Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Het laboratorium Doel van het laboratoriumonderzoek Hygiëne en veiligheid in het laboratorium Glaswerk en andere laboratoriumbenodigdheden Reinigen van glaswerk Veelvoorkomende laboratoriumhandelingen De microscoop Afsluiting 25 2 Fysisch en chemisch urineonderzoek Het verzamelen van urine Fysisch urineonderzoek Chemisch urineonderzoek Urineonderzoek naar aandoeningen van nieren en urinewegen Urineonderzoek naar aanleiding van diabetes mellitus Urineonderzoek naar aandoeningen van de lever Afsluiting 42 3 Microscopisch en bacteriologisch urineonderzoek Microscopisch urineonderzoek: Het urinesediment Bacteriologisch urineonderzoek: Het kiemgetal Afsluiting 53 4 Hematologisch bloedonderzoek De samenstelling van bloed De functie van de erytrocyten De functie van de leukocyten Afsluiting 72 5 Chemisch bloedonderzoek De functie van de trombocyten Welke chemische bepalingen worden er zoal uitgevoerd en wanneer? Afsluiting 80 6 Fecesonderzoek Fecesverteringsonderzoek Fecesonderzoek op darmparasieten Afsluiting 93 INHOUD 7

2 7 Microbiologie Micro-organismen Indeling Kunstmatige voedingsbodems Laboratoriumbenodigdheden Laboratoriumtechnieken Afsluiting Onderzoek van huid, haar en nagels Schimmels/dermatofyten Protozoa Huidparasieten of ectoparasieten Allergie Afsluiting Het onderzoek van melkmonsters Het onderzoek op kwaliteit Aanwezigheid van groeiremmende stoffen Het onderzoek op mastitis Afsluiting 128 Trefwoordenlijst LABORATORIUMHANDELINGEN

3 1 Het laboratorium Oriëntatie Dieren die ziek zijn, kunnen niet zelf vertellen dat ze pijn hebben. Hoogstens kunnen ze door uiterlijke symptomen aangeven dat hen iets mankeert. Vandaar dat juist een dierenarts laboratoriumonderzoek gebruikt als hulpmiddel om een diagnose te stellen. Je begrijpt dat de informatie die het laboratoriumonderzoek geeft, zeer betrouwbaar moet zijn. De opbouw van dit hoofdstuk maakt je vertrouwd met het werken op het laboratorium en met de toegepaste laboratoriumtechnieken. 1.1 Doel van het laboratoriumonderzoek Behalve dat het laboratoriumonderzoek een belangrijke steun is voor het bevestigen van een veronderstelde diagnose, kan het ook de aanwezigheid van bepaalde, nog onopgemerkte ziekten signaleren. urineonderzoek Bij het urineonderzoek stel je de aanwezigheid vast van bestanddelen die onder normale omstandigheden niet in de urine voorkomen. Glucose in urine vind je o.a. bij een gestoorde koolhydraatstofwisseling. Het concentratievermogen van de nieren kun je vaststellen door het bepalen van de soortelijke massa en microscopisch onderzoek van de urine kan aanwijzingen geven over een eventuele ontsteking in nieren of urinewegen. bloedonderzoek Bloedonderzoek kun je uitvoeren om na te gaan of er misschien sprake is van bloedarmoede maar ook kan het een aanwijzing geven over een aanwezige infectie. Het bepalen van de kreatinineconcentratie kan uitsluitsel geven over een gestoorde nierfunctie en het bepalen van de glucoseconcentratie is zinvol bij een vermoeden van suikerziekte. Bij verdenking van ondervoeding kan een totale eiwitbepaling opheldering geven. feces onderzoek Stoornissen in de spijsvertering kun je vaststellen door een verteringsonderzoek en feces onderzoek op wormeieren kan duidelijkheid verschaffen over een eventuele worminfectie. onderzoek van huid of haren Bij hardnekkige jeuk of huiduitslag kun je door middel van een microscopisch onderzoek van huid of haren de desbetreffende micro-organismen op het spoor komen. onderzoek van melkmonsters Onderzoek van melkmonsters is ook mogelijk. Het bepalen van het kiemgetal en een aantal andere bacteriologische bepalingen is de methode om de kwaliteit van de melk te controleren en de veroorzaker van een mastitis op te sporen. HET LABORATORIUM 9

