Coping strategieën na het ervaren van spijt

Transcriptie

1 Coping strategieën na het ervaren van spijt Koster, A. L. Begeleider: F. Van Harreveld Universiteit van Amsterdam Datum: Bachelorthese

2 Samenvatting In dit paper wordt onderzocht onder welke omstandigheden men spijt ervaart na een beslissing en of er een relatie is tussen de antecedenten van spijt en de gekozen aanpak en effectiviteit van coping strategieën. Het verschil in de literatuur tussen spijt als gevolg van een actie of een inactie wordt verklaard door middel van een temporele verandering. Het blijkt dat er in de literatuur in eerste instantie drie strategieën onderscheiden worden, die ervoor zorgen dat spijt als gevolg van een actie minder wordt. Bij nader onderzoek blijkt echter dat er meerdere coping strategieën te onderscheiden zijn en dat er ook andere omstandigheden zijn die de keuze van een coping strategie kunnen beïnvloeden. Zo blijkt ook de mate van controle een grote invloed te hebben op de gekozen coping strategie. Wanneer men controle ervaart over de situatie kan beter gebruik worden gemaakt van een problem-focused coping strategie, wanneer men weinig controle ervaart blijkt juist een emotion-focused coping strategie effectiever. 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting 2 1. Inleiding 4 2. Het ervaren van spijt na acties en inacties 5 3. Coping 11 3a. Specifieke problem-focused coping strategieën. 12 3b. Specifieke emotion-focused coping strategieën. 15 3c. Controle Conclusie 19 Literatuurlijst 24 3

4 1. Inleiding In het dagelijks leven moet men vele keuzes maken. Welke studie kies ik? Wil ik nog in de vriendschap investeren? Wil ik deze baan of toch een andere? Keuzes maken is soms een moeilijk proces. Er wordt gewikt en gewogen tussen verschillende opties: Het bij het oude laten of een actieve keuze maken en voor het nieuwe gaan. Als men kiest voor een van beide opties en die levert niet het gewenste resultaat op, zal men vaak gaan nadenken over de andere optie die niet werd gekozen en beeldt men zich in dat deze optie wel tot gewenste uitkomsten geleid zou hebben. Dan wordt spijt ervaren. In de literatuur over spijt twist men over de vraag waarover men het meeste spijt ervaart. Kahneman en Miller (1986, in Inman & Zeelenberg, 2002) laten zien dat een actieve keuze voor de nieuwe optie tot meer spijt leidt dan de keuze voor de huidige situatie. Gilovich en Medvec (1995) daarentegen hebben laten zien, dat als mensen gevraagd worden naar hun grootste momenten van spijt, de focus voornamelijk ligt op dingen die zij nagelaten hebben om te doen. Doordat we constant keuzes moeten maken tussen de verschillende opties is het moeilijk spijt te vermijden. Daarnaast hebben we niet altijd evenveel controle over of verantwoordelijkheid voor het verloop en de uitkomsten van de verschillende opties, wat de ervaring van spijt ook beïnvloedt. Spijt wordt over het algemeen gezien als een negatieve emotie, die net als andere negatieve emoties het liefst vermeden wordt ten einde een positief zelfbeeld te behouden. De neiging negatieve emoties te vermijden, heeft zowel invloed op het maken van een keuze uit verschillende opties, als op het omgaan met spijtgevoelens als de keuze niet de gewenste uitkomst blijkt te hebben. Wanneer men in het keuzeproces kan anticiperen op gevoelens van spijt, dan kan men een optie kiezen die de minste kans heeft op het ervaren van spijt na de keuze. Van te voren kan bedacht worden dat het kopen van een nieuwe auto tot meer spijt gaat leiden dan het behouden van de oude auto, omdat de kosten die verbonden zijn met de aankoop te hoog zijn en daarom beslissen bij de huidige auto te blijven. Aangezien men over het algemeen spijt probeert te vermijden, kan verwacht worden dat als er dan toch spijt wordt ervaren na een gekozen optie, men stappen onderneemt om deze negatieve emotie te minimaliseren. Dit omgaan met negatieve emoties wordt ook wel coping genoemd en er zijn verschillende strategieën om met die emoties om te gaan. Er 4

5 kan geprobeerd worden de emoties te reguleren of er kan een poging ondernomen worden de ongunstige situatie te veranderen. Interessant is om te onderzoeken onder welke omstandigheden men nu spijt ervaart en of er een relatie is tussen die omstandigheden en de gekozen coping. Dit zal verder onderzocht worden in dit paper aan de hand van de volgende vraag: Wat is de relatie tussen de antecedenten van spijt en de gekozen aanpak en effectiviteit van coping strategieën? Het is van belang te onderzoeken hoe men het beste met spijt om kan gaan, aangezien emoties een lange termijn impact hebben op ons psychologisch welzijn (van Harreveld, van der Pligt, Claassen, & van Dijk, 2006). Om de onderzoeksvraag te beantwoorden zal in paragraaf 2 worden gekeken onder welke omstandigheden, waaronder uiteindelijk een beslissing wordt genomen, men nu de meeste spijt ervaart. In paragraaf 3 zal gekeken worden wat de relatie is tussen bepaalde omstandigheden waarin een beslissing wordt genomen, waaruit spijt voortvloeit en de gekozen aanpak en effectiviteit van coping strategieën. 2. Het ervaren van spijt na acties en inacties Wat men nu eigenlijk onder spijt verstaat is door Landman (1993, in Gilovich & Medvec 1995) verwoord in de volgende definitie: Spijt is een meer of minder pijnlijke cognitieve en emotionele gemoedstoestand, waarin het ongeluk, het verlies, de tekortkomingen, de zonden en de fouten betreurd worden. Het is een ervaring van gevoelt verstand of verstandelijke emotie. De betreurde zaken kunnen zowel zaken zijn die men begaan, dan wel nagelaten heeft. Ze kunnen variëren van hetgeen wij vrijwillig over kunnen beschikken tot hetgeen oncontroleerbaar en toevallig is. Het kan betrekking hebben op daadwerkelijke acties of op ingebeelde gebeurtenissen in gang gezet door ons zelf of door een andere groep. De zonden kunnen moreel of wettelijk zijn, maar ook anders van aard. (P.36) 5

