Projectresultaten Inzet van de vrijwilliger palliatieve terminale zorg (VPTZ) bij palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking

Transcriptie

1 Projectresultaten Inzet van de vrijwilliger palliatieve terminale zorg (VPTZ) bij palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Herman van Laarhoven Begrafenis Organisatie Annevillegroep Amarant - VPTZ Projectmanager Mw. K. van de Ven en Mw. B. van Aalst Samensteller document Werkgroep Annevillegroep Amarant - VPTZ Datum Augustus 2010 Status Definitief Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

2 Inhoudsopgave 1. Achtergrond Pagina 3 2. Inleiding Pagina 3 3. Overzicht & evaluatie Pagina 4 4. Resultaten Pagina 7 5. Aanbevelingen Pagina 8 BIJLAGEN Bijlage 1 Samenwerkingsafspraken VPTZ en verstandelijk gehandicaptenzorg Pagina 9 Bijlage 2 Procedure inzet VPTZ in verstandelijk gehandicaptenzorg Pagina 10 Bijlage 3 Functieprofiel Vrijwilliger bij Ingrijpende Ziekte Pagina 12 Bijlage 4 Scholingsplan Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg Pagina 14 Bijlage 5 Scholingsplan Vrijwilligers verstandelijk gehandicaptenzorg Pagina 15 Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

3 1. Achtergrond Volgens het onderzoek van het NIVEL (Van Speet e.a., 2005) worden mensen met een verstandelijke beperking ouder dan vroeger waardoor ze meer te maken krijgen met kanker en chronische ziekten en vaker palliatieve zorg nodig hebben. Vijftig procent van de cliënten is ouder dan vijftig jaar en in de periode wordt er een verdubbeling verwacht van het aantal cliënten ouder dan 65 jaar. Daarnaast wonen steeds meer mensen met een verstandelijke beperking min of meer zelfstandig in de gewone woonwijk (zestig procent) en doen een beroep op de reguliere gezondheidszorg. Dit zorgt in de palliatieve fase nogal eens voor problemen. Bijvoorbeeld in communicatie over de naderende dood of over wensen rondom het levenseinde. Verder komt in het onderzoek naar voren dat er nauwelijks vrijwilligers ingezet worden bij terminale zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Op initiatief van Netwerk Palliatieve Zorg Stadsgewest Breda heeft onderzoek plaatsgevonden naar de palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in de regio Stadsgewest Breda. In de probleemanalyse worden verschillende probleemgebieden beschreven (Van Aalst, 2008). Één van de belangrijke probleemgebieden is de samenwerking verstandelijk gehandicaptenzorg en reguliere zorg. Er bestaat bijvoorbeeld weinig tot geen structurele samenwerking tussen de organisaties verstandelijk gehandicaptenzorg en de organisatie Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg (VPTZ). Er is weinig bekendheid over de sociale kaart van zorgaanbieders in het palliatieve proces, waar men deskundigheid kan halen en over de mogelijkheid om gebruik te maken van VPTZ. Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking vraagt extra tijd en aandacht. Een verstandelijke beperking kan bijvoorbeeld leiden tot het moeilijk aan kunnen geven van lichamelijke klachten en een gebrek aan inzicht in het ziektebeeld. Verder kunnen mensen met een verstandelijke beperking moeite hebben in het omgaan met prikkels en hebben zij veel tijd nodig om de samenhang van een situatie te kunnen plaatsen in de betekenis van hun leefwereld. Het is belangrijk dat de palliatieve zorg daarop afgestemd wordt en dat de zorg- en hulpverlening voldoet aan de specifieke zorgbehoeften van de individuele mens. Verder dient palliatieve zorg bij voorkeur gegeven te worden in de thuisomgeving van de mensen. 2. Inleiding In september 2008 is het project Inzet van VPTZ vrijwilligers en deskundigheid bij palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking gestart. Landelijke ontwikkelingen en regionaal onderzoek naar palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in de regio Stadsgewest Breda (Van Aalst, 2008) vormen de aanleiding van het project. Het project is gestart in een samenwerking tussen Vereniging Annevillegroep, Stichting Amarant, VPTZ West-Brabant & Tholen en Stib (Steunpunt Informele Zorg Breda). Deze partners hebben een samenwerking in het project toegezegd voor de periode van twee jaar. Aan het einde van de projectperiode in september 2010 heeft de samenwerking tot doel dat de inzet van de VPTZ vrijwilliger en deskundigheid bekend en gestructureerd is. Samenwerking en kennisuitwisseling staan centraal. In dit verslag wordt het project geëvalueerd en worden de resultaten beschreven. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

