rapport Ongevallen en geweld op school Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in 2014

Transcriptie

1 rapport Ongevallen en geweld op school Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in 2014

2 Disclaimer Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. VeiligheidNL aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden. Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Indien tekst gebruikt wordt voor commerciële doelstellingen dient altijd vooraf schriftelijke toestemming verkregen te zijn.

3 Ongevallen en geweld op school Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in 2014 rapport Aanvraag: Projectnummer: Christine Stam Uitgegeven door VeiligheidNL Postbus AD Amsterdam mei 2016

4 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina 1 Omvang en ontwikkeling Omvang ongevallen en geweld op school Ontwikkeling ongevallen en geweld op school in de tijd 7 2 Wie raken gewond? 8 3 Wat gebeurt er? 10 4 Welke letsels lopen de leerlingen op? 13 5 Medische kosten 15 6 Toelichting Bronnen letselgegevens Selectie en analyse 16 Bijlage 18

5 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Omvang en ontwikkeling 1.1 Omvang ongevallen en geweld op school Meeste SEH-bezoeken primair onderwijs In 2014 zijn kinderen van 4 tot en met 18 jaar behandeld op een Spoedeisende Hulp (SEH) afdeling nadat ze letsel hadden opgelopen door een ongeval of geweld op school. In de meeste gevallen ging het om scholieren in het primair onderwijs (PO; gedefinieerd als leeftijdsgroep 4-12 jaar, zie hst 6) (62%, ), ongeveer anderhalf keer zoveel als in het voortgezet onderwijs (VO; jaar) (38%, ) (figuur 1, bijlage tabel 1). Uitgaande van 40 lesweken zijn dat 440 (PO) respectievelijk 270 (VO) SEH-bezoeken per week van leerlingen die letsel hebben opgelopen op school. Bewegingsonderwijs leidt op school tot de meeste SEH-bezoeken Ruim de helft van de letsels werd opgelopen tijdens bewegingsonderwijs (55%, ), de rest ongeveer even vaak op het schoolplein (23%, 6.600) als in het schoolgebouw (22%, 6.200). In naar schatting twee procent van de gevallen was sprake van letsel door geweld (2%, 500). Figuur Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs, locatie/activiteit en wel/niet geweld Primair onderwijs Voortgezet onderwijs In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Geweldspleging Geen geweldspleging 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zowel in het primair als in het voortgezet onderwijs is het aantal SEH-bezoeken als gevolg van een blessure opgelopen tijdens bewegingsonderwijs het grootst (PO: 46%, 8.200; VO: 69% 7.400) (figuur 2, bijlage tabel 1). Letsels door ongevallen of geweld op het schoolplein komen in het primair onderwijs op de tweede plaats (PO: 33%, 5.900; VO: 7%, 700). In het voortgezet onderwijs was in 2014 twee keer zo vaak sprake van letsel door geweld als in het primair onderwijs sprake (VO: 3%, 400; PO: <1%, 200). Figuur 2 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs en locatie/activiteit In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Primair onderwijs 700 Voortgezet onderwijs Geweld Primair onderwijs Voortgezet onderwijs

6 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Bij vijf procent van de scholieren was het letsel zo ernstig dan ze via de SEH-afdeling moesten worden opgenomen in het ziekenhuis (1.500) (bijlage tabel 2). In het primair onderwijs (7%,1.200) was het aandeel ongeveer twee keer zo groot als in het voortgezet onderwijs (3%, 300) (figuur 3). Dit is een aanwijzing dat letsels opgelopen door kinderen in het primair onderwijs vaker ernstig zijn dan die in het voortgezet onderwijs. Opvallend is dat bewegingsonderwijs in 2014 bij beide schooltypen weliswaar leidde tot de meeste SEH-bezoeken maar niet verantwoordelijk was voor de meeste ziekenhuisopnamen. De kinderen die in het primair onderwijs op de SEH-afdeling kwamen na een ongeval op het schoolplein, werden het vaakst opgenomen in het ziekenhuis, zowel relatief (8%) als absoluut (500). Figuur 3 Ongevallen en geweld op school, percentage en aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type onderwijs en locatie/activiteit 0% 2% 4% 6% 8% 10% PRIMAIR ONDERWIJS In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs VOORTGEZET ONDERWIJS In schoolgebouw Op schoolplein* Bewegingsonderwijs *Aantal te klein voor betrouwbare schatting In 2014 zijn zover bekend tenminste twee kinderen overleden na een ongeval op school. In het ene geval overleed een kleuter na een val op het schoolplein. In het tweede geval overleed een basisschoolleerling doordat zij geraakt werd door een instortende dug-out tijdens een sportdag. Daarnaast kwam in 2014 één leerling door geweld op school om het leven: een 15-jarige jongen werd doodgestoken op school.

