Chemisch defosfateren van communaal afvalwater; een evaluatie

Transcriptie

1 Chemisch defosfateren van communaal afvalwater; een evaluatie Inleiding Voordat meer geavanceerde defosfateringstechnieken op grote schaal zullen zijn ingevoerd, zal het chemisch defosfateren nog veel worden toegepast. Bij het Zuiveringsschap Veluwe wordt al vanaf het begin van de jaren zeventig chemische defosfatering van afvalwater in praktijk gebracht. Over de bereikte praktijkresultaten is verschillende malen gepubliceerd, laatstelijk in [] en [2]. IR. P.J. TESSEL Hoofd waterkwaliteitsbeheer Zuiveringsschap Veluwe Samenvatting Geëvalueerd zijn de meerjarige praktijkervaringen met chemische defosfatering op een viertal actiefslib rwzi's. Geconcludeerd kan worden dat er een lineair verband bestaat tussen de logaritme van het gehalte aan opgelost fosfor in het en de toegepaste metaaldosering betrokken op de fosforvracht in het influent (de molaire MePverhouding). Er is een eenvoudig rekenmodel ontwikkeld waarmee voor rwzi's het defosfateringsresultaat kan worden voorspeld. Uit dit model blijkt dat naast de MePverhouding de PCZVverhouding in het influent en de droogrest in het een belangrijke rol spelen. Onlangs is voor en van grotere rwzi's een Ptotaal eis geformuleerd van, mgl als maximum in het voortschrijdende gemiddelde van opeenvolgende waarnemingen. Voor het voldoen aan deze eis is op basis van het genoemde rekenmodel een molaire MePverhouding van circa noodzakelijk. Een dergelijk hoge MePverhouding kan onaanvaardbare verstoringen op (bestaande) rwzi's veroorzaken. In dit artikel zijn de meest recente praktijkresultaten van een viertal rwzi's weergegeven. Daarnaast worden enkele beschouwingen gepresenteerd op basis waarvan voorspellingen kunnen worden gedaan over de resultaten van het chemisch defosfateren in het algemeen. In beschouwing genomen rwzi's Hoewel het Zuiveringsschap Veluwe ook chemische defosfatering toepast op oxydatiebedinstallaties zijn alleen de resultaten van de volgende vier actiefslibinstallaties in beschouwing genomen:. De rwzi te Elburg (capaciteit. i.e. à 6 g TZVetmaal) Deze installatie was tot en met in bedrijf als een tweetrapsinrichting bestaande uit twee hoogbelaste oxydatiebedden gevolgd door een hoogbelaste actiefslibtank. Gedurende is de rwzi omgebouwd tot een ééntrapsinstallatie bestaande uit voorbezinking en een carrousel met een ontwerpslibbelasting van,5 kg BZVkg DS x dag (betrokken op slib met circa 25% gloeirest). De dosering van de defosfateringschemicalièn vindt plaats zowel in de oploop van de voorbezinking als in de carrousel. 2. De rwzi te Epe (capaciteit 55. i.e. à 6 g TZVetmaal) Het betreft een actiefslibinstallatie zonder voorbezinking met een ontwerpslibbelasting van, kg BZVkg DS x dag. Begin juni 2 is de chemische defosfatering gestart. De rwzi was in het midden van de jaren tachtig sterk overbelast. Deze situatie is zodanig gewijzigd dat de installatie nu weer tot onder de ontwerpcapaciteit is belast.. De rwzi te Harderwijk (capaciteit 26. i.e. à 6 g TZVetmaal) Deze inrichting is in 7 omgebouwd tot TABEL I Elburg Epe Belangrijkste dejosfatcringsgegevens van *** Harderwijk Nijkerk 7 MeP (molmol),5,,7,,5,5,,,4,,,2,4,,,4,,5,,2,,2 2,,,,5. FeS 4 7H 2 2. CaO (phcorrectie). EeCl 4. Afval Alchloride (katalysatorvloeistof) 5. Afval Alsulfaat (anodiseerindustrie) 6. Afval Almatrijzenbeits 7. Organische polymeren 4 rwzi's bij het Zu Effluentgel iahen (mel) Ptotaal,7 2,5,7 2,,,4,6 2,, 2,,,,66,2,,,,4,75,55,77,2,2,,,2,7,,,46,7,4,,,6 iveringsschap Veluwe. Droogrest M) IS 5 5 ft Toegepaste chemicaliën* + ** ** De hoofchemicalie staat als eerste vermeld. De nevenchemicaliën (proeven of reserve) staan als tweede of derde vermeld. ***juli tm december