6 Wanneer we kiezen voor de ene optie, kiezen we vaak automatisch tegen de andere optie. Spijt wordt ervaren als wordt overgegaan tot counterfactual thinking, nadat men niet tevreden is met de uitkomst van de gekozen optie. Wanneer men zich dan inbeeldt dat de uitkomst van de optie die niet gekozen werd, geresulteerd zou hebben in een beter resultaat, zal spijt worden ervaren (Connoly, Ordonez, & Coughlan, 1997). Volgens Sugden (1985, in Inman & Zeelenberg, 2002) is spijt een pijnlijke sensatie van de erkenning dat wat is ongunstig is in vergelijking met wat hadden kunnen zijn. De Norm theory van Kahneman en Miller (1986, in Inman & Zeelenberg, 2002) gaat ervan uit dat de beoordeling van de uitkomst van de gekozen optie gebaseerd is op het gemak waarmee alternatieve uitkomsten, die als beter worden ervaren, kunnen worden ingebeeld. Negatieve uitkomsten leiden dus eerder tot negatief affect als andere uitkomsten, die als beter worden ingeschat, met gemak in te beelden zijn (Kahneman en Miller (1986 in Inman & Zeelenberg, 2002)). Spijt wordt echter niet alleen ervaren door counterfactual thinking, ook de manier waarop tot de beslissing is gekomen draagt bij aan de ervaring van emoties naderhand. Belangrijk hierbij is Samuelson en Zeckhauser s (1988, in Inman & Zeelenberg, 2002) uitleg van het status quo effect. Het status quo effect is volgens hen de tendens om bij de huidige beslissing te blijven. Wanneer men eenmaal een beslissing heeft genomen en voor nieuwe keuzes wordt gesteld, blijft men bij voorkeur bij de oude beslissing en gaat niet voor de nieuwe optie. Het status quo effect zorgt dus voor een inactie. Het alternatief is juist een actie, waarbij men dus een actieve keuze maakt en kiest voor de nieuwe optie. Welke optie tot meer spijt leidt zal in het vervolg onderzocht worden. In de literatuur is veel onderzoek gedaan naar het actie versus inactie effect en over welke keuze leidt tot de meeste spijt. Vele studies tonen aan dat men meer spijt ervaart over een negatieve uitkomst als gevolg van een actie dan van een identieke uitkomst als gevolg van een inactie ( Gleicher et al.,1990; Kahneman & Tversky, 1982; Landman, 1987). Connoly, Ordonez en Coughlan (1997) gebruikten het volgende scenario: 6

7 Meneer Paul bezit aandelen in bedrijf A. Gedurende het afgelopen jaar heeft hij overwogen om over te stappen op aandelen in bedrijf B, maar hij besloot dat niet te doen. Hij ontdekt nu dat hij dollar zou hebben verdiend als hij overgestapt was op de aandelen van bedrijf B. Meneer George bezat aandelen in bedrijf B. Gedurende het afgelopen jaar is hij overgestapt op aandelen in bedrijf A. Hij ontdekt nu dat hij dollar had kunnen verdienen als hij zijn aandelen in bedrijf B had gehouden. Wie heeft het meeste spijt? (p.173) Van de proefpersonen dacht 92% dat Mr. George, van wie de negatieve uitkomst veroorzaakt is door een actie, meer spijt zou ervaren. Dat het veranderen van de keuze tot meer spijt leidt kan verklaard worden doordat het behouden van de status quo als meer normaal wordt gezien en dus als alternatief makkelijker in te beelden is. Hierdoor zullen negatieve emoties eerder worden ervaren. Een ander scenario, waarbij men meer spijt denkt te ervaren na actie dan na inactie, is van Landman (1987, in Inman & Zeelenberg, 2002): Jarenlang heeft de familie Lowell in de laatste tien dagen van december, hun vakantie doorgebracht in Key West, Florida. Dit jaar overwogen zij naar Sarasota in Florida te gaan, maar besloten toch voor Key West te kiezen. Jammer genoeg regende het tien dagen in Key West. In Saratosa was het overwegend droog. Jarenlang heeft de familie Sayer de laatste tien dagen van december, hun vakantie in Saratosa in Florida doorgebracht. Dit jaar besloten zij hun vakantie in key West door te brengen. Jammer genoeg regende het tien dagen lang in Key West. In Saratosa was het overwegend droog. Wie heeft het meeste spijt over zijn vakantiekeuze? De familie Lowell of de familie Sayer? (Landman 1987, p. 529) Alweer dachten proefpersonen dat de Sayer familie, die afweek van de status quo en dus actie ondernam, meer spijt zou ervaren. Het is makkelijker, om met behulp van counterfactual thinking, in te beelden dat deze optie voor een betere uitkomst zou hebben gezorgd. 7

8 Hoe overtuigend deze resultaten ook laten zien dat men denkt meer spijt te ervaren na actie dan na inactie, toch blijkt dat deze resultaten niet overeenkomen met het dagelijkse leven. Wanneer mensen namelijk wordt gevraagd waarover zij het meeste spijt ervaren, noemen zij vooral dingen die zij nagelaten hebben om te doen. Mensen geven dus aan het meeste spijt te hebben van inacties (Gilovich & Medvec, 1995). Dit verschil tussen de uitkomst van de onderzoeken naar counterfactual thinking en de uitkomsten van vragen naar het dagelijks leven is opvallend. Gilovich en Medvec (1994) hebben twee studies gedaan die bekeken waar mensen nu het meeste spijt van hebben in hun leven. De eerste studie werd telefonisch uitgevoerd, waarbij proefpersonen werd gevraagd na te denken over hun grootste spijt als gevolg van een actie en een inactie. Van de 30 proefpersonen gaven 21 aan spijt als gevolg van een inactie meer intens te ervaren. In de tweede studie beschreven proefpersonen de grootste spijt momenten in hun leven. Deze werden door codeurs ingedeeld in actie en inactie en 63% van de beschreven spijtmomenten bleken inacties te zijn. Gilovich en Medvec (1994) concludeerden dat wanneer mensen denken over hun grootste spijtmomenten in hun leven, spijt als gevolg van inacties meer intens wordt ervaren en meer prevaleert. Feldman, Miyamoto en Loftus (1999) laten ook zien dat wanneer direct naar ervaren spijt in het leven wordt gevraagd, inacties meer prevaleren dan acties. Proefpersonen werden ingedeeld in drie condities. Een vrije keuze conditie, waarin zij moesten beschrijven waarover zij het meeste spijt ervoeren en dit moesten classificeren als actie of inactie en vervolgens een moment van spijt van het tegenovergestelde type moesten beschrijven. Twee vastliggende condities, waarin proefpersonen werd gevraagd of eerst een actie en dan een inactie of andersom te beschrijven. Proefpersonen moesten de intensiteit van elk moment van spijt aangeven. In de vrije keuze conditie werd spijt als gevolg van inacties veel vaker als eerste genoemd en prevaleerde dus boven spijt als gevolg van acties. Inacties deden ook niet onder voor acties wat betreft intensiteit. Inacties werden als even intens ervaren als acties. Feldman, Miyamoto en Loftus (1999) verklaren de gevonden tegenstrijdigheid met behulp van methodologische verschillen. In de onderzoeken waaruit blijkt dat men meer spijt ervaart van acties, wordt gebruik gemaakt van vignetten, waarbij 8

