Algemene verspreiding. contractnr ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT. KWO bij TECHNOLOGIEHUIS en CIPAL te Geel. Eindrapport. N.Robeyn en J.
|
|
- Emma Bakker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Algemene verspreiding contractnr ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT KWO bij TECHNOLOGIEHUIS en CIPAL te Geel Eindrapport N.Robeyn en J. Van Bael Studie uitgevoerd in opdracht van ANRE 2007/ETE/R/ VITO Februari 2007
2 1 SAMENVATTING Zowel het Technologiehuis alsook Cipal hadden besloten om zowel hun huidige kantoorgebouwen alsook de nieuwe gebouwen, uit te rusten met energiezuinige systemen. Daar beide bedrijven naast elkaar gesitueerd zijn, werd geopteerd voor één gemeenschappelijk KWO-systeem. Dit systeem moet de beide bedrijven voorzien van de nodige koeling. Het laden van de koude bron gebeurt door een koeltoren. In het kader van de bevordering van nieuwe energietechnologieën heeft de Vlaamse overheid een subsidie toegekend van 35% op het verschil tussen een klassieke compressorkoelinstallatie en de investeringskosten van de koude-warmteopslag (KWO) installatie bij Cipal en het Technologiehuis te Geel Dit rapport beschrijft de periode 01/02/2003 tot 01/02/2006. Tijdens deze periode werd er in het totaal m³ grondwater verpompt waarvan m³ voor het laden en m³ voor het ontladen. Op energetisch vlak komt dit overeen met 878 MWh th koude laden en 497 MWh th koude ontladen (koudelevering aan beide gebouwen). Het totaal elektrisch verbruik gedurende de meetperiode is 54,5 MWh. Hiervan is 43,8 MWh verbruikt tijdens het laden (pomp warme bron + pomp en ventilator koeltoren) en 10,8 MWh tijdens het ontladen (pomp koude bron). Wanneer koeling apart wordt beschouwd, is er dus 10,8 MWh e nodig voor het leveren van 497 MWh th ofwel een koudefactor van 46 om in termen van koelmachines te spreken. Wanneer ook het koude laden in rekening wordt gebracht bedraagt de koudefactor 9. Vergeleken met de referentietoestand (koelen met compressiekoelmachine) is er over de meetperiode van 3 jaar een primaire energiebesparing van716 GJ ofwel 62 %. Wat betreft de CO 2 -emissie is er een vermindering van 55 ton ofwel62 % minder t.o.v. de referentietoestand. De meerkost voor het toepassen van koude-warmteopslagtechniek kan terugverdiend worden door vermeden energiekosten alsook de vermeden kosten van een koelmachine met zijn specifiek onderhoud en de vermeden vermogenvergoeding. Wanneer dit alles in rekening wordt gebracht, geeft dit een terugverdientijd van 8,6 jaar zonder subsidies en 5,6 jaar inclusief subsidies. 1
3 INHOUD 1 SAMENVATTING INLEIDING TECHNISCHE BESCHRIJVING VAN DE INSTALLATIE METINGEN EN REGISTRATIE VAN DE ENERGIESTROMEN TECHNISCHE EVALUATIE GRONDWATERSYSTEEM DEBIET LADEN / ONTLADEN ENERGIE LADEN / ONTLADEN VERBRUIKTE ENERGIE PRIMAIRE ENERGIEBESPARING EN CO 2 -REDUCTIE PRIMAIRE ENERGIEBESPARING CO2-REDUCTIE ECONOMISCHE EVALUATIE MENING VAN DE EIGENAAR BESLUIT BIJLAGE 1: SAMENVATTING RESULTATEN
4 2 INLEIDING Op de Technologiezone, een provinciaal bedrijventerrein voor technologiebedrijven in Geel, zijn onder andere het Technologiehuis, een incubator voor technologiebedrijven en eigendom van het Provinciebestuur Antwerpen, en CIPAL, een intercommunale voor overheidsinformatica, gevestigd. Zowel het Technologiehuis als CIPAL besloten ongeveer terzelfder tijd om uit te breiden. Gezien de twee bedrijven naast elkaar gelegen zijn (150 à 200 meter afstand), werd een samenwerkingsakkoord gesloten om samen één KWO-project te realiseren. De totale koudevraag werd geschat op 1,2 MW th. Het KWO-systeem is via een warmtewisselaar verbonden met een collector. Van hieruit worden in het totaal 4 gebouwen voorzien van koude. Zowel het Technologiehuis als CIPAL worden immers onderverdeeld in een bestaand en een nieuw gebouw. De koude wordt op verschillende manieren in de gebouwen gebracht: Technologiehuis bestaand: ventiloconvectoren (300 kw th ) Technologiehuis nieuw: luchtbehandelingskast (87 kw th ) en ventiloconvectoren (190 kw th ) CIPAL bestaand: luchtbehandelingskast (95 kw th ) CIPAL nieuw: luchtbehandelingskast (230 kw th ) en ventiloconvectoren (250 kw th ) Uit energetisch oogpunt is het wenselijk de in de zomer opgeslagen warmte in de winter te benutten. Dit is mogelijk door met de luchtbehandelingskasten koude te laden. Echter, de totale koudevraag ten opzichte van de hoeveelheid koude die met de luchtbehandelingkasten kan worden geladen, is dermate groot dat het energetische voordeel verwaarloosbaar is. Hierdoor is ook de financiële besparing klein, zeker ten opzichte van de relatief hoge investering. Om die reden is dan ook geopteerd om de koude bron te laden door gebruik te maken van een koeltoren. De verwarming van de gebouwen gebeurt met verschillende ketels. Deze warmteproductie wordt niet opgemeten gezien het KWO-systeem dus geen aandeel heeft in de warmtevraag van dit gebouw. De oorspronkelijke investeringskost (inschrijvingsprijs) voor KWO bedroeg ,52. Het Technologiehuis en CIPAL hebben een subsidie van 35% op het verschil tussen de referentie-installatie (koelmachines), zijnde , en de totale kostprijs KWO inclusief studies en engineering, zijnde , bekomen. VITO voerde in opdracht van de toemalige Afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie (ANRE) van de Vlaamse Gemeenschap (nu Vlaams Energie Agentschap) een evaluatie van dit demonstratieproject uit. Het demonstratieproject werd goedgekeurd in Bedoeling was te starten met de metingen in het najaar 2001 (voorlopige oplevering installatie). Echter pas vanaf februari 2003 was er de mogelijkheid om de juiste datagegevens uit het registratiesysteem te halen. Dit rapport handelt dan ook over de periode 01/02/ /02/
5 Gedurende een meetperiode van drie jaar werden de energiestromen opgemeten en geregistreerd. Op basis van deze gegevens werden de technische prestaties van de technologie, de bereikte energiebesparing, de vermindering van de CO 2 -emissie en de rentabiliteit geëvalueerd. 4
6 3 TECHNISCHE BESCHRIJVING VAN DE INSTALLATIE Een principeschema van de installatie wordt weergegeven in Figuur 1. Het grondwatersysteem wordt geregeld door middel van een eigen Centrale Verwerkings Eenheid (CVE), geplaatst in de technische ruimte. Deze CVE is softwarematig, via een netwerkkabel, verbonden met het Gebouw Beheer Systeem (GBS) van de beide bedrijven. De koudeopslag kent twee hoofdbedrijfssituaties, te weten: - laden in de winter; - ontladen in de zomer. Laden De koude benodigd voor het laden wordt onttrokken aan de buitenlucht door middel van een koeltoren. Het koeltorencircuit is via een warmtewisselaar verbonden met het grondwatercircuit. De koeltoren wordt in werking gesteld op het moment dat de buitentemperatuur onder 6 C zakt. Het grondwaterdebiet wordt afhankelijk van de buitenluchtcondities geregeld tussen 35 en 50 m³/uur. Het koeltorencircuit heeft een vast debiet van 50 m³/uur. Het grondwatersysteem gaat in de procedure stop laden indien de buitentemperatuur terug boven 6 C stijgt. Een bijzondere status hier is de status auto-laden en koelen. Deze status komt in indien EN de buitentemperatuur minder is dan 6 C EN er is een koudevraag. Het water uit de warme bron passeert eerst de warmtewisselaar met de koeltoren en wordt vervolgens over de warmtewisselaar van het gebouwcircuit gestuurd. Het (nog steeds koude) water wordt vervolgens in de koude bron geïnjecteerd. Deze status was nodig omdat ook tijdens de winterperiode bv. in het auditorium een zekere (meestal beperkte) koeling kan gevraagd worden. Ontladen Indien in één van de gebouwen koude wordt gevraagd en de buitentemperatuur is te hoog om te laden, wordt overgegaan op de status ontladen. Het grondwater wordt uit de koude bron onttrokken met een maximaal debiet van 124 m³/h. Na afgifte van de koude aan de warmtewisselaars wordt het grondwater in de warme bron geïnfiltreerd. 5