2 H, (24).ni'. 4 <p Elburg 74 ^ A Epe 62 * Harderwijk 7 D Nijkerk 67 * tm tm tm tm O Elourg A Epe Harderwijk 74tm 62tm 7tm 7tm O ü» o ' * Ptotaal f (mgl) b * A s s. *A* v. " e A ~A^ ~~ * ^ *.,5, MeP (molmol) i i i i i ^ Ab. Ptotaal versus de toegepaste MePverhouding. Ab. 2: Log Ptotaal versus de toegepaste MePverhouding. een tweetrapsinstallatie. Na de voorbezinking wordt circa 2 deel van het afvalwater vóórbehandeld via oxydatiebedden waarna het in een carrousel wordt nabehandeld. Circa deel van het vóórbezonken afvalwater wordt rechtstreeks naar de carrousel geleid. De carrousel heeft een ontwerpslibbelasting van,6 kg BZVkg DS x dag (betrokken op slib met 25% gloeirest). De dosering van de defosfateringschemicaliën vindt plaats zowel in de oploop van de voorbezinking als in de carrousel. 4. De rwzi te Nijkerk (capaciteit 7. i.e. à 6 g TZVetmaal) Deze rwzi is in 67 omgebouwd en is nu in bedrijf als ééntrapsinstallatie met voorbezinking en een carrousel met een ontwerpslibbelasting van,5 kg BZVkg DS x dag (betrokken op slib met 25% gloeirest). De dosering van de defosfateringschemicaliën vindt plaats zowel in de oploop van de voorbezinking als in de carrousel. Ptotaal in versus de toegepaste MePverhouding In de praktijk van het chemisch defosfateren op rwzi's wordt de dosering van aluminium of ijzer veelal gekoppeld aan de Ptotaal vracht in het influent. Op basis van de molaire metaalfosforverhouding (MeP) wordt getracht het defosfateringsproces op een rwzi te sturen en de defosfateringsresultaten van verschillende rwzi's met elkaar te vergelijken. Tabel I geeft een overzicht van de belangrijkste defosfateringsgegevens van de vier genoemde rwzi's ( tot eind oktober). In afb. zijn voor de in totaal 42 bedrijfsjaren uit tabel I de jaargemiddelde MePverhouding en het jaargemiddelde Ptotaal gehalte in het van de vier betrokken rwzi's lineair tegen elkaar uitgezet. In aft. wijken 2 bedrijfsjaren duidelijk af van de rest. Het betreft de rwzi Harderwijk in4 en 6 met droogrestgehalten in het van respectievelijk 26 en 4 mgl. TABEL II Detailgegevens deosatering rwzi Epe 2* 2" gemiddeld Ptotaal mgl),7,,6,7,2,, 2,,,5,5,4, Influentgegevens * januari tm mei ** juli tm december PCV,7,27,26,42,5,4,26,,44,5 6,4,4 Relaties zoals weergegeven in aft. treft men meer aan in de literatuur. Kenmerkend in dit soort afbeeldingen is de grote spreiding in de resultaten. Om de verschillen tussen de defosfateringsresultaten te kunnen verklaren, is een diepergaande beschouwing over de betreffende rwzi's noodzakelijk. Op voorhand kan echter gesteld worden dat een hoog droogrestgehalte in het van een rwzi een goed defosfateringsresultaat in de weg staat. In aft. 2 zijn de gegevens uit aft. halflogaritmisch tegen elkaar uitgezet, wat in grote lijnen een lineair verband oplevert. Regressieanalyse toegepast op de mol Fe mol Fe + Al Metaald isering n.v.t. n.v.t. n.v.t.,,,6,2,,27,4,62,64 mol Me molp,,,,, Effluent Popgelost 4,,6,,2,6,65,52,45,6,24,2,2