7 SEH-bezoeken SEH-bezoeken Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Ontwikkeling ongevallen en geweld op school in de tijd Ontwikkeling in laatste jaren gunstig? In figuur 4 is te zien dat aantal SEH-bezoeken in het primair en voortgezet onderwijs in de tijd een vergelijkbaar fluctuerend patroon laten zien. De laatste jaren ( ) is er in beide onderwijstypen sprake van een daling van het aantal SEH-bezoeken van naar schatting circa twintig procent. Ook het aantal ziekenhuisopnamen na behandeling op de SEH-afdeling lijkt na een stijging in eerdere jaren de laatste jaren te dalen, in het voortgezet onderwijs sterker dan in het primair onderwijs. Het aantal inwoners van 4-18 jaar is in de periode slechts enkele procenten gedaald. Of de daling van het aantal SEH-bezoeken komt doordat de schoolomgeving veiliger is geworden, is niet aan te geven. Vele factoren zijn van invloed op het aantal SEH-bezoeken (zie hst 6). Toch kunnen we voorzichtig concluderen dat er sprake is van een gunstige ontwikkeling met name gezien de daling van het aantal ziekenhuisopnamen, oftewel er lijkt, vooral in het voortgezet onderwijs, sprake van een daling van het aantal ernstige letsels. Figuur 4 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken en ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek, trends naar type onderwijs, aantal en geïndexeerd PO - SEH-behandeling Primair onderwijs Aantal PO - Ziekenhuisopname na SEH-bezoek 0 Ziekenhuisopanemen na SEH-bezoek Primair onderwijs Aantal geïndexeerd 2009=100 PO - SEH-behandeling PO - Ziekenhuisopname na SEH-bezoek VO- SEH-behandeling Voortgezet onderwijs Aantal VO - Ziekenhuisopname na SEH-bezoek 0 Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek Voortgezet onderwijs Aantal geïndexeerd 2009=100 VO- SEH-behandeling VO - Ziekenhuisopname na SEH-bezoek Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL

8 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Wie raken gewond? Meeste letsels in primair onderwijs In hoofdstuk 1 is al gemeld dat het aantal SEH-bezoeken van leerlingen met letsel opgelopen in het primair onderwijs (17.700) in 2014 ongeveer anderhalf keer groter was dan het aantal SEH-bezoeken door leerlingen uit het voortgezet onderwijs (10.800). Dit is grotendeels het gevolg van het feit dat er meer leerlingen zijn in het primair onderwijs dan in het voortgezet onderwijs. Een correctie voor dit verschil door het aantal SEH-bezoeken af te zetten tegen het aantal leerlingen van 4-12 jaar (PO) respectievelijk jaar (VO) (zie hst 6) laat zien dat het verschil tussen de beide schooltypen afneemt (figuur 5, bijlage tabel 3-4). In 2014 was sprake van naar schatting SEH-bezoeken in verband met letsel opgelopen op school per leerlingen in het primaire onderwijs en 890 SEH-bezoeken per leerlingen in het voortgezet onderwijs. Jongens jaar grootste kans op letsel Jongens bezochten in 2014 vaker dan meisjes een SEH-afdeling voor letsel opgelopen door een ongeval of geweld op school (figuur 5, bijlage tabel 3-4). Over de hele linie lopen jongens ook een groter kans op letsel waarvoor een bezoek aan de SEH-afdeling nodig is dan meisjes. Zowel bij jongens als bij meisjes lopen kinderen in de leeftijd van 10 tot en met 14 jaar het grootste risico. Combinatie van leeftijd en geslacht laat zien dat de oudste jongens in het primair onderwijs (10-12 jaar) en de jongste jongens in het voortgezet onderwijs (13-14 jaar) veruit de grootste kans hebben op school letsel op te lopen waarvoor een behandeling op de SEH-afdeling nodig is met in (jongens jaar) respectievelijk (jongens jaar) SEH-bezoeken per leerlingen. Figuur Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs, leeftijd en geslacht a. Aantal Totaal Jongens Meisjes Primair Voortgezet 4-5j 6-9j 10-12j 13-14j 15-18j b. Aantal per leerlingen Totaal Jongens Meisjes Primair onderwijs Voortgezet onderwijs 4-5j 6-9j 10-12j 13-14j 15-18j ; Bevolkingsstatistiek , VeliigheidNL, Centraal Bureau voor de Statistiek