7 Het debiet van het grondwatersysteem wordt 1:1 geregeld op basis van de door de CVE gesommeerde gewenste debieten in de verschillende gebouwen (in functie van de koudevraag). 6
8 Figuur 1: schematische voorstelling van de installatie 7
9 4 METINGEN EN REGISTRATIE VAN DE ENERGIESTROMEN Voor de energieregistratie van dit demonstratieproject werden onderstaande meters voorzien. Parameter Meter Eenheid energie laden caloriemeter MWh energie ontladen caloriemeter MWh energie deel Cipal caloriemeter MWh grondwaterverplaatsing ontladen debietmeter 100 m³ grondwaterverplaatsing laden debietmeter 100 m³ temperatuur warme bron temperatuursensor C temperatuur koude bron temperatuursensor C elektriciteitsverbruik KWO elektriciteitsmeter kwh temperatuur naar koeltoren temperatuursensor C temperatuur van koeltoren temperatuursensor C gemiddelde buitentemperatuur temperatuursensor C De meters werden allen voorzien in het project. De gegevens werden via mail doorgestuurd naar VITO. Ogenblikkelijke waardes van temperatuur, druk en debiet werden uurlijks gelogd. De energie- en watertellers werden door het GBS dagelijks opgeslagen. Tijdens de meetperiode zijn er wel enkele, meestal korte, periodes geweest waar de gegevens niet gelogd werden. Omdat de meeste berekeningen gebeuren aan de hand van de tellerstanden, en deze gewoon verder tellen ook al wordt er niet gelogd, zal dit weinig problemen opleveren voor de beoordeling van het project. 8
10 5 TECHNISCHE EVALUATIE Bij de toepassing van de KWO-technologie ligt de focus op koeling. Energieverslindende compressiekoeling wordt bij deze technologie zoveel mogelijk vervangen door energiezuinige koeling. Dit is mogelijk doordat grondwater van nature uit een temperatuur heeft van om en bij de 12 C en dat dit grondwater relatief makkelijk kan opgepompt worden voor energie-uitwisseling. Het gebruik (geen verbruik) van grondwater voor koeldoeleinden wordt ontladen genoemd. Grondwater wordt dan opgepompt uit de koude bron, en na warmtewisseling wordt de gebouwwarmte in de warme bron geïnjecteerd. Het systeem wordt aanzien als een gigantische koudebuffer, vandaar de termen laden en ontladen van koude. De resultaten beschreven in dit rapport hebben betrekking op de periode 01/02/2003 tot 01/02/ Grondwatersysteem In Figuur 2 wordt op uurbasis het gevraagde grondwaterdebiet en de buitentemperatuur weergegeven gedurende een volledig jaar (2004) , ,0 Grondwaterdebiet [m³/h] ,0 10,0 0,0 Buitentemperatuur [ C] ,0 0 1/01/ /01/2004 1/03/ /03/ /04/ /05/ /06/ /07/ /08/ /09/ /10/ /11/ ,0 Grondwaterdebiet Tbuiten Figuur 2: debiet en temperatuur gedurende 2004 Het primaire circuit van het koude-warmteopslagsysteem (grondwatercircuit) volgt nauwgezet de koudevraag van het gebouwcircuit. Er is dan ook duidelijk een verband te zien tussen de buitentemperatuur en het grondwaterdebiet. 9
11 Figuur 3 geeft het verloop weer van de brontemperaturen (warme en koude bron) gedurende Er is een duidelijke stijging van de koude brontemperatuur te merken tijdens de zomerperiode. De temperatuur loopt langzaam maar zeker op van ongeveer 8 C in april tot ongeveer 11,4 C eind september. Dit geeft aan dat op het einde van de koelperiode het grondwatersysteem nog steeds operationeel is en koude aanreikt onder de natuurlijke grondwatertemperatuur (zijnde 12 C). Tijdens de winterperiode wordt er warmte onttrokken van ± 13 C uit de warme bron om aan 8 C geïnjecteerd te worden in de koude bron. 25,0 20,0 Brontemperaturen [ C] 15,0 10,0 5,0 0,0 1/01/ /01/2004 1/03/ /03/ /04/ /05/ /06/ /07/ /08/ /09/ /10/ /11/2004 Tkoude bron Twarme bron Figuur 3: Evolutie van de brontemperatuur in 2004 Figuur 4 geeft een beeld van de energielevering door het KWO-systeem, ontlading van de koude bron enerzijds en laden van de koude bron anderzijds. Het vermogen wordt berekend uit de dagelijkse gegevens met een vooropgestelde draaitijd van 8 uur per dag. Het vermogen tijdens het ontladen is vrij klein in vergelijking met de ontwerpcondities van het systeem. Wanneer er ingezoomd wordt op het ontladen van koude over de meetperiode valt op dat het vermogen meestal tussen 200 en 300 kw ligt met enkele uitschieters tot 1 MW. De ontwerpcondities waren 1,15 MW koelvermogen, waardoor de KWO het merendeel van de draaitijd op een beperkt vermogen draait. Figuur 5 geeft een overzicht van het vermogen tijdens het ontladen gedurende de meetperiode (berekend uit uurlijkse gegevens). 10
12 Vermogen [kw] /01/04 31/01/04 1/03/04 31/03/04 30/04/04 30/05/04 29/06/04 29/07/04 28/08/04 27/09/04 27/10/04 26/11/04 26/12/04 Koude laden Koude ontladen Figuur 4: Thermische energie-overdracht naar grondwatersysteem (2004) Vermogen [kw] /02/03 1/05/03 1/08/03 1/11/03 1/02/04 1/05/04 1/08/04 1/11/04 1/02/05 1/05/05 1/08/05 1/11/05 Vermogen ontladen Figuur 5: Vermogen bij ontladen gedurende de meetperiode 11
13 Figuur 6 toont de duurcurve van het vermogen van het grondwatersysteem bij laden en ontladen van koude. Ook hier valt weer op dat het vermogen bij ontladen van koude grotendeels beperkt is tot minder dan 200kW Vermogen [kw] Uren Energie laden Energie ontladen Figuur 6: Duurcurve vermogen (over 3 jaar) 12
14 5.2 Debiet laden / ontladen Het debiet per maand (zowel laden als ontladen) over de meetperiode wordt weergegeven in Figuur 7. Gedurende de meetperiode van 3 jaar is in het totaal m³ geladen en m³ ontladen. Figuur 8 geeft een overzicht van het debiet per jaar gedurende de meetperiode. Opgelet, dit zijn geen kalenderjaren maar zijn als volgt verdeeld: 2003 = 01/02/ /01/2004, 2004 = 01/02/ /01/2005, 2005 = 01/02/ /01/2006. Het verpompte debiet tijdens het ontladen is steeds groter dan tijdens het laden behalve tijdens In Figuur 7 valt dezelfde trend waar te nemen. Tijdens de zomer van 2005 is er minder koudevraag (productie) geweest dan tijdens de vorige zomers. Tevens is er in 2005 meer water verpompt voor koude te laden dan tijdens de overige winterperiodes Debiet [m³] feb/03 mrt/03 apr/03 mei/03 jun/03 jul/03 aug/03 sep/03 okt/03 nov/03 dec/03 jan/04 feb/04 mrt/04 apr/04 mei/04 jun/04 jul/04 aug/04 sep/04 okt/04 nov/04 dec/04 jan/05 feb/05 mrt/05 apr/05 mei/05 jun/05 jul/05 aug/05 sep/05 okt/05 nov/05 dec/05 jan/06 Debiet laden Debiet ontladen Figuur 7: Totale debiet laden en ontladen per maand gedurende de meetperiode 13
