaalde uitkering en niet (zoals eerder in de Wet Rea) geldend voor iemand die daartoe is geïndiceerd? Minder regelingen? Door de voorgestelde veranderingen komen er meer verschillende varianten binnen de verschillende regelingen bij dan dat er verdwijnen (vooral rond WSW en Wajong). Gelijktrekken inkomens voor groepen Het gelijkstellen van de regelingen in de Wwnv leidt ertoe dat jonggehandicapten die na 2012 instromen ten opzichte van een eerdere generatie een veel nadeliger inkomenspositie zullen hebben. Het kabinet meent dat de verschillen tussen de polisvoorwaarden van de WWB/WIJ en Wajong niet zijn uit te leggen. De LCR vraagt zich af of de verschillen tussen de polisvoorwaarden onder jonggehandicapten wel zijn uit te leggen. De meeste jonggehandicapten kunnen vanwege hun beperking niet duurzaam zelfstandig een Wettelijk Minimumloon verdienen. 1 De LCR vindt de terminologie mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt ongepast en neemt die daarom niet over. Bovendien zullen ook mensen in kunnen stromen met meer mogelijkheden, zoals een visueel gehandicapte met een HBO opleiding. Bijlage bij LCR/TK /GM/BH 1

2 Activerende werking kan beter De prikkel om in re-integratie te investeren door de gemeente is onvoldoende. Zeker gezien de financiële taakstelling en de invoering van de huishoudentoets is de financiële prikkel voor de gemeente om NUG-ers te ondersteunen naar werk er onvoldoende. Dit was ook al in betere economische tijden zo. Door deze voorstellen zullen bijvoorbeeld ook thuiswonende jongeren met een beperking geen recht op een uitkering hebben. In de huidige Wajong(-werkregeling) en zeker ook de WIJ is juist gekozen om stevig en langdurend in hen te investeren (wederzijdse verplichting van cliënt en uitvoeringsorganisatie). Zowel in het vinden (via gespecialiseerde organisaties) als behouden van werk (bijvoorbeeld jobcoaching). Het is te verwachten dat gemeenten kiezen voor bevordering van de uitstroom van de groep met meeste kansen, de minste kost en vooral met de grootste inverdienmogelijkheden. De afspraak om te monitoren of de te onderscheiden groepen wel afdoende en naar behoefte en met succes ondersteund worden, vindt de LCR met te weinig garanties omkleed. Wat is het gevolg als er een gemeente in gebreke blijft? Wordt overwogen hierover een sanctionerende maatregel in de Wwnv op te nemen? De LCR vreest dat de WWNV een leidt tot afroming binnen de wnv-populatie. De LCR gaat er van uit dat de wederzijdse verplichting om jongeren aan het werk te krijgen van toepassing blijft in de Wwnv. De raad gaat er van uit dat de leden van de Tweede Kamer hier ook aan hechten en garanties vragen om afdoende budget hiervoor. Rol van cliënten zelf is onderbelicht Van cliënten verwacht het kabinet dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het vinden van werk. Een grote groep van de toekomstige Wwnv kan dit niet zonder ondersteuning, daarom zijn zij vaak geïndiceerd voor de WSW en Wajong of doen zij langdurend beroep op de WWB. De LCR pleit er voor dat gemeenten verplicht worden een verordening op te stellen over de wijze waarop zij individuele cliënten in staat stelt zelf initiatieven te nemen om aan het werk te komen. Ook wenst de LCR dat cliënten onafhankelijk advies kunnen inwinnen om hun traject te kunnen vorm geven. Verordeningen zijn van belang De LCR is het met het kabinet eens dat gemeenten verordeningen opstellen over hun reintegratiebeleid en daarbij kiezen en verantwoorden voor welke groepen zij dat doen. De LCR hecht er veel belang bij dat gemeenten in dit verband aangeven hoe zij de kwaliteit van de re-integratiedienstverlening garandeert voor de diverse doelgroepen in de Wwnv. De LCR zal de uitwerking van deze punten goed volgen en hoopt dat de leden van de Tweede Kamer hier ook aandacht voor vraagt. Het is van belang om ook in de toekomst te weten hoeveel mensen met bijvoorbeeld autisme het lukt aan het werk te komen en te houden (in vergelijking met nu). Dit vraagt daarom om tijdige en goede afspraken wat gemeenten vastleggen over verschillende doelgroepen in hun systemen. Instrumentarium algemeen De huidige