9 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in In het primair onderwijs is de oververtegenwoordiging van jongens het grootst bij de letsels opgelopen in het het schoolgebouw (61%), in het voortgezet onderwijs bij de letsels opgelopgen op het schoolplein (78%) (bijlage tabel 3). Verder valt bij het primair onderwijs het hoge aandeel jarigen met letsel door bewegingsonderwijs op (68%). Jongens ernstiger letsel Jongens worden vaker opgenomen in het ziekenhuis dan meisjes, een aanwijzing dat zij vaker dan meisjes ernstig letsel oplopen (figuur 6; bijlage tabel 5). In hoofdstuk 1 kwam al naar voren dat kinderen in het primair onderwijs vaker na een bezoek aan de SEH-afdeling werden opgenomen in het ziekenhuis dan kinderen in het voortgezet onderwijs. Maken we een verdere opsplitsing naar leeftijd dan blijkt binnen zowel het primair als het voortgezet onderwijs het percentage ziekenhuisopnamen te dalen bij het toenemen van de leeftijd. Anders geformuleerd, hoe jonger de leerling hoe vaker een ziekenhuisopname. Dit doet vermoeden dat de jongere leerlingen ernstigere letsels oplopen. Daarnaast zou het ook zo kunnen zijn dat jongere kinderen eerder voor de zekerheid worden opgenomen in het ziekenhuis dan oudere kinderen. Dit zal niet spelen bij het verschil tussen jongens en meisjes. Figuur 6 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs, leeftijd en geslacht PRIMAIR ONDERWIJS: 4-5 jaar 6-9 jaar jaar Jongens Meisjes VOORTGEZET ONDERWIJS: jaar jaar Jongens Meisjes* *Aantal te klein voor betrouwbare schatting 0% 5% 10% 15%

10 VOORTGEZET ONDERWIJS PRIMAIR ONDERWIJS VOORTGEZET ONDERWIJS PRIMAIR ONDERWIJS Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Wat gebeurt er? Valongevallen komen het meeste voor In figuur 7a en tabel 1 is te zien dat valongevallen het vaakst voorkomen (bijlage tabel 6). In het primair onderwijs liepen in 2014 in totaal bijna twaalfduizend leerlingen door een val letsel op wat moest worden behandeld op een SEHafdeling. Daarmee waren valongevallen verantwoordelijk voor twee derde (11.800, 67%) van alle SEH-bezoeken in verband met letsel opgelopen op de basisschool (figuur 7b). In het voortgezet onderwijs ging het om ruim vijfduizend SEH-bezoeken in verband met letsel door een val, bijna de helft van het totaal (47%, 5.100), een kleiner aandeel dan in het primair onderwijs. De meeste valongevallen vinden plaats tijdens bewegingsonderwijs. In het primair onderwijs valt daarnaast het hoge aantal en aandeel valongevallen op het schoolplein op en komen valongevallen in het schoolgebouw ook veel vaker voor dan de andere typen ongevallen. Figuur 7 a. Aantal Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type school, locatie/activiteit en ongevalsscenario PO TOTAAL In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Val Contact met object VO TOTAAL In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Overige ongevalsscenario's b. Aandeel 0% 20% 40% 60% 80% 100% PO TOTAAL 67% 21% 12% In schoolgebouw 58% 26% 16% Op schoolplein 78% 11% 10% Bewegingsonderwijs 62% 26% 12% VO TOTAAL In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Val Contact met object Overige ongevalsscenario's 47% 32% 21% 35% 44% 37% 22% 28% 34% 52% 31% 17% Kijken we een niveau specifieker naar de ongevalsscenario s, dan blijken in het primair onderwijs letsel door een val ergens vanaf of uit het meeste voor te komen (3.100, 18%) en dan vooral een val ergens vanaf of uit op het schoolplein (1.800) (tabel 1, bijlage tabel 6). Daarbij is vaak sprake van een val uit/van een speeltoestel. In totaal vonden in SEH-bezoeken plaatsen bij leerlingen uit het primair onderwijs in verband met letsel opgelopen door een val