9 dezelfde uitkomst volgt na actie of inactie. Als de uitkomst constant wordt gehouden, blijkt men dus meer spijt te ervaren over acties. In het dagelijks leven kan men echter uitkomsten van beslissingen niet constant houden en blijkt men meer spijt te ervaren over inacties. Behalve dat de tegenstrijdigheid verklaard kan worden door middel van methodologische verschillen zijn er ook meer theoretische verklaringen te geven. Gilovich en Medvec (1994) onderzochten of de ervaring van spijt als gevolg van een actie of inactie verandert over tijd. Zij hebben door middel van vignetten proefpersonen gevraagd naar de ervaring van spijt op korte en lange termijn. Op korte termijn kwamen hun resultaten overeen met die van eerder genoemde onderzoeken (Gleicher et al.,1990; Kahneman & Tversky, 1982; Landman, 1987) en dacht men meer spijt te ervaren van een negatieve uitkomst als gevolg van een actie. Op lange termijn echter waren de resultaten omgedraaid en dachten proefpersonen dat inacties tot meer spijt zouden leiden. In een extra studie onderzochten Gilovich en Medvec (1994) of deze resultaten een gevolg waren van de vignetten of dat dit temporele perspectief ook opging als zij mensen naar hun eigen spijt in het dagelijks leven vroegen. Proefpersonen werd gevraagd na te denken over een actie en een inactie van de laatste week en van hun hele leven, waarover zij het meeste spijt hebben ervaren. Wanneer gekeken werd naar de afgelopen week hadden mensen meer spijt van hun acties, maar wanneer gekeken werd naar het gehele leven ervoer men meer spijt over inacties. Dit valt volgens Gilovich en Medvec (1994) te verklaren doordat er mechanismen bestaan die ervoor zorgen dat op de lange termijn spijt over acties minder wordt ervaren. Bovendien bestaan er drie mechanismen die ervoor zorgen dat spijt over inacties op de lange termijn juist toeneemt. De eerste twee mechanismen gaan over gedrag dat achteraf gezien als onverklaarbaar wordt ervaren. Wanneer men actie kan ondernemen bestaat vaak nog een bepaalde vorm van twijfel over capaciteiten. Als men later terugkijkt op de gekozen beslissing, heeft men meer vertrouwen dat men over de capaciteiten beschikt zou hebben. Dit zorgt ervoor dat eerdere beslissingen voor inacties als onverklaarbaar en onvergeeflijk worden gezien. Wanneer men bijvoorbeeld iemand mee uit wil vragen, bestaat er onzekerheid over of men dat wel kan en durft, als men besloten heeft de persoon niet mee uit te vragen en er dan later wordt teruggekeken op de 9

10 gebeurtenis, ontstaat vaak het gevoel dat men dat zeker wel gekund had en lijkt het niet mee uit vragen onverklaarbaar. Het tweede mechanisme dat ervoor zorgt dat inacties met de tijd als meer spijtvol worden gezien, komt voort uit het feit dat factoren die ervoor zorgen dat mensen geen actie ondernemen veel minder saillant zijn dan factoren die ervoor zorgen dat mensen wel actie ondernemen. Hierdoor is het makkelijker voor mensen te bedenken waarom zij een bepaalde actie, die slecht is afgelopen, hebben ondernomen, maar is het moeilijker van een bepaalde inactie, die slecht is afgelopen, te bedenken waarom men niet heeft gehandeld. In het onderzoek van Dunning en Parpal (1989, in Gilovich & Medvec 1995) werd aan een deel van de proefpersonen gevraagd hoeveel meer vragen zij goed zouden hebben op een test als ze voor de test zouden studeren. Aan een ander deel werd gevraagd hoeveel minder vragen zij goed zouden hebben als ze niet zouden studeren. Proefpersonen gaven aan dat het leren van de test hun prestatie meer zou verbeteren, dan het niet studeren hun prestatie zou schaden. Studeren (een actie) heeft meer gevolgen en is meer saillant dan niet studeren (een inactie). Als laatste speelt mee dat de consequenties van een actie definitief zijn, omdat ze gebonden zijn aan wat werkelijk heeft plaatsgevonden. De consequentie van een inactie zijn psychologisch niet definitief, omdat deze verbonden is aan de inbeelding van elke persoon en dus eindeloos kan doorgaan. Wanneer men een carrière als advocaat heeft laten lopen, kan men zich altijd blijven afvragen hoe het had kunnen zijn als men de kans wel had gegrepen. Naast deze mechanismen die ervoor zorgen dat spijt als gevolg van inacties op de lange termijn toeneemt, zijn er ook coping strategieën die er juist voor zorgen dat spijt als gevolg van acties op de lange termijn minder wordt. Deze coping strategieën kunnen volgens Gilovich en Medvec (1995) opgedeeld worden in gedrag om spijt te verminderen en psychologische herstelwerkzaamheden. Als men spijt ervaart als gevolg van een actie, kan men stappen ondernemen en zo negatieve gevolgen te boven komen, teniet doen of compenseren. Psychologische herstelwerkzaamheden kunnen weer worden onderscheiden in silver lining en dissonantie reductie. Deze coping strategieën werken volgens Gilovich en Medvec (1995) vooral voor spijt na acties en minder na inacties. De gevolgen van inacties worden volgens hen juist alleen maar erger door de hierboven beschreven mechanismen. Een van de meest voorkomende psychologische herstelwerkzaamheden is silver lining, waarbij mensen omgaan met negatieve 10