15 Debiet [m³] ' 2004' 2005' Debiet laden Debiet ontladen Figuur 8: Totale debiet laden en ontladen per jaar gedurende de meetperiode 14
16 5.3 Energie laden / ontladen De hoeveelheden thermische energie per maand, die geleverd zijn door de KWO over de meetperiode, zijn weergegeven in Figuur Energie [MWh] feb/03 mrt/03 apr/03 mei/03 jun/03 jul/03 aug/03 sep/03 okt/03 nov/03 dec/03 jan/04 feb/04 mrt/04 apr/04 mei/04 jun/04 jul/04 aug/04 sep/04 okt/04 nov/04 dec/04 jan/05 feb/05 mrt/05 apr/05 mei/05 jun/05 jul/05 aug/05 sep/05 okt/05 nov/05 dec/05 jan/06 Energie laden Energie ontladen Figuur 9: Geleverde energie tijdens laden/ontladen over de meetperiode Tijdens de totale meetperiode is er in het totaal 878 MWh th koude geladen en 497 MWh th ontladen. Wanneer de warmtebalans bekeken wordt over de verschillende zomer- en winterperiodes kan er besloten worden dat er gedurende de meetperiode steeds meer koude geladen wordt tijdens de winterperiode dan dat er koude wordt onttrokken gedurende de volgende zomerperiode. Tabel 1 geeft een overzicht van de warmtebalans over de verschillende seizoenen (winter/zomer). De winter van 2006 is nog niet volledig omdat de gegevens vanaf februari 2006 ontbreken in dit rapport. 15
17 In Figuur 10 wordt de warmtebalans over de meetperiode weergegeven per zomer- en winterperiode voor 2003, 2004 en Warmtebalans per seizoen Koude laden [MWh] Koude ontladen [MWh] Winter Zomer Winter Zomer Winter Zomer Winter Tabel 1: Warmtebalans zomer-/winterperiodes energie [MWh] ' 2004' 2005' Koude ontladen (zomerperiode) koude laden (winterperiode) Figuur 10: Warmtebalans zomer- / winterperiodes over de meetperiode De hoeveelheid koude die ontladen wordt is minder dan verwacht enerzijds door het beperkte vermogen tijdens het ontladen en anderzijds doordat de installatie vrij frequent in storing staat door een nog niet optimale instelling van de regeling. Figuur 11 geeft een overzicht van hoe vaak de procedure noodstop aan staat gedurende de meetperiode. 16
18 1/02/03 1/05/03 1/08/03 1/11/03 1/02/04 1/05/04 1/08/04 1/11/04 1/02/05 1/05/05 1/08/05 1/11/05 Noodstop aan/uit Procedure Noodstop aan Figuur 11: Noodstop procedure aan/uit gedurende de meetperiode Een tweede opmerking die kan gemaakt worden is dat de hoeveelheid koude die wordt ontladen kleiner is dan de hoeveelheid koude die wordt geladen. Nochtans is in paragraaf 5.2 gebleken dat er meer debiet verpompt wordt tijdens het ontladen dan tijdens het laden. Dit is te wijten aan het kleinere temperatuursverschil tijdens het ontladen. Figuur 12 geeft een overzicht van het temperatuursverschil tussen de koude en de warme bron tijdens het laden en het ontladen. Er valt op te merken dat in 2003 het temperatuursverschil tijdens het ontladen vrij klein was, ongeveer 2 C, terwijl het bij het laden ongeveer 5 C was. In 2004 was dit al veel beter en werd er ontladen met een temperatuursverschil van 3 à 4 C. Over de totale meetperiode werd er koude geladen met een gemiddeld temperatuursverschil van 5,0 C en ontladen met een gemiddeld temperatuursverschil van 2,8 C. 17
19 8 7 Temperatuursverschil koude bron-warme bron /02/2003 1/03/2003 1/04/2003 1/05/2003 1/06/2003 1/07/2003 1/08/2003 1/09/2003 1/10/2003 1/11/2003 1/12/2003 1/01/2004 1/02/2004 1/03/2004 1/04/2004 1/05/2004 1/06/2004 1/07/2004 1/08/2004 1/09/2004 1/10/2004 1/11/2004 1/12/2004 1/01/2005 delta T bij ontladen delta T bij laden Figuur 12: Delta T (koude bron - warme bron) tijdens 2003 en
20 5.4 Verbruikte energie Figuur 13 geeft het elektriciteitsverbruik voor het KWO-systeem weer gedurende de meetperiode Elektrische energie [kwh] feb/03 mrt/03 apr/03 mei/03 jun/03 jul/03 aug/03 sep/03 okt/03 nov/03 dec/03 jan/04 feb/04 mrt/04 apr/04 mei/04 jun/04 jul/04 aug/04 sep/04 okt/04 nov/04 dec/04 jan/05 feb/05 mrt/05 apr/05 mei/05 jun/05 jul/05 aug/05 sep/05 okt/05 nov/05 dec/05 jan/06 Elektrische energie laden Elektrische energie ontladen Figuur 13: Elektriciteitsverbruik van KWO gedurende de meetperiode Over de totale meetperiode is er een totaal van 54,5 MWh e elektrische energie verbruikt door de bronpompen. Laden nam hiervan 43,8 MWh e voor zijn rekening, terwijl het ontladen 10,8 MWh e verbruikte. Voor het leveren van 497 MWh th koude was dus 54,5 MWh e elektrische energie vereist. In termen van een koelmachine komt dit neer op een SPF van 9. Deze is relatief laag omdat in dit project geen gebruik wordt gemaakt van de warmte die vrijkomt bij het laden van koude. Hiervoor wordt een koeltoren ingezet die natuurlijk ook zijn elektrisch verbruik heeft. Wanneer enkel het elektriciteitsverbruik tijdens het ontladen wordt bekeken bedraagt de SPF
21 6 PRIMAIRE ENERGIEBESPARING EN CO 2 -REDUCTIE 6.1 Primaire energiebesparing Om de primaire energiebesparing te kunnen bepalen, is het nodig om de KWO-installatie te vergelijken met een referentie-installatie. Hiervoor wordt vergeleken met een klassieke watergekoelde koelmachine met een SPF van 3,5. Voor de omrekening naar primaire energie wordt gerekend met een rendement van de elektriciteitscentrale van 44 %. KWO (installatie Technologiehuis Cipal) KM (referentie-installatie) Elektriciteitsverbruik 54,5 MWh e 142 MWh e Primair elektrisch energieverbruik 124 MWh prim 323 MWh prim Totaal primair energieverbruik 446 GJ GJ Reductie primaire energie GJ Besparing - 62 % Tabel 2: Primaire energiebesparing over de meetperiode Door toepassing van de KWO-techniek werd er 716 GJ minder primaire energie verbruikt gedurende de meetperiode van drie jaar. Dit komt overeen met een jaarlijkse besparing van ongeveer 239 GJ of 62% t.o.v. de referentie-installatie. Tabel 2 geeft een overzicht van het energieverbruik. 6.2 CO2-reductie Voor de bepaling van de CO 2 -emissie wordt uitgegaan van een uitstoot van 624 g CO 2 per kwh e. Onderstaande tabel geeft een totaal-overzicht na drie jaar werking. KWO (installatie Technologiehuis Cipal ) KM (referentie-installatie) Elektriciteitsverbruik 54,5 MWh e 142 MWh e CO 2 -uitstoot 34 ton CO 2 89 ton CO 2 CO 2 -reductie - 55 ton CO 2 Besparing - 62 % Tabel 3: CO 2 -reductie tijdens de meetperiode Tabel 3 geeft een overzicht van de CO 2 -emissie over de meetperiode. Door toepassing van de KWO-techniek werd de CO 2 -emissie met 55 ton verminderd over de voorbije 3 jaar. Op jaarbasis geeft dit een reductie van ongeveer ruim 18 ton of 62 %. 20