4 1.2 Hygiëne en veiligheid in het laboratorium Je moet je ervan bewust zijn dat al het materiaal dat in het laboratorium onderzocht wordt, besmet kan zijn. Verantwoord hiermee omgaan is een onderdeel van het medisch laboratoriumwerk. Behalve dat besmet materiaal gevaar op kan leveren voor jezelf, kan het onzorgvuldig werken ermee ook gevaar opleveren voor je omgeving. Hygiëne Werk met dit potentieel besmette materiaal doordacht en hygiënisch. Hier zijn moeilijk regels voor te geven, wel enige wenken: Rook en eet niet in de ruimte waar het onderzoek wordt uitgevoerd. Draag een schone witte jas bij laboratoriumonderzoek en hang deze weg in het laboratorium voordat je dit verlaat. In veel gevallen kan het wenselijk zijn plastic handschoenen te dragen, speciaal als stoffen kunnen inwerken op de huid, maar ook bij het werken met bloed en ander patiëntenmateriaal, om de kans op infecties via een wondje aan de handen te voorkomen. Maak het tot een goede gewoonte geregeld je handen te wassen met desinfecterende zeep. Verlaat nooit het laboratorium voordat je je jas hebt uitgetrokken en opgehangen en je handen gewassen zijn. Immers, je loopt van je labwerk weer naar een andere patiënt of collega. Neem de tafels af met een desinfecterend middel. Na voltooid onderzoek al het onderzoekmateriaal zodanig verwijderen dat voor mens en dier besmettingsgevaar is uitgesloten. Urineresten kan je, gemengd met grote hoeveelheden leidingwater, wegspoelen door de gootsteen. Eventueel met lysol naspoelen. Feces- en bloedresten worden verzameld in containers en daarna vernietigd. Veiligheid Je behoort altijd veiligheidsmaatregelen te treffen in een laboratorium. Dit zijn maatregelen die voorgeschreven zijn door de Dienst der Arbeidsinspectie. Deze maatregelen zijn wettelijk vastgelegd in de Arbo-wetgeving. Enkele hiervan zijn: Een veilige ruimte behoort twee uitgangen te hebben. 10 LABORATORIUMHANDELINGEN

5 Fig. 1.1 Koolzuursneeuwblusser. Er moet een brandblusser aanwezig zijn. Bij gebruik hiervan spuit je nooit in de brandende massa, maar legt een koele laag boven de brandhaard, waardoor het toetreden van lucht verhinderd wordt. Hoofdkranen voor gas en elektriciteit behoren buiten het laboratorium aangebracht te zijn. In geval van brand kan je deze rustig sluiten. Werk je met gasbranders en wil je het gas aanhouden, let er dan op dat het gas met een gele vlam brandt (de blauwe vlam is veelal onzichtbaar). De brander op de spaarvlam instellen. Zorg ervoor dat indien een gasvlam gebruikt wordt, geen brandbare stoffen (aceton, ether, alcohol) in de omgeving gebruikt worden. Let erop dat flessen met vloeistoffen of vaste stoffen voorzien zijn van een etiket waarop vermeld staat wat erin zit. Gebruik geen vloeistoffen uit een fles zonder etiket; dit kan gevaar opleveren voor de gezondheid. Fig. 1.2 De flessen zijn voorzien van een duidelijk etiket. Schenk vloeistoffen steeds zo uit dat de etiketten van de flessen naar boven zijn gericht. Giet nooit iets in de flessen terug, maar giet chemische resten in speciale containers, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen containers voor organische vloeistoffen en containers voor anorganische vloeistoffen. Zet na gebruik de flessen, elk van hun eigen stop voorzien, op hun vaste plaats terug. HYGIËNE EN VEILIGHEID IN HET LABORATORIUM 11