11 gebeurtenissen door het benadrukken van de positieve aspecten aan de gebeurtenis. Mensen erkennen wel de negatieve uitkomst, maar proberen in hun hoofd de uitkomst minder negatief te maken door iets te vinden wat de gebeurtenis op een positieve manier beïnvloedt en daardoor rechtvaardigt. Een voorbeeld is het benadrukken hoeveel men van de gebeurtenis heeft geleerd. Dit silver lining is gerelateerd aan dissonantie reductie. Dissonantie reductie is een tweede voorbeeld van psychologische herstelwerkzaamheden. Men kan de dissonantie, die ontstaan is door de negatieve uitkomst als gevolg van een vrije keuze, oplossen door bijvoorbeeld silver lining toe te passen en te benadrukken dat men veel van de situatie geleerd heeft. Ook deze psychologische herstelwerkzaamheden zijn volgens Gilovich en Medvec (1995) makkelijker toe te passen op negatieve uitkomsten als gevolg van acties dan als gevolg van inacties. 3. Coping Gilovich en Medvec (1995) beweren dat acties op de korte termijn meer spijt veroorzaken en inacties op de lange termijn. Zij verklaren dit verschil door er vanuit te gaan dat er voor acties meerdere coping mechanismen bestaan, die ervoor zorgen dat spijt verminderd wordt. Voor inacties zijn deze coping mechanisme veel minder geschikt en er bestaan zelf processen die ervoor zorgen dat spijt na inacties op lange termijn toeneemt. Gilovich en Medvec (1995) noemen drie coping strategieën, namelijk: gedrag om spijt te verminderen en psychologische herstelwerkzaamheden, zoals silver lining en dissonantie reductie en deze zijn volgens hen alleen geschikt als men spijt ervaart als gevolg van een actie. Toch lijkt het zinvol verder te kijken dan Gilovich en Medvec (1995) en te bekijken of er behalve gedrag om spijt te verminderen en psychologische herstelwerkzaamheden nog andere specifieke coping strategieën zijn om spijt aan te pakken. Binnen het domein van emoties en beslissingen is nog bijna geen onderzoek gedaan naar coping strategieën, die toegepast kunnen worden als reactie op de ervaren emotie. Daarom zal gekeken worden naar coping strategieën binnen andere domeinen. Volgens Folkman en Lazarus (1988, in Luce, 1998) kan coping ingedeeld worden in twee vormen 11

12 van coping. De eerste (emotion-focused) kan gebruikt worden om emoties te reguleren. Als er een beslissing is genomen waarover men spijt ervaart, kan men bijvoorbeeld zoeken naar emotionele support bij anderen en daarbij emoties uiten naar een ander. Hiermee kan getracht worden de emoties te reguleren en de ervaring van spijt daardoor wat meer draagbaar te maken. De tweede (problem-focused) kan gebruikt worden om de ongunstige situatie te veranderen. Wanneer men spijt over een beslissing ervaart, zal men gericht gedrag ondernemen om de kern van het probleem, waardoor alle emoties zijn ontstaan, te overwinnen, teniet te doen of te compenseren. Wanneer iemand zich in een ongunstige situatie bevindt, vindt er een proces van cognitieve appraisal plaats. Het proces van cognitieve appraisal kan worden ingedeeld in twee fases, waarbij de eerste fase leidt tot een appraisal van de situatie en het herkennen van een bedreiging voor jezelf en de tweede fase voor het bedenken van een gepaste respons op deze bedreiging, die afhankelijk is van de coping bronnen die men voor handen heeft en de ervaren controle over de situatie (Folkman, 1984, in Ntoumanis & Biddle, 1998). Emoties die ervaren worden, vloeien voort uit de appraisal van de situatie en het uiteindelijke omgaan of copen met de situatie is een uitvoering van de tweede fase van het proces. De mate waarin iemand een bepaalde vorm van controle over de situatie ervaart is dus van invloed op gevoelens, van bijvoorbeeld spijt, nadat de beslissing is genomen en kan ook de manier waarop gereageerd wordt beïnvloeden. Interessant is om te onderzoeken of er een relatie is tussen de ervaren controle en de gekozen coping strategie. Er zal gekeken worden onder welke omstandigheden en op basis waarvan men tot een bepaalde specifieke coping strategie is gekomen en hoe effectief die bleek. 3a. Specifieke problem-focused coping strategieën. Binnen problem-focused coping kan een aantal specifieke coping strategieën onderscheiden worden. Eén daarvan is het ondernemen van gedrag om spijt te verminderen, zoals die beschreven zijn in Gilovich en Medvec (1995). In het onderzoek van Karlsson et al. (2001) werden coping strategieën onderzocht die gerelateerd waren 12