loondispensatieregeling helpt voor een deel nu al Wajongers aan het werk en zal straks voor een grotere groep toegepast kunnen worden. Wij zullen de verdere uitwerking van wetgeving op dit punt met belangstelling volgen. Op dit moment stelt de LCR de volgende vragen rond de regeling: 1. Wordt de toegangstoets wettelijk in de Wwnv vastgelegd, eventueel zelfs de vaststellingswijze ervan? De LCR hecht er aan dat er duidelijke en uniforme criteria bestaan. De onafhankelijkheid ervan zal goed geregeld moeten worden, anders zal naar de mening van de LCR het UWV die beoordeling moeten uitvoeren. De LCR hecht er ook aan dat deze toets een besluit is waartegen bezwaar en beroep kan worden aan getekend of een second opinion mogelijk is. Bijlage bij LCR/TK /GM/BH 2

3 2. Wie kunnen om de toegangtoets vragen? Wat de LCR betreft in ieder geval de cliënt en de werkgever. De LCR gaat er van uit dat de toegang tot loondispensatie ook geldt voor mensen buiten de personenkring van de Wwnv. 3. Worden de hoogte en duur van de loonaanvulling gebaseerd op de huidige werkregeling van de Wajong? De LCR meent dat werk moet lonen en indien dat naar vermogen gebeurt, is minimaal WML van toepassing. Instrumentarium en de werkgever De LCR maakt zich zorgen over de bijdrage die werkgevers leveren om de Wwnv tot een succes te maken (zie ook de algemene reactie in onze brief). Uit de notitie concludeert de LCR: Er is een ongedeeld re-integratiebudget bij de gemeente, zover na te gaan inclusief vergoedingen voor voorzieningen voor de Wwnv-doelgroep. Er is regelvrijheid voor gemeenten, waardoor werkvoorzieningen niet meer centraal wettelijk zijn verankerd zoals nu in de Wajong en WSW-begeleid werken Naast de Wwnv blijft een deel van de Wajongpopulatie in begeleiding bij UWV die wel een centraal beleid voor voorzieningen hanteert zoals ook voor zieke en arbeidsongeschikte werknemers het geval is. Voor de LCR geldt dat werkgevers altijd moeten kunnen rekenen op een vergoeding van de meerkosten (zoals werkvoorzieningen) wanneer er sprake is van een dienstverband. Werkgevers zijn ondernemers en de LCR vindt het begrijpelijk dat een arbeidskracht niet meer mag kosten dan dat deze bijdraagt aan de omzet van het bedrijf. De overheid is dan verantwoordelijk om de vergoeding van de meerkosten als gevolg van beperkingen te financieren. Zonder die vergoedingen zou er sprake zijn van een ernstige verslechtering van de kansen op (behoud van) werk voor hen die op werkvoorzieningen zijn aangewezen. Een werkgever die zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt, of in wenst te spelen op de toekomstige krapte op de arbeidsmarkt, zal niet automatisch voor de meerkosten willen opdraaien. De LCR neemt waar dat de interesse van werkgevers om werknemers te zoeken onder de groep met een grote afstand tot de arbeidsmarkt langzaamaan toeneemt en vindt dat een verheugende ontwikkeling. Maar dit tempo verhoudt zich niet goed tot het tempo waarin cliënten geacht worden te participeren op de arbeidsmarkt. De LCR stelt voor om de middelen voor de uniforme vergoeding van meerkosten buiten het re-integratiebudget van de Wwnv te houden zodat werkgevers de zekerheid hebben dat de meerkosten worden gecompenseerd. Net als uitgevallen werknemers en Wajongers die door UWV worden begeleid. Het streven om de werkgebieden van gemeenten via onderlinge afspraken te vergroten acht de LCR onvoldoende om de werkgevers actief te stimuleren. Voor werknemers geldt evengoed dat zij duidelijkheid wensen over hun recht op een werkvoorziening. Ook al is dat in een andere gemeente dan zij wonen. Dit biedt hen ook de mogelijkheid zich meer op eigen kracht bij werkgevers aan te bieden. Werkplicht In beginsel geldt er een werkplicht in de Wwnv. Ook om werk te verrichten zonder enige vorm van loon. De LCR wil voorkomen dat er een groep mensen ontstaat die structureel werk gaat verrichten zonder enig perspectief op betaald werk. Vrijwilligerswerk of deelname aan werkprojecten dienen bij te dragen aan de ontwikkeling van het arbeidspotentieel en talenten van mensen en te leiden tot doorstroom naar duurzaam betaald werk tegen een fatsoenlijk loon. Dat houdt in dat onbetaald werk niet langer mag duren dan een half jaar. Mensen die beroep op de Wwnv doen behoren niet onbeperkt ingezet te worden op werk dat van algemeen nut is. Bijlage bij LCR/TK /GM/BH 3

