Gebakken peren met koppen in het zand

Transcriptie

1 NIEUWSBRIEF STICHTING WERKGROEP GRAUWE KIEKENDIEF jaargang 7, nummer 3 Ineke Knot Zoekdagen 2013 Zoekdag Flevoland Grauwe Kiekendief met ei Trekvogels reizen... Van alles wat Gebakken peren met koppen in het zand Door Ben Koks Staatssecretaris Sharon Dijksma heeft een aantal interessante stappen gezet om natuurbeheer in agrarisch gebied te integreren in het meer traditionele natuurbeheer. Dat het agrarisch natuurbeheer in zijn huidige vorm inhoudelijk al een paar jaar morsdood is, was in de kringen van de wetenschap al een poos duidelijk; nu is dat ook tot de politiek doorgedrongen. Dijksma slaat de spijker op de kop met het idee dat agrarische natuurverenigingen scherper naar doelen moeten toewerken. Vervolgens gaat Dijksma ervan uit dat dezelfde ANV s die hun doelen in de meeste gevallen niet haalden, nu ineens wel in staat zouden zijn hun agrarische leden zodanig aan te sturen dat er plotseling minder grutto s in de maaibalken verdwijnen, dat veldleeuweriken zomaar een toontje hoger gaan jubelen en dat broedende velduilen zonder slag of stoot in akkerland blijven opduiken... Zowel het ministerie als de provincies hebben nimmer zuinig gedaan om natuurgelden aan de landbouw te doneren. Boeren konden het immers goedkoper en beter dan natuurbeschermingsorganisaties. Voor kennisvergaring had men tegelijkertijd geen serieuze belangstelling. Dat we nu met de gebakken peren zitten komt voornamelijk voort uit dit luie en politiek weinig verheffende denken. Dijksma erkent tenminste dat kennis de maat moet worden om tot goed werkende concepten te komen. Simpel gesteld impliceert dit vrijwel automatisch dat je zeker 3/4 van de 150 huidige ANV s kunt opdoeken. Ondertussen blijven zowel het Rijk (EZ) als de provincies (IPO) hun troefkaarten zetten op de collectieven (=ANV s?). Schizofreen beleid zou je kunnen zeggen. Agrarisch natuurbeheer is nu formeel op 1 (zeg maar 2) miljard afgeboekt, en toch blijven de beslissers van dit land hun koppen collectief in het zand steken. Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief, postbus 46, 9679 ZG, Scheemda Bezoekadres: Plattelandshuis Oost-Groningen, Nassaustraat 14, 9671 BW Winschoten

2 Pagina 2 Even voorstellen Ineke Knot Als nieuwe stagiaire van de Werkgroep wil ik me even voorstellen: ik ben Ineke Knot, masterstudent Biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ik ben geboren en getogen in Haren en van jongs af aan al gek op dieren. Toen ik een studiekeuze moest maken, was Biologie voor mij de enige serieuze optie. Toch richtte ik mij daarbij in eerste instantie niet op dieren, maar koos ik voor de bacheloropleiding Gedrag- en Neurowetenschappen. Mijn moeder werkt met dementerende ouderen en ik was er van overtuigd dat het razend interessant zou zijn om hersenonderzoek te doen. De medische kant van de opleiding lag me echter niet, maar de gedragskant juist des te meer. Gedrag van dieren won het van de menselijke hersenen, helemaal toen ik mijn minor Ecologie deed. Tijdens een soort snuffelstage bij het Max Planck Instituut in Zuid-Duitsland rende ik 6 weken lang rond in bossen om koolmeeskuikens te wegen, meten en ringen. Wat een contrast met gedragsbiologie in het lab! Het sprak me aan om waarnemingen te doen die je terug kan koppelen naar de natuurlijke situatie. Dat is de reden waarom ik me in mijn masteropleiding richt op ecologisch onderzoek. Vooral de dierecologie spreekt me aan; een mooie combinatie van gedragsbiologie en ecologie. Vooral de dierecologie spreekt me aan; een mooie combinatie van gedragsbiologie en ecologie. Het wegen van een nest jonge koolmezen, Seewiesen (D). Het afgelopen jaar heb ik mij bezig gehouden met Rosse Grutto s tijdens een stage bij het Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ). Daar hebben we gekeken hoe snel de wadvogels hun voedsel kunnen vinden en of het daarbij ook uitmaakt hoe diep dat voedsel verstopt zit in het zand. We hebben hele mooie resultaten gevonden, maar nu is het tijd voor een nieuwe uitdaging. Het mooie van de Werkgroep vind ik de toevoeging van natuurbeheer gebaseerd op kennis. Ik ben dus heel blij om de komende maanden een kijkje in de keuken van de Werkgroep te krijgen.