22 7 ECONOMISCHE EVALUATIE In het kader van de bevordering van nieuwe energietechnologieën heeft de Vlaamse overheid een subsidie toegekend van 35% van de meerkosten van de koude-warmteopslag (KWO) installatie bij Technologiehuis-Cipal te Geel. De totale investeringskost voor de KWO-installatie bedroeg De meerkosten van de KWO t.o.v. een traditionele koelmachine bedroegen Technologiehuis heeft een subsidie van 35% zijnde bekomen. De energiebesparing wordt bepaald door de KWO te vergelijken met mechanische koeling via een koelmachine. Voor de klassieke koelmachine is een investering voorzien van (Vermogen kw th ). Voor de elektriciteitsprijs wordt 6,45 ceuro/kwh e gebruikt. Enkel de vaste term en de variabele kosten elektriciteit worden in rekening gebracht. Alle vermelde bedragen zijn exclusief BTW. Bij de evaluatie is er rekening gehouden met een vermeden onderhoudskost, geschat op /jaar, en een vermeden vermogenvergoeding van /jaar. Tabel 4 toont de economische evaluatie van het project. Investeringen ( ) KWO-installatie Totaal Vermeden investering koelmachine ( ) Subsidie Energiebesparing ( /jaar) Elektriciteitsbesparing Subtotaal Vermeden onderhoudskost en vermogenvergoeding ( /jaar) Totaal Terugverdientijd van de meerinvestering 8,6 (exclusief subsidie) (jaar) Terugverdientijdvan de meerinvestering 5,6 (inclusief subsidie) (jaar) Tabel 4: Economische evaluatie demonstratieproject bij Technologiehuis-Cipal, Geel Door toepassing van deze energiezuinige technieken wordt een elektriciteitsbesparing van 29,.2 MWh/jaar of /jaar gerealiseerd. Samen met de vermeden onderhoudskost en vermogenvergoeding geeft dit een besparing van /jaar. Wanneer de terugverdientijd van de meerinvestering berekend wordt, bedraagt deze 8,6 jaar zonder subsidie. Indien de subsidie mee in rekening wordt gebracht, dan bedraagt de terugverdientijd 5,6 jaar. 21
23 8 MENING VAN DE EIGENAAR Situering van het project Het project KWO Technologiehuis Cipal werd gerealiseerd in opdracht van het provinciebestuur Antwerpen en de intercommunale Cipal. Het Technologiehuis is een incubatiegebouw van de provincie Antwerpen op de Technologiezone in Geel en huisvest startende technologiebedrijven. Op dezelfde zone bevindt zich Cipal een bedrijf dat informaticatoepassingen ontwikkeld voor lokale besturen en overheden. Toen beide partijen in 2000 uitbreidingsplannen hadden werd besloten om voor de koeling van bestaande en nieuw op te richten gebouwen gebruik te maken van KWO. Historiek van het project Na een haalbaarheidsstudie door VITO waarin duidelijk de energetische en economische voordelen van een KWO-installatie tov klassiek koelmachines naar boven kwamen werd de engineeringstudie uitgevoerd door VITO in samenwerking met IF Flanders. Op de openbare aanbesteding tekende slechts één inschrijver in, Smet GWT uit Dessel, die dan ook de installatie uitvoerde. Evaluatie De globale evaluatie is positief en de installatie werkt naar behoren. Hieronder geven we enkele van onze ervaringen mee. Met betrekking tot het ontwerp Dimensionering gebouwzijdig : rekening houden met de lagere koelwatertemperaturen Laden en ontladen tegelijkertijd moest mogelijk zijn en is ook gerealiseerd 2 verschillende gebruikers met eigen / verschillend koelbehoeftenpatroon Cipal : vrij klassiek Technologiehuis : onregelmatiger werkuren en soms (bv zaterdag) geringe bezetting owv één bedrijf dat zaterdag en in ploegen werkt Vergeet passieve maatregelen niet! Voorkomen is beter dan genezen Met betrekking tot ingebruikname: Regeltechnische optimalisatie noodzakelijk Gebouwzijdig KWO-kant Afstemming van beide 22
24 Werking deelsystemen (bv koeltorten en grondwatercircuit) vergt optimalisatie en afstemming 2 werkingsseizoenen (zomer / winter) : werkingsjaar nodig om een en ander fijn te tunen Ervaringen gebruik Koelcapaciteit voldoende en efficiënt Beperkt toezicht en onderhoud nodig Beheerder Spuien bronnen Metingen en analyses voor milieuvergunning gebruik grondwater Installateur Preventief koeltoren, waterbehandeling en bronnen Energie- en milieuvriendelijk Ervaringen economie: de besparingen en terugverdientijden vermeld in het rapport moeten geïnterpreteerd worden rekening houdend met: Investeringen nu waarschijnlijk lager Was +/- pilootinstallatie Maar 1 inschrijver op aanbesteding door provincie Installatie wat overbemeten Extra investering door 2 gebruikers op 300 m van elkaar Extra investering door 2 verschillende gebouwenbeheerssystemen Meetperiode omvat ook periode van optimalisering regeling Nu betere regeling oa groter temperatuursval over warmtewisselaar Rekening houden met specifieke bezetting van Technologiehuis, soms kleine bezetting maar toch koeling nodig. Besluit Nu tevreden gebruiker Aanvang wat moeilijker en moeizamer dan verwacht Overtuigd van de mogelijkheden en economische en ecologische meerwaarde Voor ons nieuw gebouw (milieu-incubator) : K30 + KWO + warmtepomp + betonkernactivering Erik Degroof Innotek Voor Cipal en provinciebestuur Antwerpen 23
25 9 BESLUIT Het toepassen van de koude-warmteopslagtechniek (KWO) leidt bij Technologiehuis-Cipal tot volgende besluiten (evaluatie over 3 jaar, 02/2003 t.e.m. 01/2006): Over de ganse periode was er een totale koelvraag van 497 MWh; In totaal werd m 3 grondwater verplaatst van de koude naar de warme bron (ontladen); In totaal werd m 3 grondwater verplaatst van de warme naar de koude bron (laden); Toepassing van KWO gaf een totale jaarlijkse reductie van het primair energieverbruik met 239 GJ; Vertaald naar de CO 2 -uitstoot betekent dit een reductie met ruim 18 ton per jaar; Globaal betekent dit een besparing van 62 % op het primair energieverbruik en een CO 2 reductie van 62 %; Over de volledige meetperiode is er een energiebesparing gerealiseerd. De installatie biedt de koude aan met een hoog rendement (SPF = 9 versus SPF = 3,5 voor klassieke koelmachine). Het toepassen van koude-warmteopslagtechniek brengt ook een zekere meerkost met zich mee. Deze meerkost kan echter terug verdiend worden door vermeden energiekosten enerzijds en de vermeden onderhoudskosten en vermogenvergoeding van een klassieke koelmachine anderzijds. Wanneer dit alles in rekening wordt gebracht, wordt er een terugverdientijd van 8,6 jaar zonder subsidies, en 5,6 jaar inclusief subsidies gehaald. 24
26 BIJLAGE 1: SAMENVATTING RESULTATEN Maand Debiet laden Debiet ontladen Energie laden Energie ontladen El. energie laden El. energie ontladen [m³] [m³] [MWh] [MWh] [kwh] [kwh] feb/ mrt/ apr/ mei/ jun/ jul/ aug/ sep/ okt/ nov/ dec/ jan/ feb/ mrt/ apr/ mei/ jun/ jul/ aug/ sep/ okt/ nov/ dec/ jan/ feb/ mrt/ apr/ mei/ jun/ jul/ aug/ sep/ okt/ nov/ dec/ jan/ Totaal
Algemene verspreiding. contractnr.051988 ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT. KWO bij ETAP te Malle. Eindrapport. N.Robeyn en J. Van Bael
Algemene verspreiding contractnr.051988 ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT KWO bij ETAP te Malle Eindrapport N.Robeyn en J. Van Bael Studie uitgevoerd in opdracht van ANRE 2006/ETE/R/ VITO Maart 2006 1 SAMENVATTING
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: KOUDE/WARMTEOPSLAG KAZERNE BLAIRON, TURNHOUT. Eindrapport
Beperkte verspreiding (contractnr. ) ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: KOUDE/WARMTEOPSLAG KAZERNE BLAIRON, TURNHOUT Eindrapport B.Aerts, J. Desmedt en J. Van Bael Studie uitgevoerd in opdracht van ANRE 29/ETE/R/..