11 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Tabel 1 PRIMAIR ONDERWIJS uit/van een speeltoestel op school. Daarnaast vonden bij deze groep in SEH-bezoeken plaats na een val uit/van een gymtoestel. Op korte afstand volgen dan SEH-bezoeken in verband met letsel door contact met een bewegend object (2.300), met name tijdens bewegingsonderwijs (1.600). Hierbij gaat het vaak om letsel door bijvoorbeeld contact met een bal. In totaal vonden in SEH-bezoeken plaatsen bij leerlingen uit het primair onderwijs in verband met letsel door contact met een bal. Het beeld in het voortgezet onderwijs is iets anders. Daar staan SEH-bezoeken in verband met letsels door contact met een bewegend object bovenaan (tabel 1, bijlage tabel 6). Dit ongevalsscenario was in het voortgezet onderwijs in 2014 verantwoordelijk voor SEH-bezoeken (19%). In de meeste gevallen liepen de leerlingen letsel op door contact met een bewegend object tijdens bewegingsonderwijs (1.800), in een groot deel van de gevallen een bal. In totaal leidde in 2014 contact met een bal in het voortgezet onderwijs tot SEHbezoeken. In het voortgezet onderwijs staat letsel door lichamelijk contact op de tweede plaats met SEH-bezoeken in 2014 (12%). Hierbij moet gedacht worden aan letsel door een botsing, duw, trap, klap enz. Verder valt in het voortgezet onderwijs het relatief hoge aantal SEH-bezoeken in verband met letsel door zwikken of vallen door een sprong tijdens bewegingsonderwijs nog op (beide 800 in 2014). Over hoe de leerlingen zwikken is weinig bekend. De valongevallen door een sprong zijn onder andere ongevallen tijdens trampolinespringen of het gebruik van andere gymtoestellen. Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type school, locatie/activiteit en ongevalsscenario Aantal VOORTGEZET ONDERWIJS Aantal 1 Val van hoogte, val uit, van Geraakt door bewegend object Geraakt door bewegend object Lichamelijk contact Lichamelijk contact Zwikken Aantal 1 Val van hoogte, val uit, van Op schoolplein Geraakt door bewegend object Bewegingsonderwijs Geraakt door bewegend object Bewegingsonderwijs Zwikken Bewegingsonderwijs Val door sprong Bewegingsonderwijs Val door sprong Bewegingsonderwijs Val van hoogte, val uit, van Bewegingsonderwijs Lichamelijk contact Bewegingsonderwijs Lichamelijk contact Bewegingsonderwijs Lichamelijk contact In schoolgebouw 400 Aantal In het schoolgebouw Aantal In schoolgebouw Aantal 1 Val van hoogte, val uit, van Lichamelijk contact Geraakt door bewegend object Stoten tegen stilstaand object Lichamelijk contact Val van trap of ladder 200 Struikelen 300 Snijden aan object 200 Op schoolplein Geraakt door bewegend object Val van hoogte, val uit, van Beknelling Struikelen 500 Op schoolplein 3 Lichamelijk contact Lichamelijk contact 200 Bewegingsonderwijs 2 Struikelen Geraakt door bewegend object Bewegingsonderwijs 2 Val door sprong Geraakt door bewegend object Val van hoogte, val uit, van Zwikken 800 Lichamelijk contact Val door sprong 800

12 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in In de gevallen waarbij sprake was van geweld, was er in vrijwel alle gevallen sprake van geweld door lichaamkracht, dus geweldpleging zonder het gebruik van een wapen. Valongevallen leiden tot de ernstigste letsels Uitgaande van het aandeel ziekenhuisopnamen als maat voor de ernst van letsel, leiden valongevallen tot de ernstigste letsels, zowel binnen het primair als het voortgezet onderwijs (opnamepercentage PO: 9%; VO: 7%) (bijlage tabel 7). Valongevallen leidden in 2014 in totaal voor het onderwijs tot ziekenhuisopnamen. Dit is 84 procent van alle ziekenhuisopnamen. Binnen de valongevallen blijkt een val ergens vanaf of uit veruit het vaakst tot een ziekenhuisopname te leiden, in 2014 in zeventien procent van de gevallen wat overeenkomt met 600 leerlingen die na behandeling op een SEH-afdeling vervolgens werden opgenomen in het ziekenhuis. Bovenstaande gegevens betreffen alleen ongevalsscenario s waarbij het aantal en percentage ziekenhuisopnamen betrouwbaar te berekenen is.

13 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Welke letsels lopen de leerlingen op? Bovenste extremiteiten kwetsbaar Figuren 8 en 9 laten zien dat meer dan de helft van de letsels die in 2014 op school werden opgelopen zich bevonden aan de bovenste extremiteiten oftewel aan schouder, arm of hand (bijlage tabel 8). In het primair onderwijs kwamen letsels aan de pols (22%, 3.900) het meeste voor, in het voortgezet onderwijs letsels aan hand of vingers (34%, 3.700). In figuur 8 is verder te zien dat leerlingen in het primair onderwijs relatief vaker letsel opliepen aan de hoofd/hals/nek-regio dan leerlingen in het voortgezet onderwijs (PO: 9%; VO: 6%). In het voortgezet onderwijs kwamen daarentegen relatief vaker letsels aan de onderste extremiteiten voor waarvoor een leerling moet worden behandeld op een SEH-afdeling (VO: 27%; PO: 22%). Figuur 8 Ongevallen en geweld op school, aandeel SEH-bezoeken naar type school en lichaamsregio met letsel 5% 9% 3% 4% 6% 3% 22% Primair onderwijs 62% Hoofd/hals/nek Romp/wervelkolom Schouder/arm/hand Heup/been/voet Overig 27% Voortgezet onderwijs 60% Figuur 9 Ongevallen en geweld op school, aantal SEH-bezoeken naar type school en lichaamsregio en lichaamsdeel met letsel HOOFD/HALS/NEK ROMP/WERVELKOLOM SCHOUDER/ARM/HAND: Pols Hand/vingers Bovenarm/elleboog/onderarm Schouder/sleutelbeen/ac-gewricht HEUP/BEEN/VOET: Voet/tenen Enkel Knie Onderbeen Heup/bovenbeen Primair onderwijs Voortgezet onderwijs OVERIG