3 Pagina 3 Op Texel met een Rosse Grutto-vrouw. De komende tijd gaan we bezig met het maken van een overzicht van de landbouwontwikkeling vanaf 1990 tot en met nu en de verandering in het aantal broedparen van de Grauwe Kiekendief. Daarmee hopen we de effectiviteit van akkerranden goed aan te kunnen tonen. Hierbij zal ik begeleid worden door Raymond Klaassen. Voor mijn project hoef ik zelf geen data meer te verzamelen, maar ik hoop toch regelmatig mee te kunnen in het veld. Daarnaast hoop ik veel te leren de komende tijd, zowel over de Grauwe Kiekendieven als over al het andere moois wat er in dit (voor mij nog grotendeels onbekende) deel van de provincie valt te ontdekken. Mocht je goede informatie hebben of leuke tips: houd me op de hoogte! Kiekenstartdag en kiekenzoekdagen 2013 Door Madeleine Postma Zoals ieder jaar is het kiekenbroedseizoen begonnen met een startdag in Oost-Groningen en zoekdagen in respectievelijk Noord-Friesland/Groningen en Flevoland. We waren weer blij verrast met de hoge opkomsten van medekiekenzoekers. In Oost- Groningen was zelfs een groep van zeven vrijwilligers uit het midden van het land aanwezig, en Flevoland trok ook weer een aantal Groningers. Oost-Groningen, 11 mei 2013 Na een gastvrij ontvangst op de boerderij van de familie Noordhoff, zijn we met meer dan 30 mensen op pad gegaan. Met de opdracht om in specifieke gebieden broedparen te vinden. Oike Vlaanderen

4 Pagina 4 Het was nog best lastig zoeken omdat ook de kieken vanwege het koude voorjaar later waren. Vanwege de regen werd de dag eerder afgesloten dan gepland. Op de boerderij van Geuko en Aagtje Ten Have in Korengarst sloten we de dag af met een maaltijd. Onder het eten gaf Almut Schlaich een presentatie in beeld en geluid over haar succesvolle zoektocht naar loggervogel Edwin in Senegal. Oike Vlaanderen De avond eindigde met een cadeau voor Geuko, Aagtje en de deelnemers van de zorgboerderij Fenna Heerd. Als dank voor het gebruik van hun schuur als opslagruimte van al onze beschermingsmaterialen en het regelmatig openstellen van hun boerderij als start- of eindpunt van onze velddagen ontvingen zij een grote picknicktafel. Deze staat nu mooi onder de kastanjeboom naast het huis. Die dag heeft nieuwe paren opgeleverd en vermoedelijke paren werden bevestigd, waaronder de lastig te traceren Blauwe Kiekendieven. Oike Vlaanderen Noord-Friesland & Noord-Groningen, 25 mei De uitvalsbasis was net als in de voorgaande jaren weer het Staatsbosbeheergebouw bij het Lauwersmeer. Met speciale dank aan Hans Gartner. Niet voor te stellen, maar het werd een zoekdag bij een temperatuur van rond de 10 graden Celsius! Gelukkig lieten de deelnemers zich niet weerhouden om het veld in te gaan. Goed ingepakt is in kleine groepen uiteengegaan. Sije Schotanus