3 42 5, I i. 2.., 5,, 2. Popgelost (mgl) I AD Ä A O Elburg B en A Epe B tm * Harderwijk B6 tm Q Nijkerk 7 tm O * A j5a Ptotaal in droogrest A A A O Elburg A Epe X Harderwi Nijkerk O en 7 tm k 6 tm P in droogrest ^"aktief slid & MeP (molmol) N. * H. ',. 5,, , 5 Afb. Log Popgelost versus de toegepaste MePverhouding. Aß. 4 P in de droogrest van actief slib en van 4 rwzi's. 42 getallenparen levert de volgende vergelijking op (r =,) Ptotaal = 4,7 exp (,77MeP) Het resultaat van de regressieanalyse is als lijn in afb. 2 weergegeven (voor alle duidelijkheid: exp(n) = e n = n ). Popgelost in het versus de toegepaste MePverhouding Zoals al eerder opgemerkt veroorzaken hoge droogrestgehalten in het ook een hoog Ptotaal gehalte. Om het defosfateringsproces in de praktijk goed te kunnen volgen wordt bij het Zuiveringsschap Veluwe al een aantal jaren het Ptotaal gehalte in het bepaald nadat het monster eerst gefiltreerd is. Dit Ptotaal gehalte na filtratie kan in de praktijk het Popgelost gehalte worden genoemd en komt bij benadering overeen met het orthofosfaat gehalte in het. Het Popgelost gehalte geeft goed aan of teveel of te weinig chemicaliën worden gedoseerd. Uit proeven van de Zwitser Boller [] zijn de volgende resultaten af te leiden voor simultane defosfatering met ijzer: FeP (molmol),,5,,5 2,2 2, 2,5, Popgelost 4,,,7,,6,5,4,,2 Toepassing van regressieanalyse op dit cijfermateriaal levert als beste resultaat op: Popgelost = 4,5 exp (,4FeP) De regressiecoëfficiënt is zeer hoog: r =,7. Dit duidt op een perfecte relatie tussen de logaritme van het opgelost Pgehalte en de toegepaste MePverhouding. In tabel II zijn detailgegevens vermeld over de rwzi Epe gedurende de jaren tot en met. Op deze installatie is begin juni 2 gestart met chemisch defosfateren. Met ingang van 7 is het opgelostpgehalte in het direct op het laboratorium gemeten. Voor de voorgaande jaren is het betreffende gehalte indirect bepaald uit andere meetresultaten (Ptotaal, droogrest, P in droogrest). Toepassing van regressieanalyse op de cijfers uit tabel II levert als beste resultaat op: (r =,7) TABEL III l.lburg larderwijk N'ijkerk Detailgegevens rwzi's Elburg, Harderwijk en Nijkerk Ptotaal 6, 7, 6,4 4,,2,7,,2,4,4, Influentgegevens Popgelost =,54 exp (,2MeP), Naast dit resultaat kan nog worden opgemerkt dat het voor het defosfateringsresultaat weinig uitmaakt of men defosfateert met ijzer of met aluminium. In tabel III zijn voor de andere drie in beschouwing genomen rwzi's de gegevens weergegeven zoals vermeld in tabel II. Van de rwzi Harderwijk waren de influentgegevens over de bedrijfsjaren, en vrij constant: Ptotaal gemiddeld, mgl en PCZV gemiddeld,5%. Toepassing van regressieanalyse op de MeP en opgelostpcijfers resulteert in: (r =,7). Popgelost =,4exp (,MeP) Uit de Zwitserse gegevens van Boller en PCZV (oo) 2,2 7,5,52 4,44, 6,5 MeP (molmol).2 2, 2.6,,,5 Effluent Popgelost,7,24,4,,,,25,,,4,25