4 Uitvoering Er komt een grote uitvoeringsverantwoordelijkheid bij gemeenten te liggen. Niet alleen de toeleiding, maar ook de bediening van de werkgevers. Op basis van diverse rapporten blijkt dat gemeenten hierin niet altijd even succesvol of doelmatiger zijn dan UWV 2. Ook de uitvoering van de WSW, onder verantwoordelijkheid van gemeenten, leidt tot een zeer lage uitstroom van mensen met de indicatie begeleid werken (ruim 5% van de WSW-ers). De LCR is dan ook benieuwd of kabinet en gemeenten voornemens en bereid zijn resultaatsafspraken te maken. De gemeenten zullen met de Wwnv moeten aantonen dat zij betere resultaten weten te behalen, ook voor de groep jonggehandicapten (volgens BoaBorea worden er jaarlijks 7000 geplaatst en werken ruim mensen met een jobcoach gefinancierd door UWV). De LCR hecht er aan dat de UWV-expertise rond Wajong wordt gewaarborgd, inclusief de inzet van de juiste gespecialiseerde aanbieders op de markt. In dit verband vraagt de LCR welk budget UWV blijft houden voor de Wajonggroep die door UWV begeleid blijft worden. En uit welke bestanddelen het bedrag van (structureel) 122 miljoen aan gemeenten voor de ondersteuning aan jonggehandicapten bestaat (toeleiding, werkvoorzieningen, de kosten aanvulling loon, no-riskpolis, werkgeversloket)? Het is op dit moment niet meer duidelijk voor de LCR of er over een aantal jaar nog sprake is van UWV-werkpleinen of dat er in elke regio twee soorten werkpleinen komen. Volgens de notitie moeten gemeenten werkgevers goed ondersteunen bij het aannemen van mensen uit de Wwnv. UWV vervult nu die opdracht en zal dat blijven doen voor de Wajonggroep waar zij verantwoordelijk voor blijft. De WSW De LCR vindt met het kabinet dat minder mensen in de WSW werkzaam zijn en meer in het vrije bedrijf. Nu garandeert de overheid nog dat mensen met een beperking werk heeft, op termijn is die garantie voor nog maar personen (met een zwaardere indicatie) weggelegd. Dat betekent dat de overheid zich niet meer garant stelt om mensen met een beperking werk te bieden, in dit geval op de arbeidsmarkt. Het kabinet heeft de LCR er niet goed van weten te overtuigen dat die mensen (en ook de jonggehandicapten) wel aan het werk zullen komen. Net als vele anderen betwijfelt de LCR in hoge mate of de doelstelling om de WSW te beperken tot op relatief zo korte termijn haalbaal is in combinatie met het nakomen van de diverse verplichtingen die een gemeente heeft naar de WSWwerknemers. Ook al omdat 60% ouder is dan 45 jaar (gemiddelde leeftijd is 46 jaar), het zal meer tijd vergen voordat het aantal van wordt bereikt dan het kabinet in haar berekeningen aanneemt. De LCR vreest, met anderen, dat de financiering van de WSW daarom nog zo veel extra middelen vraagt, dat er de komende 10 jaar te weinig (re-integratie-)middelen overblijven om de arbeidsparticipatie op de vrije arbeidsmarkt te bevorderen. De LCR vraagt zich af of in de berekeningen rekening is gehouden met een dalende bijdrage aan de WSW vanuit de arbeidsongeschiktheidsfondsen. De LCR vraagt zich tevens af of het voorgestelde beleid niet leidt tot een zeer grote wachtlijst voor mensen die zijn aangewezen op de WSW voor beschut werken. De uitstroom van de dan zittende medewerkers verloopt langzamer, terwijl er nu al een wachtlijst is van mensen die zijn aangewezen op echt beschut werk. Er mag een jaarlijks blijvende instroom worden verwacht (op dit moment is ongeveer de helft van de WSWindicaties gericht op beschut werken). Het principe uit de hoofdlijnennotitie van: instroom van één, bij uitstroom van drie WSW-geindiceerden, lost dit niet voldoende op. 2 Zie rapporten hierover van APe, Epsilon Research, CPB Bijlage bij LCR/TK /GM/BH 4