5 Pagina 5 Oike Vlaanderen Met één nieuw paar en vele waarnemingen van losse vogels heeft deze dag weer genoeg aanknopingspunten opgeleverd waarop we verder kunnen zoeken. De dag afgesloten met een maaltijd en een terugblik op het seizoen van Flevoland, 1 juni Grauwe kiekendievenzoekdag in Flevoland Door Martine Helleman Grauwe Kiekendieven kijken in hun broedgebied stond al heel lang als wens op mijn lijstje. De website van de werkgroep hield ik al een tijdje in de gaten. Een kiekendievenzoekdag in de provincie Flevoland stond op het programma. Gegevens over aanwezige Grauwe Kiekendieven waren nodig om eventuele nesten zo goed mogelijk te kunnen beschermen. Als Amersfoorter was Flevoland voor mij om de hoek. Wat een buitenkans, daar moest ik op af. De ontvangst was op een boerenbedrijf. Een grote groep enthousiastelingen had zich aangemeld. Iedereen kwam met hetzelfde doel voor ogen en dus voelde de sfeer, ondanks een aantal nieuwelingen, als een reünie tussen bekenden. Sije Schotanus Oike Vlaanderen

6 Pagina 6 Met koffie en cake in de handen werden we welkom geheten door Madeleine Postma en een klein voorstelrondje volgde. De jonge boer waar we te gast waren vertelde enthousiast over een paartje grauwe kieken die bij hem al druk waren met broeden. De kans om ze op de plaats van bestemming te zien was dus al groot. Er werd verteld waar we met speuren naar kiekendieven op moesten gaan letten die dag en met die aanwijzingen gingen we in kleine groepjes op pad. Samen met Jessica, ook nieuw, en Arjan, een oude bekende van de werkgroep, mochten wij blijven posten op het gastbedrijf. Oike Vlaanderen Het romantische beeld van vogels kijken tegen een strakblauwe lucht met zonnetje in de rug was helaas niet aan de orde: er stond een straffe noordwestenwind en in de vlakke polder bleef de temperatuur rond 12 à 13 graden hangen. Gewoonweg koud. De auto werd onze mobiele kijkhut. Alle voorbij vliegende vogels werden benoemd: kleine mantelmeeuw, holenduif, kievit, bruine kiekendief...en warempel na een uur speuren een mogelijke grauwe kiekendief man! Vanaf ca u tot 13.45u waren we getuigen van een aantal prachtige waarnemingen en stond de auto soms te schudden van enthousiasme. Dààr, wààr...hij komt.., hij gaat...een vrouwtje... ze is gaan zitten..., daar komt een man...hé was dat een prooioverdracht, nou en of dat was een PO, ze eet van iets...hij is ook gaan zitten..., wat doet ie nou...volg jij de man, volg ik de vrouw...ik zie m niet meer...hij is gevlogen, enz. enz. Tijd voor soep? Wat een geluksvogels waren wij die dag. Ondanks de kou was de belevenis hartverwarmend. *de zoekdag begon bij de gastvrije familie Stegeman aan de Vogelweg en werd afgesloten in de schuur bij de betrokken familie Haanstra, gezellig tussen de schapen en paarden. Oike Vlaanderen Ingrediënten van Oike s inmiddels bekende pompoensoep