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: INDIRECT KOELSYSTEEM MET FLO-ICE SLAGERIJ VAN HOOF IN MOL
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: INDIRECT KOELSYSTEEM MET FLO-ICE SLAGERIJ VAN HOOF IN MOL Eindrapport J. Van Bael VITO December 1997 SAMENVATTING In het kader van de bevordering van nieuwe energietechnologieën
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: WKK BIJ INVRIESBEDRIJF D'ARTA, ARDOOIE
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: WKK BIJ INVRIESBEDRIJF D'ARTA, ARDOOIE Eindrapport J. Van Bael VITO Oktober 1996 SAMENVATTING In het kader van de bevordering van nieuwe energietechnologieën (KB van 1983) heeft
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: WKK BIJ ANODISERINGSBEDRIJF ANALU, MACHELEN
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: WKK BIJ ANODISERINGSBEDRIJF ANALU, MACHELEN Eindrapport J. Van Bael, W. Luyckx, J. Stroobants, T. Daems, J. Cools VITO Augustus 1998 SAMENVATTING In het kader van de bevordering
Nadere informatieANRE DEMONSTRATIEPROJECT WKK IN TANKREINIGINGSINSTALLATIE HOYER, ANTWERPEN. Eindrapport. Wim Luyckx en Johan Van Bael
ANRE DEMONSTRATIEPROJECT WKK IN TANKREINIGINGSINSTALLATIE HOYER, ANTWERPEN Eindrapport Wim Luyckx en Johan Van Bael Vito Juli 2001 2 SAMENVATTING Hoyer België maakt deel uit van de Hoyer groep, gespecialiseerd
Nadere informatieToepassing open bronsysteem voor Leefmilieu Brussel op Site Tour & Taxis. S. Verheyen Smet GWT H. Hoes Terra Energy
Toepassing open bronsysteem voor Leefmilieu Brussel op Site Tour & Taxis S. Verheyen Smet GWT H. Hoes Terra Energy Leefmilieu Brussel Leefmilieu Brussel Leefmilieu Brussel Leefmilieu Brussel optimaal klimaat
Nadere informatieDemoproject: De Wending, meetresultaten
Demoproject: De Wending, meetresultaten Auteurs: K. Allaerts Datum: 20/01/2015 Deze studie werd uitgevoerd in het kader van het IWT-VIS traject Smart Geotherm (2011-2017) Eindverslag De Wending v2 1 1
Nadere informatieNaar de bron van de warmtepomp
C on d e ns o r Ve r d am p e r Studienamiddag : Introductie tot alternatieve en duurzame energieopwekking voor KMO s Energik Voka Mechelen 7 juni 2007 Naar de bron van de warmtepomp H.Hoes 1 Naar de bron
Nadere informatieKoelen en verwarmen: de bodem als energiebron
Jaarlijkse Informatievergadering Particulier Historisch Patrimonium 14 juni 2008, Kasteel van Hex te Heers Koelen en verwarmen: de bodem als energiebron J. Van Bael 1 Koelen en verwarmen : de bodem als
Nadere informatieMIP2 Groene Datacenters
Gebruik van omgevingskoude Concept Gemiddelde buitentemperatuur = ca 10 C Gemiddelde binnentemperatuur = 22 tot 34 C Afhankelijk van concept binnen in het DC Afhankelijk van het gekozen koelsysteem Afhankelijk
Nadere informatieAnalyse energieverbruik
Analyse energieverbruik International School of Amsterdam (ISA) Jan 217 24-1-217 J.A. Meerkerk Advies Tel. 6-53319418 j.a.meerkerk@online.nl 1 Inhoudsopgave 1 ENERGIEVERBRUIK... 3 2 GASVERBRUIK... 4 3
Nadere informatieDonderdag 28-jan 6:30 8:27 11:54 12:54 15:34 17:23 19:20
Januari 2016 Vrijdag 1-jan 6:44 8:50 11:41 12:44 14:55 16:41 18:45 Zaterdag 2-jan 6:44 8:50 11:41 12:45 14:56 16:42 18:46 Zondag 3-jan 6:44 8:50 11:42 12:45 14:57 16:43 18:47 Maandag 4-jan 6:44 8:49 11:42
Nadere informatieMeer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp
Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT DOMPELBRANDER MET BIOGAS BIJ DIEPVRIESGROENTENBEDRIJF D ARTA, ARDOOIE
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT DOMPELBRANDER MET BIOGAS BIJ DIEPVRIESGROENTENBEDRIJF D ARTA, ARDOOIE Eindrapport J. Van Bael en T. Daems Vito November 2001 3 SAMENVATTING In het kader van de bevordering van
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT WKK BIJ PSG SENTINEL, WELLEN
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT WKK BIJ PSG SENTINEL, WELLEN Eindrapport J. Desmedt, W. Luyckx en J. Cools Vito Juli 1999 2 SAMENVATTING In het kader van de bevordering van nieuwe energietechnologieën (KB van
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT ROOKGASWASSING UITLAATGASSEN WKK BIJ TUINBOUWBEDRIJF SCHEERS, KONTICH
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT ROOKGASWASSING UITLAATGASSEN WKK BIJ TUINBOUWBEDRIJF SCHEERS, KONTICH Eindrapport J. Van Bael, W. Luyckx, J. Stroobants en J. Cools VITO September 1999 2 SAMENVATTING In het kader
Nadere informatieGeniet van de DHP-AQ, de stilste en energiezuinigste lucht/water-warmtepomp ooit Zekerheid, comfort en energiebesparing in elk seizoen
MAKING MODERN LIVING POSSIBLE Geniet van de DHP-AQ, de stilste en energiezuinigste lucht/water-warmtepomp ooit Zekerheid, comfort en energiebesparing in elk seizoen kleincomforttechniek.nl Danfoss warmtepomptechnologie:
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: ZONNEDAKSYSTEEM BIJ ZAADVERWERKINGSBEDRIJF DASO, BRUGGE
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: ZONNEDAKSYSTEEM BIJ ZAADVERWERKINGSBEDRIJF DASO, BRUGGE Eindrapport J. Van Bael, J. Stroobants en T. Daems VITO Juni 1999 2 SAMENVATTING In het kader van de bevordering van nieuwe
Nadere informatieAantal warmtekrachtcertificaten verkocht aan minimumsteun
Statistieken Laatste aanpassing Aantal warmtekrachtcertificaten verkocht aan minimumsteun Dit document bevat gegevens betreffende de aantallen warmtekrachtcertificaten die aan netbeheerders werden verkocht
Nadere informatieOndergrondse koude/warmte-opslag in het Sint Elisabethziekenhuis
Ondergrondse koude/warmte-opslag in het Sint Elisabethziekenhuis Gerrit Draelants Raf Schildermans Overzicht presentatie 1 Overzicht presentatie Milieuvergunningsaanvraag + interactie Onderscheiden verantwoordelijkheden
Nadere informatieGeniet van de DHP-AQ, de stilste en energiezuinigste lucht/water-warmtepomp ooit
Geniet van de DHP-AQ, de stilste en energiezuinigste lucht/water-warmtepomp ooit Zekerheid, comfort en energiebesparing in elk seizoen. www.danfoss.com Danfoss warmtepomptechnologie: duurzaam, energiezuinig
Nadere informatieOptimale prijs/ prestatie energieopslagsystemen
Meer doen met minder Optimale prijs/ prestatie energieopslagsystemen Met steun van de NOVEM is er een onderzoek gedaan ter verbetering van de prijs/prestatie van energieopslagsystemen. De investeringen
Nadere informatieMonitoring en simulatie van een GEOTABS kantoorgebouw nabij Brussel: doorgedreven opvolging bevestigt en verbetert de verwachte performantie
Monitoring en simulatie van een GEOTABS kantoorgebouw nabij Brussel: doorgedreven opvolging bevestigt en verbetert de verwachte performantie Wim Boydens, Boydens engineering Het GEOTABS concept Gebruik
Nadere informatieKoude- en Warmte Opslag. 29 september 2010 Door: Bert Bekkers