13 aan personen die kampen met de psychologische problemen door het hebben van overgewicht. De coping schaal bestond uit drie factoren genaamd: Fighting Spirit, Social Trust (problem-focused) en Wishful thinking (emotion-focused). De eerstgenoemde komt overeen met het gedrag om spijt te verminderen. Dit bestaat uit het actief omgaan met het probleem en het ondernemen van stappen om het probleem te overwinnen, teniet te doen of te compenseren. Proefpersonen hadden allemaal last van zorgen over hun overgewicht en dit werd gemeten door de mate waarop de zorgen inbreuk maken op het leven. Er werd gevraagd of het leven wordt gedomineerd door het overgewicht. Deze zorgen werden ook gemeten door de mate van hulpeloosheid. Er werd gevraagd of de persoon nog wist hoe te reageren in bepaalde situaties en of hij het gevoel had de controle kwijt te zijn. Het bleek dat hoe meer proefpersonen gebruik maakten van de problem-focused coping ( Fighting Spirit en Social Trust ), hoe lager zij scoorden op inbreuk op het leven en hulpeloosheid. Meer gebruik van problem-focused coping zorgde voor minder zorgen over het overgewicht. Wishful thinking zorgde juist voor meer zorgen. Overgewicht is over het algemeen een probleem, waarover men controle heeft. De persoon heeft de mogelijkheid zichzelf en de negatieve gevoelens die daarbij gepaard gaan te veranderen. Een actieve coping strategie lijkt hier het beste bij te passen en emotion-focused strategieën blijken juist ongelukkige gevoelens te versterken. In het onderzoek van Ntoumanis en Biddle (1997) leidde de problem-focused strategie van het ondernemen van gedrag om spijt te verminderen ook tot een positief eindresultaat. Proefpersonen waren sporters die zich een sportgerelateerde stressvolle situatie moesten herinneren. Zij gaven vervolgens aan welke coping strategieën zij hadden gebruikt en hoe zij zich daarna voelden. De coping strategieën waaruit zij konden kiezen kunnen opgedeeld worden in problem-focused en emotion-focused strategieën. De problem-focused strategieën waren actieve coping, advies vragen aan anderen en jezelf helemaal richten op de bron van de stress. De emotion-focused strategieën waren het uiten van negatieve emoties, jezelf los zien van de bron van de stress, en jezelf mentaal losmaken van wat er gebeurd is. Proefpersonen hadden een positief gevoel na het gebruik van de problem-focused strategieën van actieve coping en jezelf helemaal richten op de bron van de stress. Na het gebruik van emotion-focused strategieën zoals het uiten van 13

14 negatieve gevoelens hadden proefpersonen een negatief gevoel. Ook in de sport heeft men meestal het gevoel controle te hebben over de situatie en met de juiste stappen een overwinning af te kunnen dwingen. Wederom bleek een actieve problem-focused strategie hier beter bij te passen dan een emotion-focused strategie. Deze twee onderzoeken laten zien dat gedrag om spijt te verminderen en dus een actieve problemfocused strategie het beste passen en het meest effectief zijn bij een situatie waarover men het gevoel heeft controle te hebben. Een andere specifieke coping strategie die kan onderscheiden worden binnen problemfocused strategieën is het zoeken naar advies en hulp van anderen. In het onderzoek van Karlsson et al. (2001) werd deze coping strategie Social Trust onderzocht. Het bleek dat naast Fighting Spirit deze problem-focused coping strategie het meest effectief bleek. Hoe meer men gebruik maakte van Social Trust hoe minder zorgen er over het overgewicht waren. In het onderzoek van Yi en Baumgartner (2004) werd ervan uitgegaan dat niet een actie, inactie of de mate van controle bepalen welke coping strategie het meest effectief is, maar dat welke specifieke emotie ervaren wordt bepaalt welke coping strategie het meest effectief is. Er werd onderzocht hoe wordt omgegaan met negatieve emoties gerelateerd aan aankoopbeslissingen. Negatieve emoties werden ingedeeld in boosheid, teleurstelling, spijt en zorgen. Proefpersonen werden gevraagd zich situaties in te beelden waarin zij een van deze negatieve emoties hadden ervaren als gevolg van een beslissing voor een aankoop. Ze gaven vervolgens aan hoe zij met deze situatie waren omgegaan. Het bleek dat het hebben van zorgen de enige emotie was die een significant effect had op het zoeken naar advies en hulp van anderen. Het ervaren van spijt zorgde ervoor dat de coping strategie van positieve reïnterpretatie het meest werd aangewend of dat de gebeurtenis geaccepteerd werd. Teleurstelling zorgde ervoor dat men zich mentaal ging losmaken van de negatieve evaring. Boosheid daarentegen leidde tot een confronterende coping strategie, waarbij men gebruik maakte van het uiten van de emoties ten opzichte van de andere partij. In aankoopgerelateerde situaties ervaar je verschillende emoties en bij deze verschillende emoties kun je het beste gebruik maken van verschillende coping 14

15 strategieën, die volgens Yi en Baumgartner (2004) het meest worden aangewend na het ervaren van een emotie. Het blijkt dat de problem-focused strategie van het zoeken naar advies en hulp van anderen het meest effectief is als men een gevoel van controle ervaart. Deze coping strategie werkt ook als men zich zorgen maakt over de situatie. Volgens Yi en Baumgartner (2004) bepaalt het type negatieve emotie dat ervaren wordt, welke coping strategie het meest effectief is. 3b Specifieke emotion-focused coping strategieën. Binnen emotion-focused coping kunnen ook een aantal specifieke strategieën onderscheiden worden. Eén daarvan is het ondernemen van psychologische herstelwerkzaamheden, zoals die zijn beschreven in Gilovich en Medvec (1995). In het onderzoek van Park en Adler (2003) werd onderzocht hoe nieuwe geneeskundestudenten omgaan met de stressvolle ervaring van de studie. Wat geneeskundestudenten meemaken kan als heel stressvol worden ervaren en zij hebben hier niet veel controle over. Er is een vast studieprogramma en studenten kunnen geen controle uitoefenen over handelingen in het ziekenhuis die zij niet willen uitvoeren of zien. Vandaar dat men verwacht dat een emotion-focused strategie hier het meest effectief is. Het psychisch welzijn van de geneeskundestudenten werd gemeten bij aanvang van de studie en nogmaals na een jaar. Door middel van de manieren van coping checklist van Folkman en Lazarus (1988, in Park & Adler, 2003) werd gemeten welke coping strategieën studenten over het algemeen gebruikten bij problemen. Emotion-focused strategieën bestaan uit psychologische herstelwerkzaamheden. Deze kunnen worden onderscheiden in positieve reïnterpretatie, waarbij men de situatie herinterpreteert zodat het probleem een positieve draai krijgt en vermijdgedrag, waarbij men het probleem probeert te negeren. Problem-focused coping is hier het actief stappen ondernemen om het probleem op te lossen. Het bleek dat zowel de problem-focused strategie als de emotion-focused strategie van positieve reïnterpretatie beide leidden tot een verhoogd psychisch welzijn. Vermijden zorgde juist voor een verlaagd welzijn. De emotion-focused strategie van psychologische herstelwerkzaamheden bleek dus effectief in het verhogen van het psychische welzijn van eerstejaars geneeskunde studenten. Daarnaast bleek uit het onderzoek van Park en Adler 15