7 Pagina 7 Grauwe Kiekendief met een ei Door Petra Kugel Beerta, mei 2013 Het is zondagochtend half zeven wanneer ik in de auto stap om door de polders naar de Punt van Reide bij Termunten te rijden. Voor een mooie zonsopgang ben ik eigenlijk veel te laat. Maar als ik opsta, zie ik dat het erg bewolkt is. Dus maakt dat even niets uit. Juist omdat het zo vroeg is, weet ik dat in de polders nog veel te zien is. De dieren zijn met name vroeg in de ochtend actief en het is rustig. De kans dat ik iets moois kan tegen komen, is vrij groot. Zo ook deze ochtend. Saxifraga, Harm Wessels Onderweg naar Termunten zie je her en der in de polders eendenpaartjes op de weg en in de bermen, hazen die vanuit de bermen snel het veld in schieten, allerlei soorten vogels en reeën. Met name de reeën leveren vaak leuke beelden op. Eerst rennen ze met een enorme snelheid het koolzaalveld of een veld met graan in, om zich vervolgens om te draaien om te zien wat je doet. Hun nieuwsgierigheid overwint op dat moment kennelijk van de angst. Ondertussen heb ik de auto aan de kant gezet, de motor uit en de camera in de hand. Wanneer de ree zich toch nog even bedenkt en zich omdraait, zie ik kans foto s te maken. Velen van u kennen deze momenten. De tijd, alle zorgen en zaken waar men zich eerder zo druk over kon maken, zijn dan vervlogen. Alles lijkt dan zo betrekkelijk. Je bent op zo n moment, wat ze noemen, in het hier en nu. Op de Punt van Reide ben ik vanaf de Reiderhoeve een rondje over de dijk gaan lopen. Hierbij onder andere de Rietgors, Steenlopers, Oeverlopers, een Zwarte Roodstaart en heel veel Boerenzwaluwen waargenomen. Aangezien het nog vroeg is, besluit ik weer langzaam de polders in te rijden, in de hoop nog iets leuks aan te treffen. Het is nog steeds bewolkt en het zonnetje doet zijn uiterste best zich nog even te laten zien. Eerst lijkt het er niet op dat ik nog iets te zien krijg. Ik denk dat ik beter naar huis kan gaan. Misschien heb ik dan een andere keer meer geluk.

8 Pagina 8 Vanuit de Carel Coenraadpolder draai ik af richting Hongerige Wolf. Nog voor de Grote Slapersluis zie ik op afstand iets op de weg zitten. Ik kan nog niet herkennen wat het is, maar besluit alvast gas terug te nemen. Op een tiental meters van de plek zie ik het. Het is een Grauwe Kiekendief die kennelijk iets aan het eten is. Een prooi gevangen? Ik weet het niet. De auto heb ik iets schuin in de berm geparkeerd. Wederom de motor uitgezet, raam open en camera, die standaard naast me ligt, opgepakt. De spanning is om te snijden. Wat gaat de kiekendief doen? Vliegt hij nu van schrik weg of blijft hij zitten? Wat is hij nu eigenlijk aan het eten? Ik durf bijna niet te bewegen. Bang dat ik ben dat hij toch schrikt en wegvliegt. Langzaam houd ik de camera voor mijn gezicht. Door de lens kan ik herkennen dat de kiekendief met een ei bezig is, een eendenei blijkt later. Siegfried Woldhek Petra Kugel Ik zie aan hem dat hij voorzichtig is. Hij kijkt vaak op en om zich heen, om vervolgens zich weer even op het ei te richten. Ik gebruik de tijd om continu foto s te maken. De kiekendief schijnt zich helemaal niet druk te maken over mijn aanwezigheid. Hij gaat gewoon door met waar hij bezig was; het ei opslurpen.

9 Pagina 9 Petra Kugel Misschien heeft deze kiekendief veel honger? Ik kan het niet zeggen. Mijn spanning maakt plaats voor een gevoel van euforie. Een kiekendief zo vlakbij had ik vanmorgen al helemaal niet verwacht. Prachtig! Net nu de spanning wat wegzakt, hoor ik een oorverdovend getoeter. Een achterligger vindt de obstakels op de weg kennelijk niets. Met zijn getoeter wil hij waarschijnlijk laten weten dat hij eraan komt en dat alles moet wijken. De kiekendief doet dat dan ook. Zo jammer! Het mooie moment is weg. Ik ben nog even blijven staan om te zien of hij terugkomt. In eerste instantie doet hij dat ook. Maar in zijn vlucht ontdekt hij mij en besluit toch weg te vliegen. Blij, maar ook teleurgesteld door de abrupte afloop, besluit ik door te rijden. Dieren wil ik liever niet storen. Misschien komt hij dan nog terug om zich te goed te doen aan het ei. Ik hoop het. Achteraf blijkt dat dit tafereel uniek is geweest. Wat me nog bezighoudt, is de vraag hoe het ei daar op de weg terecht is gekomen. Heeft de kiekendief dit uit een nest meegenomen? Op een aantal foto s zie ik later een vlek op de weg. Is daar misschien een eend doodgereden, die op het punt stond een ei te leggen? Is dit eigenlijk wel mogelijk? Het blijft voor mij gissen. De waarheid is niet te achterhalen. Ik weet alleen dat ik het geluk heb gehad getuige te mogen zijn van dit tafereel. Bovendien is het mooi dat ik met behulp van de genomen foto s dit moment via deze nieuwsbrief met jullie mag delen.