Koude- en Warmte Opslag 29 september 2010 Door: Bert Bekkers Inhoudsopgave 1. Over Hydreco 2. Het KWO-systeem 3. Referenties 4. Gebiedsgerichte integrale aanpak 5. Exploitatie 6. Ervaringen/bevindingen
Nadere informatieDE RYCK Klima. 1 kw primaire energie 2,25 kw warmte. ŋ verlies op motor 10% netto vermogen op WP 34% geeft warmte afvoer verwarmingscircuit
DE RYCK Klima LUWAGAM : pomp lucht-water aangedreven met gasmotor PAUL DE RYCK Werking op laag niveau (buitenlucht min. 0 C) omzetten naar warmte op hoog niveau (buiswater max. 50 C) Serreverwarming buis
Nadere informatieHet Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis Deel 2 : energiemonitoring
Het Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis 2011-2012. Deel 2 : energiemonitoring Het Nieuwe Telen Amaryllis : Deel 2 Energiemonitoring projectnummer 1400007415 Januari 2013 Energiemonitoring Plantmonitoring
Nadere informatieFunctioneren van WKO installaties
Functioneren van WKO installaties Het belang van goed beheer Klaasjan van der Maas Unica Ecopower Arjan van Bon Royal HaskoningDHV Vragen 1. Hoe ziet de nieuwe wetgeving en certificering eruit? 2. Hoe
Nadere informatieAdvies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling
Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Een warmtepomp genereert op een efficiënte manier warmte om uw huis comfortabel te verwarmen of van warm water te voorzien. Warmtepompen hebben
Nadere informatie2 Globale opbouw van een bodemenergiesysteem
NOTITIE Project SPF bodemenergie Datum 11 juli 2013 Onderwerp SPF registratie en rapportage Status definitief Auteur Ing. A.M. de Vries Co-lezer Ir. J.J. Buitenhuis 13101 685094 ing. A.M. de Vries 1 Inleiding
Nadere informatienergiebesparing in de ICT
nergiebesparing in de ICT Een koud kunstje? 10 April Green IT Energy Solutions Niels Sijpheer 3671 Meter (Q=m.g.h) 100 kg massa en 1 kwh arbeid: Hoe hoog kom ik? A Minder dan100 meter B Tussen 100 en 1000
Nadere informatieDE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN
1. CONTEXT Infofiche Energie DE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt de productie van groene stroom afkomstig van hernieuwbare energiebronnen of warmtekrachtkoppeling
Nadere informatie11/09/2012 CASE 1. kantoor GRONTMIJ - situering - Mechelen
CASE 1 kantoor GRONTMIJ - situering - Mechelen 1 kantoor GRONTMIJ randvoorwaarden gebouw Grondige renovatie kantoor, vernieuwbouw!!! Conditionering: Betonkernactivering (50% GLV, 100% 1 ste en 2 de verdiep)
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP: ONTWERP HERFST 2018 Dimensionering en integratie van geothermische warmtepompinstallaties Hans HOES 2 INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE ZINVOL TOEPASSEN VAN GEOTHERMISCHE
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP: ONTWERP HERFST 2017 Dimensionering en integratie van geothermische warmtepompinstallaties Hans HOES 2 INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE ZINVOL TOEPASSEN VAN GEOTHERMISCHE
Nadere informatieOpen en gesloten WKO systemen. Open systemen
Open en gesloten WKO systemen Open systemen Een kenmerk van open systemen is dat er grondwater onttrokken en geïnfiltreerd wordt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen doubletsystemen, monobronsystemen
Nadere informatieCasestudie: Stebo, Genk
Casestudie: Stebo, Genk Datum: 18/12/2015 Deze studie werd uitgevoerd in het kader van het IWT-VIS traject Smart Geotherm (2011-2017) Eindrapport Stebo 1 1 Omschrijving Dit document kadert in het IWT VIS
Nadere informatieROL VAN INSTALLATIETECHNIEKEN EN IMPACT OP UW ONTWERP. Dirk Saelens. Afdeling Bouwfysica, Departement Burgerlijke Bouwkunde, K.U.
NAV STUDIENAMIDDAG MASSIEF PASSIEFBOUW IN DE PRAKTIJK: AANPAK VAN ONTWERP TOT REALISATIE NAAR EEN PASSIEVE WONING OP BASIS VAN TRADITIONELE BOUWMETHODES ROL VAN INSTALLATIETECHNIEKEN EN IMPACT OP UW ONTWERP
Nadere informatieVoorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII
Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Stichting Spaarnesant 04 februari 2014 9X3803 Entrada 301 Postbus 94241 1090 GE Amsterdam +31 20 569 77 00 Telefoon 020-5697701 Fax info@amsterdam.royalhaskoning.com
Nadere informatieECN-RX--05-116 MICRO-WARMTEKRACHT: Hoe magisch is de Toverketel? G.J. Ruijg. ECN colloquium 2 mei 2005
ECN-RX--05-116 MICRO-WARMTEKRACHT: Hoe magisch is de Toverketel? G.J. Ruijg ECN colloquium 2 mei 2005 MEI 2005 Micro-Warmtekracht: Hoe magisch is de Toverketel? ECN colloquium 2 mei 2005 Gerrit Jan Ruijg
Nadere informatieAll-electric, al achterhaald voordat we begonnen zijn?
All-electric, al achterhaald voordat we begonnen zijn? 2050 alles duurzaam Ing. Marco J. Bijkerk Manager innovative technologies New Business Development Remeha 17-3-2016 remeha.nl ALL GAS Groen Gas ALL
Nadere informatieDeerns ketenanalyse downstream van een van de twee meeste materiele emissies
Deerns ketenanalyse downstream van een van de twee meeste materiele emissies 2013 Inleiding In het kader van de CO 2 prestatieladder is een ketenanalyse uitgevoerd naar de CO 2 productie door verwarming
Nadere informatieTelen in een gesloten tuinbouwkas; praktijkexperiment bij PPO (Naaldwijk) januari - december aanvulling op de eindrapportage
Telen in een gesloten tuinbouwkas; praktijkexperiment bij PPO (Naaldwijk) januari - december 2002 aanvulling op de eindrapportage Utrecht, 21 juli 2006 Ir. J.M. Warmerdam Dr. J.J.G. Opdam Inhoudsopgave
Nadere informatieInfo sessie warmtepompen met bodem energie
Info sessie warmtepompen met bodem energie Waarom warmtepomp Werking warmtepomp Waarom hybride Werking hybride Leo Janssen TPA Vaillant T.b.v Omgevings Dienst Midden Holland November 2013 Waarom een warmtepomp?
Nadere informatieWavin Diensten BV. Energiebesparing. warmte-koudeopslag restwarmte. Door Thom Cremer Manager locatiebeheer Wavin Diensten B.V.
Wavin Diensten BV Energiebesparing warmte-koudeopslag restwarmte Door Thom Cremer Manager locatiebeheer Wavin Diensten B.V. Inhoud 2 Inhoud Wavin locatie algemeen Koude opslagsysteem Ombouw naar warmte-koude
Nadere informatieEco-line hoge-drukunit
Eco-line hoge-drukunit AT Cleaning systems heeft een hogedruk-unit ontwikkeld die werkt op batterijen/accu s. Wij hebben hiervoor gekozen omdat er alleen maar voordelen mee te behalen zijn. M.V.O. waar
Nadere informatieEvaluatie van ondiepe en diepe geothermie voor de Parkwijk in Turnhout
01/06/2012 Evaluatie van ondiepe en diepe geothermie voor de Parkwijk in Turnhout Geert Schoofs (DE ARK) en Ben Laenen (VITO) Situering Eigendom 245 won + 205 app Bouwjaren Parkwijk 24 1 24 83 235 27 32
Nadere informatieCommissioning: Een absolute aanrader!