14 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Combineren we de letsellocatie en het type letsel, dan komt naar voren dat fracturen en oppervlakkige letsels aan lichaamsdelen van de bovenste extremiteiten het meeste voorkomen (tabel 2, bijlage tabel 8). Pols- en hand/ vingerfracturen leidden in 2014 tot de meeste SEH-bezoeken. Naast fracturen en oppervlakkige letsels aan de arm/schouder/hand-regio kwamen zowel in het primair als in het voortgezet onderwijs fracturen aan voet of teen relatief veel voor en in het voortgezet onderwijs daarnaast ook enkeldistories. Ernstig hersen/schedelletsel komt in het onderwijs zo n vijftig tot honderd keer per jaar voor. Tabel 2 Ongevallen en geweld op school, aantal SEH-bezoeken naar type school en letsel* PRIMAIR ONDERWUS Aantal VOORTGEZET ONDERWIJS Aantal 1 Polsfractuur Fractuur hand/vinger Fractuur hand/vinger Polsfractuur Fractuur onderarm Oppervl. letsel/kneuzing hand/vinger Fractuur voet/teen Enkeldistorsie Oppervl. letsel/kneuzing hand/vinger Fractuur voet/teen 500 In schoolgebouw In schoolgebouw 1 Fractuur hand/vinger Fractuur hand/vinger Polsfractuur Oppervl. letsel/kneuzing hand/vinger Oppervl. letsel/kneuzing hand/vinger Open wond hand/vinger 200 Op schoolplein Op schoolplein 1 Polsfractuur Fractuur hand/vinger Fractuur hand/vinger 500 Bewegingsonderwijs 3 Fractuur onderarm Fractuur hand/vinger Bewegingsonderwijs 2 Polsfractuur Polsfractuur Oppervl. letsel/kneuzing hand/vinger Fractuur hand/vinger Fractuur voet/teen 700 Letsel aan hoofd meest ernstig Letsels aan hoofd/hals/nek-regio leidden relatief het vaakst tot een ziekenhuisopname (12%), letsels aan de bovenste extremiteiten het vaakst in absolute zin (1.000) (bijlage tabel 9). Combinatie van lichaamsdeel en type letsel laat zien dat licht hersenletsel in 2014 relatief het vaakst tot een ziekenhuisopname leidde (44%) en dat onderarmfracturen verantwoordelijk waren voor de meeste ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek (400) (tabel 3). Bovenstaande gegevens betreffen alleen letsels waarbij het aantal en percentage ziekenhuisopnamen betrouwbaar te berekenen is. Tabel 3 Ongevallen en geweld op school, aantal en percentage ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar letsel % Aantal ziekenhuisopnamen ziekenhuisopnamen 1 Licht hersenletsel 44 1 Fractuur onderarm Fractuur onderarm 32 2 Polsfractuur Fractuur bovenarm 22 3 Licht hersenletsel 200

15 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Medische kosten De gemiddelde directe medische kosten van de letsels opgelopen in het primair onderwijs die moesten worden behandeld op een SEH-afdeling en/of waarvoor de leerling moest worden opgenomen in het ziekenhuis bedroegen in euro en in het voortgezet onderwijs 820 euro (bijlage tabel 10). Dit leidde in 2014 in totaal tot respectievelijk 16,1 miljoen en 9,1 miljoen euro directe medische kosten. De meeste kosten kwamen voor rekening van de letsels opgelopen tijdens bewegingsonderwijs.