4 H 2 (24), nr. 4 b O Elburg A Epe Sf Harderv ijk Nijkerk en 7 tm 6 tm tm 4 _ PTotaal in droogrest ii * *#' vy 2 A ^ i A ;2V in influent *«***_ Popgelost (mgl) H I I I I Aft). 5 PCZV in influent versus P in droogrest bij hoge MePverhoudingen. Afb. 6 Frequentieverdeling opgelost Pgehalte in rwzi Harderwijk. de meerjarige praktijkresultaten van de rwzi's Epe en Harderwijk blijkt duidelijk dat er een zeer goed verband bestaat tussen de toegepaste molaire TABEL IV P in droogrest gerelateerd aan mfluentgegevens en de MePverhouding Elburg Epe Harderwijk Nijkerk MeP molmol,2 2,,,5 MePverhouding en de logaritme van het opgeloste Pgehalte. In afb. zijn voor de 4 beschouwde rwzi's de MePverhouding en het resulterende Influent PCZV (oo) 2,2 7,44,5 6,4,5,52 4,44, 6,5 TABEE V Slibuitspoehngen nezi Harderwijk in relatie tot defosfateringsresultaten Totaal aantal etmaalanalyses droogrest Meetdagen met slibuitspoeling Droogrest zonder slibuitspoelingen Extra droogrest door slibuitspoelingen Gewogen jaargemiddelde droogrest Gewogen jaargemiddelde Popgelost Pgebonden zonder slibuitspoelingen Ptotaal zonder slibuitspoelingen Extra P door slibuitspoelingen Gewogen jaargemiddelde Ptotaal Pin droogrest 4, 4, 2.5 2, 4,,6,, 2, 4,4, Pin droogrest actief slib 4, 4,. 2,2 4, 4,,6,7 2,, 5 6 7,,, ,4,5,6,, ,,45,64,25, 6,,2,45,,46 4,,2,66,4,7 gehalte aan opgelost P halflogaritmisch weergegeven. Het betreft de getallenparen uit tabel II (n = 2) en uit tabel III (n = ). Toepassing van regressieanalyse op de in totaal 2 getallenparen in afb. resulteert in de volgende relatie: Popgelost =,exp (,MeP) De regressiecoëfficiënt is hoog: r =,5. Dit duidt op een goede relatie. Fosfor in de droogrest Naarmate het opgelost Pgehalte in het daalt, wordt het gehalte aan gebonden fosfor in het steeds belangrijker. De hoeveelheid gebonden fosfor in het hangt af van de droogrest in het en het fosforgehalte in de droogrest. In tabel IV zijn voor de vier in beschouwing genomen rwzi's cijfers opgenomen over het Pgehalte in zowel de droogrest van het als in de droogrest van het actief slib in de installatie. Het Pgehalte in actief slib is via laboratoriumanalyses direct gemeten. Het Pgehalte in de droogrest van en is verkregen door van monsters het verschil tussen Ptotaal en Popgelost te delen door het bijbehorende droogrestgehalte in monsters. Uit tabel IV blijkt dat binnen de meetnauwkeurigheden het Pgehalte in de droogrest van het gelijk is aan het

5 44 Pgehalte in de droogrest van het actief slib van de betrokken rwzi. In afb. 4 is dit nader gevisualiseerd. In een eerdere publikatie [] is uiteengezet dat het Pgehalte in het actief slib bij het opvoeren van de MePverhouding van naar sterk toeneemt wat samenhangt met het feit dat in deze range de meeste fosfor wordt gebonden. Bij het verder opvoeren van de MePverhouding bereikt het Pgehalte in het actief slib een maximum waarna het gehalte weer daalt ten gevolge van 'slibverdunning' waarbij relatief veel slib wordt gevormd en relatief weinig extra fosfor wordt gebonden. Bij MePverhoudingen groter dan circa 2 stabiliseert het Pgehalte in het actief slib zich. Het absolute niveau van het Pgehalte in het actief slib hangt dan samen met de Pbalans en de slibbalans op een rwzi. De verhouding PCZV in het influent speelt hierbij een belangrijke rol. In afb. 5 is voor de rwzi's en de bedrijfsjaren zoals genoemd in tabel IV uitgezet de PCZVverhouding in het influent tegen het Ptotaal gehalte in de droogrest van het. De gemiddelde MePverhouding gedurende de betrokken 4 bedrijfsjaren bedroeg (range,5,2). Uit afb. 5 blijkt dat bij hoge MePverhoudingen de volgende globale relatie bestaat: P in droogrest = PCZV influent De genoemde relatie