Seminarie Duurzame Gebouwen Commissioning: Een absolute aanrader! 15 maart 2019 COMMISSIONING VAN ONTWERP TOT EXPLOITATIE Vergelijking van twee ervaringen van een studiebureau Dietrich SCHILDERMANS Ingenium
Nadere informatieHet energieverbruik van circulatiepompen voor de vloerverwarming
Het energieverbruik van circulatiepompen voor de vloerverwarming Opdrachtgever HIER Klimaatbureau Spark Strategy Consulting Oskar Krabbe Jort Rupert Ben Vermeer Probleemomschrijving Er zijn voor huishoudens
Nadere informatieAll-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2
All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 2050 alles duurzaam Ing. Marco J. Bijkerk Manager innovative technologies New Business Development Remeha 24-1-2017 remeha.nl ALL GAS Nul op de meter PV Groen Gas
Nadere informatieHybride warmtepompen. Wat, wanneer en hoe? Simon Tuitel, Product Manager Warmtepompen, Controls & connectivity
Hybride warmtepompen Wat, wanneer en hoe? Simon Tuitel, Product Manager Warmtepompen, Controls & connectivity Agenda Waarom Hybride en wat zijn de voordelen Wat is een Hybride systeem Voorbeeld berekening
Nadere informatieInformatie avond Streefverbruik. Jan Willems
Informatie avond Streefverbruik Jan Willems Agenda - Hoe meet je energiebesparing? - Wat is de definitie van een graaddag? - Wat zijn gewogen graaddagen? - Gemiddelde binnentemperatuur - Waar wordt in
Nadere informatiePrestaties WKO in de glastuinbouw. Ir. Charles Geelen & ir. Krijn Braber
Prestaties WKO in de glastuinbouw Ir. Charles Geelen & ir. Krijn Braber Doelstellingen Genereren van inzicht in de werkelijke prestaties en optredende problemen bij WKO systemen Identificeren van verbetermogelijkheden
Nadere informatieRapport. Opdrachtgever: Gemeente Mill en St. Hubert Postbus 10001 5430 CA Cuijk. Documentnummer: 20140075-R04. Projectnaam:
Adviseurs & Ingenieurs Opdrachtgever: Gemeente Mill en St. Hubert Postbus 10001 5430 CA Cuijk Documentnummer: 20140075-R04 Projectnaam: Gemeente Mill, onderzoek CV- en E- installatie. Datum: 9-12-2014
Nadere informatieDe geothermische warmtepomp biedt nieuwe uitdagingen H.Hoes, VITO
De geothermische warmtepomp biedt nieuwe uitdagingen H.Hoes, VITO 1 Condensor Verdamper De geothermische warmtepomp Geothermie, hernieuwbare energie Ondiepe geothermische technologieën Praktijkvoorbeelden
Nadere informatieInnovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen
Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen Programma Kosten doublet Warmte aardwarmte berekening Warmtebalans aardwarmte
Nadere informatieIng. Marco J. Bijkerk, Manager innovative technologies Business development Remeha NWE
Ing. Marco J. Bijkerk, Manager innovative technologies Business development Remeha NWE 2050 alles duurzaam CO 2 Brandstof gebruik en CO2 in centraal vermogen 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000
Nadere informatieSlimmemeterPortal.nl maandrapport
SlimmemeterPortal.nl maandrapport Hierbij ontvangt u uw maandrapport van juli 218. In dit overzicht vindt u uw energieverbruik ten opzichte van juni, een overzicht van de laatste 12 maanden, een vergelijking
Nadere informatieAfvalwater als warmtebron om proceswater op te warmen
Afvalwater als warmtebron om proceswater op te warmen Ir. Marc Feyten 30/03/2011 www.aaqua.be Onze referenties zijn onze visitekaartjes Blue -HEat Recovery Operation Duurzame valorisatie van laag-calorische
Nadere informatieHoeveel kost 1 ton stoom?
Hoeveel kost 1 ton stoom? ENERGIK 23 november 2011 Valérie de Groote, INDEA Voorstelling INDEA Bruikbaar energieadvies voor industriële bedrijven Audits / Haalbaarheidsstudies Wetgeving Begeleiding bij
Nadere informatieEnergieboekhouding BRISE. Thomas Deville. Facilitator Duurzame gebouwen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Energieboekhouding BRISE Thomas Deville Facilitator Duurzame gebouwen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Doelstelling(en) van de presentatie Het belang van de invoering van een energieboekhouding
Nadere informatieJos Van Steenwinkel. Bestuurder. IF Tech
Uw logo Jos Van Steenwinkel Bestuurder IF Tech Seizoensmatige energieopslag in bodem en grondwater inzicht in de werking & proactief beheer Inhoudstafel 1. Begrippen energieopslag en geothermie 2. Ondergrondse
Nadere informatieThemabijeenkomst BodemenergieNL BEHEER & ONDERHOUD. Samenhang bovengrond en ondergrond. Themabijeenkomst BodemenergieNL 4 december 2014
Themabijeenkomst BodemenergieNL BHR & ONDRHOUD Samenhang bovengrond en ondergrond ven voorstellen Techniplan Adviseurs bv raadgevend ingenieursbureau; Installaties en nergie & Milieu ongeveer 40 fte focus
Nadere informatieWelkom. Rentabiliteit studie energiecentrale MMC
Welkom Rentabiliteit studie energiecentrale MMC Waarom ziekenhuis uitermate geschikt voor WKO Langs een warmte vraag heeft een ziekenhuis ook een grote koudevraag. Een WKO levert in zijn totaliteit meer
Nadere informatieTEO/WKO WARMTE EN KOUDE
TEO/WKO WARMTE EN KOUDE BEDRIJVENTERREIN MARSLANDEN Op het bedrijventerrein de Marslanden in Zwolle zijn bedrijven gevestigd, met uiteenlopende behoefte aan warmte en koeling. Vanuit gegevens over het
Nadere informatieInhoud. Hernieuwbare energie voor gebouwen 18/09/2012
18/09/2012 Hernieuwbare energie voor gebouwen Meetcampagne op DX warmtepomp met verticale boringen Inhoud» VITO» met verticale boringen» DX warmtepomp» Beschrijving meetcampagne» Resultaten meetcampagne»»
Nadere informatieEnergierapportage MFC Atria Leusden. Asschatterweg JJ Leusden
Energierapportage 2018 MFC Atria Leusden Asschatterweg 37 3831 JJ Leusden Introductie Voor u ligt de energierapportage 2018, waarin de energieverbruiken van de scholen wordt vergeleken met het maximale
Nadere informatieKLIMAATGARANT. Bewonershandleiding. Woningen met EnergiePrestatieVergoeding
KLIMAATGARANT Bewonershandleiding Woningen met EnergiePrestatieVergoeding 2018 Bewonershandleiding Woningen met EnergiePrestatieVergoeding Inhoud Introductie 3 Wat is de EPV? 4 Wat is de Energiebundel?
Nadere informatieIn het hol van de leeuw?
In het hol van de leeuw? Ing. Ruud Brunst Manager Applications 5-10-2016 remeha.nl We horen vaak Gas raakt op of fosiele brandstoffen worden schaars maar is dat wel zo? remeha.nl Gas zal nog lang beschikbaar
Nadere informatieBELEIDSOPTIES NUL-ENERGIEWONING
1 BELEIDSOPTIES NUL-ENERGIEWONING IN HET KADER VAN DE BELANGSTINGSAFTREK HEEFT DE FEDERALE REGERING EEN DEFINITIE GEPUBLICEERD OVER DE NULEREGIEWONING Bij nader toezien was dit een foutieve en zeer contraproductieve
Nadere informatieKoude/warmteopslag in de praktijk
Koude/warmteopslag in de praktijk Meetgegevens van 67 projecten Opdrachtgever SenterNovem Postbus 8242 3503 RE UTRECHT T 030-239 34 93 F 030-231 64 91 E l.bosselaar@senternovem.nl Contactpersoon: dhr.
Nadere informatieMIP-event Energie ligt op de straat Energie-wegen, Hoe warmte opslaan en gebruiken?