5 De LCR meent verder dat SW-bedrijven met de sterk veranderende bedrijfsvoering, in combinatie met de opgelegde efficiency taakstelling, in ernstige bedrijfseconomische problemen raken. In 2011 is op het WSW-budget al een bespraking doorgevoerd van 120 miljoen, hetgeen een gemiddelde verlaging van de Rijksbijdrage is van meer dan 1000,- per WSW-plaats. Of de SW-bedrijven kunnen geen werk meer bieden, waardoor cliënten hun WSW-arbeid verliezen, of gemeenten moeten financieel bijspringen waardoor de echte Wwnv-doelgroep niet meer ondersteund kan worden naar of op het werk. Vragen over de (herbeoordeling) van Wajongers De Wajong wordt beperkt voor de groep die echt niet kan werken. De LCR vraagt zich af: - of de herbeoordeling van (vrijwel) alle huidige Wajonggerechtigden wel zo rechtvaardig en nodig is. Het grootste deel van hen is er nooit erop voorbereid om te gaan werken en heeft nooit enige vorm van ondersteuning gekregen om aan het werk te komen; - Blijven de ophogingen van de uitkering (en Toeslagenwet) van de huidige Wajongregeling van toepassing, voor zowel de Wajongers als de clienten die in de Wwnv terecht komen? - Blijft er de studieregeling van de Wajong van toepassing voor jongere met een beperking? Relatie met andere wetten en verdragen De LCR heeft een aantal vragen over de relatie met een aantal andere wetten en verdragen. Die delen wij alvast met U. We zullen hier op een later moment, na indiening van het wetsvoorstel, nog verder op terugkomen: Relatie met de SV-wetgeving. De LCR gaat ervan uit dat mensen die vanuit of met Wwnv-steun werken evengoed SV-rechten opbouwen. Hoe verhouden op enig moment de Wwnv-rechten en verantwoordelijkheden zich met die van de WW, WVP, ZW (vangnetters) en WIA? En hoe bouwen zij hun pensioenrechten op (nu bij de regeling begeleid werk over het gehele loon)? In het kader van de ZW lijkt een succesvol instrument weg te vallen, namelijk art 29b ZW (no-riskpolis 3 ) voor mensen met een beperking. De LCR kan zich dat niet voorstellen en meent dat dit instrument voor iedereen van toepassing moet zijn met een beperking, ongeacht uitkeringsachtergrond. Ook vragen we dit af voor de premiekorting voor jonggehandicapten (belastingwetgeving). Hoe wordt het casemanagerschap vormgegeven van mensen die gaan werken vanuit de Wwvn-regeling (bijvoorbeeld met loondispensatie) en ziek uitvallen of WW-gerechtigd worden? Tot slot vraagt de LCR zich af of de IOAW en IOAZ ook in de Wwnv wordt geïntegreerd of als aparte regelingen blijven bestaan. En wat betekent dat voor de reintegratieinstrumenten en loonaanvulling voor deze mensen? Relatie met wetgeving rond (jeugd)zorg Er worden door het kabinet verwijzingen gemaakt naar de wijzigingen in de AWBZ, jeugdzorg en passend onderwijs. De LCR zal aandacht hebben voor: - de financiële onderbouwing van de veronderstelde inverdieneffecten; - de inkomenspositie van cliënten die zijn aangewezen op het wonen in een groep om de kosten van hun begeleiding goedkoper te maken. Wanneer voor hen ook een huishoudtoets geldt (scheiding wonen en zorg), zou dat werkelijk leiden tot een verarming van een grote groep mensen met een beperking; 3 Dit betreft zowel de vergoeding van de loonkosten bij ziekte door UWV als de vrijwaring van het effect op premieheffing WIA, waarbij die op dit moment voor jonggehandicapten en WSW-begeleid werken onbeperkt is. Bijlage bij LCR/TK /GM/BH 5

6 - in hoeverre arbeidsmatige dagbesteding nog vanuit de AWBZ of gemeente toegankelijk is voor mensen die (nog) niet betaald kunnen werken en voorkomt dat zij in een isolement raken; - Het effect van het besluit om in de AWBZ een IQ-grens van maximaal 70 te hanteren. VN- verdrag gelijk rechten In dit verdrag hebben de landen van de VN afgesproken dat mensen met een beperking net als iedereen volwaardig kan deelnemen in de samenleving en daarmee ook op de arbeidsmarkt. Het verdrag is door NL ondertekend en, als een van de weinige West- Europese landen, nog steeds niet geratificeerd. De Staatsecretaris van VWS heeft aangegeven toe te werken naar ratificatie. De LCR begrijpt het zo dat de Staat garant moet staan voor de beschikbaarheid van werkvoorzieningen voor elk individu die dat nodig heeft. De LCR vragen de leden van de Tweede Kamer de vraag te stellen of de Wwnv niet getoetst dient te worden aan de bepalingen van het VN-handvest. Bijlage bij LCR/TK /GM/BH 6