kan als vuistregel gebruikt worden bij indicatieve berekeningen. Wil men het Pgehalte in de droogrest van het nauwkeuriger voorspellen, dan moet men de Pbalans en de slibbalans van een rwzi nader bestuderen. Invloed van sliblozingen op defosfateringsresultaten Uit de voorgaande paragrafen mag duidelijk zijn geworden dat voor het krijgen van goede defosfateringsresultaten het droogrestgehalte in en laag moet zijn. Aan de hand van praktijkresultaten van de rwzi te Harderwijk wordt hierna ingegaan op de dramatische gevolgen die 'sliblozingen' kunnen hebben. De rwzi Harderwijk beschikt over 2 kleine en 2 grote nabezinktanks; een situatie die is ontstaan na de ombouw van de rwzi in 7. Sinds deze ombouw verliep de nabezinking in de 4 parallel geschakelde tanks niet optimaal: vanuit sommige tanks werd meer droogrest geloosd dan vanuit andere. Deze problematiek verslechterde in 6 drastisch. Na intensief onderzoek bleek dat door de toegepaste duikschotconstructie bij de afloop van de carrousel de oppervlaktebelasting van de 4 nabezinktanks niet altijd gelijk was. Na het aanpassen van de genoemde constructie in oktober 7 is de nabezinkingsproblematiek opgelost. In tabel V zijn voor de rwzi Harderwijk een aantal gegevens vermeld die de geschetste problematiek accentueren. Hierbij is een meetdag met een 'slibuitspoeling' gedefinieerd als een etmaal met een monster dat 5 mgl of meer droogrest bevat. Uit tabel V blijkt dat in 6 ruim 5% van de Ptotaal in het werd veroorzaakt door slibuitspoelingen. Na het oplossen van de problemen met de nabezinking te Harderwijk in 7 is de negatieve invloed van slibuitspoelingen drastisch gereduceerd. Gemiddeld werd over en circa 4% van de Ptotaal in het veroorzaakt door te hoge droogrestgehalten in het (: x 6 mgl en : x 56 mgl). Processtabiliteit in relatie tot de MePverhouding Ook ter verbetering van de defosfateringsresultaten op de rwzi te Harderwijk zijn de MePverhoudingen in 7 en aanzienlijk opgevoerd. In afb. 6 is de lognormale frequentieverdeling van het opgelost Pgehalte weergegeven voor de jaren 6, 7 en met MePverhoudingen van respectievelijk, en,2 molmol. Uit afb. 6 blijkt niet alleen dat het opgelost Pgehalte daalt naarmate de MePverhouding toeneemt maar ook dat de processtabiliteit toeneemt. Naarmate de getrokken lijnen in afb. 6 verticaler lopen, stijgt de processtabiliteit. TABEL VI Gemiddelde defosfateringsresultaten versus vergunningseisen. Elburg Harderwijk Nijkerk gemiddeld Aantal* etmaal Ptotaal exclusief droogrest > 5 mgl Ptotaal gehalte Gewogen gemiddelde,,2,,2,6,64,46,7,,5 Maximaal voortschrijdend n = 6 2,,74,2 2,22,,6,2 4 Vergunningseisen versus gemiddelde defosfateringsresultaten In vergunningen voor het lozen van de en van rwzi's hanteert Rijkswaterstaat een maximum in het voortschrijdend gemiddelde van 6 of opeenvolgende waarnemingen. Over dit onderwerp is al eerder gepubliceerd []. In tabel VI zijn de eerder gepubliceerde gegevens en meer recente gegevens over dit onderwerp samengevat. Op basis van tabel VI zou een vergunningseis van, mg Pl als maximum in het voortschrijdende gemiddelde van opeenvolgende waarnemingen overeenkomen met een gewogen jaargemiddeld gehalte van rond,5 mg Pl. Model voor het voorspellen van defosfateringsresultaten Hieronder worden eerdere beschouwingen over dit onderdeel van het chemisch