4 3. Overzicht & evaluatie Projectgroep In de voorbereidingsfase en gedurende het project is een projectgroep actief geweest om de samenwerking en deskundigheidsbevordering vorm te geven. Gebaseerd op de praktijkervaringen is gekeken op welke wijze inhoud gegeven kan worden aan de samenwerking en kennisuitwisseling. Naam Functie Organisatie Marianne Roovers Clustermanager Amarant Tineke Bouwens Opleidingsfunctionaris Amarant Kitty van der Meer Coördinator vrijwilligers Stib Anja Vriens Regiocoördinator vrijwilligers VPTZ West-Brabant & Tholen Kitty van de Ven Programmamanager Palliatieve Zorg Annevillegroep Bo van Aalst Projectleider Dementie en Palliatieve Zorg Annevillegroep Subsidie Fonds voor verstandelijk gehandicapten In de voorbereidingsfase van het project is een subsidie aangevraagd bij het Fonds voor verstandelijk gehandicapten voor onder andere de financiering van deskundigheidsbevordering. Het Fonds heeft een bedrag van Euro beschikbaar gesteld voor het project. Startbijeenkomst Dinsdag 18 november 2008 is het project gestart met een startbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst hebben Amarant en VPTZ zichzelf geïntroduceerd en is het project uitgedragen. Genodigden waren de VPTZ vrijwilligers en medewerkers Amarant. Kennismaking, kennisuitwisseling en tot stand brengen van draagkracht stonden deze bijeenkomst centraal. De startbijeenkomst werd mede mogelijk gemaakt door Uitvaartverzekering- en verzorging Monuta. Start woonvoorzieningen In het project is gekozen voor de start met twee woonvoorzieningen binnen Amarant. Deze voorzieningen zijn gevestigd in district Breda Roosendaal e.o. Woonvoorziening Princentuin 7 heeft 22 cliënten in de leeftijd van 55+, voornamelijk extramuraal. Woonvoorziening Heilaarstraat 104D heeft 20 cliënten in de leeftijd vanaf 35 tot 70 jaar, voornamelijk semimuraal. Gedurende de looptijd van het project, zijn ook andere woonvoorzieningen binnen het district Breda Roosendaal betrokken. Door middel van deze opzet zijn praktijkervaringen opgedaan en casussen verzameld. Bezoek voorzieningen Gedurende het project hebben verschillende groepen vrijwilligers palliatieve terminale zorg van de organisatie Stib de woonvoorzieningen van Amarant een bezocht. Door bij elkaar in de keuken te kijken vindt op een leuke maar ook concrete manier kennisuitwisseling plaats. De vrijwilligers kan voelen of hij of zij geïnteresseerd is in het werken met de doelgroep mensen met een verstandelijke beperking. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

5 Praktijkervaringen In totaal hebben in de periode 2009 tot en met het eerste kwartaal van 2010 zes inzetten plaatsgevonden. Naar evaluatie van de inzetten worden de volgende conclusies getrokken: Veel aanvragen binnen de verstandelijk gehandicaptenzorg voor inzet van de VPTZ komen ook vanuit een semimurale of intramurale setting. De VPTZ organisatie heeft echter alleen financiële middelen beschikbaar voor inzet in een extramurale setting. Hier moeten afspraken over gemaakt worden. De doelgroep mensen met een verstandelijke beperking vraagt extra tijd en aandacht. Bijvoorbeeld voor het opbouwen van een vertrouwensrelatie. Inzet van een vrijwilliger in de terminale fase is dan ook in de meeste gevallen te laat. Geprefereerd wordt een vroegtijdige kennismaking en inzet in de palliatieve fase, waarbij de vrijwilliger kan meelopen in het palliatieve proces en het sterven. Ook bestaat de wens om vrijwilligers in te zetten wanneer een cliënt ingrijpend ziek is en nog onduidelijk is of de cliënt aan de ziekte zal overlijden. De palliatieve zorgverlening aan de doelgroep mensen met een verstandelijke beperking vraagt kennis in communicatie en omgang. De VPTZ vrijwilligers dienen hierin geschoold te worden. Naast de vrijwilligers van de VPTZ heeft Amarant ook eigen vrijwilligers. Ook deze vrijwilligers kunnen interesse hebben voor inzet in de palliatieve terminale fase. Vrijwilligers kunnen vaste contacten met cliënten hebben, waarbij zij met behulp van scholing ook hun vaste cliënt bij ongeneeslijke ziekte kunnen begeleiden. Kennis van de sociale kaart van zorgaanbod en samenwerking met externe partners is binnen zorgorganisaties vaak nog beperkt. Ook binnen de verstandelijk gehandicaptenzorg. De medewerkers dienen op de hoogte te zijn van de mogelijkheden in samenwerking met VPTZ en de procedure van inzet. Hiervoor dienen documenten beschikbaar te zijn. Scholing Eén van de criteria die in het project is opgesteld voor de inzet van een VPTZ vrijwilliger is dat deze vrijwilliger een scholing heeft gevolgd. In deze scholing wordt de vrijwilliger wegwijs in de omgang en communicatie met de doelgroep mensen met een verstandelijke beperking en wat specifiek is aan ongeneeslijke ziekte bij deze doelgroep. Een eerste scholingsbijeenkomst heeft plaatsgevonden op maandag 25 januari 2010 en is verzorgd door de verstandelijk gehandicaptenzorg organisatie Amarant. De vrijwilligers met interesse voor de doelgroep hebben deze scholing bezocht. Ook een groep vrijwilligers van Amarant met interesse voor de palliatieve terminale zorg hebben de scholing bezocht. In de regio Oost-Gelderland is in 2007 een soortgelijk project gestart waarbij verstandelijk gehandicaptenzorg organisatie Zozijn en VPTZ Oost-Gelderland samenwerken. Ook de landelijke VPTZ is in dit project betrokken en zij hebben een landelijke VPTZ module Verstandelijke beperking ontwikkeld. VPTZ vrijwilligers kunnen deze module vanaf najaar 2010 volgen. De vrijwilligers van Stib en VPTZ West-Brabant & Tholen met interesse in doelgroep zullen hier gebruik van maken. De vrijwilligers in de verstandelijk gehandicaptenzorg die ook begeleiding en ondersteuning in de palliatieve (terminale) fase willen bieden, dienen ook een scholing te volgen. In deze scholing wordt de vrijwilliger wegwijs in de palliatieve zorg en wat specifiek is aan ongeneeslijke ziekte bij de mensen met een verstandelijke beperking. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

6 Vrijwilliger bij ingrijpende ziekte Uit de praktijkervaringen is gebleken dat een semi- of intramurale inzet door de VPTZ alleen mogelijk is als de organisatie verstandelijk gehandicaptenzorg hiervoor een vergoeding betaalt. De VPTZ krijgt namelijk alleen vergoeding voor inzet in een extramurale setting. Zij krijgen bijvoorbeeld ook geen vergoeding voor inzet in een verpleeg- of verzorgingshuis. De verstandelijk gehandicaptenzorg in dit project heeft ervoor gekozen om voor de semi- en intramurale inzet eigen vrijwilligers te werven en scholen. Om een onderscheid te maken met de gewone vrijwilliger is voor deze vrijwilligers gekozen voor de naam VIZ : Vrijwilliger bij ingrijpende ziekte. Deze vrijwilligers worden in een vroeg stadium van ziekteprocessen ingezet. Zij hebben een scholing gevolgd en dienen daarnaast twee- tot viermaal per jaar een intervisiebijeenkomst te volgen. Deze bijeenkomst wordt georganiseerd door de vrijwilligerscoördinator. De VIZ vrijwilligers komen samen om de ervaringen te bespreken en kennis te delen. Ook vindt deskundigheidsbevordering plaats door tijdens intervisiebijeenkomsten professionals uit te nodigen zoals een arts verstandelijk gehandicapten of geestelijk verzorger. Voor de extramurale inzet maakt de organisatie verstandelijk gehandicaptenzorg gebruik van de VPTZ inzet en deskundigheid, in samenwerking met de eigen VIZ vrijwilligers. Daarnaast vormt ook de kennisuitwisseling met de VPTZ een belangrijke pijler. In gezamenlijkheid kunnen de intervisiebijeenkomsten verder inhoud en vorm krijgen: bijvoorbeeld met VPTZ en VIZ vrijwilligers. Vlinderkoffer Naast het ontwikkelen van samenwerkingsafspraken en organisatie van scholing, bleek uit onderzoek dat in de praktijk van palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking ook behoefte is aan concrete en praktische informatie en werkmateriaal. Aangezien binnen het project geen scholing ontwikkeld is voor de VPTZ vrijwilligers (aangezien de beschikbare landelijke scholing) heeft de projectgroep ervoor gekozen een eigen koffer te ontwikkelen die ingezet kan worden bij ziekte, sterven en rouw: de Vlinderkoffer. De koffer bevat inhoudelijke informatie en praktisch werkmateriaal waar de vrijwilliger, begeleiding of familie gemakkelijk mee aan de slag kan. In het project zijn twee koffers ontwikkeld voor de participerende woonvoorzieningen. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

7 4. Resultaten De doelstelling en resultaten in het projectplan Inzet van VPTZ vrijwilligers en deskundigheid bij palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking (Annevillegroep, 2008) zijn bijgesteld. Het realiseren van een inzet door VPTZ bij 1 op de 3 palliatieve cliënten is niet reëel. De mogelijkheid tot inzet is afhankelijk van de setting waarin de cliënt zich bevindt en de samenwerkingsafspraken tussen de VPTZ en verstandelijk gehandicaptenzorg organisatie. In het project zijn de volgende resultaten opgeleverd: Samenwerkingsafspraken VPTZ en verstandelijk gehandicaptenzorg o Bijlage 1. Bij inzet in een semi- of intramurale setting kan de verstandelijk gehandicaptenzorg ook kiezen voor de inzet van VPTZ. Hiervoor wordt een vergoeding betaald. Deze vergoeding wordt in overleg vastgesteld. Procedure inzet VPTZ in verstandelijk gehandicaptenzorg o Bijlage 2. De medewerkers in de verstandelijk gehandicaptenzorg dienen op de hoogte te zijn van de mogelijkheden van inzet VPTZ en de procedure van inzet. Functieprofiel Vrijwilliger bij Ingrijpende Ziekte o Bijlage 3. Voor het werven en selecteren van vrijwilligers bij ingrijpende ziekte in de verstandelijk gehandicaptenzorg heeft verstandelijk gehandicaptenzorg Amarant een functieprofiel opgesteld. Een voorbeeld is te vinden in bijlage 3. Scholingsplan Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg o Bijlage 4. In het project is een startbijeenkomst en scholingsbijeenkomst georganiseerd. De VPTZ organisaties kunnen vanaf najaar 2010 gebruik maken van een landelijke VPTZ module Verstandelijke beperking. Scholingsplan Vrijwilligers bij Ingrijpende Ziekte o Bijlage 5. De organisatie verstandelijk gehandicaptenzorg Amarant heeft ervoor gekozen eigen vrijwilligers te werven en te scholen. Een voorbeeld van een scholingsplan is opgenomen in bijlage 5. Vlinderkoffer o Zie bijgevoegde handleiding. Plan van borging o Ook bij andere woonvoorzieningen en organisaties verstandelijk gehandicaptenzorg bestaat interesse in samenwerking met de VPTZ. De resultaten die in dit project zijn opgeleverd, waaronder de samenwerkingsafspraken en inzet procedure, zullen in 2010 gedeeld worden binnen de eigen en externe organisaties. Het document (inclusief de handleiding voor de Vlinderkoffer) zal binnen het Netwerk Palliatieve Zorg verspreid worden en beschikbaar worden gesteld op de website Daarnaast is er contact met de landelijke VPTZ organisatie voor verspreiding van de resultaten en kennisuitwisseling. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

8 5. Aanbevelingen 1. Organisaties verstandelijk gehandicaptenzorg dienen het eigen beleid palliatieve zorg helder te hebben waarbij ook aandacht is voor de zorgaanbieder VPTZ. 2. De VPTZ organisaties dienen beleid betreffende de doelgroep verstandelijke beperking helder te hebben en ook de procedure van inzet in een semi- of intramurale setting. 3. Het is belangrijk dat organisaties elkaar ontmoeten: bij elkaar in de keuken kijken. 4. De VPTZ en VIZ vrijwilligers werken in de toekomst samen en wisselen kennis uit. 5. Implementatie van de resultaten in verdere woonvoorzieningen en organisaties verstandelijk gehandicaptenzorg en VPTZ. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

9 Bijlage 1 Samenwerkingsafspraken VPTZ en verstandelijk gehandicaptenzorg Organisatie Contactpersoon Contactgegevens Criteria - Er dient door een medicus aangegeven te zijn dat de cliënt uitbehandeld is. De cliënt bevindt zich in de palliatieve (terminale) fase. - De ingezette vrijwilliger heeft scholing gevolgd. - De procedure Inzet VPTZ in verstandelijk gehandicaptenzorg wordt door VPTZ en verstandelijk gehandicaptenzorg gevolgd. Mogelijkheden inzet Cliënten extramuraal Zonder indicatie met verblijf. Eigen huurwoning met mogelijkheid terugvallen op 24-uurs zorg van de woonvoorziening. Inzet Deze cliënten komen in aanmerking voor inzet VPTZ. Procedure Na een half jaar vindt een evaluatie plaats en wordt beoordeeld op de cliënt nog aan de gestelde criteria van de inzet VPTZ voldoet. Cliënten semimuraal Indicatie met verblijf. ZZP Cliënt beschikt over eigen appartement met voordeur. Individueel binnen 24-uurs woonvoorziening. Deze cliënten komen in principe niet in aanmerking voor inzet VPTZ. Alleen bij volledige vergoeding van de kosten door de VG organisatie of wijziging subsidiebeleid overheid. Semimurale inzet door de VPTZ is nog een landelijke discussie. Alleen bij volledige vergoeding van de kosten door de VG organisatie kan een inzet tot stand komen (of wijziging subsidiebeleid overheid.). Financiering - In overleg. Indicatie: Basisvergoeding subsidie 2009 van 909 Euro per inzet. Cliënten intramuraal Woonachtig in woonvoorziening. ZZP Deze cliënten komen in principe niet in aanmerking voor inzet VPTZ. Alleen bij volledige vergoeding van de kosten door de VG organisatie of wijziging subsidiebeleid overheid. Intramurale inzet door de VPTZ is nog een landelijke discussie. Alleen bij volledige vergoeding van de kosten door de VG organisatie kan een inzet tot stand komen (of wijziging subsidiebeleid overheid.). In overleg. Indicatie: Basisvergoeding 2009 van 909 Euro per inzet. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

10 Bijlage 2 Procedure inzet VPTZ in verstandelijk gehandicaptenzorg Organisatie Contactpersoon Contactgegevens 1. Bij een vraag voor inzet VPTZ vanuit cliënt, familie en/of team wordt de casus eerst multidisciplinair besproken binnen het teamoverleg van de woonvoorziening. Daarbij zijn de persoonlijk begeleider, gedragsdeskundige en clustermanager aanwezig. 2. Na fiat van de clustermanager neemt de persoonlijk begeleider contact op met de VPTZ coördinator van de betreffende regio (telefonisch en ). Doel: zo snel mogelijk een kennismaking en inzet van de VPTZ. 3. Coördinator VPTZ en persoonlijk begeleider maken samen een afspraak. Tijdens het eerste contact wordt de casus besproken en toegelicht. Er worden afspraken gemaakt over de vorm en frequentie van de inzet van de VPTZ en concrete afspraken over het vervolgtraject worden vastgelegd, bijvoorbeeld de kennismaking met de vrijwilliger. Aan het einde van dit gesprek vindt een kennismaking plaats met de cliënt en coördinator VPTZ. 4. Er vindt een kennismaking plaats tussen de persoonlijk begeleider en de VPTZ vrijwilliger. Na deze kennismaking, eventueel aansluitend, vindt een kennismaking plaats tussen de vrijwilliger en de cliënt (in aanwezigheid van de persoonlijk begeleider). 5. Het streven is om de feitelijke koppeling, afhankelijk van de complexiteit en urgentie, zo snel mogelijk na de eerste afspraak tot stand te brengen. 6. Tussen de persoonlijk begeleider en VPTZ vrijwilliger vindt, afgestemd op de frequentie, regelmatig overdracht plaats. Dit kan door middel van mondeling contact, een schrift of zorgmap. Aandachtspunten rondom de cliënt worden besproken en indien nodig worden afspraken bijgesteld. Aan het schrift of de zorgmap voegt de persoonlijk begeleider informatie toe die van belang is voor de vrijwilliger en de vrijwilliger noteert het contact en de activiteiten. 7. De persoonlijk begeleider en VPTZ vrijwilliger bespreken geen organisatorische vraagstukken. Daarvoor wordt verwezen naar de clustermanager en coördinator VPTZ. 8. Bij afwezigheid of opname van cliënt wordt dit direct door de persoonlijk begeleider gemeld aan de VPTZ coördinator en de vrijwilliger. 9. Bij afwezigheid of ziekte van de vrijwilliger meldt de vrijwilliger dit direct aan de VPTZ coördinator, de persoonlijk begeleiding of woonvoorziening en indien mogelijk aan de cliënt zelf. Aangegeven wordt wanneer de vrijwilliger weer inzetbaar is. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

11 10. Bij vragen en onduidelijkheden kan de vrijwilliger de dienstdoende begeleiding altijd raadplegen en informeren. 11. De VPTZ vrijwilliger wordt niet expliciet ingezet voor nachtdienst en dient nooit als vervanging van de professionele zorg. 12. Indien het contact tussen de persoonlijk begeleider en vrijwilliger VPTZ niet goed verloopt, dan wordt dit eerst onderling besproken. Als de communicatie problemen blijven bestaan, nemen de persoonlijk begeleider en vrijwilliger contact op met de coördinator VPTZ. De coördinator VPTZ sluit dit indien nodig kort met de clustermanager van de woonvoorziening en met de vrijwilliger. 13. Indien de VPTZ vrijwilliger stopt of voornemens heeft te stoppen, dan meldt de vrijwilliger dit bij de coördinator VPTZ. Ook vindt er overleg plaats tussen de vrijwilliger en de persoonlijk begeleider. Hoe wordt dit aan de cliënt verteld en wanneer? De coördinator maakt een afspraak voor het koppelen van een nieuwe vrijwilliger. 14. Bij een inzet langer dan zes maanden vindt een evaluatie plaats waarbij de VPTZ vrijwilliger, coördinator, clustermanager en persoonlijk begeleider aanwezig zijn. Tijdens de evaluatie wordt beoordeeld of de client nog aan de gestelde VPTZ criteria voldoet en wordt besproken hoe de inzet van de vrijwilliger vervolgd wordt. 15. Na overlijden van cliënt vindt binnen twee weken een evaluatief gesprek plaats. Deelnemers zijn de coördinator en vrijwilliger VPTZ, de clustermanager en persoonlijk begeleider verstandelijk gehandicaptenzorg. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

12 Bijlage 3 Functieprofiel Vrijwilliger bij Ingrijpende Ziekte Profielschets vrijwilliger ingrijpende ziektes (VIZ) Het werk van een vrijwilliger vraagt veel inzet en persoonlijke betrokkenheid. Maar inzet en betrokkenheid zijn voor een VIZ vrijwilliger binnen Amarant niet voldoende. Onderstaande punten zijn competenties waar een potentiële (VIZ)vrijwilliger binnen Amarant aan moet voldoen. Dit is een profielschets die zowel op reguliere vrijwilligers als op VIZ vrijwilliger van toepassing is, extra competenties voor VIZ zijn daarbij vermeld. Een vrijwilliger moet, wat betreft persoonlijke vaardigheden: - Open staan en respect hebben voor de emoties van de cliënten en de emoties van de mantelzorgers. - Evenwichtig zijn, kunnen omgaan met verdriet, pijn en lijden van de cliënt en hun familie. Tevens moet men om kunnen gaan met het ziekteproces en stervensproces (VIZ). - Zich als vrijwilliger kunnen opstellen, bescheiden ruimte latend voor familie en anderen. - Goed met mensen om kunnen gaan. - Oog hebben voor de eigenheid van cliënten. - Respecteren van waardigheid cliënt. - Cliënten niet reduceren tot hun ziekte en hun beperking (VIZ). - Eigen tekortkomingen kennen. - Paniekbestendig zijn. - Eigen ervaringen met stervenden en ernstig zieken hebben verwerkt. Men moet zich bewust zijn van eigen emoties rondom ziekte en dood (VIZ). - Doorzettingsvermogen hebben. - Eerlijk zijn, vertrouwen kunnen geven en ontvangen. - Respect hebben voor de privacy van de cliënt. - In staat zijn persoonlijke informatie geheim te houden. - Open kunnen luisteren. Zich kunnen verplaatsen in de normen en waarden van een ander. - Inzicht hebben in het gedrag van anderen en daarbij tactvol een eigen positie kunnen kiezen. - Eigen grenzen kunnen aangeven en bewaken m.b.t. verantwoordelijkheden en persoonlijk functioneren. - Zelfstandig kunnen handelen. - Kunnen samenwerken met anderen, zoals de palliatieve cliënt, familie, begeleiding en arts (VIZ). Inzetbaarheid VIZ - Goed bereikbaar zijn. - Kunnen rekenen op de steun van de achterban. - Flexibel en collegiaal zijn. - Bereidheid tot het volgen van scholing. - Volgen van bijeenkomsten zoals intervisie met andere VIZ (en VPTZ) vrijwilligers. - Langer dan een jaar willen blijven werken. - Eigen grenzen van inzetbaarheid kunnen aangeven. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

13 Werkzaamheden van een VIZ binnen Amarant - In staat zijn een band te kunnen opbouwen met een cliënt bij ingrijpende ziekte en in de palliatieve fase. - Opgedane informatie doorgeven aan begeleiding. - Vertrouwen geven en ontvangen van cliënt, familie en begeleiding. - Praktische verzorgingshandelingen. - Cliënten in en uit bed helpen. - Helpen bij eten en drinken. - Verschonen van kleding. - Licht huishoudelijke taken. - Aandacht geven en aanwezig zijn. - Observeren van de cliënt. - Waken bij de cliënt. Bron: Marie Louise Luijks, vrijwilligerscoördinator Amarant. Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

14 Bijlage 4 Scholingsplan Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg De VPTZ vrijwilligers met affiniteit voor de palliatieve (terminale) zorg bij mensen met een verstandelijke beperking kunnen de landelijke module van het VPTZ volgen. Deze module kan intern door de VPTZ organisatie gegeven worden, in samenwerking met een deskundige uit de verstandelijk gehandicaptenzorg. Hiervoor worden een trainershandleiding en lesbrief beschikbaar gesteld (tegen drukkosten). Meer informatie over de scholing kan opgevraagd worden bij Paula Matla van VPTZ: pmatla@vptz.nl Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus

15 Bijlage 5 Scholingsplan Vrijwilligers verstandelijk gehandicaptenzorg De vrijwilligers verstandelijk gehandicaptenzorg met interesse voor begeleiding en ondersteuning in de palliatieve (terminale) fase dienen ook een scholing te volgen. De Vrijwilligers bij Ingrijpende Ziekte (VIZ) volgen daarnaast samen met de VPTZ vrijwilligers twee tot vier intervisiebijeenkomsten per jaar. Ook kan de organisatie verstandelijk gehandicaptenzorg gebruik maken van de deskundigheid van de VPTZ organisatie. Zij kunnen intern een scholing verzorgen vanuit de VPTZ deskundigheid. 1. Wat is palliatieve zorg? 2. Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 3. Begeleiding en ondersteuning bieden tijdens ziekte en sterven 4. Rouw bij mensen met een verstandelijke beperking 5. Kennis over zorg, methodieken en werkmateriaal 6. Het boodschappenlijstje - Als de dood dichtbij komt Wat wil jij? - Ervaringen met ziekte, sterven en rouw - Wat betekent palliatieve zorg en waar bestaat deze zorg uit? - Wat is specifiek aan de zorg voor deze doelgroep? - Aandachtspunten - Begripsvermogen - Communicatie, ondersteuning en afscheid nemen - Casuïstiek bespreken aan de hand van film - Wat kun je als vrijwilliger betekenen? - Wat betekent rouw? - Begripsvermogen - Rouwtaken & ondersteuning - Welke zorg is beschikbaar voor de doelgroep: kennis sociale kaart - Welke methodieken en werkmateriaal kan ik inzetten? - Waar vind ik meer informatie? - Wat neem ik mee naar huis en in mijn werk als vrijwilliger? - Waar wil ik nog meer over weten? - Afsluiting Inzet VPTZ bij mensen met een verstandelijke beperking, augustus