16 (2003) dat ook de problem-focused strategie een positieve invloed had. In dit geval bleken dus zowel de problem-focused als de emotion-focused strategieën te werken en een positieve invloed te hebben op het psychisch welzijn. Een andere specifieke emotion-focused strategie is het zoeken naar emotionele support bij anderen en het uiten van emoties. Uit het eerder beschreven onderzoek van Ntoumanis en Biddle (1997) bleek dat sporters een negatief gevoel hadden wanneer zij gebruik maakten van deze emotion-focused strategie. Wanneer men het gevoel heeft controle te hebben over de situatie kan men beter geen gebruik maken van het zoeken naar emotionele support en het uiten van emoties naar anderen, omdat dit een negatief gevoel tot gevolg heeft. Een derde specifieke emotion-focused strategie is het managen van emoties, wat zich kan uiten in het zich losmaken van de situatie of het ontkennen van de situatie. Jezelf mentaal losmaken van de situatie bleek in het onderzoek van Ntoumanis en Biddle (1997) net als het uiten van emoties te zorgen voor negatief affect. In het onderzoek van Park en Adler bleek vermijdingsgedrag ook te zorgen voor een verlaging van het psychische welzijn. Yi en Baumgartner (2004) gaan ervan uit dat het ervaren van teleurstelling en het hebben van zorgen en dus niet het ervaren van spijt tot de coping strategie van het managen van emoties leidt. Deze coping strategie blijkt dus niet zo effectief te zijn en in veel gevallen er juist voor te zorgen dat het probleem of de ervaren emoties bij het probleem alleen maar erger worden. Een vierde emotion-focused strategie is wishful thinking. Volgens Karlsson et al. (2001) leidt het gebruik van de emotion-focused strategie van wishful thinking juist tot meer zorgen over het overgewicht en ook deze strategie bleek dus niet effectief. Uit de beschreven onderzoeken blijkt dat er meer coping strategieën zijn dan Gilovich en Medvec (1995) beschrijven. Naast gedrag om spijt te vermijden en psychologische herstelwerkzaamheden is er nog een aantal andere specifieke coping strategieën. Naast dat er meer coping strategieën aangewend kunnen worden zijn er ook meer omstandigheden waaruit spijt kan voortvloeien. Uit de beschreven onderzoeken bleek 16

17 ook dat Gilovich en Medvec (1995) alleen staan in hun onderscheid tussen actie en inactie als het gaat om omstandigheden die invloed hebben op de gekozen coping strategie. Een omstandigheid die veel vaker genoemd wordt en die van grote invloed lijkt op de gekozen coping strategie is de mate van controle die de persoon ervaart over de situatie. Het lijkt erop dat wanneer men het gevoel heeft controle te hebben over de situatie men het beste een problem-focused coping strategie kan aanwenden. Wanneer er geen controle over de situatie wordt ervaren lijkt het juist beter een emotion-focused coping strategie te hanteren. Om te onderzoeken of de mate van controle werkelijk een grote invloed heeft op de gekozen coping strategie en de effectiviteit hiervan, lijkt het nuttig verder te kijken naar de invloed van ervaren controle in een situatie die tot spijt leidt. 3c Controle Van Harreveld, van der Pligt en Nordgren (2006) lieten zien dat als de uitkomst van een situatie definitief is en men er dus geen controle meer over kan uitoefenen, er anders wordt gereageerd dan als de uitkomst niet definitief is en men er dus nog controle over kan uitoefenen. Na een manipulatie van spijt kregen proefpersonen te horen dat hun keuze al dan niet definitief was en konden zij kiezen uit informatie over medeproefpersonen die slechtere keuzes hadden gemaakt dan zijzelf of konden zij kiezen voor meer inhoudelijke informatie. Het bleek dat als de uitkomst definitief was, dat proefpersonen dan meer kozen voor sociale vergelijking. Als de gemaakte keuze niet definitief bleek, kozen zij juist meer voor inhoudelijke informatie. De manier waarop er met de situatie wordt omgegaan hangt dus af van de mate van controle die men over de situatie ervaart. Behalve dat de voorkeur voor informatie anders is na een definitieve en een nietdefinitieve uitkomst, kunnen gevoelens ook sterk beïnvloed worden door de mate van controle die men over een situatie ervaart. Vaak komt een definitieve uitkomst en een gevoel van weinig controle echter op hetzelfde neer. Als de uitkomst definitief is ervaart men namelijk minder controle dan als de uitkomst nog niet definitief is en men nog van 17

18 alles aan de situatie kan veranderen. McMullen en Markman (2002) onderzochten de krantenartikelen over de NBA basketball playoff wedstrijden tussen 1985 en Reacties na een slechte uitkomst werden bepaald door de mate waarin er toekomstige mogelijkheden waren voor het team om zich te revancheren. Wanneer men de laatste wedstrijd van het seizoen net had verloren, was de frustratie heel hoog. Als men midden in het seizoen een wedstrijd net verloor, had men controle over de situatie en kon men in de nabije toekomst het tij nog keren. Of men naast het kiezen van andere informatie en het hebben van andere gevoelens, ook werkelijk andere coping strategieën gebruikt na definitieve en niet definitieve uitkomsten wordt onderzocht in het onderzoek van Carver, Weintraub en Scheier (1989). Er werd aan studenten gevraagd zich de meest stressvolle ervaring van de afgelopen twee maanden te herinneren. Zij moesten aangeven in hoeverre zij het gevoel hadden dat de situatie veranderbaar was. Vervolgens vulden zij een coping vragenlijst in, die onderscheid maakt tussen problem-focused en emotion-focused coping en mat hoe zij gereageerd hadden op de situatie. Het bleek dat studenten die de situatie hadden beoordeeld als een situatie waar je wat aan kan doen meer gebruik hadden gemaakt van problem-focused coping. De studenten die de situatie zagen als een situatie die je moet accepteren en aan zal moeten wennen maakten juist meer gebruik van emotion-focused coping strategieën. In het onderzoek van van Harreveld, van der Pligt, Claassen, van Dijk (2006) wordt bevestigd dat als men weinig controle ervaart over een ongunstige situatie er het beste gebruik kan worden gemaakt van emotion-focused strategieën. Zij onderzochten hoe gevangenen omgaan met negatieve emoties en wat de invloed is van verschillende coping strategieën op het welzijn van de gevangenen. Aangezien gevangenen vrijwel geen controle hebben over de situatie lijkt een emotion-focused strategie het meest effectief. Coping strategieën werden dan ook onderverdeeld in twee emotion-focused strategieën. Eén waarbij personen negatieve emoties delen binnen hun sociale netwerk en het meer cognitieve managen van emoties, waarbij men positieve aspecten van de situatie benadrukt. Het bleek dat beide strategieën een positieve uitwerking hadden op het welzijn 18

19 van de gevangenen. Zowel het delen van emoties binnen een sociaal netwerk, als het benadrukken van positieve aspecten aan de ongunstige situatie leidde ertoe dat gevangenen zich psychisch beter voelden. Samenvattend kan gezegd worden dat de mate van controle in beslissingsprocessen een grote invloed blijkt te hebben. Wanneer de uitkomst van een ongunstige situatie wel of niet definitief is, kiest men voor verschillende manieren van aanpak. Er wordt gekozen voor andere soorten van informatie, gevoelens zijn anders na een ongunstige uitslag als men nog de mogelijkheid heeft wat aan de situatie te veranderen. Uit het onderzoek van Carver, Weintraub en Scheier (1989) blijkt de keuze van de coping strategie werkelijk afhangt van de mate waarin men controle ervaart over de situatie. Als men in een situatie waarin men weinig controle ervaart, de keuze maakt voor een emotion-focused strategie, leidt dit ook tot een verhoogd welzijn van de persoon die in de ongunstige situatie zit. 4. Conclusie Concluderend kan gezegd worden dat spijt kan worden ervaren als gevolg van een actie of een inactie, maar dat dit nauwelijks invloed heeft op hoe men het beste met spijt kan omgaan. De mate waarin men controle ervaart over de ongunstige situatie, bepaalt welke coping strategie wordt gekozen en hoe effectief die coping strategie blijkt te zijn. Als men controle over de situatie ervaart kan het beste een problem-focused coping strategie worden toegepast, maar als men weinig controle ervaart blijkt een emotion-focused coping strategie het meest effectief. In de literatuur twist men over de vraag wat tot de meeste spijt leidt. Er is een verschil tussen de uitkomsten van het laboratoriumonderzoek naar counterfactual thinking en naar spijt in het dagelijks leven. Deze tegenstrijdigheid wordt door Feldman, Miyamoto en Loftus (1999) verklaard door middel van methodologische verschillen tussen de onderzoeken. Dit verschil kan ook verklaard worden door middel van een temporele verandering van spijtintensiteit. Gilovich en Medvec (1995) beweren dat men op de korte termijn meer spijt ervaart van acties en op de lange termijn van inacties. Spijt na inacties 19

20 zal na verloop van tijd alleen maar toenemen en als intenser worden ervaren. Spijt na acties zal na verloop van tijd minder worden, omdat er coping mechanismen bestaan die ervoor zorgen dat spijt na acties minder wordt. Deze coping mechanismen werken volgens Gilovich en Medvec (1995) alleen voor spijt na acties en niet na inacties. Gilovich en Medvec (1995) noemen drie coping mechanismen om spijt als gevolg van acties te verminderen. Het is zinvol verder te kijken dan alleen Gilovich en Medvec (1995) en daardoor te kunnen concluderen dat er meerdere specifieke coping strategieën zijn, die spijt kunnen verminderen. Volgens Folkman en Lazarus (1988, in Luce, 1998) bestaat coping uit emotion-focused en problem-focused coping en binnen deze twee vormen kunnen vele specifiekere coping strategieën worden onderscheiden. Daarnaast is het ook zinvol verder te kijken naar andere omstandigheden, dan een actie of inactie, tijdens het beslissingsproces die uiteindelijk kunnen zorgen voor de ervaring van spijt. Een omstandigheid die grote invloed blijkt te hebben op de gekozen coping strategie is de mate waarin men controle ervaart over de ongunstige situatie. Binnen problem-focused coping kan een aantal specifieke coping strategieën worden onderscheiden. Zoals gedrag om spijt te verminderen en het zoeken naar advies en hulp van anderen. Het blijkt dat als men controle over de situatie ervaart men beter een problem-focused strategie kan aanwenden. Dit leidt tot minder zorgen en een positiever gevoel. Binnen emotion-focused coping kan ook een aantal specifieke coping strategieën worden onderscheiden. Zoals het ondernemen van psychologische herstelwerkzaamheden, het zoeken naar emotionele support bij anderen en het daarbij uiten van emoties, het managen van emoties en wishful thinking. Het blijkt dat als men weinig controle over de situatie ervaart men beter een emotion-focused strategie kan hanteren. Uit het onderzoek van Park en Adler (2003) bleek dat zowel emotion-focused als problem-focused coping een positief effect hadden op het psychisch welzijn. Wanneer de uitkomst van een beslissing niet definitief is en men er dus controle over kan uitoefenen is een problem-focused strategie het meest effectief, maar binnen problemfocused coping werkt de ene specifieke strategie beter dan de ander. Het actief copen, 20

21 waarbij gedrag wordt ondernomen om de kern van het probleem te overwinnen, teniet te doen of te compenseren, blijkt zeer effectief. Uit het onderzoek van Karlsson et al. (2001) bleek dat Fighting Spirit ertoe leidde dat men minder zorgen had over het overgewicht. Uit het onderzoek van Ntoumanis en Biddle (1997) bleek ook dat het actief copen effectief was. Dit leidde tot een positiever gevoel. Een andere problem-focused strategie is het zoeken van advies en hulp van anderen. Ook deze strategie bleek effectief te werken als men controle over de situatie kon uitoefenen. Karlsson et al. (2001) lieten zien dat Social Trust leidde tot minder zorgen over het overgewicht. In het onderzoek van Yi en Baumgartner (2004) bleek het zoeken van advies en hulp van anderen alleen te helpen als men zich zorgen maakten over de situatie en niet als men spijt ervoer. Zij gaan ervan uit dat niet een actie, inactie of de mate van controle bepaalt welke coping strategie gekozen wordt, maar dat het gaat om welke emotie ervaren wordt. Na het ervaren van spijt kan men het beste de situatie positief herinterpreteren of de situatie accepteren. Wanneer de uitkomst van een beslissing wel definitief is en men er dus geen controle over kan uitoefenen is een emotion-focused strategie het meest effectief, maar ook binnen emotion-focused coping werkt de ene specifieke strategie beter dan de ander. Het ondernemen van psychologische herstelwerkzaamheden bleek uit het onderzoek van Park en Adler (2003) ervoor te zorgen dat het psychisch welzijn hoger was. Terwijl men over de situatie weinig controle ervoer, bleek ook een problem-focused strategie hier te werken. Alleen vermijdgedrag leidt er juist toe dat het psychisch welzijn lager is. Uit onderzoek van Ntoumanis en Biddle (1997) bleek dat als men controle over de situatie ervaart men beter geen gebruik kan maken van emotion-focused coping en dat het zoeken van emotionele support bij anderen en het jezelf mentaal losmaken van de situatie alleen maar tot een negatiever gevoel leidt. Het gebruik van Wishful thinking in het onderzoek van Karlsson et al. (2001) bleek niet te werken, aangezien men controle over de situatie ervoer en dus beter een problem-focused coping strategie had kunnen toepassen. De mate van ervaren controle leek dus invloed te hebben op de gekozen coping strategie. In het onderzoek van van Harreveld, van der Pligt en Nordgren (2006) werd afhankelijk van de ervaren controle gekozen voor sociale vergelijking of inhoudelijke informatie. 21

22 Gevoelens zijn anders na een ongunstige uitslag als men nog de mogelijkheid heeft wat aan de situatie te veranderen (Mc Mullen & Markman 2002). Uit het onderzoek van Carver, Weintraub en Scheier (1989) blijkt dat de keuze van de coping strategie werkelijk afhangt van de mate waarin men controle ervaart over de situatie. Uit het onderzoek van van Harreveld, van der Pligt, Claassen en van Dijk (2006) blijkt dat als men weinig controle ervaart in een ongunstige situatie men alsnog voor een verhoging van het welzijn kan zorgen door te kiezen voor een emotion-focused coping strategie. Spijt wordt over het algemeen als een negatieve emotie gezien, die het liefst vermeden wordt teneinde een positief zelfbeeld te behouden. Als er dan toch spijt wordt ervaren na een beslissing, zal men stappen ondernemen om de negatieve emotie te minimaliseren. Het is belangrijk meer inzicht te krijgen in hoe men het beste met spijt om kan gaan, aangezien emoties een lange termijn impact hebben op ons psychisch welzijn. Een beter inzicht onder welke omstandigheden er het beste gekozen kan worden voor een bepaalde coping strategie, zal ertoe leiden dat negatieve emoties, zoals de ervaring van spijt, geminimaliseerd kunnen worden. In vervolgonderzoek zou men kunnen onderzoeken of er behalve de mate van controle, nog andere omstandigheden zijn die de keuze van een coping strategie beïnvloeden. Bovendien zou gekeken kunnen worden of het zo is dat mensen van hun foute beslissingen leren. Het is niet effectief na elke beslissing waarover men spijt ervaart, een coping strategie te moeten toepassen. Effectiever zou zijn als men na een beslissing die verkeerd uitpakt, van de fout zou leren en in het vervolg spijt zou anticiperen. Interessant zou zijn in vervolgonderzoek te bekijken of mensen van hun ervaring van spijt en coping wat leren en of en hoe er bij vervolgbeslissingen spijt wordt geanticipeerd om zo tot een betere beslissing te komen. Wanneer er daadwerkelijk als gevolg van de ervaring van spijt en coping bij verdere beslissingen spijt geanticipeerd gaat worden, hoeft men geen counterfactual thinking meer toe te passen als het resultaat van een beslissing tegenvalt. Er kan dan bij het wikken en wegen tussen verschillende opties al nagedacht worden, welke beslissing tot 22

23 meer spijt zal gaan leiden en op deze manier de ervaring van spijt en het moeten aanwenden van coping strategieën in zijn geheel vermijden. Mocht er dan toch een enkele keer spijt worden ervaren als gevolg van beslissing kan men altijd nog terugvallen op effectieve coping strategieën om spijt te minimaliseren. 23

24 Literatuurlijst Carver, C. H., Scheier, M. F., & Weintraub, J. K. (1989). Assessing Coping strategies: A theoretically based approach, Journal of Personality and Social Psychology, 56, Connolly, T., Ordonatez, L. D., & Coughlan, R. (1997). Regret and responsibility in the evaluation of decision outcomes, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 70, Feldman, J., Miyamoto, J., & Loftus, E. F. (1999). Are actions regretted more than inactions? Organizational Behavior and Human Decision Processes, 78, Gilovich, T., & Medvec, V. H. (1994). The temporal pattern to the experience of regret, American Psychological Association, 67, Gilovich, T. & Medvec, V. H. (1995). The experience of regret: What, when and why, Psychological review, 102, Harreveld, Van F., Pligt, Van der J., Claassen, L., & Dijk van W. W. (2006). The use of crying over spilled milk: Inmate emotion coping and psychological and physical wellbeing. Criminal Justice and Behavior, in press. Harreveld, Van F., Pligt Van der J., & Nordgren, L. F. (2006). Resolving regret. Manuscript submitted for publication. Inman, J. J., & Zeelenberg, M. (2002). Regret in repeat purchase versus switching decisions: The attentuating role of decision justifiability, Journal of Consumer Research, 29, Karlsson, J., Ryden, A., Persson, L-O., Sjostrom, L., Taft, C., & Sullivan, M. (2001). Obesity-related coping and distress and relationship to treatment preferences, British Journal of Clinical Psychology, 40, Luce, M. F. (1998). Choosing to avoid: Coping with negatively emotion-laden consumer decisions, Journal of Consumer Research, 24, McMullen, M. N., & Markman, K. D. (2002). Affective impact of close counterfactuals: Implications of possible futures for possible pasts, Journal of Experimental Social Psychology, 38, Ntoumanis, N. & Biddle, J. H. (1997). The relationship of coping and its perceived effectiveness to positive and negative affect in sport, Personality and Individual Differences, 24,

25 Park, C. L., & Adler, N. E. (2003). Coping style as a predictor of health and well-being across the first year of medical school, Health Psychology, 22, Yi, S., & Baumgartner, H. (2004). Coping with negative emotion in purchase-related situations, Journal of Consumer Psychology, 14,