defosfateren [4] nader uitgewerkt. In het algemeen kan men het Ptotaal gehalte in het van een rwzi als volgt opgebouwd denken: Ptotaal = Popgelost + Pgebonden () Op basis van voorgaande informatie kan men voor het opgelost Pgehalte schrijven: Popgelost = a. exp (b MeP) 2 De constante a komt overeen met het opgelost Pgehalte in het bij niet chemisch defosfateren. De constante a is bij benadering gelijk aan het verschil tussen het Ptotaal gehalte in het influent en de hoeveelheid P die door het slib aan de waterfase wordt onttrokken (bij MeP =!). Deze laatstgenoemde hoeveelheid komt op basis van CBSgegevens in Nederland gemiddeld overeen met circa, maal de hoeveelheid CZV in het influent (aanname: de Maximaal voortn = 2 2,5,52 2,2 6,72,,,2,5 Verhouding tussen getallen Max(n =6) gemiddelde 2, 6,7 2, 2,5,47 2,5 6,42,4 2,22 Max(n=) gemiddelde,5,55,74 2,2 2,,47,,

6 ;24;,nr. 45 slibproduktie, met daarin een vast percentage P, is rechtevenredig met CZVvracht in het influent). Conform het voorgaande kan voor a geschreven worden: a = Ptotaal infl., CZV infl. () Op basis van de informatie uit paragraaf 4 zou men in de praktijk voor de constante b kunnen aanhouden: b =, (4) De waarde van de constante b zal echter (zwak) kunnen samenhangen met factoren als het type toegepaste chemicalie, de hardheid van het water, de temperatuur van het afvalwater, de ph, plaats (en) van dosering, (voorbezinking enof aëratietank), enzovoort. Voor de hoeveelheid gebonden P in het kan geschreven worden: Pgebonden = droogr. X P droogr. (5) Conform de informatie uit paragraaf 5 kan bij hoge MePverhoudingen het Pgehalte in de droogrest van het als volgt benaderd worden: P droogr. effl. = PCZV infl. 6 Op basis van de vergelijkingen () tm (6) kan de volgende relatie worden uitgeschreven: Ptotaal effl., CZV infl. = ( r ^ ) ' Ptotaal infl. Ptotaal infl. droogr. effl. exp (, MeP) + CZV infl. Met behulp van vergelijking (7) kan voor een willekeurige actiefslibinstallatie de relatie tussen de VlePverhouding en het Ptotaal gehalte in het globaal bepaald worden. Invloed van de overgang naar Pvrij e wasmiddelen Door de invoering van Pvrije textielwasmiddelen is de gemiddelde PCZVverhouding in influenten in Nederland gedaald van circa % tot rond % nu. Met behulp van vergelijking (7) is het volgende voorbeeld doorgerekend met: CZV influent = 57 mgl (gemiddeld in Nederland) droogrest = mgl Uit het resultaat zoals vermeld in tabel VII blijkt duidelijk de positieve invloed van de Pvrije wasmiddelen. Verder volgt uit het rekenvoorbeeld dat slechts met een extreem hoge MePverhouding van circa molmol en bij een lage PCZVverhouding van % in het influent een (7) TABEL VII. PCZY influent 2. Ptotaalgehalte in het van een rwzi in mgl MeP = (molmol),4,6, MeP = 2,5 (molmol),6,4,6 MeP =, (molmol),2,65,4 gemiddeld Ptotaal gehalte in het haalbaar is van rond,5 mgl. Een dergelijk laag gemiddelde is noodzakelijk om te kunnen voldoen aan een vergunningseis van, mgl, gedefinieerd als het maximum in het voortschrijdend gemiddelde van opeenvolgende waarnemingen. Een MePverhouding van molmol kan niet altijd worden toegepast vanwege onaanvaardbare procesverstoringen op een (bestaande) rwzi (nitrificatie, denitrificatie, nabezinking, enzovoort). De mate van deze verstoringen hangt onder meer samen met de resulterende verhouding tussen de