16 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Toelichting 6.1 Bronnen letselgegevens Voor de gegevens over bezoeken aan de SEH-afdeling is gebruikgemaakt van het Letsel Informatie Systeem (LIS). LIS geeft informatie over letsel en blessures die op de Spoedeisende Hulp-afdeling (SEH) behandeld worden. Daarnaast geeft het systeem informatie over letsels waarvoor het slachtoffer aansluitend op het bezoek aan de SEH-afdeling in het ziekenhuis opgenomen wordt. LIS wordt uitgevoerd in een representatieve steekproef van ongeveer een tiende van de ziekenhuizen in Nederland. Omdat het aantal geregistreerde letsels in LIS groot is, kan hiermee een gedetailleerd beeld gegeven worden. De gegevens afkomstig uit LIS betreffen 2014, tenzij anders is aangegeven. Voor informatie over ziekenhuisopnamen en overledenen is geen informatie uit de reguliere gegevensbronnen, zoals de Landelijke Registratie Ziekenhuiszorg en de Statistiek niet-natuurlijke dood beschikbaar. Voor ziekenhuisopnamen is zodoende gebruik gemaakt van informatie uit LIS, ofwel ziekenhuisopnamen na SEH-behandeling. Voor gegevens over overledenen is gebruikgemaakt van krantenartikelen over dodelijke ongevallen uit de Krantenknipselregistratie van VeiligheidNL. Naar doden door geweld op school is gezocht via internet. In de Krantenknipselregistratie worden alle berichten over privé-, sport- en arbeidsongevallen geregistreerd die in landelijke en regionale dagbladen zijn verschenen (vanaf januari 2010 alleen dodelijke ongevallen). De ongevallen waarover berichten in kranten verschijnen, zijn in het algemeen ernstige ongevallen. De Krantenknipselregistratie vormt daarom geen basis om kwantitatieve uitspraken te doen over ongevallen, maar geeft wel veel achtergrondinformatie over de ongevallen die geregistreerd worden. De directe medische kosten zijn berekend met het zogenaamde Letsellastmodel. VeiligheidNL heeft, in samenwerking met het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam (Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg), een rekenmodel (Letsellastmodel) ontwikkeld dat onder meer bestaat uit een zorgmodel en een verzuimmodel. Met behulp van het zorgmodel kunnen de directe medische kosten per slachtoffer dat op een SEH-afdeling wordt behandeld of wordt opgenomen in een ziekenhuis geschat worden. Bij directe medische kosten kan bijvoorbeeld gedacht worden aan kosten van ambulance-spoedvervoer, spoedeisende hulp, overige poliklinische hulp, ziekenhuisverpleging (zowel initieel als heropnamen) en nazorg door de huisarts. De benodigde informatie om het Letsellastmodel te ontwikkelen is afkomstig uit het Letsel Informatie Systeem, standaard zorgregistraties zoals onder meer de Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg, een aanvullend enquêteonderzoek onder een steekproef van LIS-patiënten, en uit bronnen met kostprijsinformatie. 6.2 Selectie en analyse Selectie In LIS zijn alle SEH-bezoeken (privé, sport, geweld) geselecteerd waarbij de locatie van het ongeval school of universiteit, schoolplein of school, dagverblijf overig was of waarbij als sporttype bewegingsonderwijs gecodeerd was. Tevens is geselecteerd op de leeftijdsgroep 4 tot en met 12 jaar als benadering voor

17 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in letsels opgelopen in het primair onderwijs en 13 tot en met 18 jaar voor letsels opgelopen in het voortgezet onderwijs. In LIS was in 2014 bij een kwart van de gevallen de ongevalslocatie onbekend. Dit betekent dat er met de bovengenoemde selectie vermoedelijk sprake is van enige onderschatting van de omvang van de problematiek. Aantal leerlingen Om de kans op een SEH-bezoek te berekenen en om verschillende groepen (schooltype, leeftijdsgroepen) goed met elkaar te kunnen vergelijken, moet het aantal SEH-bezoeken afgezet worden tegen het aantal leerlingen in de betreffende groepen. Als benadering daarvoor hebben we gebruikgemaakt van het aantal inwoners in de te vergelijken groepen. Uitgangspunt hierbij is dat kinderen van 5 tot en met 18 leerplichtig zijn en een groot deel van de kinderen op 4-jarige leeftijd start in het primair onderwijs. De tweedeling 4-12 jaar en jaar voor de splitsing tussen primair en voortgezet onderwijs is gekozen op praktische gronden aangezien gegevens over welk schooltype de kinderen daadwerkelijk bezochten op het moment dat het letsel werd opgelopen niet beschikbaar zijn. De gegevens over het aantal inwoners zijn afkomstig uit de Bevolkingsstatistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Er is gerekend met het gemiddelde van het aantal inwoners op 1 jan 2014 en 1 jan Afronding Aangezien de gegevens uit LIS schattingen betreffen, worden de gegevens afgerond. Door de afronding kan het voor komen dat het totaal in een tabel niet overeenkomt met de som van de afzonderlijke aantallen. Trends Bij de interpretatie van trends oftewel van veranderingen in de loop van de tijd, moet rekening worden gehouden met het feit dat het aantal SEH-bezoeken (en ziekenhuisopnamen) niet alleen bepaald wordt door veranderingen in het aantal en ernst van letsels door ongevallen en geweld. Ook veranderingen in de gezondheidszorg spelen hierbij een rol. In algemene zin kan hierbij gedacht worden aan bijvoorbeeld een stijging van het eigen risico met betrekking tot de zorgkosten (met name in 2013; bezoek aan SEH-afdeling gaat ten kosten van het eigen risico) en de poortwachtersfunctie van de huisartsenpost welke beide leiden tot een afnamen van het aantal SEH-bezoeken. Wel zal in het geval van letsels opgelopen onder schooltijd waarvoor direct medisch hulp wordt gezocht dit in mindere mate dan gemiddeld spelen. We gaan er vanuit dat de genoemde factoren meer invloed hebben op het aantal SEH-bezoeken dan op het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek. Daarnaast hebben we te maken met een tweetal methodologische aspecten. Ten eerste is er sprake van een afname van de kwaliteit van de LBZ, het databestand waarop wij onze schattingen van het aantal SEH-bezoeken baseren. Ten tweede is de wijze waarop binnen LIS de gegevens verzameld en verwerkt worden veranderd. Dit leidt er toe dat we binnen bepaalde variabelen over minder gegevens beschikken, echter de kwaliteit van de wel beschikbare gegevens is toegenomen. In welke mate alle bovengenoemde factoren een rol spelen is niet aan te geven.

