Chemische Feitelijkheden is een uitgave van Samsom H.D. Tjeenk Willink bv in samenwerking met de Koninklijke Nederlandse Chemische
|
|
- Kurt Koning
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 147 1 Weekmakers door ing. A. J. F. Kapteijns pdenkamp Adviesgroep Koninginnegracht 23, 2514 AB Den Haag Dit artikel is een herziening van hemische Feitelijkheid 023 (oktober 1984); de oorspronkelijke feitelijkheid werd geschreven door drs. M. E. M. Timmer. 1. Inleiding hemische samenstelling Werking en eigenschappen Toepassing Gezondheidseffecten Milieuaspecten Wettelijke Regelingen Alternatieven Literatuur hemische Feitelijkheden is een uitgave van Samsom H.D. Tjeenk Willink bv in samenwerking met de Koninklijke Nederlandse hemische Vereniging. 26 hemische feitelijkheden mei 1998 tekst/147
2 Inleiding Weekmakers worden hoofdzakelijk in de kunststoffenindustrie toegepast. De van nature stijve kunststoffen worden soepeler door interactie tussen weekmakermoleculen en de molecuulketens van de kunststoffen. Zacht PV bestaat voor ongeveer 20 tot 60% uit weekmaker. Weekmakers komen in tal van consumententoepassingen voor en zijn tot in de meest afgelegen gebieden aantoonbaar in lucht, bodem en water. 2. hemische samenstelling Weekmakers zijn heldere, kleurloze, reukloze, neutrale, organische vloeistoffen met een geringe vluchtigheid. Ze zijn in organische oplosmiddelen als alcohol, aceton, ether etc. oplosbaar, terwijl ze in water nagenoeg onoplosbaar zijn. Tevens kunnen ze goed met bepaalde polymeren (in het bijzonder Polyvinylchloride (PV)) worden gemengd. p grond van hun werking zijn drie groepen weekmakers te onderscheiden: primaire (monomere en polymere) weekmakers; secundaire weekmakers; polymeren met weekmakende eigenschappen, zoals ehyleenvinylacetaat en thermoplastische polyurethanen. Tot de primaire weekmakers behoren ftalaten (veruit de meest toegepaste weekmaker), trimelliaten, fosfaten, adipaten, sebacaten en polymere weekmakers. Deze laatste bestaan uit polyesters van dicarbonzuren en tweewaardige polyalcoholen. Secundaire weekmakers zijn onder andere de chloorparaffines, epoxyesters en glycolesters. Het is vrijwel onmogelijk om in het beknopte verband van de hemische Feitelijkheden alle toegepaste weekmakers te behandelen; omdat de ftalaatesters veruit de belangrijkste groep vormen zal de aandacht zich in dit stuk met name hierop richten. 25 hemische feitelijkheden maart 1998 tekst/147
3 147 4 Weekmakers De algemene structuur van ftalaatesters bestaat uit een met langketenige alcohol volledig veresterde benzeendicarbonzuur. De belangrijkste types zijn: di(2-ethylhexyl)ftalaat (DEHP, vroeger ook wel DP genaamd (AS nr ); diisononylftalaat (DINP), voorkomend in twee vormen: di- (3,3,5-trimethylhexyl)ftalaat en di-(2,6-dimethylheptyl)ftalaat; diisodecylftalaat (DIDP), een mengsel van een groot aantal isomeren; (AS nr ). lineaire ftalaten, opgebouwd uit een lineaire keten van verschillende lengte, afhankelijk van het type varierend van De kookpunten van de ftalaatesters variëren van , de dampspanning is meestal erg laag (kleiner dan 1 Kpa). De esters zijn over het algemeen goed vetoplosbaar. 3. Werking en eigenschappen Primaire weekmakers kunnen zonder toevoeging van andere weekmakers worden toegepast. Zij gaan een fysische verbinding aan met het polymeer waaruit zij onder normale condities niet zonder meer verwijderd kunnen worden. Polymere weekmakers worden vooral daar toegepast waar bestandheid tegen extractie door oliën en vetten van essentieel belang is. Secundaire weekmakers bezitten een geringere combineerbaarheid met de kunststof, waardoor zij vaak slechts in combinatie met primaire weekmakers kunnen worden toegepast. Zij worden meestal met een bepaald doel ingezet, zoals verbetering van de brandvertraging of hittebestendigheid. Vanaf het moment dat de primaire weekmaker in contact komt met PV tot de vervaardiging van het uiteindelijke weekgemaakte product vindt er een reeks fysische interacties plaats, waarbij de weekmakers in de polymere structuur worden opgenomen. Bij dit proces wordt de afstand tussen de moleculen van het polymeer vergroot waardoor het product zijn grote bewegelijkheid verkrijgt. 25 hemische feitelijkheden maart 1998 tekst/147