MIP-event Energie ligt op de straat Energie-wegen, Hoe warmte opslaan en gebruiken? H.Hoes, TERRA ENERGY 1 Energie-wegen, Hoe warmte opslaan en gebruiken? De straat als zonnecollector Van geothermie naar
Nadere informatieENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN
Beta Testbedrijf E. van Dijk 007 Kleveringweg 12 2616 LZ Delft info@vabi.nl Delft, 8 februari 2007 ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN Opdrachtgever: Opdrachtgever BV A. Bee Projectgegevens: Voorbeeldproject
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieMogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt
Notitie Contactpersoon Harry de Brauw Datum 14 juni 2017 Kenmerk N001-1246856HBA-rvb-V01-NL Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt De aanstaande rioolvervanging in de Benedenbuurt is aanleiding voor
Nadere informatieProvinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt, Kruishoutem
Mogelijke innovaties tot energiebesparing in de Vlaamse glastuinbouw Evert Eriksson 23 oktober, PCS Destelbergen Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt, Kruishoutem Overzicht 1. Situatie glastuinbouw
Nadere informatieCijfers van woningen met een gasaansluiting ontwerp-, vergunnings- en bouwfase. 26 april 2018
Cijfers van woningen met een gasaansluiting ontwerp-, vergunnings- en bouwfase 26 april 2018 1 Opdracht Bouwend Nederland heeft Bouwtrend verzocht om inzicht te geven in het aantal nieuwbouwwoningen dat
Nadere informatieRiothermie en WKO voor duurzame warmte en koude
Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude Door Arné Boswinkel, Bert Palsma en Rada Sukkar Een aanzienlijk deel van de warmte uit huishoudens en industrie wordt via het afvalwater geloosd. Het potentieel
Nadere informatieCasestudie: Geothermics, Lochristi
Casestudie: Geothermics, Lochristi Auteurs: Jad Al Koussa, Koen Allaerts Datum: 16-02-2016 Deze studie werd uitgevoerd in het kader van het IWT-VIS traject Smart Geotherm (2011-2017) Geothermics-Lochristi
Nadere informatieWorkshop WKO ziekenhuizen 26 mei 2016
Workshop WKO ziekenhuizen 26 mei 2016 Ing. W.A.M. van Houdt 80-87 Product manager licht/lucht systemen 87-91 Technisch adviseur RIN 91-2007 Hoofd Techniek Ziekenhuis Gooi-Noord 07 - heden Senior engineer
Nadere informatieThermische energie uit oppervlaktewater. Business case stadhuis Harderwijk
Thermische energie uit oppervlaktewater Business case stadhuis Harderwijk Colofon Datum 28 februari 2018 Referentie Betreft Behandeld door Gecontroleerd door Versienummer 67149/LH/20180228 Thermische
Nadere informatieDe Energie Revolutie
De Energie Revolutie Proof, not promises Maximale CO2-reductie Maximaal Rendement Review Mijnsheerenland Type woning: Vrijstaande woning Locatie woning: Mijnsheerenland Systeem: HONE 501T Ligging: Oost
Nadere informatieFlexibele koude productie door toepassing van korte termijn koude opslag
18/12/2012 Flexibele koude productie door toepassing van korte termijn koude opslag Dries Vos Inhoud» Inleiding» Case study: datacenter van» Conclusie 18/12/2012 2 Inleiding Toelichting» Ontkoppelen van
Nadere informatieImpact van efficiënte openbare verlichting op de CO 2 uitstoot
Impact van efficiënte openbare verlichting op de CO 2 uitstoot CE4 N35N 13.5.29 Samenvatting Drie scenario s om de hoeveelheid CO 2 te berekenen, die niet uitgestoten wordt als er energie bespaard wordt
Nadere informatieToelichting vanuit het gezichtspunt Ingenieur Speciale technieken en EPB
Energiezuinige zwembaden: Case Study Bart Callens is Senior Project Engineer bij VK Engineer. Daar leidt hij het projectteam van ingenieurs en design assistants, zowel voor sportinfrastructuur, maar eveneens
Nadere informatieGebruikersgroep WKO 25 april 2019
Gebruikersgroep WKO 25 april 2019 Ing. W.A.M. van Houdt 80-87 Product manager licht/lucht systemen 87-91 Technisch adviseur RIN 91-2007 Hoofd Techniek Ziekenhuis Gooi-Noord 07 - heden Senior engineer &
Nadere informatieKwaliteitsverklaring koudelevering Amsterdam Zuidas
Kwaliteitsverklaring koudelevering Amsterdam Zuidas met water uit De Nieuwe Meer - Vertrouwelijk Kwaliteitsverklaring koudelevering Amsterdam Zuidas met water uit De Nieuwe Meer - Vertrouwelijk Door: Maarten
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT BIJ BEUKELEERS, DUFFEL
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT BIJ BEUKELEERS, DUFFEL Eindrapport D. Weyen en N. Dufait Vito Maart 1998 SAMENVATTING In het kader voor de bevordering van REG-demonstratietechnieken (KB van 10/02/1983) heeft
Nadere informatieWarm tapwater in de toekomst
Warm tapwater in woningen Inzicht in de warmtapwatervraag in het licht van de verduurzaming van de energievoorziening 06/11/12 Renee Heller Warm tapwater in de toekomst Warm tapwater wordt steeds groter
Nadere informatieEnergiebesparing op de voorbeeldbedrijven in Utrecht. Stand van zaken voorjaar 2018
Energiebesparing op de voorbeeldbedrijven in Utrecht Stand van zaken voorjaar 2018 1 Doelstellingen ENM Utrecht 20% van de melkveehouders verbruikt in 2020 niet meer elektriciteit op het bedrijf als er
Nadere informatieEnergiemanagement Actieplan 2015 CO 2 -Prestatieladder
Bijlage E Energiemanagement Actieplan CO2- Prestatieladder Energiemanagement Actieplan 2015 CO 2 -Prestatieladder Sarens Nederland Pagina 28 van 40 E.1 Inleiding Uit CO2 uitstoot berekeningen over 2013
Nadere informatieWarmtepompen. Standaard en TOP-klasse
Warmtepompen Standaard en TOP-klasse Geveke is met ruim 40 jaar ervaring specialist in het adviseren, leveren, samenbouwen en in werking stellen van producten en systemen voor uw gebouw en productieproces.
Nadere informatieHulpenergie in de EPW
VEA 1 Module 3.5 Hulpenergie in de EPW Versie 2.0 1 Hoofdstukkenoverzicht EPW 8 Controle oververhitting 10.5 Verbruik voor koeling 7.7 Transmissieverliezen 7.8 Ventilatie verliezen 7.9 Interne winsten
Nadere informatieWarmtepomp in de. aardbeiteelt: Energie-infodag 12 maart Herman Marien.
http://glasreg.khk.be/ www.khk.be Warmtepomp in de aardbeiteelt: Energie-infodag 12 maart 2009 Herman Marien Warmtepomp in de aardbeiteelt 1. Warmtebehoefte in de aardbeiteelt 2. Warmtepomp Wa-Wa; Lu-Lu;
Nadere informatieANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: BEJAARDENFLATS MET DOORGEDREVEN ISOLATIE, CONDENSERENDE KETEL EN ZONNEBOILER BIJ MOLSE BOUWMAATSCHAPPIJ, MOL.
ANRE-DEMONSTRATIEPROJECT: BEJAARDENFLATS MET DOORGEDREVEN ISOLATIE, CONDENSERENDE KETEL EN ZONNEBOILER BIJ MOLSE BOUWMAATSCHAPPIJ, MOL Eindrapport J. Desmedt, N. Robeyn en P. Jannis Studie uitgevoerd in
Nadere informatieChampignon kwekerij t Voske. Klimaatneutraal door Duurzame energie
Champignon kwekerij t Voske Klimaatneutraal door Duurzame energie Jan Gielen Manager / Specialist Klimaat & Energie DLV Plant MUSHROOMS E-mail: j.gielen@dlvplant.nl 1 Onderwerpen Schone en Zuinige Paddenstoelensektor:
Nadere informatieEnergy Solutions Pioneering for you
Energy Solutions Pioneering for you Uw Energy Consultant : Ruben Boekel Telefoonnummer : 088-9456014 Energy Solutions Pompen zijn verantwoordelijk voor 10 procent van het wereldwijde energieverbruik. Dit
Nadere informatieSlimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen
Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen
Nadere informatieHulpenergie in de EPW
Module 3.5 Hulpenergie in de EPW Versie 2.0 1 Hoofdstukkenoverzicht EPW 8 Controle oververhitting 10.5 Verbruik voor koeling 7.7 Transmissieverliezen 7.8 Ventilatie verliezen 7.9 Interne winsten 7.10 Zonnewinsten
Nadere informatie