18 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in BIJLAGE Tabellen bij figuren en tekst Tabel 1 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs en locatie/activiteit Primair onderwijs Voortgezet onderwijs Totaal Aantal Kolom % Rij % Aantal Kolom % Rij % Aantal Kolom In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs % Rij % Geweldpleging 200 < Geen geweldpleging Totaal Tabel 2 Ongevallen en geweld op school, naar wel/niet ziekenhuisopname na SEH-behandeling* naar type onderwijs en locatie/activiteit Ziekenhuisopname Geen ziekenhuis- opname Totaal Aantal Rij% Aantal Rij% Aantal Rij% Primair onderwijs In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Voortgezet onderwijs In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Totaal *Lege cel betekent aantal te klein voor betrouwbare schatting

19 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Tabel 3 Primair onderwijs Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs, locatie/activiteit, leeftijd en geslacht Totaal In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Man Vrouw jaar jaar jaar Totaal Voortgezet onderwijs Man Vrouw jaar jaar Totaal Tabel 4 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs, leeftijd en geslacht Aantal Jongens Meisjes Totaal Rij% Aantal per * Aantal Rij% Aantal per * Aantal Rij% Aantal per * Primair onderwijs jaar jaar jaar Voortgezet onderwijs jaar jaar Totaal ; Bevolkingsstatistiek , VeliigheidNL, Centraal Bureau voor de Statistiek

20 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Tabel 5 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken en ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type onderwijs, leeftijd en geslacht* Ziekenhuisopname Geen ziekenhuis- opname Totaal Aantal Rij% Aantal Rij% Aantal Rij% Primair onderwijs jaar jaar jaar Jongens Meisjes Voortgezet onderwijs jaar jaar Jongens Meisjes School totaal *Lege cel betekent aantal te klein voor betrouwbare schatting

21 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Tabel 6 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs, locatie/activiteit en meest voorkomende ongevalsscenario* Totaal In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % PRIMAIR ONDERWIJS Val Val van hoogte, val uit, van Val van/uit speeltoestel Val van/uit gymtoestel Struikelen Struikelen over gymtoestel 200 < Val door sprong Val door sprong van gymtoestel Val door sprong van speeltoestel Zwikken Uitglijden Val van trap of ladder 100 < Contact met object Geraakt door bewegend object Geraakt door bal Stoten tegen stilstaand object Stoten tegen muur 200 < Beknelling Beknelling tussen deur 200 < Snijden aan object 200 < Overig scenario Lichamelijk contact Trap, schop Botsing Acute fysieke belasting Totaal

22 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Vervolg tabel 6 Totaal In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % VOORTGEZET ONDERWIJS Val Zwikken Val door sprong Val door sprong van gymtoestel Struikelen Val van hoogte, val uit, van Val van/uit gymtoestel Val van trap of ladder Uitglijden Contact met object Geraakt door bewegend object Geraakt door bal Stoten tegen stilstaand object Stoten tegen muur Stoten tegen meubilair Stoten tegen gymtoestel Snijden aan object Beknelling Beknelling tussen deur Overig scenario Lichamelijk contact Trap, schop Slag, klap, stomp Botsing Acute fysieke belasting Totaal *Lege cel betekent aantal te klein voor betrouwbare schatting / - = laagste niveau scenario niet berekend

23 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Tabel 7 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken en ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type onderwijs en ongevalsscenario Aantal Ziekenhuisopname Rij % Kolom Geen % Aantal ziekenhuis- opname Rij Totaal % Aantal Primair onderwijs Val Overig Voortgezet onderwijs Val Overig Rij % School totaal Val Val van hoogte, val uit, van Val door sprong Struikelen Contact met object Overig scenario