4 di(2-ethylhexyl)ftalaat (DP of DEHP) --H 2 benzylbutylftalaat H H isoftaalzuur H H tereftaalzuur H H H trimellietzuur estervorm: trimellitaat H 2 H 2 H 2 H 2 H H adipinezuur estervorm: adipaat H 3 H 3 tricresylfosfaat (afgebeeld de tri ortho-isomeer) P 4. Toepassing Van de totale hoeveelheid weekmaker in Nederland bedroeg het aandeel van ftalaatweekmakers in 1994 ca. 87%. Gezien de sindsdien relatief ongewijzigde marktsituatie kan verwacht worden dat dit cijfer nog steeds correct is. p de geconsumeerde hoeveelheid van 220 kton PV wordt in Nederland naar schatting 24 kton weekmaker toegepast. Het grootste deel werd verbruikt voor de vervaardiging van vloerbedekking en wandbekleding. Andere grote toepassingen zijn kabels, films en foliën. Van alle ftalaten die worden geproduceerd, wordt ruim 95% toegepast als weekmaker in PV. Ftalaten worden daarnaast ook toegepast in verven en dielektrische vloeistoffen voor condensatoren. Met een aandeel van 58% van het 25 hemische feitelijkheden maart 1998 tekst/147
5 147 6 Weekmakers verbruik is DEHP veruit de meest toegepaste ftalaatester. DIDP en DINP zijn samen goed voor ongeveer 30% van de markt. 5. Gezondheidseffecten De weekmakers, die momenteel worden gebruikt hebben over het algemeen een lage acute toxiciteit. Volgens EG-criteria worden ftalaten niet geclassificeerd op basis van hun acute toxiciteit. In de literatuur zijn enkele gevallen gemeld van mogelijke astmatische effecten, maar de gevonden resultaten geven geen aanleiding te veronderstellen, dat DEHP zelfs in relatief hoge concentratie in lucht aanleiding geeft tot luchtwegproblemen. De belangrijkste humane opnameroutes lijken voedsel en lucht, maar de Toelaatbare Dagelijkse Inname (TDI) wordt voor de Nederlandse bevolking niet overschreden. Langeduur voedingsstudies met ratten en muizen geven aan, dat DEHP het ontstaan van kanker kan bevorderen. Dit effect is diepgaand bestudeerd en geconcludeerd is dat knaagdieren een heel ander werkingsmechanisme hebben dan mensen, zodat het optreden van dit soort effecten bij knaagdieren geen indicatie hoeft te zijn voor het mogelijk optreden van kanker bij de mens. Een aantal ftalaatesters veroorzaakte in studies met muizen en ratten een effect op de voortplanting van zowel mannelijke als vrouwelijke proefdieren. Bij pasgeboren dieren van blootgestelde ouderdieren werd een verlaagd geboortegewicht waargenomen. Rekening houdend met bovengenoemde effecten in proefdieren, rekening houdend met de gevoeligheid van de mens ten opzichte van die van proefdieren en rekening houdend met gevoelige groepen in de bevolking is een voor de mens toelaatbare dagelijkse inname (TDI) vastgesteld voor een aantal ftalaatesters. Deze TDI wordt in Nederland niet overschreden. Voor een aantal stoffen is recent een causaal verband gelegd tussen het voorkomen in het milieu en het optreden van effecten op de (mannelijke) geslachtsorganen bij dieren. Echter het ontbreken van wetenschappelijke eenduidigheid over deze zogenaamde pseudooestrogene effecten verhindert alsnog het trekken van conclusies ten aanzien van het al dan niet optreden van deze effecten op de geslachtsorganen bij de mens. 25 hemische feitelijkheden maart 1998 tekst/147
6 147 7 Het effect van ftalaten op de gezondheid van baby s is onbekend. m hoge blootstelling van baby s aan ftalaten door bijten in of kauwen op speelgoed vervaardigd uit PV te voorkomen heeft de Hoofdinspectie Gezondheidsbescherming een oproep gedaan aan importeurs en distributeurs om af te zien van babyspeelgoed dat PV bevat. 6. Milieuaspecten Het gebruik van PV in een breed scala van toepassingsvormen door de mens heeft de verspreiding van weekmakers in het milieu sterk bevorderd. In Nederland wordt naar schatting jaarlijks ongeveer 300 ton ftalaten naar het milieu geëmitteerd, waarvan ongeveer 265 ton naar de lucht en 35 ton naar het water. Veruit het grootste deel van de huidige emissie is afkomstig van buitentoepassingen van weekgemaakt PV. Ftalaten worden overal in de natuur gevonden. Het overgrote deel is er als gevolg van antropogene invloeden, maar het is niet uitgesloten dat van nature ook ftalaten worden gevormd. fschoon er weinig kennis is over het natuurlijke voorkomen van ftalaten, is het onwaarschijnlijk, dat dit een significante bijdrage levert aan de ftalaatgehaltes in het milieu. Het DEHP-gehalte in Nederlands oppervlaktewater zal tussen de 0,1 en 2,0 µg per liter liggen. Aangenomen wordt, dat depositie uit de atmosfeer de belangrijkste route van ftalaten naar het aquatisch milieu is. Hierbij dient te worden opgemerkt dat een gedeelte van de in de lucht voorkomende ftalaten onder invloed van UV-licht en zuurstof relatief snel wordt afgebroken. In de literatuur worden voor de meeste ftalaatesters halfwaardetijden genoemd van 1 dag in de lucht en enkele dagen tot weken in open wateren. Het werkelijk in het aquatische milieu neergeslagen deel zal daarom lager zijn dan de geëmitteerde hoeveelheid. nder zuurstofloze omstandigheden vindt nauwelijks tot geen afbraak van ftalaten plaats. De halfwaardetijden van DEHP in sedimenten lopen uiteen van 50 à 90 dagen tot helemaal geen afbraak. Ftalaten hopen zich dan ook op in sediment. In sedimenten ligt het gemiddelde DEHP-gehalte tussen de 1 en 15 mg per kg. Voor DEHP in sedimenten is een indicatief 25 hemische feitelijkheden maart 1998 tekst/147