10 Pagina 10 Artikel: Differences in Speed and Duration of Bird Migration between Spring and Autumn. Cecilia Nilsson, Raymond H. G. Klaassen en Thomas Alerstam. Trekvogels reizen sneller in het voorjaar dan in het najaar Door Raymond Klaassen Zoals bij alle vogels bestaat er ook onder trekvogels competitie om goede territoria en partners. Een individu zou voordeel kunnen hebben van eerder aankomen in het broedgebied dan de concurrenten, immers, wie het eerst komt, wie het eerst maalt. We kunnen de voorjaarstrek beschouwen als een race tussen individuen, waarbij de snelheden tijdens de evolutie alleen maar zijn opgestuwd. In het najaar kunnen trekvogels het een stuk rustiger aan doen, eerder aankomen in het overwinteringsgebied heeft immers weinig tot geen voordelen. Door deze verschillen in selectiedruk is altijd aangenomen dat de voorjaarstrek veel sneller verloopt dan de najaarstrek. Nu is dit ook wetenschappelijk aangetoond. Studie naar treksnelheden In het laatste nummer van het wetenschappelijke tijdschrift The American Naturalist staat een artikel waarin alle studies die snelheden van trekvogels hebben gemeten in voor- en najaar op een rij worden gezet. Dit zijn hoofdzakelijk studies waarin trekvogels gevolgd zijn met allerlei zenders en loggers, of waarbij observaties zijn gemaakt met geavanceerde radarapparatuur. André Eijkenaar Bij de vergelijking tussen voor- en najaar maakten de auteurs onderscheid tussen verschillende manieren waarop je snelheid kan meten. Zo keken ze niet alleen naar de totale treksnelheid, maar ook naar het aantal reis- en stopoverdagen, de afstand die per dag werd afgelegd, en zelfs de eigen vliegsnelheid van de vogel. Grauwe Kiekendief Edwin met een UvA-BiTS GPS logger, Blijham 2012.

11 Pagina 11 Voorjaarstrek sneller Het bewijs voor een snellere voorjaarstrek was overweldigend, op welke manier de vergelijking ook werd gemaakt: er was altijd een duidelijke meerderheid aan studies die een snellere voorjaarstrek lieten zien. Dus de voorjaarstrek duurde korter, er werden minder dagen onderweg gestopt, er werden meer kilometers per dag afgelegd, en er werd harder gevlogen. Verschillende soorten snelheid Wel bleken er verschillen te zijn in de mate waarin de snelheden verschilden. Zo was het verschil in de eigen vliegsnelheid relatief klein. Op zich is dit niet verwonderlijk omdat je weinig wint met sneller vliegen. Dat kost bovendien ook nog eens meer energie, en dus tijd om op te vetten. Het grootste verschil bleek te zitten in het aantal dagen dat de vogels onderweg stopten om bij te tanken; er werd in het voorjaar veel minder vaak en korter gestopt. Het aantal dagen dat je niet vliegt heeft dan ook een grote invloed op de uiteindelijke duur van de trek en de totale treksnelheid, en dit effect is vele malen groter dan bijvoorbeeld het effect van iets sneller vliegen. Bonte Vliegenvanger Visarend Onderscheid tussen zang- en roofvogels Voor de totale treksnelheid was het mogelijk om ook onderscheid tussen soortgroepen te maken. Zangvogels bleken vrijwel alle gevallen sneller te zijn in het voorjaar. Voor roofvogels bleken er echter evenveel voorbeelden van een snellere voorjaars- als van een snellere najaarstrek te zijn. Door te zweven reizen roofvogels min of meer gratis, maar dat betekent wel dat ze meer een speelbal zijn van het weer en de wind. De behaalde treksnelheid zal bij deze groep dan ook voornamelijk afhangen van de weerscondities. Gedetailleerde studies naar de prestaties van roofvogels in relatie tot het weer, zijn dus noodzakelijk om te begrijpen waarom roofvogels een uitzondering op de regel vormen. Voor een preview en een uittreksel kun je terecht op The American Naturalist Wil je het volledige artikel lezen? Deze is in pdf op te vragen bij Raymond Klaassen