24 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Tabel 8 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken naar type onderwijs, locatie/activiteit en meest voorkomende letsels* Totaal In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % PRIMAIR ONDERWIJS Hoofd/hals/nek Open wond hoofd Oppervl. letsel/kneuzing hoofd Licht hersenletsel Romp/wervelkolom Oppervl. letsel/kneuzing romp Schouder/arm/hand Pols Polsfractuur Oppervl. letsel/kneuzing pols Hand/vingers Fractuur hand/vinger Oppervl. letsel/kneuzing hand/vinger Distorsie hand/vinger 200 <1 Open wond hand/vinger 100 <1 Bovenarm/elleboog/onderarm Fractuur onderarm Fractuur elleboog Oppervl. letsel/kneuzing arm Fractuur bovenarm Schouder/sleutelbeen/ac-gewricht Fractuur sleutelbeen/schouder Heup/been/voet Voet/tenen Fractuur voet/teen Oppervl. letsel/kneuzing voet/tenen Enkel Enkeldistorsie Enkelfractuur Oppervl. letsel/kneuzing enkel Knie Oppervl. letsel/kneuzing knie Onderbeen Fractuur onderbeen Heup/bovenbeen 100 <1 Overig Totaal

25 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Vervolg tabel 8 Totaal In schoolgebouw Op schoolplein Bewegingsonderwijs Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % VOORTGEZET ONDERWIJS Hoofd/hals/nek Oppervl. letsel/kneuzing hoofd Open wond hoofd Licht hersenletsel Romp/wervelkolom Oppervl. letsel/kneuzing romp Schouder/arm/hand Hand/vingers Fractuur hand/vinger Oppervl. letsel/kneuzing hand/vinger Open wond hand/vinger Luxatie hand/vinger Spier-/peesletsel hand/vinger Distorsie hand/vinger 100 <1 Pols Polsfractuur Oppervl. letsel/kneuzing pols Distorsie pols Bovenarm/elleboog/onderarm Oppervl. letsel/kneuzing arm Fractuur onderarm Fractuur elleboog Schouder/sleutelbeen/ac-gewricht Fractuur sleutelbeen/schouder Heup/been/voet Enkel Enkeldistorsie Enkelfractuur Oppervl. letsel/kneuzing enkel Voet/tenen Fractuur voet/teen Oppervl. letsel/kneuzing voet/tenen Knie Distorsie knie Luxatie knie Oppervl. letsel/kneuzing knie Onderbeen Overig Totaal *Lege cel betekent aantal te klein voor betrouwbare schatting

26 Ongevallen en geweld op school - Cijfers over letsels door ongevallen en geweld in Tabel 9 Ongevallen en geweld op school, SEH-bezoeken en ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar letsel Aantal Ziekenhuisopname Rij % Kolom Geen ziekenhuis- opname % Aantal Rij % Aantal Totaal School totaal Hoofd/hals/nek Licht hersenletsel Schouder/arm/hand Bovenarm/elleboog/onderarm Fractuur onderarm Fractuur elleboog Fractuur bovenarm Pols Polsfractuur Heup/been/voet Overig Rij % Tabel 10 Primair onderwijs Ongevallen en geweld op school, directe medische kosten* naar type onderwijs, locatie/activiteit Gemiddeld Totaal Gemiddeld Totaal In euro In miljoen euro % Voortgezet onderwijs In euro In miljoen euro % In schoolgebouw 840 3,2 20 In schoolgebouw 800 2,2 24 Op schoolplein 920 5,9 37 Op schoolplein 770 0,6 6 Bewegingsonderwijs 820 7,1 44 Bewegingsonderwijs 830 6,3 69 Totaal ,1 100 Total 820 9,1 100 ; Letsellastmodel 2014, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus MC *directe medische kosten van letsels die zijn behandeld op een SEH-afdeling en/of waarvoor het slachtoffer is opgenomen in het ziekenhuis

27

28 Over VeiligheidNL VeiligheidNL is een onafhankelijk expertisecentrum met de missie om ongevallen te voorkomen door veilig gedrag te stimuleren. We helpen mensen hun veiligheid te vergroten in en om het huis, maar ook op straat, op school en op het werk. We monitoren en signaleren ongevallen en letsel en onderzoeken welke vorm van preventie effectief is. Voor de monitoring is het Letsel Informatie Systeem (LIS) de basis, een registratiesysteem bij een representatieve steekproef van Spoedeisende Hulpafdelingen (SEH's) in Nederland, maar we rapporteren ook dodelijke ongevallen van het CBS en ziekenhuisopnamen door letsels via de LBZ. We ontwikkelen effectieve gedragsinterventies die praktisch, oplossingsgericht en op maat zijn en voeren deze ook deels uit. Ten slotte delen wij onze kennis en kunde direct met onze doelgroepen of via professionals, samenwerkingspartners en ambassadeurs. We werken voor en met overheden, bedrijven, zorgverleners en particulieren.