7 147 8 Weekmakers Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau (MTR) vastgesteld, dat ligt tussen de 2,5-4,0 mg per kg droge stof. In de bodem zijn, afgezien van calamiteiten, DEHP-gehaltes aangetroffen tot maxima van enkele µg per kg. Ftalaten zijn zeer lipofiel en hechten daarom goed aan organische deeltjes in bijvoorbeeld water. Door de goede vetoplosbaarheid vindt accumulatie plaats in allerlei waterorganismen zoals watervlooien en vissen. Een stap hoger in de voedselketen worden waarschijnlijk relatief weinig ftalaten aangetroffen, omdat door organismen op hogere trofische niveaus wel afbraak van ftalaten kan plaatsvinden. 7. Wettelijke regelingen In Nederland bestaat geen MA-waarde voor ftalaten, wel is er een gezondheidskundig advies van de Werkgroep van Deskundigen en een advies van de Sociaal-Economisch Raad (SER) afgegeven. Deze adviezen liggen op één lijn en zullen waarschijnlijk officieel bekrachtigd worden tot MA-waarde. Voor DEHP-aërosolen komt men op 5 mg/m 3 voor stofdeeltjes met een grootte tot 5 µm, die tot in de longblaasjes kunnen komen en 10 mg/m 3 voor stofdeeltjes tot 10 µm. Voor de andere ftalaten geldt een overeenkomstige waarde. In de loop van 1998 zal een norm voor afgifte van ftalaten uit babyspeelgoed in de Warenwet vastgelegd worden. Voor oppervlaktewater en sediment hanteert het Ministerie van VRM de Maximaal Toelaatbare Risiconiveaus (MTR), zoals vermeld in onderstaande tabel. De Verwaarloosbare Risiconiveaus liggen een factor 100 lager. Het zijn indicatieve waarden, dat wil zeggen tot stand gekomen op basis van praktijkgegevens (no effect levels) en rekenmodellen. pgemerkt dient te worden, dat recente onderzoeken lijken aan te tonen, dat het MTR voor DEHP in sedimenten aan herziening toe is. In 1999 zal het Ministerie van VRM met een beleidsstandpunt inzake ftalaten naar buiten komen. 25 hemische feitelijkheden maart 1998 tekst/147
8 147 9 Tabel 1. Maximaal Toelaatbare Risiconiveaus voor ftalaten in oppervlaktewater en sediment Stofnaam MTR ppervlaktewater (opgelost µg/l) MTR Sediment (nieuw gevormd, mg/kg ds) DEHP 8 1 2,5-4,0 2 DBP DMP DEP DHP DNP BBP 9 1 BP 6 1 DHXP P 10 1 DIDP 3 1 DIP Indicatieve MTR: EPA methode. 2 Indicatieve MTR: EPAmethode. Voor DP/DEHP is m.b.v. de evenwichtspartitiemethode op basis van de MTR oppervlaktewater een indicatieve MTR sedeiment afgeleid van 70 mg/kg ds. 3 Indicatieve MTR: evenwichtspartitiemethode uit MTR oppervlakterwater. 8. Alternatieven Vervanging van ftalaatweekmakers zal om zowel technische als commerciële redenen moeilijk realiseerbaar zijn. Voor een vermindering van de ftalaatemissie naar het milieu lijkt te moeten worden gezocht naar alternatieven voor zacht PV, die ieder op hun beurt op milieubelasting moeten worden beoordeeld. 25 hemische feitelijkheden maart 1998 tekst/147
9 Weekmakers 9. Literatuur Gemakkelijk toegankelijke Nederlandstalige literatuur met betrekking tot dit onderwerp is vrijwel niet beschikbaar. De informatie is afkomstig uit de volgende bronnen: Kapteijns, Additieven in PV; de milieuaspecten geëvalueerd, MEB Milieu adviesbureau i.o.v. Ministerie van VRM, Den Haag, juli Peijnenburg, Update of the exploratory report phthalates, RIVM report no , Bilthoven, Furtmann, Phtalate in der aquatischen Umwelt, Landesamt für Wasser und Abfall Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf, adogan, PV additives: their impact on the environment, PV Information ouncil, Diethylhexyl Phtalate, WH: Environmental Health riteria nummer 131, Geneva, Brydson, Plastics materials, London, hemische feitelijkheden maart 1998 tekst/147
Weekmakers. Inleiding
023 1 Weekmakers Inleiding Weekmakers zijn chemische stoffen die gebruikt worden om kunststoffen gemakkelijker verwerkbaar te maken en daardoor beter bruikbaar. Deze stoffen komen overal voor in lucht,
Commercieel voordeel uit nieuwe technologieën
Commercieel voordeel uit nieuwe technologieën Vervanging chemische stoffen: bedreiging of kans? L. Heezen ReachHeezen Consulting 1 Inleiding: probleem?! REACH Weet U wat er in zit? Zware metalen, Lb, Cd
Inhoud. A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven KvK Utrecht T
A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F 030 274 29 71 info@rivm.nl Datum 3 maart 2019 Behandeld door Els Smit (RIVM-VSP)
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2001 2002 28 492 Weekmakers Nr. 1 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSHUISVESTING, RUIMTE- LIJKE ORDENING EN MILIEUBEHEER Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
SAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als
109 SAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als brandvertragers, vanwege hun thermostabiliteit, chemische
Samenvatting. A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven KvK Utrecht T
A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F 030 274 29 71 info@rivm.nl Samenvatting Dit document geeft een toelichting op de
Samenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS, voorheen WGD) van de Gezondheidsraad
BIJLAGE XV-RAPPORT. Samenvatting. Stofnamen: stoffen in gerecycleerde rubberkorrels die als instrooimateriaal in kunstgras worden gebruikt
BIJLAGE XV-RAPPORT EEN EVALUATIE VAN DE MOGELIJKE GEZONDHEIDSRISICO'S VAN GERECYCLEERDE RUBBERKORRELS DIE ALS INSTROOIMATERIAAL OP KUNSTGRASVELDEN WORDEN GEBRUIKT Samenvatting Stofnamen: stoffen in gerecycleerde
Tri- en tetrachlooretheen
067 1 Tri- en tetrachlooretheen Inleiding Trichlooretheen (trichloorethyleen of tri) en tetrachlooretheen (tetrachloorethyleen of perchloorethyleen of per) zijn kleurloze, vluchtige, niet brandbare vloeistoffen
Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden
Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden Inhoud 1. Aanleiding 2. Risicoschatting 3. Resultaten 4. Conclusie Gezondheidsrisico 5. Aanbevelingen PFOA emissies Dordrecht 5 april 2016 1. Aanleiding voor
(Voor de EER relevante tekst)
L 144/27 VERORDENING (EU) 2016/863 VAN DE COMMISSIE van 31 mei 2016 tot wijziging van de bijlagen VII en VIII bij Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie
Ftalaten in Nederland. Jan Willem van Gelder. Onderzoek in opdracht van Greenpeace Nederland, September 1997
Ftalaten in Nederland Jan Willem van Gelder Onderzoek in opdracht van Greenpeace Nederland, September 1997 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding Hoofdstuk 2 Eigenschappen en toepassingen van ftalaten Hoofdstuk
Klasse 9: Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen
Klasse 9: Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen Voorbeeldstoffen uit deze klasse zijn: asbest en asbestbevattende mengsels, PCB s, lithiumbatterijen, reddingsmiddelen en verwarmde stoffen. 1.1 Transport
Behoud effectief middelenpakket: verantwoord gebruik en risico van einde toelating. Arjan de Bever Berkel Enschot 27 maart 2013
Behoud effectief middelenpakket: verantwoord gebruik en risico van einde toelating Arjan de Bever Berkel Enschot 27 maart 2013 Inhoud presentatie Emissie oppervlaktewater Normen & waarden Kaderrichtlijn
De meest milieuvriendelijke PVC Vloer
De meest milieuvriendelijke PVC Vloer THERDEX PVC VLOEREN het milieu is topprioriteit Bioweekmakers en Ftlaten zijn twee totaal verschillende zaken. Je kunt ftlaatvrij zijn, zonder bioweekmakers te gebruiken.
Medicijnresten in water: geslachtsverandering bij vissen, maar heeft het ook invloed op de mens? Geneesmiddelen en ecologie
Disclosure belangen spreker Medicijnresten in water: geslachtsverandering bij vissen, maar heeft het ook invloed op de mens? (potentiële) belangenverstrengeling Geen Caroline Moermond, RIVM Met dank aan
Antwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap?
Antwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap? De vragen en antwoorden zijn onderverdeeld in vijf groepen: 1 Algemene vragen over de folder...1
Waterverdunbare verf
154 1 Waterverdunbare verf door J.A. Henneman Akzo Nobel oatings, Postbus 3, 2170 BA Sassenheim Dit artikel is een herziening van hemische Feitelijkheid 046 (Maart 1987). De oorspronkelijke Feitelijkheid
De (eco)toxiciteit van PFOS
De (eco)toxiciteit van PFOS Wat hebben we geleerd van de Schipholcasus en wat weten we nog niet? Inhoud 1. Waarom doelstellingen voor herstel Schiphol 2. Bouwstenen 3. Doelstellingen voor herstel 4. Conclusies
De (eco)toxiciteit van PFOS. Wat hebben we geleerd van de Schipholcasus en wat weten we nog niet?
De (eco)toxiciteit van PFOS Wat hebben we geleerd van de Schipholcasus en wat weten we nog niet? Inhoud 1. Waarom doelstellingen voor herstel Schiphol 2. Bouwstenen 3. Doelstellingen voor herstel 4. Conclusies
Procedure voor het afleiden van huidgrenswaarden voor stoffen met H-notatie, maar zonder een dermale Derived No Effect Level (DNEL)
Procedure voor het afleiden van huidgrenswaarden voor stoffen met H-notatie, maar zonder een dermale Derived No Effect Level (DNEL) NVvA-symposium 2019, Woudschoten (Zeist), wo. 10 april Cornelis van Loon
Samenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (Commissie GBBS; één van de vaste commissies
Diethyleenglycol. Inleiding
031 1 Diethyleenglycol Inleiding In de zomer van 1985 werd het bekend dat Oostenrijkse en Westduitse wijnhandelaren getracht hadden goedkope witte wijnen voor duurdere soorten door te laten gaan door het
Afleiden indicatieve drinkwaterrichtwaarde voor de stof: Di-ethyleentriaminepenta-azijnzuur (DTPA-H5; CAS ).
A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F 030 274 29 71 info@rivm.nl Opdrachtgegevens Opdracht Afleiden indicatieve drinkwaterrichtwaarde
Wat is ARIE? Hoe werkt de webapplicatie ARIE aanwijzing? Ga naar www.rivm.nl/arie, u krijgt dan het volgende scherm:
Wat is ARIE? Bedrijven die vallen onder de ARIE-regeling hebben veel gevaarlijke stoffen in huis, maar de effecten van een ongeval met een gevaarlijke stof blijven binnen de poort. Dit betekent dat vooral
Rekentool Veiligheidsklassen werken met verontreinigde grond (versie 4.x, Conform CROW Publicatie 132, 4e druk)
Rekentool Veiligheidsklassen werken met verontreinigde grond (versie 4.x, Conform CROW Publicatie 132, 4e druk) Inleiding Vaststellen van de veiligheidsklasse Maatregelen voor het werken in en met verontreinigde
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door K. 1077 woorden 22 maart 2016 6,1 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Impact 3 vwo Scheikunde hoofdstuk 1 + 2 Paragraaf 1: Stoffen bijv. Glas en hout,
Samenvatting en advieswaarde
Samenvatting en advieswaarde Vraagstelling Op verzoek van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen
Datum Onze referentie Blad
Inleiding Op verzoek van Tata Steel Nederland, Wenckebachstraat 1, 1951 JZ Velsen- Noord, Nederland (hierna gerefereerd als TataSteel), heeft TNO Innovation for Life (hierna gerefereerd als TNO) onderzocht
Wijziging Regeling Verpakkingen- en gebruiksartikelen (Warenwet)
VWS Wijziging Regeling Verpakkingen- en gebruiksartikelen (Warenwet) 5 april 2002/GZB/VVB 2259757 De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Handelende in overeenstemming met Minister van Economische
benzo(a)pyreen of Naam, formule, eigenschappen
006 1 Benzo(a)pyreen Benzo(a)pyreen (BaP) is in het nieuws geweest door de werkelijke of vermeende besmetting van voedingsmiddelen zoals groenten en koffie. Het is een van de ongeveer honderd bekende polycyclische
Brandvertragers. door mw. drs. S. van Gool Stichting Natuur en Milieu Utrecht
091 1 Brandvertragers door mw. drs. S. van Gool Stichting Natuur en Milieu Utrecht 1. Inleiding 091 3 2. Werking van brandvertragende stoffen 091 3 3. Toepassing 091 4 4. Chemische indeling 091 5 5. Voorkomen
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen De laatste jaren worden in toenemende mate geneesmiddelen voor mens en dier a aangetroffen in het milieu. Van enkele van die middelen is bekend dat ze bij vissen,
Moet ik nu damp, aërosol of tegelijk. meten? Jack Smit Arbeidshygiënist. Subcommissie MAC-waarden, werkgroep Meetmethoden
Moet ik nu damp, aërosol of tegelijk damp en aërosol a meten? Jack Smit Arbeidshygiënist Subcommissie MAC-waarden, werkgroep Meetmethoden SER Subcommissie MAC-waarden Werkgroep Meetmethoden Sinds 25 mei
Duurzame overheidsopdracht-fiche: uitgebreid
Duurzame overheidsopdracht-fiche: uitgebreid 1) Onderwerp Met milieuvriendelijke materialen en processen geproduceerde papierlijm. (naam van de openbare overheid) hecht belang aan de milieuzorg en
Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media Hoofdstuk 1 Stoffen bladzijde 1
Hoofdstuk 1 Stoffen bladzijde 1 Opgave 1 Hoe groot zijn de smelt- en kookpunten van onderstaande stoffen (zoek op)? smeltpunt kookpunt (sublimatiepunt) a 195 K (-78 O C); 240 K (-33 O C) b 159 K (-114
Weekmakers. Groene grondstoffen bieden nieuwe mogelijkheden KARIN MOLENVELD
Weekmakers Groene grondstoffen bieden nieuwe mogelijkheden KARIN MOLENVELD Uitgegeven in de reeks Groene Grondstoffen. Eerdere uitgaven: 1. S. Vellema en B. de Klerk-Engels (2003) Technologie voor gezondheid
Samenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (Commissie GBBS) van de Gezondheidsraad
Risicobeoordeling van lange-termijn inname van fipronil via de consumptie van ei en ei-producten
Risicobeoordeling van lange-termijn inname van fipronil via de consumptie van ei en ei-producten Datum: 26-09-2018 Versie: definitief Onderwerp De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft fipronil
Scheikundige begrippen
Scheikundige begrippen Door: Ruby Vreedenburgh, Jesse Bosman, Colana van Klink en Fleur Jansen Scheikunde begrippen 1 Chemische reactie Ruby Vreedenburgh Overal om ons heen vinden er chemische reacties
Interaktie tussen koper in oppervlaktewater, de structuur van microbiële levensgemeenschappen en histamine concentraties in eetbare kreeftachtigen
15 Samenvatting Interaktie tussen koper in oppervlaktewater, de structuur van microbiële levensgemeenschappen en histamine concentraties in eetbare kreeftachtigen Vervuiling van oppervlaktewater, vooral
Luchtkwaliteit en lozingen in de lucht in het Vlaamse Gewest Koen Toté
Luchtkwaliteit en lozingen in de lucht in het Vlaamse Gewest Koen Toté Overzicht presentatie Waarom luchtmetingen in Vlaanderen? Evolutie van de laatste decennia Toetsen van de luchtkwaliteit aan de heersende
A COMPANY OF HASKONING NEDERLAND BV MILIEU. Een ad-hoc Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau (MTR) voor aluminium in oppervlaktewater. 26 april 2002 RIZA
A COMPANY OF HASKONING NEDERLAND BV MILIEU Een ad-hoc Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau (MTR) voor aluminium in oppervlaktewater 26 april 2002 RIZA A COMPANY OF HASKONING NEDERLAND BV MILIEU Barbarossastraat
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35907 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yang Liu Title: Quantifying the toxicity of mixtures of metals and metal-based
Waterkwaliteitsnormen voor twee PAK s
A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl T 030 274 91 11 F 030 274 29 71 info@rivm.nl Waterkwaliteitsnormen voor twee PAK s Auteur(s) C.E. Smit Toetser(s) R. van
CGM/ Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant Allergens: working safely with recombinant allergenic biologicals
Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus 20901 2500 EX Den Haag DATUM 25 februari 2014 KENMERK ONDERWERP CGM/140225-01 Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant
AANVULLING BIJ BASISINFORMATIE VOOR RISICO-EVALUATIES. Trimethylbenzenen
AANVULLING BIJ BASISINFORMATIE VOOR RISICO-EVALUATIES Trimethylbenzenen Juni 2003 Inhoudsopgave 1 Technische fiche trimethylbenzenen... 3 1.1 Overzicht gebruikte gegevens trimethylbenzenen voor de blootstellingsberekeningen...
FFP bewaarprocedure Zet de dooi door?
Yvonne Henskens Kennisplatform 4-4-2013 FFP bewaarprocedure Zet de dooi door? Yvonne Henskens Klinisch chemicus Hemostase en Transfusie Centraal diagnostisch laboratorium A Yvonne Henskens Kennisplatform
Blootstellingsscenario: zinkboraat EC#
REACH Dossier 2010 Bijgewerkt oktober 2014 1.1 Blootstellingsscenario voor de vervaardiging van zinkboraat Gebruikte hoeveelheden Frequentie en duur van gebruik op procesniveau (bron) ter voorkoming van
Deelrapportage. Zware metalen en chroom-6 in stof. Gezondheidskundige risicobeoordeling POMS-site Eygelshoven
Deelrapportage Zware metalen en chroom-6 in stof Gezondheidskundige risicobeoordeling POMS-site Eygelshoven Unit Medische Milieukunde, GGD Zuid Limburg, Geleen, september 2015 Seksuele Gezondheid, Infectieziekten
(Voor de EER relevante tekst)
L 322/14 18.12.2018 VERORDENING (EU) 2018/2005 VAN DE COMMISSIE van 17 december 2018 tot wijziging van bijlage XVII bij Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie
MaximumPermisibleConcentrationsfor. polychlorinated biphenyls. Bezoekadres: Rijnstraat8 DenHaag. Postadres: Postbus GX DenHaag
Bezoekadres: Rijnstraat8 DenHaag Postadres: Postbus30947 2500 GX DenHaag Telefoon:070-3393034 Fax:070-3391342 polychlorinated biphenyls MaximumPermisibleConcentrationsfor 1 PCBs zijn verbindingen die bestaan
Productieprocessen. Informatie over gevaarlijke stoffen (1)
Informatie over gevaarlijke stoffen (1) De gevaarlijke stoffen waarmee je werkt, mogen geen geheimen voor je hebben. Het is erg belangrijk dat je weet wat een stof kan doen met je gezondheid of met de
1. IDENTIFICATIE VAN DE STOF OF HET PREPARAAT EN VAN DE ONDERNEMING
1. IDENTIFICATIE VAN DE STOF OF HET PREPARAAT EN VAN DE ONDERNEMING Productnaam : Artikelnummer : - Firma naam : Tippoint Trading BV Straat : Hogebrinkerweg 27 Postcode : 3871 KM Plaats : Hoevelaken Tel.
Bijlage(n) Uw brief van Uw kenmerk Documentnummer Landgraaf, oktober 201 6
ï-«f Aan het Bestuur van: VV Schaesberg SVN UOW'OZ Beheerstichting Park ter Waerden Beheerstichting Park Strijthagen Landgraaf, 7 oktober 201 6 llllll 111:11:111 Onderwerp Kunstgrasvelden. Verzonden op
Advies 14583A00 - indicatieve normen 2,5- furaandicarbonzuur
Advies 14583A00 - indicatieve normen 2,5- furaandicarbonzuur Aanvrager Maurice Gerits, Waterschap Limburg Projectnummer RIVM M/270103/18/AH Datum aanvraag 23 april 2018 Datum rapportage 30 november 2018
LET OP, ALLEEN TE GEBRUIKEN ALS OEFENOPGAVEN!
LET OP, ALLEEN TE GEBRUIKEN ALS OEFENOPGAVEN! OPEN VRAGEN Door het bodemonderzoeksbureau is in 2012 vastgesteld dat de bodem (droog) op locatie X de volgende stoffen bevat (standaard condities) Er is tijdens
Consequentieonderzoek probitrelatie fluorine
Consequentieonderzoek probitrelatie fluorine Project : 091625-Fluorine Datum : 15 februari 2010 Auteur : ir. G.A.M. Golbach Opdrachtgever: RIVM / CEV Postbus 1 3720 BA Bilthoven Adviesgroep AVIV BV Langestraat
ONDERZOEK CHEMISCHE VEILIGHEID KUNSTSTOFFEN POLSBANDJES
ONDERZOEK CHEMISCHE VEILIGHEID KUNSTSTOFFEN POLSBANDJES Voedsel en Waren Autoriteit December 2005 Onderzoek chemische veiligheid kunststoffen polsbandjes, december 2005 0 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 2 2.
Verkeer en luchtverontreiniging
Verkeer en luchtverontreiniging gezondheidsschade Dr Ir Miriam Gerlofs-Nijland RIVM 1 Positie RIVM Onderzoeksinstituut rijksoverheid Onafhankelijk van politiek en beleid Verbindt wetenschap en beleid Maakt
Samenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige
Consequentieonderzoek probitrelatie borontrichloride
Consequentieonderzoek probitrelatie borontrichloride Project : 091625-Borontrichloride Datum : 15 februari 2010 Auteur : ir. G.A.M. Golbach Opdrachtgever: RIVM / CEV Postbus 1 3720 BA Bilthoven Adviesgroep
de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag
Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 10 juli 2009 Ons kenmerk P/2009010971
TCB S45(2007) Den Haag, 19 juli 2007
Aan De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Postbus 30945 2500 GX Den Haag TCB S45(2007) Den Haag, 19 juli 2007 Betreft: Advies Normstelling MTBE Mevrouw de Minister, In
Samenvatting. Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad
Samenvatting Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad In Nederland wordt naar schatting een half miljoen werknemers met enige regelmaat blootgesteld aan organische oplosmiddelen.
DEMOCOPHES ONDERZOEK. persoonlijke resultaten
DEMOCOPHES ONDERZOEK persoonlijke resultaten Geachte Mevrouw, Wij danken u en uw kind voor uw deelname aan de studie DEMOCOPHES 1. Hierbij bezorgen wij u uw persoonlijke resultaten. De bedoeling van het
Informatie ten behoeve van de haalbaarheidstoets nieuwe (wettelijke) grenswaarde
Subcommissie%IAC-waarden MAC/3063 243-16 Informatie ten behoeve van de haalbaarheidstoets nieuwe (wettelijke) grenswaarde Stofnaam: Halothaan 1. CAS nr.: 151-67-7 2. Synoniemen: broomchloortrifìuorethaan,
Risicobeoordeling voor mens
168 1 Risicobeoordeling voor mens en milieu door dr. H. Könemann, RIVM, Bilthoven, bewerkt door drs. C. Schlax 1. Inleiding 168 3 2. Blootstelling 168 4 2.1. Uitstoot 168 4 2.2. Lotgevallen 168 5 2.3.
Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling
Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling Zwevende stof vormt een complex mengsel van allerlei verschillende deeltjes, en speelt een belangrijke rol
Gezondheidsrisico s bij gebruik formaldehyde?
Gezondheidsrisico s bij gebruik formaldehyde? Paulien Oosterveld, arbeidshygiënist Veiligheid, Gezondheid en Milieu Universiteit Leiden en LUMC Doel presentatie Volgende vragen beantwoorden: Hoe is de
Europese Controlecampagne. JA2015 plastic speelgoed
Europese Controlecampagne JA2015 plastic speelgoed Belgische resultaten 2017 Disclaimer Dit rapport is het resultaat van de gezamenlijke markttoezichtactie JA2015 rond producten die vallen onder de Richtlijn
Aan De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Postbus GX Den Haag. TCB S45(2007) Den Haag, 19 juli 2007
Aan De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Postbus 30945 2500 GX Den Haag TCB S45(2007) Den Haag, 19 juli 2007 Betreft: Advies Normstelling MTBE Mevrouw de Minister, In
Organismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof
Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme
Compex biologie havo 2005-I
4 Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden twee punten toegekend. Bolletjesslikkers 1 A 2 C 3 Het antwoord bevat de notie dat maagsap zuur bevat dat via de open maagportier
Eindexamen biologie havo 2005-I
4 Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden twee punten toegekend. Bolletjesslikkers 1 A 2 C 3 Het antwoord bevat de notie dat maagsap zuur bevat dat via de open maagportier
RISICOBEOORDELING VAN DE AANWEZIGHEID VAN NICOTINE EN COTININE IN LEGHENNEN EN EIEREN
RIVM-RIKILT FRONT OFFICE VOEDSELVEILIGHEID RISICOBEOORDELING VAN DE AANWEZIGHEID VAN NICOTINE EN COTININE IN LEGHENNEN EN EIEREN Advies aangevraagd door: M.J.B. Mengelers (VWA, Bureau Risicobeoordeling)
Binnenluchtmeting. School te Badhoevedorp
R Briefrapport Binnenluchtmeting School te Badhoevedorp Opdrachtgever Auteur Dhr. R van Strien, GGD Amsterdam Martje Mooij Contact Martje Mooij Centrum Inspectieonderzoek, Milieucalamiteiten en Drinkwater
FRONT OFFICE VOEDSEL- EN PRODUCTVEILIGHEID
FRONT OFFICE VOEDSEL- EN PRODUCTVEILIGHEID Maltesian Mineral Solution voor gebruik als drinkwaterzuivering Aanvulling op de beoordeling MMS (Miracle Mineral Supplement/Master Mineral Solution) van 7 maart
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal POSTBUS EA DEN HAAG. Datum 30 september 2010 Betreft Dioxine in paling
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal POSTBUS 20018 2500 EA DEN HAAG Directie Agroketens en Visserij Prins Clauslaan 8 2595 AJ Den Haag Postbus
Di- en triisocyanaten. Nr. 2018/20, Den Haag, 28 november Samenvatting
Di- en triisocyanaten Nr. 2018/20, Den Haag, 28 november 2018 Di- en triisocyanaten pagina 2 van 5 Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft de Gezondheidsraad een gezondheidskundige
Informatiebijeenkomst Kunstgrasvelden. 17 juli 2017 Denk daadwerkelijk.
Informatiebijeenkomst Kunstgrasvelden 17 juli 2017 Toelichting rapportage RIVM/ECHA Agenda - Welkom door wethouder Bankers - Inleiding door bestuur VV Gemert - Presentatie door Newae (Silvain van de Wiel)
SAMENVATTING Hoofdstuk 1
Polyvinylchloride (PVC) is één van de meest toegepaste polymeren. Dit is te danken aan de vrij lage productiekosten en de grote veelzijdigheid. PVC kan toegepast worden in een heel breed scala aan producten,
Richtlijn Multidisciplinaire richtlijn Borstvoeding
Richtlijn Multidisciplinaire richtlijn Borstvoeding Onderbouwing Conclusies Vaak is het door keuze van het juiste geneesmiddel mogelijk om borstvoeding veilig te handhaven 11. Niveau 4 Toelichting Indien
MICRONUTRIËNTEN AUTEUR
MICRONUTRIËNTEN AUTEUR Sarah BEL 1. INLEIDING Voedingstoffen of nutriënten zijn bestanddelen van voedingsmiddelen die zorgen voor de groei, het herstel en het in stand houden van onze lichaamsfuncties
DE NIEUWE DETERGENTENVERORDENING: FACT SHEET OVER DE AEROBE BIOLOGISCHE AFBRAAK VAN OPPERVLAKTEACTIEVE STOFFEN
1 DE NIEUWE DETERGENTENVERORDENING: FACT SHEET OVER DE AEROBE BIOLOGISCHE AFBRAAK VAN OPPERVLAKTEACTIEVE STOFFEN 1) Wat is de rol van oppervlakteactieve stoffen in een was- of reinigingsmiddel? Oppervlakteactieve
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting door Dylan 551 woorden 30 december 2016 9 4 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Aardolie ( onzuivere stof ) - Organisch materiaal -
Consequentieonderzoek probitrelatie benzylchloride
Consequentieonderzoek probitrelatie benzylchloride Project : 091625-Benzylchloride Datum : 15 februari 2010 Auteur : ir. G.A.M. Golbach Opdrachtgever: RIVM / CEV Postbus 1 3720 BA Bilthoven Adviesgroep
Eerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2000 2001 Nr. 47c 27 076 Wijziging van de Bestrijdingsmiddelenwet 1962 (landbouwkundig onmisbare gewasbeschermingsmiddelen) NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET
VRAAGBAAK MIGRATIE VAN BISPHENOL A VAN VERPAKKING NAAR VOEDSEL. Door. De Bont, R., Van Larebeke, N.
VRAAGBAAK MIGRATIE VAN BISPHENOL A VAN VERPAKKING NAAR VOEDSEL Door De Bont, R., Van Larebeke, N. 2004 Luik 1: Beleidsondersteuning MIGRATIE VAN BISPHENOL A UIT VERPAKKINGSMATERIAAL NAAR VOEDSEL EN DRANK
Biotransformatie en toxiciteit van
Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol 062 1 Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol Inleiding Paracetamol is het farmacologisch actieve bestanddeel van een groot aantal vrij en op recept
Werkgroep normstelling water en lucht. waternormen voor koper. Toelichting
> Retouradres Postbus 1 3720 BA Bilthoven Werkgroep normstelling water en lucht A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F
Kiezen van milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen Reinhilde Weltens
Kiezen van milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen Reinhilde Weltens Met dank aan collega Lieve Geerts. MILIEUVRIENDELIJKHEID = 1 MILIEUGEVAAR Wat bepaalt het milieugevaar? De hoeveelheid die in het milieu
beleidsmatig vaststellen van waternormen voor fluoreen en acenaftyleen
Stuurgroep Normstelling water en lucht Akkoord WK normstelling water en lucht december 2017 (schriftelijk) Akkoord WG normstelling water en lucht 22-05-2018 Akkoord SG normstelling water en lucht 2 juli
Schadelijke chemicaliën in de producten die u koopt? Het recht op informatie!
Schadelijke chemicaliën in de producten die u koopt? Het recht op informatie! Schadelijke stoffen: wat heeft u ermee te maken? Sinds enige tijd komt er meer wetenschappelijk bewijs dat de blootstelling
Samenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen in lucht waaraan
NANODEELTJES IN HET MILIEU ZIJN ER ECHT RISICO S? Nico van den Brink, Alterra Wageningen UR
NANODEELTJES IN HET MILIEU ZIJN ER ECHT RISICO S? Nico van den Brink, Alterra Wageningen UR Nanodeeltjes, iets nieuws? Koolstof nanodeeltjes Diesel verbranding Slijtage banden El Paso Tx, VS Murr and Gaza
Samenvatting in het Nederlands
Inleiding Zowel door natuurlijke processen (vulkanische activiteit, bosbranden en biologische processen) als menselijke activiteiten (industrie, landbouw en verkeer) zijn verscheidene organische stoffen
Samenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige
PAKs in rubber tegels en andere ondergronden voor speelplaatsen. Datum april 2014
PAKs in rubber tegels en andere ondergronden voor speelplaatsen Datum april 2014 PAKs in rubber tegels speelplaatsen april 2014 Colofon Projectnaam Projectnummer PAKs in rubber tegels en andere ondergronden