metaaldosering en de BZVof CZVvracht in het influent. Conclusies Op basis van de weergegeven praktijkresultaten met chemisch defosfateren op communale rwzi's kunnen de volgende conclusies worden getrokken:. bij de interpretatie van defosfateringsresultaten moet het Ptotaal gehalte in het worden onderscheiden in een opgelost en een gebonden deel; 2. op basis van literatuurgegevens en de gepresenteerde praktijkresultaten is een eenvoudig model ontwikkeld waarmee voor een rwzi het bereikbare defosfateringsresultaat kan worden benaderd. Dit resultaat hangt niet alleen af van de VlePverhouding maar ook van het Pgehalte en CZVgehalte in het influent en het droogrestgehalte in het ;. onlangs zijn op rijksniveau Ptotaal eisen geformuleerd, gebaseerd op het maximum in het voortschrijdend gemiddelde van opeenvolgende waarnemingen. Voor het voldoen aan een aldus gedefinieerde eis van, mgl moet een gewogen jaargemiddeld Ptotaal gehalte bereikt worden van circa,5 mgl. Een en ander hangt nauw samen met de processtabiliteit die op een rwzi gerealiseerd kan worden; 4. voor het realiseren van een Ptotaal gehalte in het van,5 mgl als gewogen jaargemiddelde, moet een molaire metaalfosfor verhouding worden toegepast van circa. Deze extreem hoge verhouding kan echter niet altijd worden toegepast wegens onaanvaardbare procesverstoringen op een rwzi. Literatuurverwijzingen. Tessel, P. J. (). Praktijkervaringen met chemische defosfatermg op de Veluwe. H 2 (2), nr., Tessel, P.J. (). Fosfaatverwijdering door middel van chemische preeipitatie. Syllabus bij de PA Ocursus 'vergaande behandeling van afvalwater';delft, december. Boller, M. (5). Fullscale experience with tertiary contact filters; Chemical water and wastewater treatment. StuttgartNew York, p Tessel, P.J. (). Praktische resultaten defosfatering zuiveringsschap Veluwe. Workshop technologische aspecten van het defosfateringsproces; Hilversum. Botsholdag De provincie Utrecht en de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten organiseren in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Aquatische Ecologie een dag over de Botshol. De bijeenkomst vindt plaats op donderdag 26 september. De Botshol is een natuurgebied ten noordwesten van de Vinkeveense Plassen, dat door waterverontreiniging ernstig wordt bedreigd. Door het treffen van maatregelen in is de achteruitgang gestopt. Sindsdien wordt een verrassend herstel geconstateerd. De dag bestaat uit een ochtendprogramma met lezingen in de beurs te Utrecht en een middagprogramma bestaande uit een excursie met een (roei) boottocht in de Botshol. Voor nadere inlichtingen en opgave kunt u zich wenden tot mevr. M. Y. Feddema, provincie Utrecht, tel.nr. 5 5, b.g.g Reorganisatieplan Zuidhollands drinkwater goedgekeurd Bij Koninklijk Besluit van 2 mei is het plan tot reorganisatie van de openbare drinkwatervoorziening in ZuidHolland goedgekeurd door de Kroon. Het besluit is op 6 juni jl. gepubliceerd in de Staatscourant. Het plan behelst de aanwijzing van drie distributiegebieden (ZuidHollandWest, ZuidHollandZuid en ZuidHolland Oost) die overgaan naar resp. de NV Duinwaterbedrijf ZuidHolland (DZH), de NV Waterleidingbedrijf ZuidHolland Zuid (WZHZ) en de NV Watermaatschappij ZuidHolland Oost (WZHO). DZH en WZHZ zijn in het plan verplicht elkaar en WZHO en gros drinkwater te leveren.