12 Pagina 12 Van alles wat Slaapplaatstellingen Op dinsdag 28 mei zijn we onder leiding van Almut Schlaich weer gestart met de slaapplaatstellingen. Iedere week wordt er op dinsdagavond geteld, tot aan het begin van de najaarstrek. André Eijkenaar Zo aan het begin van het broedseizoen slapen de mannetjes nog bij hun nestpercelen in de buurt. Naast het geconcentreerd turen naar de verschillende soorten kiekendieven is de slaapplaatstelling een genoeglijk samenzijn in het veld. Mocht je in de buurt zijn en zin hebben om een keer een telling mee te doen dan ben je van harte welkom. Laat het via een mailtje aan Almut weten. Flügelmarken CH Eind mei ontvingen we deze foto via de mail met de vraag of deze wingtags afkomstig konden zijn van een van onze vogels. Het lastige hierbij is dat je niet ziet welke wingtag op welke vleugel zat, dat is van belang om de vogel definitief te kunnen identificeren. Daarom hebben de clips waarmee de wingtags bevestigd worden ook ieder een eigen code. De resten zijn op gevonden en zijn afkomstig van een mannetje die op 16 juli 2011 in de Carel Coenraadpolder als jong is geringd en gemarkeerd. De wingtags werden gevonden in de omgeving van Seftigen in Zwitserland!

13 Pagina 13 Blauwe kiek bij de achterdeur! Gedurende het jaar krijgen we mailtjes met bijzondere verhalen. Als Werkgroep zeggen wij regelmatig dat blauwe kiekendieven niet in de tuin voorkomen. Totdat je op 10 mei een mailtje uit de Hoeksche Waard krijgt dat het tegendeel bewijst: Een tweede kalenderjaar vrouwtje Blauwe Kiekendief bleek tegen het raam te zijn gevlogen. Ze heeft even zitten bijkomen om vervolgens weer op de vleugels te gaan. Mooie waarneming! In mei is de Werkgroep een van de berichtgevers geworden van Natuurbericht.nl. Een aantal van jullie zullen al wel bekend zijn met de site. Voor wie dat niet is: Natuurberichten.nl is een site waar dagelijks berichten verschijnen met nieuws over alles wat groeit en bloeit, van vlinders tot paddenstoelen. De berichten worden verzorgd door verschillende organisaties zoals RAVON, de Vlinderstichting en vele anderen. Als geïnteresseerde kan je je opgeven om dagelijks of wekelijks per deze berichten te ontvangen. Wanneer je je aanmeldt kan je aangeven over welke onderwerpen je graag nieuws ontvangt. Klik hier

14 Pagina 14 Wingtag-invoerscherm Sjoerd Sipma is bestuurslid van de Werkgroep Grauwe Kiekendief en verzorgt onze website. Dit voorjaar heeft hij hard gewerkt aan een mooi en prettig werkend invoerscherm voor waarnemingen van Grauwe Kiekendieven met wingtags. Het invoerscherm was nog geen dag in de lucht en de eerste waarneming kwam al binnen! Inmiddels hebben zelfs waarnemers uit het buitenland hun weg naar onze site gevonden. Klik op de afbeelding om een kijkje te nemen. Voor actuele berichten kun je ons volgen op: